Dyondzisa Vana Va Wena Leswaku Va Nga Vi Ni Rigombo

Hi ku tsakisiwa hileswi ndyangu wa ka vona a wu ta rhurhela endhawini yin’wana ya le kule, Nicole la nga ni malembe ya nhungu a a tshamela ku byela munghana wa yena lonkulu, Gabrielle, vuxokoxoko byin’wana ni byin’wana. Siku rin’wana, Gabrielle u lo pfuketana a byela Nicole leswaku a swi nga n’wi tovi helo swa ku rhurha ka yena. Hikwalaho ka leswi Nicole a a vavisekile ni ku hlundzuka, u byele mana wa yena a ku: “A ndza ha lavi no n’wi vona Gabrielle!”

KU KHUNGUVANYISANA ka vana ko fana ni ka Nicole na Gabrielle, hakanyingi ku lava leswaku vatswari va nghenelela—ku nga ri ku chavelela ntsena n’wana la vavisekeke mbilu kambe ni ku tlhela va n’wi komba ndlela yo lulamisa mhaka yoleyo. Hi ntumbuluko vana va ni “mikhuva ya xihlangi,” naswona hakanyingi a va swi xiyi leswaku marito ni swiendlo swa vona swi nga onha swo karhi. (1 Vakorinto 13:11) Va lava ku pfuniwa leswaku va hlakulela timfanelo leti nga kondletelaka ku rhula endyangwini ni kun’wana.

Vatswari lava nga Vakreste va swi navela hi mbilu ya vona hinkwayo ku letela vana va vona leswaku va ‘lava ku rhula, va tlhela va ku landzelela.’ (1 Petro 3:11) Ntsako lowu tisiwaka hi ku va mukondleteri wa ku rhula i wukulu swinene lerova wu endla leswaku munhu a nga ehleketeleli van’wana swilo swo biha, a nga pfilunganyeki ni ku va ni rivengo. Loko u ri mutswari, xana u nga va pfuna njhani vana va wena leswaku va kondletela ku rhula?

Pfuna Vana Va Wena Leswaku Va Lava Ku Tsakisa “Xikwembu Xa Ku Rhula”

Yehovha u vuriwa “Xikwembu xa ku rhula” naswona u hlamuseriwa tanihi loyi a “nyikaka ku rhula.” (Vafilipiya 4:9; Varhoma 15:33) Kutani, vatswari lava tlhariheke va ri tirhisa hi vutshila Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, leswaku va khutaza vana va vona va navela ku tsakisa Xikwembu ni ku tekelela timfanelo ta xona. Hi xikombiso, pfuna vana va wena va vona hi mahlo ya mianakanyo leswi muapostola Yohane a swi voneke exivonweni lexi hlamarisaka—nkwangulatilo wa emeralda ya rihlaza lowu rhendzeleke xiluvelo xa Yehovha.a (Nhlavutelo 4:2, 3) Hlamusela leswaku nkwangulatilo lowu wu yimela ku rhula loku rhendzeleke Yehovha nileswaku mikateko yo tano yi ta kumiwa hi vanhu hinkwavo lava n’wi yingisaka.

Nakambe Yehovha u hi nyika nkongomiso hi ku tirhisa N’wana wakwe, Yesu, loyi a vitaniwaka “Hosana ya Ku Rhula.” (Esaya 9:6, 7) Hikokwalaho, hlaya u tlhela u hlamusela vana va wena timhaka ta le Bibeleni laha Yesu a nga dyondzisa tidyondzo ta nkoka mayelana ni ku papalata timholovo. (Matewu 26:51-56; Marka 9:33-35) Hlamusela leswaku ha yini Pawulo loyi a tshameke a va “murhukani” a cince ndlela leyi a a hanya ha yona kutani a tsala leswaku “hlonga ra Hosi a ri fanelanga ri lwa, kambe ri fanele ri olova eka hinkwavo, . . . ri tikhoma eka leswo biha.” (1 Timotiya 1:13; 2 Timotiya 2:24) U nga ha hlamarisiwa hi ndlela leyi n’wana wa wena a nga angulaka ha yona emhakeni leyi.

Evan u tsundzuka nkarhi lowu a a karhatiwa hi mufana un’wana loyi a a khandziya na yena bazi ra xikolo loko a ha ri ni malembe ya nkombo. U ri: “A ndzi dye makala lerova ndzi lave ku rihisela! Kutani ndzi tsundzuke leswi ndzi swi dyondzeke ekaya hi lava pfuxaka nyimpi. A ndzi swi tiva leswaku Yehovha a nga swi lavi leswaku ndzi ‘tlherisela swo biha hi swo biha hambi eka mani’ kambe u lava leswaku ndzi va ‘ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.’” (Varhoma 12:17, 18) Kutani Evan u ve ni matimba ni xivindzi xo kota ku tikhoma eka xiyimo xexo xo tika hi ku angula hi ndlela yo rhula. A a lava ku tsakisa Xikwembu xa ku rhula.

Vana Mutswari La Kondletelaka Ku Rhula

Xana ku ni ku rhula ekaya ra wena? Loko swi ri tano, vana va wena va nga dyondza swo tala hi ku va ni ku rhula hambi loko wena u nga vuli nchumu. Leswaku u humelela endleleni leyi u va dyondzisaka ha yona vana va wena ku kondletela ku rhula, swi titshege swinene hileswaku wena u ti tekelela ku fikela kwihi tindlela ta Xikwembu ni ta Kreste ta ku va ni ku rhula.—Varhoma 2:21.

Russ na Cindy va tirha hi matimba leswaku va letela swifanyetana swa vona swimbirhi hi ku swi khutaza leswaku swi tikhoma loko van’wana va swi karhata. Cindy u ri: “Ndlela leyi mina na Russ hi swi tlhantlhaka ha yona swiphiqo swa vana va hina ni leyi hi hanyisanaka ni vanhu van’wana ha yona yi va pfuna swinene leswaku na vona va endla leswi fanaka loko ku va ni swiphiqo.”

Hambiloko u endla xihoxo—vatswari hinkwavo va swi endla swihoxo—u nga ha tirhisa nkarhi wolowo leswaku u dyondzisa vana va wena tidyondzo ta nkoka. Stephen u ri: “Minkarhi yin’wana mina ni nsati wa mina, Terry, a hi hlundzuka kutani hi tshinya vana va hina vanharhu hi nga si kuma mhaka hinkwayo. A hi kombela ku rivaleriwa loko endzhaku hi kuma leswaku a va na nandzu.” Terry wa engetela: “Hi byela vana va hina leswaku na hina a hi hetisekanga naswona ha swi endla swihoxo. Hi xiye leswaku sweswo a swo endla leswaku ku va ni ku rhula ntsena endyangwini, kambe swi tlhela swi pfuna vana va hina ku dyondza ku kondletela ku rhula.”

Xana vana va wena va dyondza ndlela leyi va nga kondletelaka ha yona ku rhula hi ku vona ndlela leyi wena u va khomaka ha yona? Yesu u tsundzuxile a ku: “Hikokwalaho, swilo hinkwaswo, leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, na n’wina mi fanele mi swi endla eka vona.” (Matewu 7:12) Ku nga khathariseki swihoxo leswi u swi endlaka, tiyiseka leswaku rirhandzu leri u ri kombaka vana va wena ri ta endla leswaku ku va ni vuyelo lebyinene. Vana va wena va ta yingisa hi ku olova loko va kongomisiwa hi ndlela ya rirhandzu.

U Nga Hlundzuki Hi Ku Hatlisa

Swivuriso 19:11 yi ri: “Kunene ku twisisa ka munhu ku vohlisa ku hlundzuka kakwe.” U nga va pfuna njhani vana va wena leswaku va hlakulela ku twisisa ko tano? David u hlamusela ndlela leyi tirhaka leyi yena ni nsati wa yena, Mariann, va yi tirhisaka eka vana va vona. U ri: “Loko va hlundzukela munhu un’wana la vulaka kumbe la endlaka nchumu lowu va twisaka ku vava, hi va pfuna leswaku va n’wi twela vusiwana. Hi va vutisa swivutiso swo olova swo tanihi leswi: ‘Xana munhu yoloye a a tshikilelekile? Xana u ni mavondzo? Xana ku ni loyi a n’wi twiseke ku vava?’” Mariann wa engetela: “Swivutiso sweswo swi endla leswaku vana va rhurisa timbilu ta vona ematshan’weni yo tshama va hlundzukisiwe hi xiyimo xexo kumbe ku phikizana hileswaku i mani la nga ni nandzu kumbe la nga riki na nandzu.”

Ku letela vana hi ndlela yoleyo swi nga va ni vuyelo lebyinene. Xiya ndlela leyi Nicole, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni ka xihloko lexi, a pfuniweke ha yona hi mana wa yena, Michelle, leswaku a pfuxeta vuxaka bya yena ni munghana wa yena Gabrielle ni ku n’wi pfuna ni le ka swin’wana. Michelle u ri: “Mina na Nicole hi hlaye ndzima 14 ya buku leyi nge Dyondza Eka Mudyondzisi Lonkulu.b Kutani ndzi hlamusele leswi Yesu a a vula swona loko a vule leswaku hi fanele hi rivalela van’wana ‘ka 77.’ Endzhaku ko yingisela hi vukheta loko Nicole a tiphofula, ndzi n’wi pfune ku twisisa ndlela leyi Gabrielle a a vaviseke ha yona ni ku pfilunganyeka hikwalaho ka leswi munghana wa yena lonkulu a a ta rhurhela endhawini ya le kule.”—Matewu 18:21, 22.

Leswi Nicole se a a swi twisisa leswi swi nga ha vaka swi hlundzukise Gabrielle, sweswo swi n’wi pfune ku twela munghana wa yena vusiwana swi tlhela swi n’wi susumeta ku n’wi bela riqingho a kombela ku rivaleriwa. Michelle u ri: “Ku sukela hi nkarhi wolowo, Nicole wa tsaka hikwalaho ko anakanyela van’wana ni ku va endlela swilo leswinene leswaku va titwa va tsakile.”—Vafilipiya 2:3, 4.

Pfuna vana va wena leswaku va papalata ku khunguvanyisiwa hi swihoxo swa van’wana ni ku nga twanani. Loko u va pfuna u nga ha eneriseka loko u vona vana va wena va navelela van’wana leswinene ni ku va rhandza.—Varhoma 12:10; 1 Vakorinto 12:25.

Va Khutaze Va Vona Ndlela Leyi Swi Sasekeke Ha Yona Ku Rivalela

Swivuriso 19:11 yi ri: ‘Swi sasekile ku nga wu tluli nawu.’ Hi nkarhi lowu Yesu a a twa ku vava swinene, u tekelele Tata wakwe kutani a kombisa moya wo rivalela. (Luka 23:34) Vana va wena va nga dyondza ndlela leyi swi sasekeke ha yona ku rivalela loko va vona ndlela leyi swi chavelelaka ha yona loko wena u va rivalela.

Hi xikombiso, Willy loyi a nga ni malembe ya ntlhanu, u rhandza ku tirhisa tikhrayoni leswaku a penda swifaniso ni kokwa wakwe. Siku rin’wana, kokwa wakwe u lo na swi pfuketana a tshika ku penda swifaniso kutani a holovela Willy ivi a suka a famba. Willy u karhatekile. Tata wakwe, Sam, u te: “Kokwa wa Willy u ni vuvabyi bya Alzheimer. Kutani hi hlamusele Willy hi ndlela leyi a nga ta kota ku swi twisisa.” Endzhaku ka loko Sam a tsundzuxe Willy hi ndlela leyi yena a rivaleriwaka ha yona minkarhi yo tala ni leswaku na yena u fanele a rivalela van’wana, Sam u hlamarisiwe hi ndlela leyi Willy a anguleke ha yona. Sam u ri: “Hakunene mina ni nsati wa mina a hi tsakile loko hi vona n’wana wa hina a ya eka kokwa wakwe loyi a nga ni malembe ya 80 a ya kombela ku rivaleriwa kutani a khoma kokwa wakwe hi vona a ya na yena etafuleni!”

Hakunene swi sasekile loko vana va dyondza ku ‘hambeta va lehisela van’wana mbilu’ hikwalaho ka ku tsana ni swihoxo swa vona ni ku va rivalela. (Vakolosa 3:13) Hambiloko vanhu va khunguvanyisa vana va wena hi vomu, va tiyisekise leswaku loko va angula hi ndlela yo rhula swi nga va ni vuyelo lebyinene, hikuva “loko Yehovha a tsakela tindlela ta munhu, u endla nileswaku valala vakwe va va ni ku rhula na yena.”—Swivuriso 16:7.

Hambeta U Pfuna Vana Va Wena Leswaku Va Kondletela Ku Rhula

Loko vatswari va tirhisa Rito ra Xikwembu leswaku va letela vana va vona “ehansi ka swiyimo swa ku rhula” tanihi “lava endlaka ku rhula,” va va mpfuno lowukulu eka vana va vona. (Yakobo 3:18) Vatswari vo tano va hlomisela vana va vona leswaku va kota ku tlhantlha swiphiqo ni ku va lava kondletelaka ku rhula. Leswi swi hoxa xandla swinene leswaku va va ni ntsako ni ku eneriseka evuton’wini bya vona hinkwabyo.

Dan na Kathy va ni vana vanharhu lava nga emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi, lava endlaka kahle etimhakeni ta moya. Dan u ri: “Hambileswi a swi tika ku va dyondzisa loko va ha ri vatsongo, ha tsaka swinene leswi vana va hina va endlaka kahle entirhweni wa Yehovha. Sweswi va hanyisana kahle ni van’wana naswona va rivalela van’wana hi ku ntshunxeka loko ku va ni nchumu lowu lavaka ku kavanyeta ku rhula loku va nga na kona.” Kathy u ri: “Leswi swa hi khutaza ngopfu-ngopfu leswi ku rhula ku nga wun’wana wa mihandzu ya moya wa Xikwembu.”—Vagalatiya 5:22, 23.

Kutani hikwalaho ka xivangelo lexi twalaka, tanihi vatswari lava nga Vakreste mi nga “tshiki” kumbe ‘ku karhala’ ku dyondzisa vana va n’wina leswaku va va ni ku rhula—hambiloko nhluvuko wa kona wu vonaka wu nonoka eku sunguleni. Loko mi ri karhi mi endla tano, tiyisekani leswaku “Xikwembu xa rirhandzu ni ku rhula xi ta va na n’wina.”—Vagalatiya 6:9; 2 Vakorinto 13:11.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi/Swifaniso eka tluka 20]

XANA THELEVHIXINI YI NI NKUCETELO LOWUNENE?

Xitsalwana lexi tsariweke hi Media Awareness Network lexi nga ni nhloko-mhaka leyi nge “Madzolonga eka Vuhungasi bya Swihaxa-mahungu” xi ri: “Mhaka ya leswaku madzolonga i ndlela yo tlhantlha swiphiqo yi khutaziwa hi vuhungasi laha vanhu lava nga swifamona ni tinghwazi va tshamelaka ku vavisa van’wana.” Tiphesente ta kwalomu ka khume ntsena ta minongonoko ya le ka TV, tifilimi ni tivhidiyo ta vuyimbeleri leti kambisisiweke ti kombisa vuyelo byo biha bya madzolonga. Kambe, xitsalwana lexi xi ri “madzolonga ma kombisiwa ma ri lama amukelekaka, lama tolovelekeke ni lama nga papalatekiki—ndlela yi ri yin’we ntsena yo tlhantlha swiphiqo.”

Xana u vona ku ri ni xilaveko xo endla mindzulamiso malunghana ni ndlela leyi TV yi hlaleriwaka ha yona ekaya ra wena? U nga pfumeleli leswaku vuhungasi bya swihaxa-mahungu byi kavanyeta matshalatshala lawa u ma endlaka yo dyondzisa vana va wena leswaku va va ni ku rhula.

[Xifaniso eka tluka 17]

Endla leswaku vana va wena va navela ku tsakisa “Xikwembu xa ku rhula”

[Xifaniso eka tluka 18]

Tikarhatele ku lulamisa mavulavulelo ni swiendlo leswi twisaka ku vava

[Xifaniso eka tluka 19]

Vana va wena va fanele va dyondza ku kombela ku rivaleriwa ni ku rivalela van’wana