Ku Hlundzuka Ku Va Loku Faneleke Loko Swi Te Yini?

EKA EKLESIASTA 7:9, Bibele yi ri: “Ku khunguvanyisiwa ku tshama exifuveni xa swihunguki.” Ndzimana leyi yi kombisa leswaku a hi fanelanga hi karhateka ngopfu loko un’wana a hi khunguvanyisa; ematshan’weni ya sweswo hi fanele hi n’wi rivalela.

Hambiswiritano, xana Eklesiasta 7:9 yi vula leswaku a hi fanelanga hi khunguvanyisiwa hi nchumu kumbe hi munhu wo karhi, ni leswaku hi fanele hi rivalela hinkwavo lava hi dyohelaka, ku nga khathariseki leswaku va hi dyohele ku fikela kwihi kumbe kangani, lerova hi fanele hi pfala nomu hi tifela naswo? Xana hi fanele hi nga tikarhati loko hi hlundzukise van’wana hi marito kumbe hi swiendlo, hileswi hi tivaka leswaku loyi a hlundzukisiweke u fanele a hi rivalela? Doo!

Yehovha i Xikwembu xa rirhandzu ni tintswalo, wa rivalela naswona u lehisa mbilu. Kambe Bibele yi vulavula hi swikombiso swo tala swa ku hlundzuka ka yena. Loko a khunguvanyisiwe hi nchumu lowu biheke swinene, a a tekela munhu loyi a n’wi hlundzukiseke goza. Xiya swikombiso leswi landzelaka.

Ku Khunguvanyisa Yehovha

Xiviko lexi nga eka 1 Tihosi 15:30 xi vulavula hi swidyoho swa Yerobuwamu, “leswi a dyohiseke Israyele ha swona, ni hi xikhunguvanyiso lexi a hlundzukiseke Yehovha . . . ha xona.” Eka 2 Tikronika 28:25 Bibele yi vula leswi landzelaka malunghana na Hosi Akazi wa le Yuda: “U endle tindhawu leti tlakukeke to mbulukisela xitlhavelo eka swikwembu swin’wana, lerova a hlundzukisa Yehovha Xikwembu xa vatata wakwe.” Xikombiso xin’wana xi kumeka eka Vaavanyisi 2:11-14: “Vana va Israyele va endla swo biha ematihlweni ya Yehovha ni ku tirhela Vabali . . . , lerova va hlundzukisa Yehovha. . . . Hiloko ku hlundzuka ka Yehovha ku pfurhela Israyele, lerova a va nyiketa emavokweni ya vaphangi.”

Ku ni swilo swin’wana leswi hlundzukiseke Yehovha kutani swi lava leswaku a teka goza ra vukarhi. Hi xikombiso, eka Eksoda 22:18-20, ha hlaya: “U nga tshuki u londzovota noyi wa xisati a hanya. Un’wana ni un’wana la etlelaka ni xiharhi, hakunene u ta dlayiwa. Loyi a endlelaka swikwembu swin’wana switlhavelo handle ka Yehovha a ri yexe, u ta lovisiwa.”

Yehovha a nga hambetanga a rivalela Vaisrayele va khale eka swidyoho swa vona leswikulu loko va hambeta va n’wi hlundzukisa va nga kombisi ku tisola ka xiviri. Loko ku nga ri na ku tisola ka xiviri naswona ku nga ri na swiendlo leswi kombisaka leswaku va hundzuka va yingisa Yehovha, Xikwembu hi ku famba ka nkarhi a xi va tshika va lovisiwa. Leswi swi humelele rixaka hinkwaro hi 607 B.C.E., loko ri hlaseriwa hi Vababilona, na hi 70 C.E., loko ri hlaseriwa hi Varhoma.

Ina, swilo swo biha leswi vanhu va swi vulaka ni ku swi endla swa n’wi hlundzukisa Yehovha, naswona wa va lovisa vanhu lava nga hundzukiki eka swiendlo swa vona swa vudyoho lebyikulu. Kambe, xana sweswo swi n’wi veka enxaxamelweni wa lava ku vulavuriwaka ha vona eka Eklesiasta 7:9? Doo! Swa fanela leswaku a hlundzukela lava va endlaka swidyoho leswikulu, naswona a nga yi hi nghohe loko a avanyisa. Bibele yi ri hi Yehovha: “Ntirho wakwe wu hetisekile, hikuva tindlela takwe hinkwato i vululami. Xikwembu xa vutshembeki, lexi nga riki na vuhomboloki; xi ni vululami naswona xi hava xisandzu.”—Deteronoma 32:4.

Ku Khunguvanyisa Van’wana Hi Swidyoho Leswikulu

Eka Nawu lowu Xikwembu a xi wu nyike Vaisrayele va khale, vanhu lava a va endla swidyoho leswikulu a va langutana ni vuyelo bya kona. Hi xikombiso, loko khamba ri nghena endlwini nivusiku kutani n’wini wa yindlu a ri dlaya, a a nga ta va ni nandzu wa ngati. Tanihi leswi ku dyoheriweke yena, a a nga rhwexiwi nandzu. Hikwalaho ha hlaya: “Loko khamba ro kumeka ri ri karhi ri tshova ri yiva kutani ri biwa ri fa, a ku na nandzu wa ngati [eka n’wini wa yindlu] hikwalaho ka rona.”—Eksoda 22:2.

Waxisati la pfinyiweke u ni mfanelo yo hlundzuka, tanihi leswi xiendlo xo tano ku nga nandzu lowukulu ematihlweni ya Xikwembu. Ehansi ka Nawu wa Muxe, wanuna la pfinyeke waxisati a a fanele a fa, “[ku] fana ni loko munhu a pfukela munhu-kulobye, kunene a n’wi dlaya hi vomu.” (Deteronoma 22:25, 26) Hambileswi hi nga ha riki ehansi ka Nawu lowu, swi hi pfuna ku twisisa leswaku Yehovha u titwa njhani hi ku pfinya—xi nga xidyoho lexi nyenyetsaka.

Enkarhini wa hina, ku pfinya ku wela eka milandzu leyikulu leyi fambisanaka ni swigwevo swo tika. Loyi a pfinyiweke u ni mfanelo yo vika mhaka ya kona emaphoriseni. Hi ndlela yoleyo valawuri va nga kota ku xupula mupfinyi. Naswona loko ku pfinyiwe n’wana, vatswari va fanele va yimela mhaka ya kona hi milenge.

Swidyoho Leswitsongo

Hambiswiritano, a hi milandzu hinkwayo leyi lavaka leswaku valawuri va teka goza. Kutani a hi fanelanga hi hlundzukisiwa hi swihoxo swa van’wana leswi nga vuriki nchumu, kambe hi fanele hi dyondza ku rivalela. Xana hi fanele hi rivalela munhu kangani? Muapostola Petro u vutise Yesu a ku: “Hosi, xana makwerhu u ta ndzi dyohela kangani, naswona mina ndzi n’wi rivalela? Ka nkombo ke?” Yesu u hlamule a ku: “Ndzi ri eka wena, ku nga ri Ka nkombo, kambe, Ka 77.”—Matewu 18:21, 22.

Hi hala tlhelo, ku ni xilaveko lexi nga ta tshama xi ri kona xa leswaku hi antswisa vumunhu bya hina bya Vukreste leswaku hi ringeta ku papalata ku hlundzukisa van’wana. Hi xikombiso, loko u vulavula ni vanhu van’wana, xana u ni mboyamelo wa ku tirhisa marito yo tlhava, u phatluka kumbe u va byela xo mita hi huku? Sweswo swi nga tala ku hlundzukisa vanhu van’wana. Ematshan’weni yo vona munhu nandzu loko a ku hlundzukela kutani u n’wi siya ni ndzhwalo wa ku ku rivalela, u fanele u tsundzuka leswaku hi wena u khunguvanyiseke munhu wa kona. U fanele u hlakulela ku lawula swiendlo swa wena ni ririmi ra wena leswaku u nga hlundzukisi van’wana. Matshalatshala lawa ma nga hunguta ku tshamela ku pfatlanya mintlhaveko ya van’wana. Bibele ya hi tsundzuxa: “U kona la vulavulaka handle ko anakanya ku fana ni ku tlhava ka banga, kambe ririmi ra lavo tlhariha ra horisa.” (Swivuriso 12:18) Loko hi hlundzukise van’wana, hambiloko hi nga swi endlanga ha vomu, ku kombela ka hina ndzivalelo swi nga pfuna ku lulamisa xiyimo.

Rito ra Xikwembu ri kombisa leswaku hi fanele “hi [lavisisa] swilo leswi endlaka ku rhula ni swilo leswi akaka eka van’wana.” (Varhoma 14:19) Loko hi kota ku hlawula marito ya hina naswona hi ri ni musa, hi ta va hi tirhisa marito ya xivuriso lexi nge: “Rito leri vuriweke hi nkarhi wa kona ri fana ni maapula ya nsuku exibyeni xa silivhere.” (Swivuriso 25:11) Sweswo swi endla hi va ni ndhuma leyinene! Ku va ni musa ni ku anakanyela loko u vulavula ni van’wana swi nga cinca ni lava va omeke tinhloko: “Ririmi ro rhula ri nga tshova rhambu.”—Swivuriso 25:15.

Hikwalaho Rito ra Xikwembu ra hi tsundzuxa: “Marito ya n’wina a ma ve ni nsovo nkarhi hinkwawo, ma lungiwe hi munyu, leswaku mi tiva ndlela leyi mi faneleke ku hlamula un’wana ni un’wana ha yona.” (Vakolosa 4:6) ‘Ku lunga marito ya wena hi munyu,’ swi vula ku vulavula hi ndlela leyinene ni vanhu van’wana, hi ndlela yoleyo u papalata ku va hlundzukisa. Hi swiendlo ni hi marito, Vakreste va lwela ku tirhisa xitsundzuxo xa Bibele lexi nge: ‘Lava ku rhula, u ku landzelela.’—1 Petro 3:11.

Kutani swi le rivaleni leswaku Eklesiasta 7:9 yi vula leswaku hi fanele hi nga swi pfumeleli ku hlundzukisiwa hi swidyoho leswi nga vuriki nchumu swa vanhu van’wana. Leswi swi nga ha va swi vangiwa hi ku nga hetiseki kumbe swi endliwa hi vomu, kambe ku nga ri swidyoho leswikulu. Kambe loko xidyoho xi ri lexikulu, swa twisiseka loko loyi a dyoheriweke a hlundzuka naswona a nga ha hlawula ku teka goza leri faneleke.—Matewu 18:15-17.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Yehovha u tshike Vaisrayele lava nga hundzukiki va lovisiwa hi Varhoma hi 70 C.E.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

“Rito leri vuriweke hi nkarhi wa kona ri fana ni maapula ya nsuku”