Rito Ra Yehovha Ra Hanya
Tinhla-nkulu Ta Buku Yo Sungula Ya Tipisalema
HI RIHI vito leri a ri ta fanela buku ya le Bibeleni leyi nga ni swidzuniso swo tala swinene leswi yaka eka Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu? A ku na vito rin’wana leri a ri ta fanela handle ka ra Tipisalema, kumbe Swidzuniso. Buku leyi yo leha swinene ya le Bibeleni yi ni tinsimu leti tsariweke hi ndlela yo saseka leti vulavulaka hi timfanelo leti hlamarisaka ta Xikwembu ni swiendlo swa xona swa matimba naswona yi ni vuprofeta byo hlayanyana. To tala ta tinsimu leti ti phofula mintlhaveko leyi vatsari va tona a va ri na yona loko va ri maxangwini. Leswi va swi tsaleke swi hlanganisa nkarhi lowu nga endlaka malembe ya gidi—ku sukela enkarhini wa muprofeta Muxe ku ya enkarhini wa le ndzhaku ka vuhlonga. Vatsari va yona a ku ri Muxe, Hosi Davhida ni van’wana. Ku vuriwa leswaku muprista Ezra hi yena a hleleke buku leyi hi ndlela leyi nga xiswona sweswi.
Ku sukela khale swinene, buku ya Tipisalema a yi avanyisiwe hi swiyenge swa ntlhanu swa tinsimu: (1) Tipisalema 1–41, (2) Tipisalema 42-72, (3) Tipisalema 73-89, (4) Tipisalema 90-106 na (5) Tipisalema 107-150. Exihlokweni lexi ku ta kambisisiwa xiyenge xo sungula. Eka xiyenge lexi, tipisalema hinkwato ku vuriwa leswaku ti tsariwe hi Hosi Davhida wa le Israyele wa khale, handle ka tinharhu ntsena. Vatsari va Tipisalema 1, 10, na 33 a va tiviwi.
“XIKWEMBU XANGA I RIBYE RA MINA”
Pisalema yo sungula yi vula leswaku wa tsaka munhu loyi a tsakelaka nawu wa Yehovha, kambe ya vumbirhi yi vulavula hi Mfumo hi ku kongoma.a Tipisalema leti ti tele swikombelo leswi yaka eka Xikwembu. Hi xikombiso, Tipisalema 3-5, 7, 12, 13, na 17, i swikombelo swo kutsuriwa eka valala. Pisalema 8 yi kandziyisa vukulu bya Yehovha loko byi ringanisiwa ni vanhu lava nga nyawuriki.
Loko a hlamusela Yehovha tanihi Musirheleri wa vanhu va yena, Davhida u yimbelerile: “Xikwembu xanga i ribye ra mina. Ndzi ta tumbela eka xona.” (Pisalema 18:2) Eka Pisalema 19 Yehovha wa dzunisiwa tanihi Muvumbi ni Munyiki wa Nawu, kasi eka Pisalema 20 u hlamuseriwa tanihi Muponisi, ivi eka Pisalema 21 a hlamuseriwa tanihi Muponisi wa Hosi leyi totiweke hi yena. Pisalema 23 yi n’wi hlamusela tanihi Murisi Lonkulu, kasi Pisalema 24 yi n’wi hlamusela tanihi Hosi leyi vangamaka.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
2:1, 2—Hi swihi swilo “swa hava” leswi matiko ma hambetaka ma swi gungulela? Swilo “swa hava” i ku karhateka loku tihulumendhe ta vanhu ti tshamaka ti ri na kona ko hlayisa vulawuri bya tona. Swilo leswi i swa hava hikuva xikongomelo xa vona a xi nge humeleli. Xana vanhu va matiko va nga tiyiseka hakunene leswaku va ta hlula loko va tserhama “ku lwa na Yehovha ni mutotiwa wakwe”?
2:7—I yini “xileriso xa nawu wa Yehovha”? Xileriso lexi xa nawu i ntwanano wa Mfumo, lowu Yehovha a wu endleke ni N’wana wa yena la rhandzekaka, Yesu Kreste.—Luka 22:28, 29.
2:12—Vafumi va matiko va nga n’wi ‘ntswontswa njhani n’wana’? Eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, ku ntswontswa a ku ri xikombiso xa vunghana ni ku tshembeka. A ku ri ndlela yo amukela vaendzi. Tihosi ta misava ti lerisiwa ku ntswontswa N’wana—leswi vulaka ku n’wi hoyozela tanihi Hosi leyi nga Mesiya.
3:rito ro rhanga—Hi xihi xikongomelo xa rito ro rhanga leri nga kona eka tipisalema tin’wana? Minkarhi yin’wana rito leri ro rhanga ri kombisa leswaku pisalema yi tsariwe hi mani kumbe swiyimo leswi yi tsariweke ehansi ka swona, ku fana ni Pisalema 3. Rito ro rhanga ri nga tlhela ri hlamusela xikongomelo kumbe ku tirhisiwa ka risimu ro karhi (Tipisalema 4 na 5) swin’we ni ku nyikela swiletelo swa vuyimbeleri (Pisalema 6).
3:2—I yini “Selah”? Vanhu vo tala va anakanya leswaku rito leri ri kombisa leswaku u fanele u yimanyana leswaku u ta anakanyisisa u lo whii, loko u yimbelela u ri wexe kumbe eka vuyimbeleri lebyi nga ni swichayachayana. Ku yimanyana koloko a ku endleriwa ku kandziyisa mongo kumbe ntlhaveko wa pisalema. A swi bohi leswaku u ri hlayela ehenhla rito rero loko u hlaya Tipisalema erivaleni.
11:3—I masungulo wahi lama hirimuxiwaka? Lawa i masungulo lawa vanhu va titshegaka ha wona—ku nga nawu, xileriso ni vululami. Loko ma nga hlelekanga, ku va ni mpfilumpfilu naswona vululami a byi vi kona. Ehansi ka swiyimo swo tano, “un’wana ni un’wana la lulameke” u fanele a tshemba Xikwembu hi ku helela.—Pisalema 11:4-7.
21:3—Xana “harhi ya nsuku lowu tengisiweke” yi kombisa yini? A swi hlamuseriwi leswaku harhi leyi a yi ri ya xiviri kumbe a yi fanekisela ku vangama loku engetelekeke hikwalaho ka leswi Davhida a hluleke etinyimpini to tala. Hambiswiritano, ndzimana leyi i vuprofeta lebyi vulavulaka hi harhi ya vuhosi leyi Yesu a yi kumeke eka Yehovha hi 1914. Leswi harhi leyi yi endliweke hi nsuku swi kombisa leswaku ku fuma ka yena i ka xiyimo xa le henhla swinene.
22:1, 2—Ha yini Davhida a titwe onge Yehovha u n’wi fularherile? Valala va Davhida a va n’wi tshikilele swinene lerova ‘mbilu ya yena yi fane ni mhula naswona yi n’okile evuentweni bya swirho swa yena swa le ndzeni.’ (Pisalema 22:14) Eka yena swi tikombe onge Yehovha u n’wi fularherile. Hambi ku ri Yesu u titwe hi ndlela yoleyo loko a beleriwile. (Matewu 27:46) Marito ya Davhida ma kombisa ndlela leyi munhu wa nyama a nga titwaka ha yona loko a ri exiyin’weni lexi tshikilelaka. Hambiswiritano, eka xikhongelo xa yena lexi kumekaka eka Pisalema 22:16-21, swi le rivaleni leswaku Davhida a a ha pfumela eka Xikwembu.
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
1:1. Hi fanele hi papalata vunakulobye ni lava va nga n’wi chaviki Yehovha.—1 Vakorinto 15:33.
1:2. Hi fanele hi kambisisa timhaka ta moya siku ni siku.—Matewu 4:4.
4:4. Loko hi hlundzukile kumbe hi karihile, i vutlhari ku tikhoma hi nga vuli nchumu lowu hi nga tisolaka ha wona endzhaku ka nkarhi.—Vaefesa 4:26.
4:5. Switlhavelo swa hina swa moya i “switlhavelo swa ku lulama” ntsena loko hi ri ni nsusumeto lowunene naswona ku tikhoma ka hina ku pfumelelana ni swilaveko swa Yehovha.
6:5. Xivangelo lexinene ngopfu xo lava ku hambeta hi hanya i ku dzunisa Yehovha.—Pisalema 115:17.
9:12. Yehovha u lavisisa ku halatiwa ka ngati leswaku a ta xupula lava nga ni nandzu wa ngati, kambe u tsundzuka “ku rila ka lava xanisekaka.”
15:2, 3; 24:3-5. Vagandzeri va ntiyiso va fanele va vulavula ntiyiso kutani va papalata ku hlambanya hi vuxisi ni ku lumbeta.
15:4. Hi fanele hi endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi hetisisa leswi hi swi tshembiseke hambiloko swi tika swinene, handle ka loko ho xiya leswaku hi endle xitshembiso lexi lwisanaka ni tidyondzo ta Bibele.
15:5. Tanihi vagandzeri va Yehovha, hi fanele hi papalata ku tlangisa mali.
17:14, 15. “Vanhu va mafambiselo ya swilo ya sweswi” va tikarhatela ku hanya vutomi bya vulovolovo, ku kurisa vana ni ku siya ndzhaka. Nchumu lowu Davhida a a khathala hi wona swinene evuton’wini a ku ri ku tiendlela vito lerinene ni Xikwembu leswaku a ta ‘vona xikandza xa xona,’ kumbe a tsakeriwa hi Yehovha. Loko Davhida a “pfuka” kutani a vona ku hetiseka ka switshembiso swa Yehovha, u ta ‘titwa a enerisekile loko a vona xivumbeko xa Yena,’ kumbe a tsakela vukona bya Yehovha. Ku fana na Davhida, hi fanele hi veka timbilu ta hina eka rifuwo ra moya.
19:1-6. Loko ntumbuluko lowu tsandzekaka ku vulavula kumbe ku anakanya wu vangamisa Yehovha, swi le rivaleni leswaku hina lava hi kotaka ku anakanya, ku vulavula ni ku gandzela hi fanele hi n’wi vangamisa swinene.—Nhlavutelo 4:11.
19:7-11. Swileriso swa Yehovha—swa hi vuyerisa swinene!
19:12, 13. Ku endla swihoxo ni ku tikukumuxa i swidyoho leswi hi faneleke hi swi papalata.
19:14. A hi fanelanga hi karhateka hi leswi hi swi endlaka ntsena kambe ni leswi hi swi vulaka ni ku swi anakanya.
“U NDZI SEKETERILE HIKWALAHO KA VUTSHEMBEKI BYA MINA”
Eka tipisalema timbirhi to sungula eka xiyenge lexi, Davhida u phofula ku navela ka yena loku humaka embilwini swin’we ni ku tiyimisela ka yena ko tshama a tshembekile! U yimbelerile a ku: “Loko ku ri mina, ndzi ta famba hi vutshembeki bya mina.” (Pisalema 26:11) Loko a khongelela ku rivaleriwa swidyoho, u pfumerile a ku: “Loko ndzi miyela marhambu ya mina ma hlakala hikwalaho ka ku konya ka mina siku hinkwaro.” (Pisalema 32:3) Davhida u tiyisekisa lava tshembekaka eka Yehovha a ku: “Mahlo ya Yehovha ma le henhla ka lavo lulama, ni tindleve takwe ti yingisa xirilo xa vona xo kombela mpfuno.”—Pisalema 34:15.
Hakunene ndzayo leyi kumekaka eka Pisalema 37 a yi ri ya nkoka eka Vaisrayele naswona i ya nkoka ni le ka hina, tanihi leswi hi hanyaka “emasikwini yo hetelela” ya mafambiselo lawa ya swilo! (2 Timotiya 3:1-5) Loko yi vulavula hi ndlela ya vuprofeta ha Yesu Kreste, Pisalema 40:7, 8, yi ri: “Ndzi tile, hilaha swi tsariweke hakona malunghana na mina ebukwini leyi songiwaka. Oho Xikwembu xanga, ndzi tsakisiwe hi ku endla ku rhandza ka wena, ni nawu wa wena wu le ndzeni ka swirho swa mina swa le ndzeni.” Pisalema yo hetelela eka xiyenge lexi yi vulavula hi xikombelo xa Davhida xa leswaku Yehovha a n’wi pfuna emalembeni lama tshikilelaka endzhaku ka loko a endle xidyoho na Bati-xeba. U yimbelerile: “Loko ku ri mina, u ndzi seketerile hikwalaho ka vutshembeki bya mina.”—Pisalema 41:12.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
26:6—Hi rhendzeleka njhani ealitarini ya Yehovha hi ndlela yo fanekisela, ku fana na Davhida? Alitari yi fanekisela ku rhandza ka Yehovha hileswi a amukeleke gandzelo ra nkutsulo ra Yesu Kreste leswaku vanhu va ta kutsuriwa. (Vaheveru 8:5; 10:5-10) Hi rhendzeleka ealitarini ya Yehovha hi ku va ni ripfumelo egandzelweni rolero.
29:3-9—Ku fanisa rito ra Yehovha ni ku dzindza ka tilo loku vangelaka ku chava swi kombisa yini? Swi kombisa matimba ya Yehovha lama chavisaka!
31:23—Munhu la titlakusaka u tlheriseriwa hilaha ku tlurisaka hi ndlela yihi? Hakelo leyi ku vulavuriwaka ha yona laha i nxupulo. Hakelo leyi munhu wo lulama a yi kumaka hikwalaho ka swihoxo swa yena leswi a nga swi endlangiki hi vomu i ndzayo leyi humaka eka Yehovha. Leswi munhu la titlakusaka a nga yi tshikiki ndlela ya yena yo biha, u tlheriseriwa hilaha ku tlurisaka hi nxupulo lowukulu.—Swivuriso 11:31; 1 Petro 4:18.
33:6—I yini “moya” wa nomu wa Yehovha? Moya lowu i matimba lama tirhaka ya Xikwembu kumbe moya lowo kwetsima, lowu xi wu tirhiseke ku tumbuluxa xibakabaka. (Genesa 1:1, 2) Wu vitaniwa moya wa nomu wa xona, hikuva ku fana ni ku hefemula ka matimba, wu nga rhumiwa leswaku wu ya endla swilo ekule.
35:19—Xi vula yini xikombelo xa Davhida xa leswaku lava va n’wi vengaka va nga tsopeti tihlo ra vona? Ku tsopeta tihlo ku nga kombisa leswaku valala va Davhida a va tsaka loko makungu ya vona yo biha yo lwisana na yena ma humelela. Davhida a a kombela leswaku sweswo swi nga humeleli.
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
26:4. Hi ta va hi endla hi vutlhari loko hi papalata ku va ni vunakulobye ni lava va fihlaka leswi va nga swona eka Internet, lava exikolweni kumbe entirhweni va tiendlaka vanghana va hina hi swivangelo swo homboloka, vagwinehi lava tiendlaka onge va tshembekile, ni lava hanyaka vutomi bya mikoka mimbirhi.
26:7, 12; 35:18; 40:9. Hi fanele hi dzunisa Yehovha erivaleni eminhlanganweni ya Vukreste.
26:8; 27:4. Xana ha swi rhandza ku ya eminhlanganweni ya Vukreste?
26:11. Loko a phofula ku tiyimisela ka yena ko tshama a tshembekile, Davhida u tlhele a endla xikombelo xo kutsuriwa. Ina, hi nga tshama hi tshembekile hambileswi hi nga hetisekangiki.
29:10. Ku tshama ka Yehovha ehenhla ka “ndhambi” swi kombisa leswaku u ma lawula hi ku helela matimba ya yena.
30:5. Mfanelo leyikulu ya Yehovha i rirhandzu—ku nga ri ku hlundzuka.
32:9. Yehovha a nga lavi leswaku hi fana ni meyila kumbe mbhongolo leyi yingisaka loko yi kokiwa hi tomu kumbe loko yi biwa hi ximoko. Ku ri na sweswo, u navela leswaku hi hlawula ku n’wi yingisa hikwalaho ka leswi hi ku twisisaka ku rhandza ka yena.
33:17-19. Ku hava fambiselo ra munhu, hambiloko ro va ni matimba ku fikela kwihi, leri nga tisaka ku ponisiwa. Hi fanele hi tshemba Yehovha ni lunghiselelo ra yena ra Mfumo.
34:10. Lexi i xitiyisekiso eka lava va rhangisaka timhaka ta Mfumo evuton’wini bya vona!
39:1, 2. Loko lavo homboloka va lava rungula eka hina leswaku va ta vavisa vapfumeri-kulorhi, hi ta va hi endla hi vutlhari loko hi ‘veka tomu enon’wini wa hina’ kutani hi miyela.
40:1, 2. Ku tshemba Yehovha ku nga hi pfuna leswaku hi langutana ni gome onge hiloko hi “hum[a] emugodini lowu vombaka, . . . endzhopeni wa makhukhuri.”
40:5, 12. Makhombo kumbe swihoxo swa hina vini, hambiloko swo va swi tele ku fikela kwihi, a swi nge hi heti matimba loko hi nga rivali leswaku mikateko ya hina ‘yi tele swinene lerova a hi nge yi runguli.’
“A A Dzunisiwe Yehovha”
Hakunene tipisalema leta 41 eka xiyenge lexi xo sungula ta chavelela naswona ta khutaza! Hambi hi le ku ringiweni kumbe hi karhatiwa hi ripfalo leri tivonaka nandzu, hi nga swi kota ku kuma matimba ni xikhutazo eka xiyenge lexi xa Rito ra Xikwembu leri nga ni matimba. (Vaheveru 4:12) Tipisalema leti ti ni rungula leri nyikelaka nkongomiso lowu tshembekaka evuton’wini. Hi tiyisekisiwa hi ku phindha-phindha leswaku ku nga khathariseki swiphiqo leswi hi langutanaka na swona, Yehovha a nge pfuki a hi fularherile.
Xiyenge xo sungula xa tipisalema xi gimeta hi marito lawa: “A a dzunisiwe Yehovha, Xikwembu xa Israyele ku sukela enkarhini lowu nga riki na makumu ku yisa enkarhini lowu nga riki na makumu. Amen, Amen.” (Pisalema 41:13) Endzhaku ko kambisisa xiyenge lexi, xana a hi susumeteleki ku dzunisa Yehovha?
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Pisalema 2 yi hetiseke ro sungula enkarhini wa Davhida.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 19]
Loko ntumbuluko lowu tsandzekaka ku vulavula kumbe ku anakanya wu vangamisa Yehovha, hina hi fanele hi n’wi vangamisa swinene!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]
Vunyingi bya tipisalema leta 41 to sungula ti tsariwe hi Davhida
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
Xana wa swi tiva leswaku hi yihi pisalema leyi hlamuselaka Yehovha tanihi Murisi Lonkulu?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]
U fanele u kambisisa timhaka ta moya siku ni siku
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 17]
Stars: Courtesy United States Naval Observatory
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 19]
Stars, pages 18 and 19: Courtesy United States Naval Observatory
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 20]
Stars: Courtesy United States Naval Observatory