Ndzima Ya Vuntlhanu

Xikwembu Xa Ntiyiso Xi Profeta Ta Ku Kutsuriwa

Esaya 44:1-28

 1, 2. (a) Hi swihi swivutiso leswi tlakusiweke hi Yehovha? (b) Yehovha a a ta swi kombisa njhani leswaku hi yena ntsena Xikwembu xa ntiyiso?

‘HI XIHI Xikwembu xa ntiyiso?’ Se ku hundze malembe-xidzana yo tala ku ri karhi ku vutisiwa xivutiso lexi. Kutani a hi ku hlamarisa ka swona leswi Yehovha hi byakwe a vutisaka xivutiso xexo ebukwini ya Esaya! U kombela vanhu leswaku va anakanya hi mhaka leyi: ‘Xana Yehovha hi yena ntsena Xikwembu xa ntiyiso? Kumbe, xana u kona loyi a nga tlhontlhaka xikhundlha xa yena?’ Yehovha u andlale mhaka leyi, kutani a veka mpimanyeto lowu amukelekaka wa ku ahlula mphikamakaneta ya Vukwembu. Nhlamuselo leyi andlariweke yi pfune vanhu va timbilu letinene ku fika emakun’wini ya mhaka lama nga kanetekiki.

² Enkarhini wa Esaya, swifaniso a swi gandzeriwa hinkwako-nkwako. Eka nhlamuselo leyi nga jikajikiki ni leyi tsariweke hi ku twisiseka eka ndzima 44 ya buku ya vuprofeta ya Esaya, ku gandzela swifaniso ku kombisiwa ku ri vuhunguki lebyikulu! Kambe ni vanhu va Xikwembu a va phasiwe hi ntlhamu wa ku gandzela swikwembu swa hava. Hikwalaho, hilaha hi voneke hakona eka tindzima leti hundzeke ta Esaya, ku nga ri khale Vaisrayele a va ta khawurisiwa hi nkhavi wo fehla. Kambe hi rirhandzu Yehovha u tiyisekise tiko leri leswaku, hambileswi a a ta tshika Vababilona va yisa vanhu vakwe evuhlongeni, a a ta va kutsula hi nkarhi wa yena lowu faneleke. Ku hetiseka ka vuprofeta bya ku kutsuriwa evuhlongeni ni bya ku kondleteriwa ka vugandzeri lebyi tengeke a ku ta va vumbhoni lebyi nga kanakanisiki bya leswaku Yehovha hi yena ntsena Xikwembu xa ntiyiso, leswi a swi ta siya vagandzeri hinkwavo va swikwembu leswi nga hanyiki swa matiko, va nga ha tikoti hi tingana.

 3. Marito ya Esaya ya vuprofeta ma va pfuna njhani Vakreste namuntlha?

³ Vuprofeta bya ndzima leyi ya Esaya kun’we ni ku hetiseka ka byona eminkarhini ya khale byi tiyisa ripfumelo ra Vakreste namuntlha. Ku tlula kwalaho, marito ya vuprofeta ya Esaya ma hetiseka enkarhini wa hina, kasi ma ha ta hetiseka enkarhini lowu taka. Naswona swiendlakalo sweswo swi katsa mukutsuri ni ku kutsuriwa loku tlulaka lokuya ku profetiweke malunghana ni vanhu va Xikwembu va khale.

Ntshembo Wa Lava Va Nga Va Yehovha

 4. Xana Yehovha u va khutaza njhani Vaisrayele?

⁴ Ndzima 44 yi sungula hi marito lamanene lama tsundzuxaka Vaisrayele leswaku va hlawuriwe hi Xikwembu, va hambanisiwa ni matiko lama va rhendzeleke leswaku va va nandza wa yena. Vuprofeta bya kona byi ri: “Sweswi yingisa, Wena Yakobe nandza wa mina na Wena Israyele, loyi ndzi n’wi hlawuleke. Yehovha, Muendli wa wena ni Muvumbi wa wena, loyi a ku pfuneke ku sukela ekhwirini, u te, ‘U nga chavi, Wena nandza wa mina Yakobe na wena Yexuruni, loyi ndzi n’wi hlawuleke.’” (Esaya 44:1, 2) Yehovha u khathalele Israyele ku sukela loko a ri embelekweni wa mana wakwe hi ndlela yo fanekisela, ku sukela loko Israyele a ve tiko endzhaku ka ku huma kakwe aEgipta. Vanhu va yena hinkwavo u va vula “Yexuruni,” leswi vulaka “Lowo Lulama,” xithopo lexi kombisaka rirhandzu ni nkhathalelo. Vito leri nakambe i xitsundzuxo xa leswaku Vaisrayele va fanele va tshama va lulamile, leswi hakanyingi va tsandzekeke ku swi endla.

 5, 6. Hi wahi malunghiselelo lamanene lawa Yehovha a ma nyikeke Vaisrayele, naswona vuyelo byi ve byihi?

⁵ Marito lama landzelaka ya Yehovha ma tsakisa ni ku phyuphyisa swinene! U ri: “Ndzi ta chela mati eka la nga ni torha, ni swinambyana leswi khulukaka endhawini yo oma. Ndzi chulula moya wa mina ehenhla ka mbewu ya wena, ni nkateko wa mina ehenhla ka vatukulu va wena. Kunene va ta huma onge hi le xikarhi ka byanyi bya rihlaza, ku fana ni mirhi ya phopla emakheleni ya mati.” (Esaya 44:3, 4) Hambi ku ri etikweni ro hisa ri tlhela ri va ni dyandza, mirhi yi nga nyuka loko yi ri kusuhi ni mati. Loko Yehovha a nyika Vaisrayele mati lama hanyisaka ya ntiyiso a tlhela a va chululela moya wakwe wo kwetsima, a va ta nyuka swinene, va fana ni mirhi leyi nga etlhelo ka migerho yo cheleta. (Pisalema 1:3; Yeremiya 17:7, 8) Yehovha a a ta nyika vanhu vakwe matimba ya ku hetisisa vutihlamuleri bya vona bya ku va timbhoni ta Vukwembu bya yena.

⁶ Ku chuluriwa ka moya lowu wo kwetsima a swi ta endla leswaku van’wana va antswisa ku tlangela ka vona vuxaka lebyi Vaisrayele a va ri na byona na Yehovha. Hi xikombiso, hi hlaya marito lama nge: “Loyi u ta ku: ‘Mina ndzi wa Yehovha.’ Kutani luya u ta tivitana hi vito ra Yakobe, kasi un’wana u ta tsala evokweni rakwe a ku: ‘Ndzi wa Yehovha.’ Naswona un’wana u ta tivitana hi vito ra Israyele.” (Esaya 44:5) Ina, a va ta byarha vito ra Yehovha hi ndlela leyi xiximekaka, hikuva a va ta va va swi vona leswaku hi yena ntsena a nga Xikwembu xa ntiyiso.

Ntlhontlho Eka Swikwembu

 7, 8. Yehovha u swi tlhontlha njhani swikwembu swa matiko?

⁷ Ehansi ka Nawu wa Muxe, mukutsuri—loyi hakanyingi a a ri xaka ra le kusuhi ra xinuna—a a swi kota ku kutsula munhu evuhlongeni. (Levhitika 25:47-54; Rhuti 2:20) Sweswi Yehovha u tivula Mukutsuri wa Israyele—loyi a nga ta kutsula tiko leri, ivi Babilona ni swikwembu swa kona hinkwaswo swi sala swi we mapa. (Yeremiya 50:34) Hiloko a tlhontlha swikwembu swa mavunwa ni vagandzeri va swona, a ku: “Yehovha, Hosi ya Israyele ni Mukutsuri wa yena, Yehovha wa mavuthu, u te, ‘Hi mina wo sungula ni wo hetelela, a ku na Xikwembu xin’wana handle ka mina. I mani loyi a fanaka na mina? A a huwelele, leswaku a ta swi vula, a ndzi rungulela swona. Ku sukela loko ndzi veke vanhu va khale swinene, vona a va vule swilo leswi taka ni swilo leswi nga ta nghena. N’wina mi nga chavi, mi nga tsemeki nhlana. Xana ku sukela enkarhini wolowo a ndzi mi twisanga ni ku mi byela swona ha un’we-un’we? Mi timbhoni ta mina. Xana xi kona Xikwembu xin’wana handle ka mina? E-e, Ribye a ri kona. A ndzi ri vonanga.’”—Esaya 44:6-8.

⁸ Yehovha u tlhontlha swikwembu leswaku swi ta ni mhaka ya swona. Xana swi nga swi kota ku profeta swiendlakalo swa nkarhi lowu taka hilaha ku pakanisaka, lerova swi twala onge ana se swi hetisekile? Sweswo swi nga endliwa ntsena hi ‘lowo sungula ni wo hetelela,’ loyi a veke kona swikwembu hinkwaswo swa mavunwa ni ku anakanyiwa swi nga si anakanyiwa, ni loyi a nga ta sala a ri kona loko swona swi rivariwe khale. Vanhu va yena a va fanelanga va chava ku yimela ntiyiso lowu, tanihi leswi va seketeriwaka hi Yehovha, loyi a tiyeke ku fana ni ribye lerikulu!—Deteronoma 32:4; 2 Samuwele 22:31, 32.

Vuhava Bya Vugandzeri Bya Swifaniso

 9. Xana a swi hoxile ku va Vaisrayele va endla muxaka wihi ni wihi wa xifaniso xa xilo lexi hanyaka? Hlamusela.

⁹ Ndlela leyi Yehovha a tlhontlhaka swikwembu swa mavunwa ha yona yi hi tsundzuxa nawu wa vumbirhi eka Swileriso swa Khume. Nawu wolowo wu swi veke erivaleni wu ku: “U nga tshuki u tiendlela xifaniso lexi vatliweke kumbe xivumbeko lexi fanaka ni xilo xihi ni xihi lexi nga ehenhla ematilweni kumbe lexi nga ehansi emisaveni kumbe ematini ehansi ka misava. U nga tshuki u swi nkhinsamela kumbe u yengiwa ku swi tirhela.” (Eksoda 20:4, 5) Ina, nawu lowu a wu nga vuli swona leswaku Vaisrayele a va nga fanelanga va tiendlela swifaniso swa swilo swin’wana leswi hlovisaka. Yehovha hi byakwe u vule leswaku swifaniso swa swimilana, ni makerubu a swi fanele swi vekiwa etabernakeleni. (Eksoda 25:18, 33; 26:31) Hambiswiritano, swilo leswi a swi nga fanelanga swi xiximiwa kumbe ku gandzeriwa. Munhu a a nga fanelanga a khongela swifaniso swo tano kumbe ku nyikela magandzelo eka swona. Xileriso lexi huhuteriweke hi Xikwembu a xi yirisa ku endla swifaniso swa mixaka hinkwayo, hi xikongomelo xo swi tirhisa evugandzerini. Ku khongela swifaniso kumbe ku swi nkhinsamela hi ku swi xixima swi vula ku gandzela swikwembu swa hava.—1 Yohane 5:21.

10, 11. Ha yini Yehovha a teka swifaniso swi ri swilo leswi khomisaka tingana?

¹⁰ Sweswi Esaya u hlamusela vuhava bya swifaniso leswi nga hanyiki, ni tingana leti a ti ta khoma vaendli va swona: “Lava endlaka xifaniso lexi kovotliweke a hi va xiviri hinkwavo, naswona leswi rhandzekaka swa vona a swi nge pfuni nchumu; ku fana ni timbhoni ta vona a va voni nchumu, a va tivi nchumu, leswaku va ta khomiwa hi tingana. I mani loyi a vumbeke xikwembu kumbe xifaniso lexi endliweke hi ku n’okisiwa? A swi pfunanga nchumu nikatsongo. Waswivo! Hinkwavo lava tirhisanaka na yena va ta khomiwa hi tingana, naswona vaendli va swona i vanhu va la misaveni. Hinkwavo va ta hlengeletana swin’we. Va ta yima va nga fambi. Va ta chava. Hi nkarhi lowu fanaka va ta khomiwa hi tingana.”—Esaya 44:9-11.

¹¹ Ha yini Xikwembu xi teka swifaniso leswi swi ri leswi khomisaka tingana swinene? Xo sungula, a swi koteki ku endla xifaniso lexi pakanisaka xa Lowa Matimba Hinkwawo hi swilo leswi vonakaka. (Mintirho 17:29) Ku tlula kwalaho, ku gandzela nchumu lowu endliweke ematshan’weni ya Mutumbuluxi i ku tlhontlha Vukwembu bya Yehovha. Naswona, xana munhu, loyi a tumbuluxiweke “hi xifaniso xa Xikwembu,” a hi wa nkoka ku tlula nchumu wo tano?—Genesa 1:27; Varhoma 1:23, 25.

12, 13. Ha yini munhu a nga ta ka a nga swi koti ku endla xifaniso lexi faneriwaka hi ku gandzeriwa?

¹² Xana nchumu lowu vonakaka wu nga va wo kwetsima hi ndlela yo karhi, hileswi ntsena wu endleriweke ku gandzeriwa? Esaya wa hi tsundzuxa leswaku xifaniso xi endliwa hi matshalatshala ya munhu. Swilo leswi munhu a swi tirhisaka ku endla xifaniso kun’we ni tindlela leti a xi endlaka ha tona ta fana ni leti tirhisiwaka hi mutshila wihi ni wihi: “Loko ku ri loyi a kovotlaka nsimbi hi xiove xo vatla, a ri karhi a yi tirha hi makala; a yi fula hi tihamula, naswona a hambeta a yi tirha hi voko rakwe ra matimba. Nakambe, a khomiwa hi ndlala, a pfumala matimba. Mati a nga ma nwanga; hikwalaho u karhele. Loko ku ri loyi a vatlaka ntsandza, u tshambulute ngoti ya ku pima; a wu dirowa hi choko yo tshwuka; a wu tirha hi nchumu wo hala mhandzi; a hambeta a wu hala hi nchumu wo endla minkhwati, kutani hakatsongo-tsongo a wu endla wu fana ni munhu, wu saseka kukota vanhu, leswaku wu tshama endlwini.”—Esaya 44:12, 13.

¹³ Xikwembu xa ntiyiso xi endle swivumbiwa hinkwaswo leswi hanyaka emisaveni leyi, ku katsa ni munhu. Vutomi i xikombiso lexi hlamarisaka xa Vukwembu bya Yehovha, kambe hinkwaswo leswi Yehovha a swi vumbeke i switsongo eka yena. Xana munhu a nga swi kota ku endla swo tlula leswi yena a swi endleke? Xana a nga endla nchumu lowu tlulaka yena—lowu tlakukeke swinene lerova wu faneriwa hi ku gandzeriwa? Loko munhu a endla xifaniso wa karhala, a khomiwa hi ndlala ni torha. Leyi i ndlela leyi munhu a nga ha yona, kambe ntsena yi komba leswaku ku hanya wa hanya. Xifaniso lexi a xi endlaka xi nga languteka ku fana ni munhu. Nakambe xi nga va xi xongile. Kambe a xi hanyi. Swifaniso a swi humi eka Xikwembu. Ku tlula kwalaho, a ku na xifaniso lexi kovotliweke lexi ‘weke hi le tilweni,’ onge hi loko xi nga endliwanga hi munhu la faka.—Mintirho 19:35.

14. Ha yini vaendli va swifaniso va nga koti ku endla nchumu handle ko tirhisa swilo swa Yehovha?

¹⁴ Esaya u ya emahlweni a komba leswaku vaendli va swifaniso va titshege hi ku helela hi matimba ya ntumbuluko ni swilo leswi tumbuluxiweke hi Yehovha: “Ku ni loyi a tirhaka ku tsema mikedari; u hlawula murhi wa muxaka wo karhi, murhi lowukulu ngopfu, a wu tshika wu kula exikarhi ka mirhi ya le khwatini. U byale murhi wa loreli, kutani mpfula leyi naka yi hambeta yi wu kurisa. Wu hundzuke nchumu lowu vanhu va tshivelaka ndzilo ha wona. Kutani a teka xiphemu xa wona a tinyawuxa ha xona. Entiyisweni u tshivela ndzilo, a baka xinkwa. A tlhela a endla xikwembu lexi a nga ta xi nkhinsamela. U wu endle xifaniso lexi vatliweke, a tiwisela eka xona. Kunene hafu ya wona u yi hisa endzilweni. Kasi hafu leyin’wana u oxa ha yona nyama leyi a yi dyaka, a xurha. A tlhela a tinyawuxa a ku: ‘Aha! Ndzi tinyawuxile. Ndzi vone ku vonakala ka ndzilo.’ Kambe lowu seleke u wu endla xikwembu, xifaniso xakwe lexi vatliweke. A tiwisela eka xona, a nkhinsama a xi khongela a ku: ‘Ndzi kutsule hikuva u xikwembu xanga.’”—Esaya 44:14-17.

15. Hi byihi vuphukuphuku lebyikulu lebyi kombisiwaka hi muendli wa swifaniso?

¹⁵ Xana rihunyi leri nga si tshiveriwaka ri nga swi kota ku ponisa munhu? Hambi ko ba lexi dumaka a swi nge endleki. I Xikwembu xa ntiyiso ntsena lexi nga n’wi ponisaka. Swi tisa ku yini leswaku vanhu va gandzela swilo leswi nga hanyiki? Esaya u komba leswaku xiphiqo xa kona xi le mbilwini ya munhu: “A va swi tivanga, hambi ku ri ku swi twisisa, hikuva mahlo ya vona ma pfariwile lerova a va voni, mbilu ya vona lerova a yi twisisi. Naswona a nga kona loyi a tsundzukaka embilwini yakwe kumbe loyi a nga ni vutivi kumbe ku twisisa, a ku: ‘Hafu ya wona ndzi yi hise hi ndzilo, naswona ndzi bake ni xinkwa hi makala ya yona; ndzi oxe nyama ndzi dya. Kambe, xana lowu seleke ndzi wu endla nchumu lowu nyenyetsaka? Xana ndzi nga tiwisela emahlweni ka ntsandza wo oma?’ Yena u dya nkuma. Mbilu yakwe leyi xisiweke ya n’wi lahlekisa. Naswona a nga wu kutsuli moya-xiviri wakwe, a nga vuli a ku: ‘Xana mavunwa a ma kona evokweni ra mina ra xinene?’” (Esaya 44:18-20) Ina, ku anakanya leswaku ku gandzela swikwembu swa hava swi nga ku pfuna hi tlhelo ra moya, swi fana ni ku guma nkuma ematshan’weni ya ku dya swakudya leswi akaka miri.

16. Vugandzeri bya swikwembu swa hava byi sungurise ku yini, naswona i yini lexi endlaka leswaku swi koteka ku katseka eka byona?

¹⁶ Ku gandzela swikwembu swa hava kahle-kahle ku sungule ematilweni, loko xivumbiwa xa moya lexi nga ni matimba lexi veke Sathana xi navele vugandzeri lebyi fanelaka Yehovha ntsena. Ku navela ka Sathana a ku kule ngopfu lerova ku kala ku n’wi kendlusa eka Xikwembu. Hakunene koloko ku ve ku tangunuka ka vugandzeri bya swikwembu swa hava, tanihi leswi muapostola Pawulo a vuleke leswaku ku navela ni ku gandzela swikwembu swa hava wa ha ri nchumu wun’we. (Esaya 14:12-14; Ezekiyele 28:13-15, 17; Vakolosa 3:5) Sathana u yenge mpatswa wo sungula wa vanhu leswaku wu anakanya hi ndlela ya vutitivi. Evha u navele leswi Sathana a n’wi tshembiseke swona loko a ku: “Mahlo ya n’wina ma ta pfuleka kutani mi ta fana ni Xikwembu, mi ta tiva leswinene ni leswo biha.” Yesu u vule leswaku ku navela ku pfelela embilwini. (Genesa 3:5; Marka 7:20-23) Vanhu va kota ku gandzela swikwembu swa hava loko timbilu ta vona ti furhile. Kutani i swa nkoka leswaku hinkwerhu ka hina hi ‘sirhelela timbilu ta hina,’ hi nga pfumeleli munhu kumbe nchumu wo karhi wu teka xivandla lexi faneleke Yehovha etimbilwini ta hina!—Swivuriso 4:23; Yakobo 1:14.

Yehovha A Susumeta Timbilu

17. Vaisrayele va fanele va tsundzuka yini?

¹⁷ Kutani Yehovha u khutaza Vaisrayele ku tsundzuka leswaku xikhundlha lexi va nga na xona i nkateko naswona xi fambisana ni vutihlamuleri byo karhi. Phela i timbhoni ta yena! U ri: “Tsundzuka swilo leswi, Wena Yakobe na Wena Israyele, hikuva u nandza wa mina. Ndzi ku vumbile. U nandza loyi a nga wa mina. Oho Israyele, mina a ndzi nge ku rivali. Ndzi ta herisa ku tlula ka wena nawu kukota papa, ni swidyoho swa wena kukota papa lerikulu. Vuya eka mina, hikuva ndzi ta tlhela ndzi ku xava. N’wina matilo huwelelani hi ku tsaka, hikuva Yehovha u teke goza! Huwelelani hi ku hlula, n’wina swiphemu swa le hansi swa misava! Khanani n’wina tintshava, hi ku huwelela ka ku tsaka, wena khwati na n’wina mirhi leyi nga eka rona! Hikuva Yehovha u kutsule Yakobe, naswona u kombisa ku saseka kakwe eka Israyele.”—Esaya 44:21-23.

18. (a) Ha yini Vaisrayele va ri ni xivangelo xa ku tsaka? (b) Malandza ya Yehovha ma nga xi tekelela njhani xikombiso xakwe xa tintswalo namuntlha?

¹⁸ Vaisrayele a va n’wi vumbanga Yehovha. Yena a hi xikwembu lexi endliweke hi vanhu. Ku ri na sweswo, Yehovha u vumbe tiko ra Israyele leswaku ri va nandza wakwe la hlawuriweke. Naswona a a ta tlhela a kombisa Vukwembu byakwe loko a kutsula tiko leri. U vulavula ni vanhu vakwe hi musa, a va tiyisekisa leswaku loko va hundzuka, u ta va rivalela swidyoho swa vona hi ku helela, swivi swa vona a swi fihla ku fana ni nchumu lowu siviweke hi mapapa lama bohaneke. Vaisrayele a va ta va ni xivangelo lexikulu xa ku tsaka! Xikombiso xa Yehovha xi susumetela malandza yakwe ya manguva lawa ku tekelela tintswalo ta yena. Va nga endla tano hi ku tiyimisela ku pfuna lava dyoheke—va ringeta ku va tiyisa emoyeni loko swi koteka.—Vagalatiya 6:1, 2.

Ku Gimetiwa Ka Mphikamakaneta Ya Vukwembu

19, 20. (a) Yehovha u yi gimete njhani mhaka yakwe? (b) Hi tihi timhaka leti tsakisaka leti Yehovha a ti profeteleke vanhu vakwe, naswona i mani loyi a a ta n’wi tirhisa ku ti hetisisa?

¹⁹ Yehovha u gimeta ntlhontlho wakwe wa le nawini hi ndlela yo hlawuleka. U lava ku nyikela nhlamulo yakwe eka mphikamakaneta leyikulu ya Vukwembu—ku nga vuswikoti bya ku profeta swa nkarhi lowu taka hilaha ku pakanisaka. Xidyondzi xin’wana xa Bibele xi vula leswaku tindzimana leti landzelaka ta ntlhanu ta Esaya ndzima 44 i “xiphato xa vukulu bya Xikwembu xa Israyele,” Mutumbuluxi loyi a nga yexe, Muhlavuteri a ri yexe wa vumundzuku, loyi Vaisrayele a va fanele va tshemba yena leswaku a va kutsula. Tindzimana leti ti gimeta hi ndlela yo hlawuleka, ti tivisa vito ra loyi a a ta kutsula tiko eBabilona.

²⁰ “Yehovha Mukutsuri wa wena ni Muvumbi wa wena ku sukela ekhwirini u te: ‘Mina Yehovha, ndzi endla hinkwaswo, ndzi tshambuluta matilo hi ndzexe, ndzi andlala misava. I mani loyi a a ri na mina? Ndzi pfilunganya swikombiso swa lava marito ya hava, hi mina Loyi a jamukisaka vavhumbhi; Loyi a tlherisaka tintlhari, Loyi a hundzulaka ni vutivi bya tona byi va vuphukuphuku; Loyi a endlaka rito ra nandza wakwe ri va ntiyiso, Loyi a hetisisaka xikongomelo xa varhumiwa vakwe; Loyi a vulaka leswi hi Yerusalema, “Ku ta tshamiwa eka yena,” ni hi miti ya Yuda, “Yi ta pfuxiwa, tindhawu ta yona leti nga marhumbi ndzi ta ti yimisa”; Loyi a byelaka xidziva xa mati a ku, “Oma; ni milambu ya wena hinkwayo ndzi ta yi omisa”; Loyi a vulaka leswi malunghana na Korexe, “I murisi wa mina, hinkwaswo leswi ndzi swi tsakelaka u ta swi endla hi ku helela”; ni leswi ndzi swi vulaka malunghana na Yerusalema ndzi ku, “Wu ta pfuxiwa,” ni tempele ndzi ku, “Masungulo ya wena ma ta vekiwa.”’”—Esaya 44:24-28.

21. Marito ya Yehovha a ma nyikela xitiyisekiso xihi?

²¹ Ina, Yehovha a ngo va ni vuswikoti bya ku profeta swiendlakalo swa nkarhi lowu taka ntsena, kambe hi hala tlhelo u ni matimba ya ku hetisisa swikongomelo hinkwaswo leswi a swi hlavuteleke. Marito lawa a ma ta nyika Vaisrayele ntshembo. A ma tiyisekisa leswaku hambiloko masocha ya Babilona ma lovisa tiko, muti wa Yerusalema ni yin’wana leyi titshegaka ha wona a yi ta tlhela yi pfuxiwa kun’we ni vugandzeri bya ntiyiso. Kambe a swi ta endlekisa ku yini?

22. Hlamusela ndlela leyi Nambu wa Yufrata wu phyeke ha yona.

²² Vavhumbhi lava nga huhuteriwangiki hakanyingi a va xinyati va kongoma kahle eka leswi va swi vhumbhaka, hi ku chava leswaku va ta ba ehansi. Ku hambana ni sweswo, Yehovha, hi nomu wa Esaya, u boxe vito ra loyi a a ta tirhisa yena leswaku a ntshunxa vanhu vakwe evuhlongeni, va tlhelela eka rikwavo va ya pfuxa muti wa Yerusalema ni tempele. Vito rakwe i Korexe, loyi a vitaniwaka Korexe Lonkulu wa le Peresiya. Yehovha u tlhele a nyika vuxokoxoko bya rhengu leri Korexe a a ta tirhisa rona leswaku a manyukuta a nghena emutini wa Babilona lowu sirheleriweke swinene hi ndlela leyi rharhanganeke. Muti wa Babilona a wu sirheleriwe hi marhangu lama tlakukeke ni misele ya mati leyi khulukaka endzeni ka muti lowu ni le matlhelo ka wona. Korexe a a ta xaxisa nchumu lowu a va tshembe wona ngopfu eka vusirheleri bya vona—Nambu wa Yufrata—leswaku a kota ku nghena. Hi ku ya hi van’wamatimu va khale, Herodotus na Xenophon, Korexe u hambukise mati ya Yufrata ma ya etlhelo ka muti wa Babilona, ku fikela loko nambu lowu wu vohla lerova masocha yakwe ma kota ku manyukuta ma nghena. Nambu lowukulu wa Yufrata wu phyile, wu nga ha swi koti ku sirhelela muti wa Babilona.

23. Hi xihi xiviko lexi nga kona xa ku hetiseka ka vuprofeta bya leswaku Korexe a a ta ntshunxa Vaisrayele?

²³ Ku vuriwa yini hi xitshembiso xa leswaku Korexe a a ta ntshunxa vanhu va Xikwembu ni leswaku a a ta tiyiseka leswaku muti wa Yerusalema ni tempele swi tlhela swi pfuxiwa? Korexe hi byakwe, hi ku ya hi xitiviso xa ximfumo lexi tsariweke eBibeleni, u ri: “Korexe hosi ya Peresiya u te, ‘Yehovha Xikwembu xa matilo u ndzi nyike mimfumo hinkwayo ya misava, naswona u ndzi lerise leswaku ndzi n’wi akela yindlu eYerusalema, leyi yi nga eYuda. Un’wana ni un’wana la nga kona exikarhi ka n’wina wa vanhu vakwe hinkwavo, onge Xikwembu xakwe xi nga va na yena. Xisweswo a a tlhandlukele eYerusalema, leyi yi nga eYuda, a pfuxa yindlu ya Yehovha Xikwembu xa Israyele—i Xikwembu xa ntiyiso—leyi a yi ri eYerusalema.’” (Ezra 1:2, 3) Marito lawa Yehovha a ma vuleke hi nomu wa Esaya ma hetiseke hi ku helela!

Esaya, Korexe Ni Vakreste Namuntlha

24. Ku humesiwa ka xileriso xa Atazekiseki xa ku “vuyisela ni ku pfuxa Yerusalema” ku hlangana njhani ni ku ta ka Mesiya?

²⁴ Ndzima ya vu-44 ya Esaya yi tlakusa Yehovha tanihi Xikwembu xi ri xoxe xa ntiyiso ni Mukutsuri wa vanhu vakwe va khale. Ku tlula kwalaho, vuprofeta lebyi i bya nkoka swinene eka hinkwerhu namuntlha. Xileriso xa Korexe xa ku ya pfuxa tempele eYerusalema, lexi a xi humeseke hi 538/537 B.C.E., xi ve masungulo ya swiendlakalo leswi chaputeke hi ku hetiseka ka vuprofeta byin’wana byo hlawuleka. Xileriso xa Korexe xi landzeriwe hi xa hosi leyi n’wi tlhandlameke, Atazekiseki, loyi a leriseke leswaku ku pfuxiwa muti wa Yerusalema. Buku ya Daniyele yi hlavutele leswaku “ku sukela eku humeni ka rito ro vuyisela ni ku pfuxa Yerusalema [hi 455 B.C.E.] ku fika eka Mesiya lowa Murhangeri,” a ku ta va ni “mavhiki” ya 69 lawa ha rin’we ma nga malembe ya nkombo. (Daniyele 9:24, 25) Vuprofeta lebyi na byona byi hetisekile. Hi lembe ra 29 C.E., ku nga 483 wa malembe endzhaku ka loko xileriso xa Atazekiseki xi sungule ku tirha eTikweni leri Tshembisiweke, Yesu u khuvuriwile, kutani a sungula vutirheli byakwe bya laha misaveni.a

25. Ku wisiwa ka Babilona hi Korexe ku kombetela eka yini eminkarhini ya hina?

²⁵ Ku ntshunxiwa ka Vayuda lava tshembekaka evuhlongeni, loku kotekeke hikwalaho ka ku wa ka Babilona, a ku fanekisela ku ntshunxiwa ka Vakreste lava totiweke evuhlongeni bya moya, hi 1919. Ku ntshunxiwa loku a ku ri vumbhoni bya leswaku Babilona un’wana, loyi a vuriwaka nghwavava, Babilona Lonkulu—mfungho wa vukhongeri hinkwabyo bya misava bya mavunwa—u wile. Hilaha ku vikiweke hakona ebukwini ya Nhlavutelo, muapostola Yohane u n’wi vone a wa ka ha ri emahlweni. (Nhlavutelo 14:8) Nakambe u vone ku lovisiwa ka yena hi xibububu ka ha ri emahlweni. Nhlamuselo ya Yohane ya ku lovisiwa ka mfumo wolowo wa misava lowu lemiweke hi swifaniso swa swikwembu swa hava, yi lave ku fana ni nhlamuselo ya Esaya ya ku hluriwa ka muti wa khale wa Babilona hi Korexe. Tanihi leswi misele ya mati leyi a yi sirhelele muti wa Babilona yi tsandzekeke ku wu ponisa eka Korexe, kutani “mati” lama nga vanhu lava seketelaka ni ku sirhelela Babilona Lonkulu, ma ta “phya” emahlweni ka ku lovisiwa ka yena loku faneleke.—Nhlavutelo 16:12.b

26. Vuprofeta bya Esaya ni ku hetiseka ka byona swi ri tiyisa njhani ripfumelo ra hina?

²⁶ Eminkarhini ya hina, laha se ku hundzeke malembe yo tlula magidi mambirhi ni hafu Esaya a vule vuprofeta byakwe, hi kota ku swi vona leswaku hakunene Xikwembu xi ‘hetisisa xikongomelo xa varhumiwa va xona.’ (Esaya 44:26) Hikwalaho, ku hetiseka ka vuprofeta bya Esaya i xikombiso xo hlawuleka xa ku tshembeka ka vuprofeta hinkwabyo bya Matsalwa yo Kwetsima.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 63]

Xana rihunyi leri nga si tshiveriwaka ri nga swi kota ku kutsula munhu?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 73]

Nhloko leyi endliweke hi mavulu ya hosi ya Muiran, loyi kumbexana a nga Korexe

[Xifaniso lexi nga eka tluka 75]

Korexe a hetisisa vuprofeta hi ku hambukisa mati ya Yufrata