Yehovha—Hi Loyi A Nga Ni Ntamu Lowukulu

“Hikwalaho ka ku tala ka matimba lamakulu, nileswi a nga ni ntamu lowukulu, ku hava ni xin’we xa swona lexi pfumalekaka.”—ESAYA 40:26.

1, 2. (a) Xana hi xihi xihlovo xa ntamu lexi hinkwerhu hi titshegeke ha xona? (b) Hlamusela leswaku ha yini Yehovha a ri Xihlovo lexikulu xa ntamu hinkwawo.

NTAMU i nchumu lowu vunyingi bya hina hi nga wu tekeriki enhlokweni. Hi xikombiso, a hi anakanyi hi ntamu wa gezi lowu hi nyikaka ku vonakala ni ku hisa kumbe lowu hi wu tirhisaka eka nchumu wihi na wihi lowu tirhaka hi gezi lowu hi nga ha vaka hi ri na wona. Ku timeka ka gezi loku nga languteriwangiki hi kona ku endlaka hi xiya leswaku loko gezi ri nga ri kona, madoroba lama nga kona a ma nge pfuni nchumu. Vunyingi bya gezi leri hi titshegeke hi rona ri huma hi ndlela leyi nga kongomangiki exihlobyeni lexi tshembekaka swinene xa gezi—ku nga dyambu.a Sekeni yin’wana ni yin’wana dyambu ri tirhisa tithani ta ntlhanu wa timiliyoni ta mafurha ya nyutliya, ri nyika misava ntamu lowu nyikaka vutomi.

² Xana ntamu lowu hinkwawo wa dyambu wu huma kwihi? I mani la vumbeke xihlovo lexi xa ntamu lexi nga exibakabakeni? I Yehovha Xikwembu. Loko Pisalema 74:16 yi vulavula hi yena, yi ri: “Wena u lunghiselele rivoningo, ni dyambu.” Ina, Yehovha i Xihlovo lexikulu xa ntamu hinkwawo, tanihi leswi a nga Xihlovo xa vutomi hinkwabyo. (Pisalema 36:9) A hi fanelanga hi wu tekela ehansi ntamu wa yena. Hi ku tirhisa muprofeta Esaya, Yehovha u hi tsundzuxa ku languta swilo swa le tilweni, swo tanihi dyambu ni tinyeleti, ivi hi anakanyisisa hi ndlela leyi swi veke kona ha yona. “Tlakuselani mahlo ehenhla mi vona. I mani loyi a tumbuluxeke swilo leswi? Hi Loyi a humesaka vuthu ra swona hi nhlayo ya swona, hinkwaswo u swi vitana hi vito. Hikwalaho ka ku tala ka matimba lamakulu, nileswi a nga ni ntamu lowukulu, ku hava ni xin’we xa swona lexi pfumalekaka.”—Esaya 40:26; Yeremiya 32:17.

 3. Xana hi vuyeriwa njhani eka ndlela leyi Yehovha a kombisaka matimba ya yena ha yona?

³ Tanihi leswi Yehovha a nga ni ntamu lowukulu, hi nga tiyiseka leswaku dyambu ri ta hambeta ri hi nyika ku vonakala ni ku hisa loku vutomi bya hina byi titshegeke hakona. Hambiswiritano, vutomi bya hina byi titshege hi ntamu wa Xikwembu ku tlula swilaveko swa hina swa xisekelo. Ku kutsuriwa ka hina eka xidyoho ni rifu, ntshembo wa hina wa nkarhi lowu taka ni ku tshemba ka hina Yehovha swi fambisana ni ku kombisa ka yena ntamu wakwe. (Pisalema 28:6-9; Esaya 50:2) Bibele yi ni swikombiso swo tala leswi tiyisaka vumbhoni bya ntamu wa Yehovha wo vumba ni ku kutsula, ku ponisa vanhu va yena ni ku herisa valala va yena.

Ntumbuluko Wu Kombisa Ntamu Wa Xikwembu

 4. (a) Xana Davhida u khumbeke njhani hi ku hlalela xibakabaka nivusiku? (b) Xana swilo swa le tilweni swi paluxa yini malunghana ni ntamu wa Xikwembu?

⁴ Muapostola Pawulo u hlamusele leswaku ‘matimba lama nga riki na makumu ya Mutumbuluxi wa hina ma xiyeka kahle eka swilo leswi a swi endleke.’ (Varhoma 1:20) Eka malembe-xidzana lama hundzeke, mupisalema Davhida, loyi a a ri murisi, swi nga ha endleka a a tolovele ku hlalela xibakabaka nivusiku, a xiya vukulu bya vuako lebyi ni matimba ya Muendli wa byona. U tsarile a ku: “Loko ndzi vona matilo ya wena, mintirho ya tintiho ta wena, n’weti ni tinyeleti leswi u swi lunghiseleleke, xana munhu wa nyama wo va yini lerova u nga n’wi anakanya, ni n’wana wa munhu wa nyama leswaku u n’wi khathalela?” (Pisalema 8:3, 4) Ku nga khathariseki vutivi bya yena lebyi nga nyawuriki bya swilo swa le tilweni, Davhida u swi twisisile leswaku a a nga nyawuli loko a ringanisiwa ni Mutumbuluxi wa vuako bya hina lebyikulu. Namuntlha, vativi va tinyeleti va tiva swo tala malunghana ni vukulu bya vuako ni ntamu lowu byi seketelaka. Hi xikombiso, va hi byela leswaku dyambu ra hina ri humesa ntamu lowu ringanaka ni ku buluka ka 100 wa magidi ya timiliyoni ta ti-megaton ta TNT, hi sekeni yin’wana ni yin’wana.b I xiphemu xitsongo swinene xa ntamu wolowo lexi fikelelaka misava; kambe xa swi kota ku hlayisa vutomi hinkwabyo bya pulanete ya hina. Hambiswiritano, dyambu ra hina a hi nyeleti leyi nga ni matimba ku tlula hinkwato ematilweni. Hi sekeni yin’we ntsena, tinyeleti tin’wana ti humesa ntamu lowu dyambu ri wu humesaka hi siku. Kutani, anakanya hi ntamu lowu nga ni Loyi a vumbeke swilo swoleswo swa le tilweni! Hilaha ku faneleke, Elihu u te: “Loko ku ri Lowa Matimba Hinkwawo, a hi n’wi twisisi; u tlakukile hi matimba.”—Yobo 37:23.

 5. I vumbhoni byihi bya ntamu wa Yehovha lebyi hi byi kumaka emintirhweni ya yena?

⁵ Loko hi ‘lavisisa mintirho ya Xikwembu’ hilaha Davhida a endleke hakona, hi ta vona vumbhoni bya matimba ya yena hinkwako—emoyeni ni le magandlatini, eku dzindzeni ka tilo ni ndlati, eminkoveni leyikulu ni le tintshaveni letikulu. (Pisalema 111:2; Yobo 26:12-14) Ku tlula kwalaho, hilaha Yehovha a tsundzuxeke Yobo hakona, swiharhi swi tiyisa vumbhoni bya matimba ya Yena. Xin’wana xa swona i Behemoti, kumbe mpfuvu. Yehovha u byele Yobo a ku: “Matimba ya yona ma le masengeni ya yona . . . Marhambu ya yona yo tiya ma fana ni tinhonga ta nsimbi.” (Yobo 40:15-18) Matimba lama chavisaka ya nkunzi a ma tiviwa ni le minkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, naswona Davhida u khongelele leswaku a ponisiwa “enon’wini wa nghala, . . . [ni le timhondzweni] ta tinkunzi leti levaka.”—Pisalema 22:21; Yobo 39:9-11.

 6. Xana nkunzi eMatsalweni yi fanekisela yini, naswona ha yini? (Vona nhlamuselo ya le hansi.)

⁶ Hikwalaho ka matimba ya yona, nkunzi eBibeleni yi yimela matimba ya Yehovha.c Xivono xa muapostola Yohane xa xiluvelo xa Yehovha xi boxa swivumbiwa swa mune leswi hanyaka, lexi xin’wana xa xona a xi ri ni xikandza lexi fanaka ni xa nkunzi. (Nhlavutelo 4:6, 7) Entiyisweni, matimba hi yin’wana ya timfanelo ta Yehovha ta mune letikulu leyi kombisiwaka hi makerubu lawa. Letin’wana i rirhandzu, vutlhari ni vululami. Tanihi leswi matimba ma nga xiyenge xa nkoka xa vumunhu bya Xikwembu, ku ma twisisa kahle matimba ya yena ni ndlela leyi a ma tirhisaka ha yona, swi ta hi pfuna leswaku hi va ni vuxaka lebyikulu na yena ni ku hi pfuna ku tekelela xikombiso xa yena hi ku ma tirhisa kahle matimba wahi ni wahi lawa hi nga na wona.—Vaefesa 5:1.

“Yehovha Wa Mavuthu, Lowa Matimba”

 7. Hi nga tiyiseka njhani leswaku leswinene swi ta hlula leswo biha?

⁷ EMatsalweni, Yehovha u vitaniwa “Xikwembu xa Matimba Hinkwawo,” ku nga xithopo lexi hi tsundzuxaka leswaku a hi fanelanga hi tekela matimba ya yena ehansi kumbe hi kanakana vuswikoti bya yena byo hlula valala va yena. (Genesa 17:1; Eksoda 6:3) Mafambiselo layo biha ya swilo ya Sathana ma nga ha vonaka ma tiyile, kambe ematihlweni ya Yehovha “matiko ma fana ni thonsi leri humaka ekhuwaneni; naswona ma tekiwa tanihi ntshurinyana exikalweni.” (Esaya 40:15) A swi kanakanisi leswaku leswinene swi ta hlula leswo biha hikwalaho ka matimba wolawo ya Xikwembu. Minkarhi yin’wana loko vuhomboloki byi tinyike matimba, hi nga chaveleleka hi ku tiva leswaku “Yehovha wa mavuthu, Lowa Matimba wa Israyele” u ta byi herisela makumu vubihi.—Esaya 1:24; Pisalema 37:9, 10.

 8. I mavuthu wahi ya le tilweni lawa Yehovha a ma tirhisaka, naswona hi xihi xikombiso lexi hi nga na xona xa matimba ya wona?

⁸ Xiga lexi nge “Yehovha wa mavuthu,” lexi humelelaka minkarhi ya 285 eBibeleni, i xitsundzuxo xin’wana xa matimba ya Xikwembu. Emhakeni leyi, “mavuthu,” ma yimela vandla ra swivumbiwa swa moya leswi Yehovha a swi tirhisaka. (Pisalema 103:20, 21; 148:2) Hi vusiku byin’we, yin’wana ya tintsumi leti yi dlaye masocha ya Vaasiriya ya 185 000 lawa a ma xungeta Yerusalema. (2 Tihosi 19:35) Loko hi xiya matimba ya mavuthu ya le tilweni ya Yehovha, a hi nge chavisiwi hi ku olova hi vakaneti. Muprofeta Elixa a a nga karhatekanga loko a rhendzeriwe hi vuthu lerikulu leri a ri n’wi lava, hikuva, ku hambana ni nandza wa yena, hi mahlo ya ripfumelo a a vona mavuthu yo tala ya le tilweni ma n’wi seketela.—2 Tihosi 6:15-17.

 9. Ha yini hi fanele hi tiyiseka hi nsirhelelo wa Xikwembu, ku fana na Yesu?

⁹ Yesu na yena a a wu xiya nseketelo wa tintsumi loko a langutane ni ntshungu lowu a wu hlome hi mabanga ni michizo entangeni wa Getsemani. Loko a byele Petro leswaku a tlherisela banga ra yena endhawini ya rona, Yesu u n’wi byele leswaku, loko swi fanerile, A nga kombela eka Tata wa yena “mavandla ya tintsumi lama tlulaka 12.” (Matewu 26:47, 52, 53) Loko hi ma tlangela hi ndlela leyi fanaka mavuthu ya le tilweni lawa Xikwembu xi nga na wona, na hina hi ta wu tshemba hi ku helela nseketelo wa Xikwembu. Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Kutani hi ta ku yini eka swilo leswi? Loko Xikwembu xi ri xa hina, i mani loyi a nga ta lwa na hina?”—Varhoma 8:31.

 10. Xana Yehovha u ma tirhisela vamani matimba yakwe?

¹⁰ Kutani, hi ni swivangelo swo tshemba nsirhelelo wa Yehovha. Minkarhi hinkwayo u tirhisa matimba ya yena hi ndlela leyinene naswona sweswo swi pfumelelana ni timfanelo ta yena letin’wana—vululami, vutlhari ni rirhandzu. (Yobo 37:23; Yeremiya 10:12) Hambileswi hikwalaho ka vutianakanyi vanhu lava lawulaka va talaka ku tshikilela swisiwana ni vanhu lava titsongahataka, Yehovha ‘u pfuxa la nga le hansi entshurini’ naswona ‘u tele matimba yo ponisa.’ (Pisalema 113:5-7; Esaya 63:1) Hilaha Mariya mana wa Yesu, la titsongahataka a swi vekeke hakona, “Lowa matimba” u kombisa matimba ya yena handle ka vutianakanyi eka lava va n’wi chavaka, a tsongahata lava tikurisaka, a tlakusa lava titsongahataka.—Luka 1:46-53.

Yehovha U Kombisa Matimba Ya Yena Eka Malandza Ya Yena

 11. Hi byihi vumbhoni bya matimba ya Xikwembu lebyi Vaisrayele va byi voneke hi lembe ra 1513 B.C.E.?

¹¹ Yehovha u kombise matimba ya yena eka malandza ya yena hi minkarhi yo hlayanyana. Kun’wana laha a tirhiseke matimba ya yena a ku ri eNtshaveni ya Sinayi hi 1513 B.C.E. Hi lembe rolero Vaisrayele ana se a va vone vumbhoni lebyi hlamarisaka bya matimba ya Xikwembu. Makhombo ya khume lama chavisaka ma kombise voko ra matimba ra Yehovha ni vuhava bya swikwembu swa le Egipta. Endzhakunyana ka kwalaho, ku tsemakanya Lwandle ro Tshwuka hi hlori ni ku lovisiwa ka vuthu ra Faro ku nyikele vumbhoni lebyi engetelekeke bya matimba ya Xikwembu. Endzhaku ka tin’hweti tinharhu, loko Vaisrayele va ri ehansi ka Ntshava ya Sinayi, Yehovha u va rhambe leswaku va va “ndzhaka ya [yena] yo hlawuleka exikarhi ka vanhu lavan’wana hinkwavo.” Loko va hlamula va tshembisile va ku: “Hinkwaswo leswi Yehovha a swi vuleke hi tiyimisele ku swi endla.” (Eksoda 19:5, 8) Kutani, Yehovha u nyikele xikombiso lexi nga erivaleni xa matimba ya yena. Ntshava ya Sinayi yi mbulukile yi tlhela yi tsekatseka loko ku ri karhi ku dzindza ku tlhela ku va ni rihati swin’we ni mpfumawulo lowukulu wa nanga. Vanhu, lava a va yimele ekule, va chavile. Kambe Muxe u va byele leswaku xiendlakalo lexi xi fanele xi va dyondzisa ku chava Xikwembu, ku chava loku nga ta va susumetela ku yingisa Xikwembu xa vona lexi nga ni matimba lamakulu ni lexi nga xona ntsena xa ntiyiso, ku nga Yehovha.—Eksoda 19:16-19; 20:18-20.

12, 13. Hi swihi swiyimo leswi vangeleke Eliya ku baleka xiavelo xa yena, kambe Yehovha u n’wi tiyise njhani?

¹² Endzhaku ka malembe-xidzana yo hlayanyana, hi nkarhi wa Eliya, eNtshaveni ya Sinayi ku tlhele ku humelela xikombiso xin’wana xa matimba ya Xikwembu. Muprofeta loyi, ana se a a tshame a vona matimba ya Xikwembu ma tirha. Ku ringana malembe manharhu ni hafu, Xikwembu ‘xi pfale matilo’ hikwalaho ka vugwinehi bya tiko ra Israyele. (2 Tikronika 7:13) Hi nkarhi lowu a ku ri ni dyandza, mawukuwuku ma tisele Eliya swakudya enkoveni wa Kerita, naswona endzhakunyana mapa lama nga nyawuriki ya noni ni mafurha swi andzisiwile hi hlori leswaku a ta kuma swakudya. Yehovha u tlhele a nyika Eliya matimba yo pfuxa n’wana wa noni leyi. Eku heteleleni, ndzilo wu xikile hi le tilweni ivi wu hisa gandzelo ra Eliya, loko ku kombisiwa leswaku i mani Xikwembu xa ntiyiso eNtshaveni ya Karimeli. (1 Tihosi 17:4-24; 18:36-40) Hambiswiritano, endzhakunyana ka kwalaho, Eliya u sungule ku chava ni ku hela matimba loko Yezabele a lava ku n’wi dlaya. (1 Tihosi 19:1-4) U balekile etikweni, a anakanya leswaku ntirho wa yena wa ku va muprofeta se wu fike emakumu. Leswaku a n’wi chavelela ni ku n’wi tiyisa, Yehovha hi tintswalo u n’wi kombe xikombiso xa matimba ya yena.

¹³ Loko Eliya a ha tumberile ebakweni, u vone xikombiso lexi chavisaka xa swilo swinharhu swa matimba leswi Yehovha a kotaka ku swi lawula: mheho leyikulu, ku tsekatseka ka misava ni ndzilo. Hambiswiritano, loko Yehovha a vulavula na Eliya, u endle tano hi “rito ro rhula, ro olova.” U n’wi avele ntirho wo tala leswaku a wu endla a tlhela a n’wi byela leswaku ka ha ri ni vagandzeri vo tshembeka va Yehovha va 7 000 etikweni. (1 Tihosi 19:9-18) Loko na hina, ku fana na Eliya, hi titwa hi hele matimba hikwalaho ka ku pfumala mihandzu evutirhelini bya hina, hi nga kombela Yehovha leswaku a hi nyika “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke”—matimba lama nga hi tiyisaka ku ya emahlweni ni ku chumayela mahungu lamanene hi nga heli matimba.—2 Vakorinto 4:7.

Matimba Ya Yehovha Ma Tiyisa Ku Hetiseka Ka Switshembiso Swa Yena

 14. Xana vito ra Yehovha ri paluxa yini, naswona matimba ma fambisana njhani ni vito ra xona?

¹⁴ Matimba ya Yehovha ma tlhela ma fambisana ni vito ra yena ni ku hetisisa ku rhandza ka yena. Vito ro hlawuleka leri nge Yehovha, leri vulaka leswaku “U Endla Swi Koteka,” ri paluxa leswaku i Muhetisisi wa switshembiso swa yena. A ku na nchumu kumbe munhu la nga sivelaka Xikwembu leswaku xi hetisisa swikongomelo swa xona, hambiloko vahlekuri va swi languta swi ri norho. Swi hilaha Yesu a tshameke a byela vaapostola va yena leswaku, “eka Xikwembu swilo hinkwaswo swa koteka.”—Matewu 19:26.

 15. Xana Abrahama na Sara va tsundzuxiwe njhani leswaku a xi kona lexi nga hlulaka Yehovha?

¹⁵ Hi xikombiso, Yehovha u tshame a tshembisa Abrahama na Sara leswaku u ta endla vatukulu va vona va va tiko lerikulu. Kambe, va tshame va nga ri na vana ku ringana malembe yo tala. Havumbirhi bya vona a va dyuhale ngopfu loko Yehovha a va byela leswaku xitshembiso lexiya a xi ri kusuhi ni ku hetiseka ivi Sara a hleka. Loko ntsumi yi hlamula yi te: “Xana xi kona lexi nga hlulaka Yehovha?” (Genesa 12:1-3; 17:4-8; 18:10-14) Endzhaku ka malembe-xidzana ya mune, loko Muxe a hetelele a hlengelete vatukulu va Abrahama—lava se a va ri tiko lerikulu—eTimbuweni ta Mowabu, u va tsundzuxile leswaku Xikwembu xi hetisise xitshembiso xa xona. Muxe u te: “Mi hambete mi hanya, hikuva [Yehovha] u rhandze vatata wa n’wina lerova a hlawula mbewu ya vona leyi taka endzhaku ka vona, a mi humesa aEgipta mi ri ematihlweni yakwe hi matimba yakwe lamakulu, leswaku a hlongola matiko lamakulu ni lawa ma nga ni matimba ma suka emahlweni ka n’wina, leswaku a mi nghenisa, a mi nyika tiko ra wona ri va ndzhaka ku fana ni le sikwini leri.”—Deteronoma 4:37, 38.

 16. Ha yini Vasaduki a va nga pfumeli eku pfuxiweni ka vafi?

¹⁶ Endzhaku ka malembe-xidzana, Yesu u sole Vasaduki, lava a va nga pfumeli eku pfuxiweni ka vafi. Ha yini a va ala ku pfumela exitshembisweni xa Xikwembu xa leswaku xi ta vuyisa vafi? Yesu u te: “A mi ma tivi Matsalwa hambi ku ri matimba ya Xikwembu.” (Matewu 22:29) Matsalwa ma hi tiyisekisa leswaku ‘hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va . . . ta twa rito ra N’wana wa munhu kutani va huma.’ (Yohane 5:27-29) Loko hi tiva leswi Bibele yi swi vulaka mayelana ni ku pfuka ka vafi, ntshembo wa hina ematimbeni ya Xikwembu wu ta hi tiyisekisa leswaku vafi va ta pfuxiwa. Xikwembu xi “ta mita rifu hi masiku, . . . hikuva Yehovha u vurile.”—Esaya 25:8.

 17. Xana hi le sikwini rihi leri taka laha ku tshemba Yehovha ku nga ta va ka nkoka hi ndlela yo hlawuleka?

¹⁷ Ku nga ri khale, ku ta fika nkarhi lowu un’wana ni un’wana wa hina a nga ta boheka ku tshemba matimba yo ponisa ya Xikwembu hi ndlela yo hlawuleka. Sathana Diyavulosi u ta hlasela vanhu va Xikwembu, lava nga ta vonaka va nga sirhelelekanga. (Ezekiyele 38:14-16) Kutani Xikwembu xi ta kombisa matimba ya xona lamakulu hikwalaho ka hina, naswona un’wana ni un’wana u ta boheka ku tiva leswaku hi yena Yehovha. (Ezekiyele 38:21-23) Sweswi i nkarhi wo aka ripfumelo ni ntshembo wa hina eka Xikwembu xa Matimba Hinkwawo leswaku hi ta ka hi nga tsekatseki hi nkarhi wolowo wa nkoka.

 18. (a) Hi wihi mpfuno lowu hi wu kumaka loko hi anakanyisisa hi matimba ya Yehovha? (b) Hi xihi xivutiso lexi nga ta kambisisiwa exihlokweni lexi landzelaka?

¹⁸ A swi kanakanisi leswaku ku ni swivangelo swo tala swo anakanyisisa hi matimba ya Yehovha. Loko hi ri karhi hi anakanyisisa hi mintirho ya yena, hi ku titsongahata hi susumeteleka ku dzunisa Muvumbi wa hina Lonkulu ni ku n’wi nkhensa hi leswi a tirhisaka matimba ya yena hi ndlela ya vutlhari ni ya rirhandzu. Loko hi tshemba Yehovha wa mavuthu a hi nge chavisiwi. Ripfumelo ra hina eka switshembiso swa yena a ri nge tsekatseki. Kambe, tsundzuka leswaku hi vumbiwe hi xifaniso xa Xikwembu. Hikwalaho, na hina hi ni matimba—hambileswi ma pimiweke. Xana hi nga n’wi tekelela njhani Muvumbi wa hina hi ndlela leyi hi tirhisaka matimba ya hina ha yona? Leswi swi ta hlamuseriwa exihlokweni lexi landzelaka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Xana U Nga Swi Hlamula Swivutiso Leswi?

• Xana ntumbuluko wu tiyisa vumbhoni bya matimba ya Yehovha hi ndlela yihi?

• I mavuthu wahi lawa Yehovha a nga ma tirhisaka leswaku a pfuna vanhu va yena?

• Hi le ka swiendlakalo swihi laha Yehovha a kombiseke matimba ya yena eka swona?

• Hi xihi xitiyisekiso lexi hi nga na xona xa leswaku Yehovha u ta hetisisa switshembiso swa yena?

[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

“Tlakuselani mahlo ehenhla mi vona. I mani loyi a tumbuluxeke swilo leswi?”

[Xihlovo Xa Kona]

Photo by Malin, © IAC/RGO 1991

[Swifaniso leswi nga eka tluka 13]

Ku anakanyisisa hi ndlela leyi Yehovha a kombisaka matimba ya yena ha yona swi aka ripfumelo eka switshembiso swa yena