“Ku Twisisa Ka Munhu Ku Vohlisa Ku Hlundzuka Kakwe”

HINKWERHU hi tshame hi vona vanhu loko va hlundzukile naswona na hina hi tshame hi hlundzuka. Hambileswi hi faneleke hi papalata ku hlundzuka, hakanyingi hi titwa hi ri ni xivangelo xo hlundzuka, ngopfu-ngopfu loko munhu un’wana a nga hi khomanga kahle. Nhlangano wa Ntivo-miehleketo wa le Amerika wu vula leswaku “ku hlundzuka i swa ntumbuluko naswona swi kombisa ndlela leyi munhu a titwaka ha yona.”

Langutelo rero ri nga ha vonaka ri twala loko hi xiya leswi muapostola Pawulo la nga Mukreste a swi tsaleke loko a huhuteriwe hi Xikwembu. Leswi a a swi tiva leswaku minkarhi yin’wana vanhu va hlundzuka, u te: “Karihani, kambe mi nga dyohi; dyambu ri nga peli ma ha ri eka xiyimo xa ku kariha.” (Vaefesa 4:26) Xana leswi swi vula leswaku hi fanele hi kariha ku tlula mpimo kumbe hi fanele hi endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi ku lawula?

Loko Pawulo a nyikela ndzayo yoleyo malunghana ni ku hlundzuka, swi tikomba onge a a tsundzuka marito ya mupisalema loyi a tsaleke a ku: “Hlundzukani, kambe mi nga dyohi.” (Pisalema 4:4) Kambe, a xi ri xihi xikongomelo xa ndzayo ya Pawulo leyi huhuteriweke? U ye emahlweni a ku: “Ku leva hinkwako ni ku hlundzuka ni vukarhi ni huwa ni mavulavulelo ya nhlambha a swi susiwe eka n’wina swin’we ni vubihi hinkwabyo.” (Vaefesa 4:31) Pawulo a a khutaza Vakreste leswaku va papalata ku kariha ku tlula mpimo. Lexi tsakisaka hileswaku, Nhlangano wa Ntivo-miehleketo wa le Amerika wu ye emahlweni wu ku: “Valavisisi va kume leswaku ku ‘hlundzuka ku tlula mpimo’ swi endla leswaku u va ni madzolonga naswona a swi ku pfuni . . . leswaku u lulamisa xiyimo.”

Kutani, hi nga byi ‘susa’ njhani vukarhi ni vuyelo bya kona byo biha? Hosi Solomoni wo tlhariha wa le Israyele wa khale u tsala a ku: “Kunene ku twisisa ka munhu ku vohlisa ku hlundzuka kakwe, naswona swi sasekile eka yena loko a nga wu tluli nawu.” (Swivuriso 19:11) Xana “ku twisisa ka munhu” ku nga n’wi pfuna njhani loko a sungula ku hlundzuka?

Ku twisisa i vuswikoti byo kota ku vona xiyimo xa mhaka. Ku va ni ku twisisa swi vula ku va u kota ku twisisa mhaka ya kona hi vuenti. Xana sweswo swi nga ku pfuna njhani loko u hlundzukisiwile?

Loko hi vona van’wana va nga khomiwi kahle, hi nga ha hlundzuka. Kambe, loko hi hatlisela ku teka goza hikwalaho ka ndlela leyi hi titwaka ha yona, hi nga ha tivavisa kumbe hi vavisa van’wana. Tanihi laha ndzilo lowu nga lawuriwiki wu nga hisaka yindlu ha kona, ku hlundzuka ku tlula mpimo ku nga onha ndhuma ya hina ni vuxaka bya hina ni van’wana, hambi ku ri vuxaka bya hina ni Xikwembu. Hikwalaho, loko hi titwa hi hlundzuka, hi fanele hi ringeta ku twisisa xiyimo xa kona. Loko hi xi twisisa kahle xiyimo xexo, swi ta hi pfuna leswaku hi lawula ndlela leyi hi titwaka ha yona.

A ku sale katsongo leswaku Hosi Davhida, tata wa Solomoni a va ni nandzu wa ngati malunghana ni mhaka ya wanuna loyi a a vuriwa Nabali kambe Davhida u kote ku papalata nandzu wolowo hi leswi a pfuniweke leswaku a twisisa xiyimo. Davhida ni malandza ya yena va sirhelele tinyimpfu ta Nabali emananga ya Yudiya. Loko nkarhi wa ku tsemeta tinyimpfu wu fika, Davhida u kombele Nabali leswaku a va nyika swakudya. Nabali u hlamule a ku: “Xana ndzi fanele ku teka xinkwa xa mina ni mati ya mina ni nyama ya lexi tlhaviweke xa mina, leyi ndzi yi tlhaveleke vatsemeti va mina, ndzi swi nyika vavanuna lava ndzi nga tiviki ni lomu va humaka kona?” Hakunene lowu a ku ri ndzhukano! Loko Davhida a twa marito lawa, yena swin’we ni vavanuna va 400, va tilulamisele ku ya dlaya Nabali ni vandyangu wa yena.—1 Samuwele 25:4-13.

Loko Abigayele nsati wa Nabali a twa hi mhaka leyi u ye a ya hlangana na Davhida. Loko a hlangana na Davhida ni malandza ya yena, u khinsame emahlweni ka yena kutani a ku: “Hlonga ra wena ra xisati a ri vulavule etindleveni ta wena, u yingisa marito ya hlonga ra wena ra xisati.” Kutani, u byele Davhida ndlela leyi Nabali a endleke xihoxo ha yona ni ku vula leswaku Davhida u ta tisola loko a rihisela a tlhela a va ni nandzu wa ngati.—1 Samuwele 25:24-31.

I ku twisisa kwihi loku Davhida a ku kumeke eka leswi Abigayele a nga n’wi byela swona loku n’wi pfuneke leswaku a vohlisa vukarhi? Xo sungula, Davhida u xiye leswaku Nabali u hungukile hi ntumbuluko naswona xa vumbirhi, u swi xiyile leswaku u ta va ni nandzu wa ngati loko a rihisela. Ku fana na Davhida u nga ha hlundzukisiwa hi mhaka yo karhi. U fanele u endla yini? Malunghana ni ku lawula ku hlundzuka, Mayo Clinic yi ringanyeta leswaku u fanele u “anakanyisisa hi xiyimo kutani u rhurisa mbilu.” Ina, anakanyisisa hi leswi vangeke leswaku ku va ni xiphiqo xexo ni hi vuyelo bya leswi u nga ta swi endla. Pfumelela ku twisisa leswaku ku hunguta vukarhi hambi ku ri ku byi herisa.—1 Samuwele 25:32-35.

Hilaha ku fanaka, vo tala namuntlha va pfuniwile leswaku va lawula ku hlundzuka. Sebastian loyi a pfaleriweke ekhotsweni ra Poland loko a ri ni malembe ya 23, u vula leswaku u kote ku lawula ximbilwa-mbilwana ni ku hlundzuka hi ku va a dyondza Bibele. U ri: “Xo sungula, ndzi anakanya hi xiphiqo kutani ndzi ringeta ku tirhisa ndzayo ya Bibele. Ndza swi vona leswaku Bibele hi yona yi nga ni nkongomiso lowu pfunaka.”

Setsuo u endle leswi fanaka. U ri: “A ndzi tolovele ku holovela vanhu loko va ndzi hlundzukisa entirhweni. Leswi se ndzi dyondzaka Bibele, ematshan’weni yo holova ndzi sungula ndzi tivutisa ndzi ku: ‘Kahle-kahle i mani loyi a nga ni nandzu? Xana a hi mina ndzi vangeke xiphiqo?’” Ku anakanyisisa hi swivutiso leswi swi n’wi pfune leswaku a hunguta vukarhi naswona wa swi kota ku lawula ku hlundzuka kakwe.

Ku hlundzuka ku nga ha va ni matimba kambe ndzayo ya Rito ra Xikwembu yi ni matimba swinene. Loko u hanya hi ndzayo ya vutlhari leyi nga eBibeleni ni ku khongelela mpfuno wa Xikwembu, na wena u nga pfumelela ku twisisa leswaku ku hunguta vukarhi kumbe u kota ku byi lawula.