“Wa Tsaka Munhu La Kumeke Vutlhari”

A A RI mutlhokovetseri, mumpfampfarhuti wa tipulani ta muako, tlhelo hosi. Leswi hi lembe a a kuma mali yo tlula 1,5 wa magidi ya timiliyoni ta tirhandi, a a fuwe ku tlula hosi yihi na yihi emisaveni. Wanuna loyi a a dumile hikwalaho ka vutlhari bya yena. Nkosikazi yin’wana leyi n’wi endzeleke yi hlamale swinene lerova yi huwelela yi ku: “Waswivo, a ndzi nga byeriwanga xiphemu xa wona. U swi tlula ekule hi vutlhari ni hi ku kateka swilo leswi swi twiweke leswi ndzi swi yingiseke.” (1 Tihosi 10:4-9) A a ri tano Hosi Solomoni wa le Israyele wa khale.

Solomoni a a ri xigwili kasi ni vutlhari a byi lo vuya. Swilo leswi haswimbirhi swi n’wi endle a swi kota ku vona leswaku hi xihi lexi a xi tlula xin’wana eka swona. U tsarile a ku: “Wa tsaka munhu la kumeke vutlhari, ni munhu la kumaka ku twisisa, hikuva ku byi pindzula swa antswa ku ri ni ku pindzula silivhere ni ku byi kuma swi tlula ku kuma nsuku. I byinene ku tlula tikorala, naswona hinkwaswo leswi tsakisaka swa wena a swi nge ringani na byona.”—Swivuriso 3:13-15.

Kambe, xana vutlhari byi nga kumiwa kwihi? Hikwalaho ka yini byi ri bya nkoka swinene ku tlula rifuwo? I yini leswi endlaka byi rhandzeka? Ndzima ya vunhungu ya buku ya Bibele ya Swivuriso, leyi tsariweke hi Solomoni, yi hlamula swivutiso leswi hi ndlela leyi tsakisaka. Eka yona vutlhari byi munhuhatiwe onge hiloko byi swi kota ku vulavula ni ku endla xo karhi. Naswona vutlhari byi paluxa ku rhandzeka ni ntikelo wa byona.

“Byi Hambeta Byi Huwelela Ngopfu”

Ndzima ya 8 ya Swivuriso yi sungula hi xivutiso lexi lexi nga laviki nhlamulo: “Xana vutlhari a byi hambeti byi huwelela, ni ku twisisa a ku hambeti ku humesa rito?”a Ina, vutlhari ni ku twisisa swi hambeta swi huwelela, kambe swi hambana swinene ni wansati wa nghwavava la tshamaka etindhawini ta munyama, la hlevetelaka marito yo yenga etindleveni ta muntshwa la nga yexe, la pfumalaka ntokoto. (Swivuriso 7:12) “Byi yime ehenhla eku tlakukeni, endleleni, emahandzeni ya tindlela. Byi hambeta byi huwelela ngopfu etlhelo ka tinyangwa, enon’wini wa muti, ni le vunghenweni bya tinyangwa.” (Swivuriso 8:1-3) Rito ra matimba ra vutlhari ri twiwa kahle etindhawini ta mani na mani—etinyangweni, emahandzeni ya tindlela ni le tinyangweni to nghena emutini. Swa olova leswaku vanhu va ri twa rito rero ivi va angula.

Xana u kona la nga kanetaka leswaku vutlhari bya Xikwembu lebyi tsariweke eRitweni ra Xikwembu leri huhuteriweke, ku nga Bibele—byi nga kumiwa hi kwalomu ka vanhu hinkwavo emisaveni lava navelaka ku byi kuma? The World Book Encyclopedia yi ri: “Bibele i buku leyi hlayiwaka swinene ematin’wini hinkwawo.” Ya engetela: “Ku hangalasiwe tikopi to tala ta Bibele ku tlula buku yihi na yihi. Nakambe Bibele yi hundzuluxeriwe minkarhi yo tala, hi tindzimi to tala swinene ku tlula buku yihi na yihi.” Leswi Bibele leyi heleleke kumbe xiphemu xa yona yi kumekaka hi tindzimi ni tindzimi-mpambukwa to tlula 2 100, vaaki va misava hinkwayo vo tlula tiphesente ta 90 va swi kota ku kuma xiphemu xo karhi xa Rito ra Xikwembu hi ririmi ra ka vona.

Timbhoni ta Yehovha ti twarisa rungula ra Bibele emisaveni hinkwayo. Ti chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu hi ku hiseka ni ku dyondzisa vanhu mintiyiso leyi kumekaka eRitweni ra Xikwembu, ematikweni ya 235. Timagazini ta tona leti sekeriweke eBibeleni, ku nga Xihondzo xo Rindza, lexi humesiwaka hi tindzimi to tlula 140, ni Xalamuka!, leyi kandziyisiwaka hi tindzimi ta kwalomu ka 83, yin’wana ni yin’wana ya tona ku hangalasiwa tikopi ta timiliyoni ta 20. Ina, vutlhari byi hambeta byi huwelela swinene etindhawini ta mani na mani!

“Rito Ra Mina Ri Ta Eka Vana Va Vanhu”

Vutlhari lebyi munhuhatiweke byi sungula ku vulavula, byi ku: “Ndzi vitana N’wina vavanuna, naswona rito ra mina ri ta eka vana va vanhu. Oho n’wina lava nga riki na ntokoto, twisisani vutlhari; na n’wina swihunguki, twisisani mbilu.”—Swivuriso 8:4, 5.

Xirhambo xa vutlhari, xi ya eka vuako hinkwabyo. Byi rhamba vanhu hinkwavo. Hambi ku ri vanhu lava nga hava ntokoto va rhambiwa leswaku va ta kuma vutlhari ni swihunguki leswaku swi ta kuma ku twisisa. Ina, Timbhoni ta Yehovha ti teka Bibele yi ri buku ya vanhu hinkwavo naswona handle ko hlawula, ti ringeta hi matimba ku khutaza vanhu hinkwavo lava ti hlanganaka na vona leswaku va kambisisa leswaku va ta kuma marito ya yona ya vutlhari.

‘Malaka Ya Mina Ma Vula Ntiyiso’

Vutlhari byi ya emahlweni byi vula leswi endlaka byi rhandzeka: “Yingisani, hikuva i swilo swa nkoka leswi ndzi swi vulavulaka, naswona ndzi pfula milomu ya mina hi vululami. Hikuva malaka ya mina ma hlevetela ntiyiso ntsena; naswona vuhomboloki i nchumu lowu nyenyetsaka emilon’wini ya mina. Marito hinkwawo ya nomu wa mina i ya ku lulama. Eka wona a ku na nchumu lexi gombonyokeke kumbe lexi hombolokeke.” Ina, tidyondzo ta vutlhari i tinene naswona ti lulamile, i ta ntiyiso. A ku na lexi gombonyokeke kumbe lexi hombolokeke eka tona. “Hinkwawo ka wona ma kongomile eka munhu la twisisaka, naswona ma lulamile eka munhu la kumaka vutivi.”—Swivuriso 8:6-9.

Vutlhari byi vula hilaha ku faneleke byi ku: “Tekani ndzayo ya mina, hayi silivhere, ni vutivi ematshan’weni ya nsuku lowu hlawulekeke.” Xikombelo lexi xa twisiseka, “hikuva vutlhari bya antswa ku tlula tikorala, naswona swilo hinkwaswo leswi tsakisaka a swi nge endliwi swi ringana na byona.” (Swivuriso 8:10, 11) Kambe hikwalaho ka yini? I yini lexi endlaka vutlhari byi va bya nkoka swinene ku tlula rifuwo?

“Mihandzu Ya Mina Ya Antswa Ku Tlula Nsuku”

Tinyiko leti vutlhari byi ti nyikaka lava va byi yingisaka, i ta nkoka swinene ku tlula nsuku, silivhere, kumbe tikorala. Loko byi boxa tinyiko ta kona, vutlhari byi ri: “Mina vutlhari, ndzi tshame swin’we ni vukheta naswona ndzi kuma vutivi bya vuswikoti byo ehleketa. Ku chava Yehovha swi vula ku venga swo biha. Ndzi swi vengile ku titlakusa, ku tinyungubyisa, ndlela yo biha ni nomu lowu vulaka leswi humeke endleleni.”—Swivuriso 8:12, 13.

Vutlhari byi endla munhu a va ni vukheta naswona a kota ku ehleketa. Munhu la nga ni vutlhari bya Xikwembu, u xixima ni ku chava Xikwembu, hikuva “ku chava Yehovha i masungulo ya vutlhari.” (Swivuriso 9:10) Xisweswo, wa swi venga leswi Yehovha a swi vengaka. A nga twanani ni ku titlakusa, ku tinyungubyisa, ku tikhoma hi ndlela yo biha ni ku vulavula swilo leswi humeke endleleni. Ku venga ka yena swilo swo biha swa n’wi sirhelela leswaku a nga ma tirhisi hi ndlela yo biha matimba lawa a nga na wona. Vona ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona leswaku lava va nga ni vutihlamuleri evandlheni ra Vukreste, swin’we ni tinhloko ta mindyangu, va lava vutlhari!

Vutlhari byi ya emahlweni byi ku: “Ndzi ni xitsundzuxo ni vutlhari lebyi pfunaka. Mina—ku twisisa; ndzi ni matimba. Ha mina tihosi ti hambeta ti fuma, ni tindhuna leti tlakukeke ti hambeta ti lerisa ku lulama. Ha mina tihosana ti va tihosana, naswona vanhu va xiyimo xa le henhla hinkwavo va avanyisa hi ku lulama.” (Swivuriso 8:14-16) Mihandzu ya vutlhari yi katsa ku twisisa ni matimba—swilo leswi vafumi, tindhuna ni vanhu va xiyimo xa le henhla va faneleke va va na swona. Vutlhari i bya nkoka swinene eka lava va nga ni vutihlamuleri ni lava nyikaka van’wana ndzayo.

Vutlhari bya ntiyiso byi nga kumiwa hi vanhu hinkwavo kambe a hi hinkwavo va byi kumaka. Van’wana va byi ala kumbe va byi papalata, hambi byi ri kwala nyongeni. Vutlhari byi ri: “Lava va ndzi rhandzaka, na mina ndza va rhandza, naswona lava va ndzi lavaka va ndzi kuma.” (Swivuriso 8:17) Vutlhari byi kumiwa ntsena hi vanhu lava va byi hlotaka hi mbilu hinkwayo.

Tindlela ta vutlhari ti lulamile naswona i tinene. Ti vuyerisa lava va byi lavaka. Vutlhari byi ri: “Rifuwo ni ku vangama swi le ka mina, xuma lexi nga ndzhaka ni ku lulama. Mihandzu ya mina ya antswa ku tlula nsuku, ku tlula ni nsuku lowu tengisiweke, ntshovelo wa mina wu tlula silivhere yo hlawuleka. Ndzi famba hi ndlela ya ku lulama, exikarhi ka tindlela ta vuavanyisi, ku endla lava va ndzi rhandzaka va kuma swilo; naswona switlati swa vona ndzi tshama ndzi swi tatile.”—Swivuriso 8:18-21.

Vutlhari byi ni timfanelo ni mikhuva leyinene ngopfu yo kota vukheta, vuswikoti byo anakanya, ku titsongahata, vutivi, vutlhari lebyi tirhaka ni ku twisisa, kasi tinyiko ta vutlhari i rifuwo ni ku dzuneka. Munhu la tlhariheke a nga ha kuma rifuwo hi tindlela letinene, naswona u ta humelela hi tlhelo ra moya. (3 Yohane 2) Vutlhari byi endla munhu a dzuneka. Ku engetela kwalaho, wa eneriseka hi leswi a nga na swona naswona u ni ku rhula ka mianakanyo ni ripfalo leti tengeke eka Xikwembu. Ina, wa tsaka munhu la kumeke vutlhari. Hakunene, mihandzu ya vutlhari ya antswa ku tlula nsuku lowu tengisiweke ni silivhere ya xiyimo xa le henhla.

Xitsundzuxo lexi xa fanela swinene eka hina tanihi leswi hi hanyaka emisaveni leyi rhangisaka swilo leswi vonakaka, leyi khutazaka ku hlengeleta rifuwo hi tindlela hinkwato ku nga khathariseki leswaku i tinene kumbe ti bihile! Onge hi nga tshama hi ri karhi hi tsundzuka ndlela leyi vutlhari byi nga bya nkoka ha yona naswona hi nga tshuki hi lava ku kuma rifuwo hi tindlela leti nga fanelangiki. Hi nga tshuki hi honisa malunghiselelo lama nga kona ya ku hi nyika vutlhari—minhlangano ya hina ya Vukreste ni dyondzo ya hina ya Bibele ya munhu hi xiyexe ni tibuku leti humaka eka “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha”—hikwalaho ko lava ku kuma rifuwo ntsena.—Matewu 24:45-47.

“Ndzi Vekiwe Ku Sukela eNkarhini Lowu Nga Riki Na Makumu”

Ku munhuhatiwa ka vutlhari eka ndzima ya vunhungu ya Swivuriso a ko va nchumu lowu tirhiseriwaka ku hlamusela mfanelo leyi ngo anakanyiwa ntsena kambe yi nga riki kona. Yi tlhela yi kombetela hi ndlela yo fanekisela eka xivumbiwa xa nkoka swinene xa Yehovha. Vutlhari byi ya emahlweni byi ku: “[Yehovha] u ndzi humesile ndzi ri masungulo ya ndlela yakwe, masungulo ya mintirho yakwe ya khale swinene. Ndzi vekiwe ku sukela enkarhini lowu nga riki na makumu, ku sukela eku sunguleni, eminkarhini yo sungula misava yi nga si va kona. Ndzi tisiwe onge hiloko ndzi tisiwa hi switlhavi swa ku veleka, swidziva swa mati swi nga si va kona, swihlovo leswi khulukaka mati yo tala swi nga si va kona. Ndzi tisiwe onge hiloko ndzi tisiwa hi switlhavi swa ku veleka, tintshava ti nga si simekiwa, switsunga swi nga si va kona, a nga si endla misava ni tindhawu leti pfulekeke ta masungulo ya ntshuri wa misava ya tiko leri noneke.”—Swivuriso 8:22-26.

Vona ndlela leyi nhlamuselo leyi nga laha henhla ya vutlhari lebyi munhuhatiweke yi fanaka ha yona ni leswi vuriwaka malunghana ni “Rito” eMatsalweni! Muapostola Yohane u tsarile: “Eku sunguleni Rito a a ri kona, naswona Rito a a ri ni Xikwembu, Rito a a ri xikwembu.” (Yohane 1:1) Vutlhari lebyi munhuhatiweke byi fanekisela N’wana wa Xikwembu, Yesu Kreste, a nga si va munhu wa nyama.b

Yesu Kreste i “mativula ya ntumbuluko hinkwawo; hikuva ha yena swilo hinkwaswo swi tumbuluxiwile ematilweni ni le henhla ka misava, swilo leswi vonakaka ni swilo leswi nga vonakiki.” (Vakolosa 1:15, 16) Vutlhari lebyi munhuhatiweke byi ya emahlweni byi ku: “A ndzi ri kona loko [Yehovha] a lunghiselela matilo; loko a lerisa leswaku ku va ni xirhendzevutana ehenhla ka xidziva xa mati, loko a tiyisa mapapa ehenhla, loko a endla leswaku minseledyana ya xidziva xa mati yi tiya, loko a lerisa lwandle leswaku mati ya rona ma nga hundzi xileriso xakwe, loko a simeka masungulo ya misava, hi nkarhi wolowo a ndzi ri etlhelo ka yena ndzi ri mutirhi la nga ni vuswikoti, a ndzi ri munhu loyi a n’wi rhandzaka hilaha ku hlawulekeke siku ni siku, mina ndzi tsakile emahlweni ka yena nkarhi hinkwawo, ndzi tsakile hikwalaho ka tiko leri noneke ra misava yakwe, naswona swilo leswi a ndzi swi rhandza a swi ri ni vana va vanhu.” (Swivuriso 8:27-31) N’wana wa Yehovha wa mativula a a ri etlhelo ka Tata wakwe, a tirha na yena hi ku hiseka—Mutumbuluxi wa matilo ni misava la tlakukeke eka hinkwaswo. Loko Yehovha Xikwembu a vumba munhu wo sungula, N’wana Wakwe a tirha na yena eka ntirho lowu, a ri Mutirhi la nga ni Vuswikoti. (Genesa 1:26) A swi hlamarisi leswi N’wana wa Xikwembu a tsakelaka hambi ku ri ku rhandza vana va vanhu swinene!

“Wa Tsaka Munhu Loyi A Ndzi Yingisaka”

Tanihi vutlhari lebyi munhuhatiweke, N’wana wa Xikwembu u ri: “Kutani N’wina vana, ndzi yingiseni; ina, va tsaka lava va hlayisaka tindlela ta mina. Yingisani ndzayo kutani mi tlhariha, mi nga honisi nchumu. Wa tsaka munhu loyi a ndzi yingisaka hi ku tshama a xalamukile etinyangweni ta mina siku ni siku, hi ku langutela a ri etinsikeni ta vungheno bya mina. Hikuva loyi a ndzi kumaka kunene u ta kuma vutomi, kutani a kuma vunene lebyi humaka eka Yehovha. Kambe loyi a ndzi hupaka u vangela moya-xiviri wakwe madzolonga; hinkwavo lava ndzi vengaka swinene hi lava va rhandzaka rifu.”—Swivuriso 8:32-36.

Yesu Kreste hi yena ximunhuhatwa xa vutlhari bya Xikwembu. “Leswi tumbetiweke hi vukheta eka yena i xuma hinkwaxo xa vutlhari ni xa vutivi.” (Vakolosa 2:3) Kutani ke, a hi n’wi yingiseni swinene ni ku landzela swinene minkondzo yakwe. (1 Petro 2:21) Loko hi n’wi papalata, hi ta va hi vavisa moya-xiviri wa hina ni ku rhandza rifu, hikuva “a ku na ku ponisiwa eka un’wana.” (Mintirho 4:12) Ina, a hi amukeleni Yesu tanihi loyi Xikwembu xi hi nyikeke yena leswaku hi kuma ku pona. (Matewu 20:28; Yohane 3:16) Xisweswo hi ta va ni ntsako lowu kumiwaka hi ‘ku kuma vutomi ni ku kuma vunene bya Yehovha.’

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Swifaniso eka tluka 26]

I swa nkoka leswaku lava nga ni vutihlamuleri va va ni vutlhari

[Swifaniso eka tluka 27]

U nga ma honisi malunghiselelo ya ku hi nyika vutlhari