Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Swi Hoxile Ku Rihisela?

“U ndzi vungunyile.”—Conneel, wa malembe ya 15 hi vukhale, la nga khomiwa hikwalaho ka ku dlaya.

Andrew wa malembe ya 14 hi vukhale, loyi a dlayeke mudyondzisi encinweni wa xikolo xa ka vona, u vule leswaku a a venga vadyondzisi ni vatswari vakwe ni ku hlundzukela vanhwanyana hikuva va n’wi ala.

MAGAZINI lowu nge Time wu vula leswaku ku rihisela i “mukhuva lowu nga ni khombo.” Muntshwa loyi a hlundzukeke u ngungumerisa xibamu exikolweni kutani a sungula ku balesela vadyondzi-kulobye ni vadyondzisi. Swiendlakalo swo tano swi sungule ku toloveleka ngopfu eUnited States lerova nongonoko wun’wana wa mahungu wa le ka TV wu swi vitane “ku nyanya ka madzolonga.”

Nkateko wa kona, ku baleselana eswikolweni a ku si andza. Hambiswiritano, vugevenga lebya ha ku endliwaka sweswinyana byi paluxa ndlela leyi vantshwa van’wana va karihaka ha yona. I yini leswi vangaka vukarhi byebyo? Swi vonaka onge vantshwa lava va hlundzukise hi vuhomboloki kumbe ndlela leyi vanhu lava nga ni vulawuri va tirhisaka matimba ya vona hi ndlela yo biha ha yona. Kasi van’wana swi vonaka onge va hlundzukisiwe hi ku tshama va ri karhi va vungunyiwa. Mufana un’wana wa malembe ya 12 hi vukhale loyi a baleseleke mudyondzi-kulobye—kutani na yena a tibalesela—a a vungunyiwa hileswi a a nyuhele ngopfu.

Phela, vantshwa vo tala swi nga ha endleka va nga swi anakanyi ku hlanganyela eka madzolonga yo tano lama hundzeletiweke. Nilokoswiritano, a swi olovi ku lwisana ni ku vava loku u ku twaka ni xitlhavi lexi u vaka na xona hikwalaho ka ku va vanhu va ku venga hileswi u nga wa rixaka ro karhi, va ku endla xiphunta kumbe va ku khoma hi ndlela ya tihanyi. Loko a tsundzuka nkarhi lowu a a nghena xikolo, Ben u ri: “Minkarhi hinkwayo a ku ri mina wo koma, eka vana vo tala lava a va ri tintangha ta mina. Leswi a ndzi tsemeta mpandlha, vana van’wana a va endla xihlekiso ha mina minkarhi hinkwayo va tlhela va ndzi phamasa enhlokweni. Ndzi pfimbe chelele. Lexi nyanyiseke timhaka hileswaku loko ndzi ya lava mpfuno eka vanhu lava nga ni vulawuri, a va ndzi honisa. Sweswo swi ndzi hlundzukise ngopfu!” Ben wa engetela: “Lexi endleke leswaku ndzi nga va baleseli vanhu volavo hileswi a ndzi nga ri na xona xibamu.”

U fanele u va teka njhani vantshwa lava lavaka ku hlasela vanhu lava va twisaka ku vava? Naswona, u fanele u endla yini loko u xanisiwa? Leswaku u kuma nhlamulo, xiya leswi Rito ra Xikwembu ri swi vulaka.

Ku Tikhoma—I Xikombiso Xa Matimba!

Mhaka ya ku xanisiwa ka vanhu a yi sunguli namuntlha. Mutsari un’wana wa Bibele u nyikele xitsundzuxo lexi: “Tshika ku hlundzuka, siya vukarhi; u nga kariheli ku endla swo biha.” (Pisalema 37:8) Hakanyingi loko munhu a karihile wa tsandzeka ku tikhoma naswona a nga na mhaka ni vuyelo bya swiendlo swakwe hikwalaho ka ku kariha. Loko munhu o titshika a ‘kariha,’ a nga ha byi kombisa hi ndlela yo biha vukarhi byakwe! Vuyelo byi nga ha va byihi?

Xiya xikombiso xa le Bibeleni xa Kayini na Avele. ‘Kayini u n’wi hlundzukele ngopfu’ makwavo Avele. Hikwalaho, “loko va ri enhoveni Kayini a hlasela Avele makwavo a n’wi dlaya.” (Genesa 4:5, 8) Xikombiso xin’wana xa vukarhi lebyi nga lawulekiki i xa Hosi Sawulo. Leswi a vondzokeleke Davhida lontsongo hikuva a hlurile enyimpini, u ringete ku n’wi tlhava hi fumu, a nga ringetanga eka Davhida ntsena, kambe ni le ka n’wana wa yena Yonathani!—1 Samuwele 18:11; 19:10; 20:30-34.

I ntiyiso, ku ni minkarhi leyi ku hlundzuka swi faneleke. Hambiswiritano, vukarhi lebyi faneleke byi nga va ni vuyelo byo biha loko byi nga lawuriwi. Hi xikombiso, Simiyoni na Levhi a va ri ni xivangelo lexi twalaka xo hlundzukela Xikeme loko va kume leswaku u pfinye makwavo wa vona Dina. Kambe, ematshan’weni ya ku va va tshama va rhurile, va pfuxe madzolonga lamakulu, hilaha swi kombisiweke hakona eka marito ya vona lawa va ma vuleke hi ku famba ka nkarhi: “Xana u kona la faneleke ku khoma makwerhu waxisati ku fana ni nghwavava?” (Genesa 34:31) Loko se va hlundzuke ngopfu, “un’wana ni un’wana a teka banga rakwe, kutani va nghena emutini va nga languteriwanga, va ya dlaya munhu un’wana ni un’wana wa xinuna” loyi a tshamaka emutini wa Xikeme. Vukarhi bya vona byi hundzele ni le ka lavan’wana hikuva “vana van’wana va Yakobe” va hlanganyerile eku dlayeni koloko. (Genesa 34:25-27) Yakobe, tata wa Simiyoni na Levhi u sole vukarhi bya vona lebyi nga lawulekiki, hambiloko se ku hundze malembe yo tala.—Genesa 49:5-7.

Hi kuma dyondzo ya nkoka emhakeni leyi: Vukarhi lebyi nga lawulekiki a hi xikombiso xa matimba kambe i xa ku tsana. Swivuriso 16:32 yi ri: “Loyi a hlwelaka ku hlundzuka wa antswa ku ri ni wanuna wa matimba, ni loyi a lawulaka moya wakwe ku ri ni loyi a tekaka muti.”

Vuphukuphuku Bya Ku Rihisela

Xisweswo Matsalwa ma nyikela ndzayo leyi: “Mi nga tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani. . . . Mi nga tirihiseli.” (Varhoma 12:17, 19) Ku rihisela—ku nga khathariseki leswaku i ka madzolonga kumbe i ka marito yo tlhava—a ku amukeleki eka Xikwembu. Hi nkarhi lowu fanaka, ku rihisela koloko a ku fanelanga naswona a hi vutlhari. Phela, hi ntolovelo madzolonga ma vanga madzolonga man’wana lamakulu. (Matewu 26:52) Naswona marito yo tlhava hakanyingi ma tlhontlha marito man’wana yo tlhava. Nakambe tsundzuka leswaku hakanyingi vukarhi a byi amukeleki. Hi xikombiso, xana yi kona ndlela leyi u nga swi tivaka ha yona leswaku hakunene munhu loyi a ku dyoheleke wa ku venga? Xana munhu yoloye u lo vulavula a nga ehleketanga kumbe u ni tihanyi? Hambiloko a swi endle hi lunya, xana xiyimo xexo xi endla leswaku ku rihisela ku va mhaka leyi faneleke?

Hlaya marito ya Bibele lama kumekaka eka Eklesiasta 7:21, 22: “U nga nyikeli mbilu ya wena emaritweni hinkwawo lawa vanhu va ma vulavulaka, leswaku u nga n’wi twi nandza wa wena loko a ku rhukana. Hikuva mbilu ya wena yi swi tiva ko tala leswaku wena, wena n’wini u rhukane van’wana.” Ina, a swi tsakisi ku va vanhu va vula swilo swo biha ha wena. Kambe Bibele ya pfumela leswaku swa endleka evuton’wini. Xana na wena a wu si tshama u vula swo karhi hi van’wana leswi a wu nga fanelanga u swi vurile? Kutani, hikokwalaho ka yini u fanele u tlherisela loko un’wanyana a vula swin’wana swo ka swi nga tsakisi ha wena? Minkarhi yo tala, ndlela ya kahle yo tiyisela ku vungunyiwa i ku swi ba hi makatla.

Hilaha ku fanaka, a hi vutlharhi ku tekela swilo ehenhla loko u vona onge u khomiwe hi ndlela yo biha. Muntshwa loyi a vuriwaka David wa ha swi tsundzuka leswi humeleleke loko a ri karhi a tlanga basketball ni Vakreste-kulobye van’wana. David u ri: “Un’wanyana eka ntlawa lowun’wana u ndzi hime hi bolo.” Hi ku hatlisa u anakanye leswaku u n’wi be hi vomu, hiloko David a rihisela, a hima mutlangi yoloye hi bolo. David u ri: “A ndzi hlundzukile hakunene.” Kambe David u khongele eka Yehovha timhaka ti nga si onhaka ngopfu. U ti vutise a ku, ‘Xana ndzi endla yini, loko ndzi lava ku lwa ni Mukreste-kulorhi?’ Endzhakunyana, va rivalelanile.

Eka swiyimo swo fana ni sweswo i vutlharhi ku tsundzuka xikombiso xa Yesu Kreste. “Loko a tseketseriwa, a nga tlheriselanga hi ku tseketsela. Loko a xanisiwa, a nga xungetanga.” (1 Petro 2:23) Ina, loko u tshikilelekile, ematshan’weni yo rihisela, khongela eka Xikwembu kutani u kombela leswaku xi ku pfuna u kota ku tikhoma. Xi ta tshama xi karhi xi “nyika moya lowo kwetsima hilaha ku tlurisaka swinene eka lava xi kombelaka.” (Luka 11:13) Ematshan’weni yo rihisela loko un’wanyana a ku hlundzukisile, lexi u faneleke u xi endla i ku ya eka munhu yoloye ni ku vulavula na yena hi mhaka ya kona. (Matewu 5:23, 24) Kumbe, loko va tshamela ku tlanga ha wena, kumbexana i munhu loyi a rhandzaka ku khonya exikolweni, u nga lwi na yena. Ematshan’weni ya sweswo, u fanele u teka magoza lama faneleke ya ku tisirhelela.a

Muntshwa La Nga Rhandziki Ku Hlundzuka

Vantshwa vo tala va yi tirhise kahle misinya leyi ya milawu ya Bibele. Hi xikombiso, vatswari va Catrina va n’wi tshikile leswaku a tekiwa hi van’wana va ya n’wi wundla loko a ha ri ntsongo. U ri: “A ndzi ri ni xiphiqo xa ku hlundzuka hikuva a ndzi nga xi twisisi xivangelo lexi endleke leswaku manana loyi a nga ndzi veleka a ndzi tshika. Kutani a ndzi hlasela manana loyi ndzi tshamaka na yena. Hi vuphukuphuku, a ndzi vona onge loko ndzi n’wi twisa ku vava, hi ndlela yo karhi a ndzi rihisela eka manana loyi a ndzi velekeke. Kutani ndzi endle hinkwaswo leswi a ndzi swi lava—ndzi rhuketela, ndzi gima ehansi hi milenge ndzi tlhela ndzi tlatlarhuka. A ndzi swi rhandza ngopfu ku ba mavanti loko ndzi ma pfala. Nakambe a ndzi rhandza ku vula leswaku ‘Ndza ku venga!’—hinkwaswo leswi a ndzi swi vurisa hi ku hlundzuka. Loko ndzi swi tsundzuka, a ndzi kholwi leswaku ndzi swi endlile swilo leswi.”

I yini lexi pfuneke Catrina ku lawula ku hlundzuka kakwe? U ri: “I ku hlaya Bibele! Leswi i swa nkoka hikuva Yehovha u tiva ndlela leyi hi titwaka ha yona.” Catrina u tlhele a kuma nchavelelo loko yena ni ndyangu wa ka vona va hlaya swihloko swa Xalamuka! leswi swi vulavulaka hi swiyimo swo karhi leswi khumbaka ndyangu wa ka vona.b U ri: “Hinkwerhu ka hina a hi swi kota ku tshama ehansi ni ku twisisa leswi ha un’we wa hina a titwisaka xiswona.”

Na wena u nga dyondza ku lawula vukarhi. Loko u vungunyiwa, u endliwa xiphunta kumbe u khomiwa hi ndlela yo biha, tsundzuka marito ya Bibele eka Pisalema 4:4: “Hlundzukani, kambe mi nga dyohi.” Marito wolawo ma nga ku pfuna leswaku u nga karihi hi ndlela leyi nga riki yinene.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Minkarhi yo tala, ndlela leyinene ya ku tiyisela ku vungunyiwa i ku swi ba hi makatla