Ndzima Ya Vukhume-mune

Yehovha A Tlakusa Mesiya Nandza Wakwe

Esaya 52:13–53:12

 1, 2. (a) Kombisa xiyimo lexi Vayuda vo tala va langutaneke na xona eku sunguleni ka lembe-xidzana ro sungula C.E. (b) Hi rihi lunghiselelo leri Yehovha a ri endleke leswaku a pfuna Vayuda lava tshembekaka ku va va tiva Mesiya?

TIANAKANYE u lunghekele ku hlangana ni muchaviseki la xiximiwaka. Nkarhi ni ndhawu leyi mi nga ta hlangana eka yona swi vekiwile. Kambe wena u ni xiphiqo: A wu xi tivi ni xikandza xa yena, kasi yena u ta fika a nga tikombi, ku nga ri na ntshungu lowu n’wi hoyozelaka. Xana a wu ta n’wi tivisa ku yini? A swi ta ku pfuna loko u hlamuseriwa kahle leswaku i munhu wa njhani.

² Eku sunguleni ka lembe-xidzana ro sungula C.E., Vayuda vo tala va langutane ni xiyimo lexi fanaka. A va langutele Mesiya—munhu wa nkoka swinene eka hinkwavo lava tshameke va hanya. (Daniyele 9:24-27; Luka 3:15) Kambe xana Vayuda lava tshembekaka a va ta n’wi lemuka njhani? Yehovha, hi nomu wa vaprofeta va Vaheveru, a a tsale mhaka ha yin’we-yin’we leyi hlamuselaka swiendlakalo leswi a swi ta fambisana na Mesiya, leswi a swi ta pfuna vanhu va vuxiyaxiya leswaku va n’wi tiva hi ku kongoma.

 3. Hi yihi nhlamuselo ya Mesiya leyi nyikeriwaka eka Esaya 52:13–53:12?

³ Eka vuprofeta bya Xiheveru lebyi vulavulaka hi Mesiya, kumbexana lebyi anekaka mhaka erivaleni swinene hi lebyi nga eka Esaya 52:13–53:12. Loko ka ha sele malembe ya 700, Esaya a nga hlamuselanga xivumbeko xa le handle xa Mesiya ntsena, kambe u nyikele vuxokoxoko bya ntikelo swinene—xikongomelo xa ku xaniseka ka yena ni ndlela leyi a a ta xaniseka ha yona kun’we ni timhaka leti kongomeke mayelana ni rifu, ku lahliwa ni ku tlakusiwa ka yena. Ku kambisisa vuprofeta lebyi ni ku hetiseka ka byona swi ta khumba timbilu ta hina ni ku tiyisa ripfumelo ra hina.

“Nandza Wa Mina”—I Mani Xana?

 4. Swidyondzi swin’wana swa Vayuda swi vule leswaku “nandza” i mani, kambe ha yini sweswo swi nga pfumelelani ni vuprofeta bya Esaya?

⁴ Esaya wa ha ku vika hi ta ku ntshunxiwa ka Vayuda evuhlongeni eBabilona. Kutani loko a languta emahlweni eka xiendlakalo lexikulu, u tsale marito ya Yehovha lama nge: “Waswivo! Nandza wa mina u ta endla hi ku twisisa. U ta va exiyin’weni lexi tlakukeke naswona kunene u ta tlakusiwa, a yisiwa ehenhla swinene.” (Esaya 52:13) Kahle-kahle i mani “nandza” loyi? Eka madzana ya malembe, swidyondzi swa Vayuda swi nyikele mavonelo yo hambana-hambana. Swin’wana swi vule leswaku a a yimela tiko hinkwaro ra Israyele loko ri ri evuhlongeni le Babilona. Kambe nhlamuselo yo tano a yi fambisani ni vuprofeta. Nandza wa Xikwembu a a ta xaniseka hi ku swi rhandza. Hambileswi a a nga ta va na nandzu, a a ta xaniseka hikwalaho ka swidyoho swa van’wana. Sweswo a swi vanga tano eka tiko ra Yuda, leri yisiweke evuhlongeni ri ya riha swidyoho swa rona. (2 Tihosi 21:11-15; Yeremiya 25:8-11) Van’wana va vule leswaku Nandza loyi u yimela ntlawa lowu xiximiwaka wa le Israyele lowu tiendlaka van’wavunene, lowu ku vuriwaka leswaku wu xanisekile ematshan’weni ya Vaisrayele lava dyoheke. Hambiswiritano, hi nkarhi wa maxangu le Israyele, a ku na ntlawa wo karhi lowu xanisekeke ematshan’weni ya van’wana.

 5. (a) Swidyondzi swin’wana swa Vayuda swi tirhise vuprofeta bya Esaya hi ndlela yihi? (Vona nhlamuselo ya le hansi.) (b) Buku ya Bibele ya Mintirho yi vula leswaku Nandza loyi i mani?

⁵ Emahlweni ka ku tangunuka ka Vukreste, ni le ka malembe-xidzana yo sungula ya Nguva leyi Tolovelekeke, a hi swingani swidyondzi swa Vayuda leswi tirhiseke vuprofeta lebyi eka Mesiya. Leswaku lawa i matirhelo ya byona ya xiviri swi kombisiwa hi Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki. Buku ya Mintirho yi vika leswaku loko mutsheniwa wa le Etiyopiya a vule leswaku a a nga n’wi tivi Nandza loyi ku vulavuriwaka hi yena evuprofeteni bya Esaya, Filipi “[u n’wi byele] mahungu lamanene malunghana na Yesu.” (Mintirho 8:26-40; Esaya 53:7, 8) Tibuku tin’wana ta Bibele na tona ti vula leswaku Yesu Kreste hi yena Nandza la nga Mesiya loyi vuprofeta bya Esaya byi vulavulaka ha yena.a Loko hi bula hi vuprofeta lebyi, hi ta vona ku yelana loku nga kanetekiki exikarhi ka loyi Yehovha a n’wi vulaka “nandza wa mina” na Yesu wa Nazareta.

 6. Xana vuprofeta bya Esaya byi swi komba njhani leswaku Mesiya a a ta endla ku rhandza ka Xikwembu hilaha ku humelelaka?

⁶ Vuprofeta lebyi byi sungula hi ku hlamusela ku humelela loku hetisekeke ka Mesiya emhakeni ya ku endla ku rhandza ka Xikwembu. Rito leri nge “nandza” ri komba leswaku a a ta endla ku rhandza ka Xikwembu, ku fana ni nandza la endlaka ku rhandza ka n’wini wa yena. Xisweswo, a a “ta endla hi ku twisisa.” Ku twisisa swi vula ku kota ku xiyisisa xiyimo. Ku endla hi ku twisisa swi vula ku endla hi vuxiyaxiya. Malunghana ni riendli ra Xiheveru leri tirhisiweke laha, xihlamusela-marito xin’wana xi ri: “Mongo wa rona wu ni mianakanyo ya ku endla swilo hi vutlhari. Loyi a endlaka swilo hi vutlhari u ta humelela.” Leswaku Mesiya a a ta humelela hakunene swi kombisiwa hileswi vuprofeta byi vulaka leswaku a a ta “tlakusiwa, a yisiwa ehenhla swinene.”

 7. Yesu Kreste u “[endle] hi ku twisisa” hi ndlela yihi, naswona u “[tlakusiwile], a yisiwa ehenhla swinene” hi ndlela yihi?

⁷ Yesu u “[endle] hi ku twisisa,” hileswi a a twisisa vuprofeta bya Bibele lebyi a byi vulavula ha yena, naswona a a kongomisiwa hi byona leswaku a endla ku rhandza ka Tata wakwe. (Yohane 17:4; 19:30) Xana vuyelo byi ve byihi ke? Loko Yesu a pfuxiwile kutani a tlhandlukela etilweni, “Xikwembu xi n’wi tlakusele exiyin’weni lexi tlakukeke kutani hi musa xi n’wi nyika vito leri nga ehenhla ka mavito man’wana hinkwawo.” (Vafilipiya 2:9; Mintirho 2:34-36) Kutani hi 1914, Yesu la vangamisiweke u tlhele a tlakusiwa swinene. Yehovha u n’wi veke exiluvelweni xa Mfumo wa Mesiya. (Nhlavutelo 12:1-5) Ina, u “[tlakusiwile], a yisiwa ehenhla swinene.”

‘A Langutiwa Hi Ku Hlamala’

 8, 9. Loko Yesu la tlakusiweke a ta hetisisa vuavanyisi byakwe, xana valawuri va misava va ta angurisa ku yini, naswona ha yini?

⁸ Xana matiko ni vafumi va wona a va ta angurisa ku yini eka Mesiya la tlakusiweke? Loko hi pfa hi rivalenyana hi nhlamuselo leyi nga exikarhi ka swiboho exiphen’wini xa vumbirhi xa ndzimana 14, ku sala vuprofeta lebyi nge: “Hilaha vo tala a va n’wi languta hakona hi ku hlamala . . . u ta chavisa matiko yo tala hi ndlela yoleyo. Tihosi ti ta pfala milomu emahlweni ka yena, hikuva entiyisweni ti ta vona leswi ti nga si tshamaka ti runguleriwa swona, naswona ti ta yisa miehleketo eka leswi ti nga si tshamaka ti swi twa.” (Esaya 52:14a, 15) Hi marito wolawo, Esaya a a nga vulavuli hi ku humelela ko sungula ka Mesiya, kambe a a vulavula hi ndlela leyi a a ta langutana ha yona ro hetelela ni vafumi va misava.

⁹ Loko Yesu la tlakusiweke a ta hetisisa vuavanyisi byakwe ehenhla ka mafambiselo lawa ya swilo lama nga riki ni vukwembu, vafumi va misava va ta ‘n’wi languta hi ku hlamala.’ Ina, vafumi va misava a va nge n’wi voni hi xiviri Yesu la vangamisiweke. Kambe va ta vona swikombiso swa xiviri swa matimba yakwe tanihi Mulweri wa Yehovha wa le tilweni. (Matewu 24:30) Hi nkani ya marahani va ta boheka ku yingisa rungula leri va nga si tshamaka va ri twa ri vuriwa hi varhangeri va vukhongeri—ra leswaku Yesu hi yena Muhetisisi wa vuavanyisi bya Xikwembu! Nandza la tlakusiweke loyi va nga ta langutana na yena u ta va juma kunene.

10, 11. Ku nga vuriwa njhani leswaku ku languteka ka Yesu ku onhiwile eka lembe-xidzana ro sungula, naswona sweswo swi endliwa njhani namuntlha?

¹⁰ Hi ku ya hi nhlamuselo leyi nga exikarhi ka swiboho eka ndzimana 14, Esaya u ri: “Ku onhaka ka ku languteka kakwe ku ve kukulu swinene ku tlula ka munhu wihi ni wihi naswona xivumbeko xakwe lexikulu a xi tlula xa vana va vanhu.” (Esaya 52:14b) Xana xivumbeko xa Yesu xi onhiwile hi ndlela yo karhi? Nikatsongo. Hambileswi Bibele yi nga dzikiki ngopfu malunghana ni leswi Yesu a a langutekisa xiswona, a swi kanakanisi leswaku N’wana wa Xikwembu la hetisekeke a a languteka. Marito ya Esaya ma tikomba ma vulavula hi ku tsongahatiwa loku Yesu a langutaneke na kona. Handle ko chava u paluxe varhangeri va vukhongeri va le nkarhini wakwe, a vula leswaku i vakanganyisi, vahembi ni vadlayi; kutani vona va vuya hi yena va n’wi rhukana. (1 Petro 2:22, 23) Va n’wi phyarheke xihehlo xa leswaku i mutluri wa nawu, murhukani, mukanganyisi ni mupfukeri wa Varhoma. Kutani vahehli lava va mavunwa va onhe Yesu vito.

¹¹ Ni namuntlha Yesu wa ha onhiwa vito. Vanhu vo tala va anakanya leswaku Yesu wa ha ri n’wana la nga exidyelweni, kumbe a ri munhu la hlomulaka mbilu loyi a beleriweke exihambanweni, laha nghohe yakwe yi kombaka gome lerikulu, naswona a tlhandlekiwe harhi ya mitwa. Vafundhisi va Vujagana va hlohlotele mavonelo yo tano. A va swi kotanga ku kombisa leswaku Yesu i Hosi ya matimba ya le tilweni, leyi nga ta tengisa matiko. Ku nga ri khale, loko valawuri va vanhu va kongomana na Yesu la tlakusiweke, va ta va va langutane na Mesiya loyi a nga ni “vulawuri hinkwabyo etilweni ni le misaveni”!—Matewu 28:18.

I Vamani Lava A Va Ta Pfumela Mahungu Lawa Lamanene?

12. Hi swihi swivutiso leswi tlhontlhaka mianakanyo leswi pfuxiwaka hi marito ya Esaya 53:1?

¹² Endzhaku ka ku hlamusela ku hundzuka loku hlamarisaka ka Mesiya—a suka ‘eku onhiweni ka ku languteka kakwe’ a “tlakusiwa swinene”—Esaya wa vutisa: “I mani loyi a veke ni ripfumelo eka swilo leswi hina hi swi tweke? Loko ku ri voko ra Yehovha, xana ri hlavuteriwe mani?” (Esaya 53:1) Marito lawa ya Esaya ma pfuxa swivutiso leswi tlhontlhaka mianakanyo: Xana vuprofeta lebyi a byi ta hetiseka? Xana “voko ra Yehovha,” leri yimelaka vuswikoti byakwe bya ku tirhisa matimba, a ri ta humelela, ri hetisisa marito lawa?

13. Pawulo u swi kombise njhani leswaku vuprofeta bya Esaya byi hetiseke eka Yesu, naswona n’wangulo wu ve wihi?

¹³ Handle ko kanakana, nhlamulo i ina! Eka papila leri Pawulo a ri tsaleleke Varhoma, u tshahe marito ya Esaya, a komba leswaku vuprofeta lebyi Esaya a byi tweke ivi a byi tsala, byi hetiseke eka Yesu. Ku vangamisiwa ka Yesu endzhaku ka mahlomulo yakwe emisaveni a ku ri mahungu lamanene. Pawulo, loko a vulavula hi Vayuda lava nga riki vapfumeri, u te: “Nilokoswiritano, van’wana a va ma yingisanga mahungu lamanene. Hikuva Esaya u ri: ‘Yehovha, i mani loyi a veke ni ripfumelo eka leswi twiweke eka hina?’ Kutani ripfumelo ri landzela leswi twiweke. Hilaha ku fanaka, leswi twiweke swi huma eritweni ra Kreste.” (Varhoma 10:16, 17) Hambiswiritano, lexi vavisaka hi leswaku enkarhini wa Pawulo, a hi vangani lava pfumeleke mahungu lamanene lama vulavulaka hi Nandza wa Xikwembu. Ha yini?

14, 15. Xana Mesiya a a ta fika emisaveni ehansi ka swiyimo swihi?

¹⁴ Vuprofeta byi ya emahlweni byi hlamusela Vaisrayele swivangelo swa swivutiso leswi vutisiweke eka ndzimana 1, naswona sweswo swi hi pfuna ku twisisa leswaku ha yini vo tala a va nga ta n’wi amukela Mesiya: “U ta humelela ku fana ni xirhabyana emahlweni ka [muhlaleri], ku fana ni rimitsu etikweni leri pfumalaka mati. A nga na xivumbeko lexikulu, hambi ku vangama; kutaku loko hi n’wi vona, ku hava ku languteka loku nga ta endla leswaku hi n’wi navela.” (Esaya 53:2) Laha hi vona xiyimo lexi Mesiya a a ta langutana na xona loko a fika emisaveni. Eku sunguleni a a nga ta tekeriwa enhlokweni, naswona vahlaleri a va nga ta lorha leswaku a nga pfuka a endle nchumu wo nyawula. Ku tlula kwalaho, a a ta fana ni xirhabyana lexi milaka ensinyeni kumbe rhavi ra murhi. Nakambe a a ta fana ni rimitsu leri lavaka mati emisaveni yo oma. Naswona a a nga ta fika hi ndhuma leyikulu—a a nga ta va a ambale tinguvu ta vuhosi kumbe tiharhi leti vangamaka. Ku ri na sweswo, eku sunguleni a a nga ta vonaka ni leswaku u kona.

¹⁵ Sweswo swi aneka mhaka erivaleni swinene leswaku loko Yesu a va munhu wa nyama, a a nga tekeriwi enhlokweni eku sunguleni! Mariya wanhwana wa Muyuda u n’wi velekele etshangeni emutini lowu vuriwaka Betlehema.b (Luka 2:7; Yohane 7:42) Mariya ni nuna wakwe Yosefa a va swerile. Loko Yesu a ri ni masiku ya kwalomu ka 40 a velekiwile, va yise gandzelo ra xidyoho, ku nga “magugurhwana mambirhi kumbe swituvana swimbirhi,” leri a ri nyikeriwa hi swisiwana. (Luka 2:24; Levhitika 12:6-8) Hi ku famba ka nkarhi, Mariya na Yosefa va rhurhele eNazareta, laha Yesu a kuleleke endyangwini lowukulu, laha kumbexana a va hanya hi ku phemelana nhloko ya njiya.—Matewu 13:55, 56.

16. Yesu u pfumale “xivumbeko lexikulu” kumbe “ku vangama” hi ndlela yihi?

¹⁶ Swi tikomba onge loko Yesu a ha ri munhu wa nyama, u fike a dzima timitsu emisaveni yo biha. (Yohane 1:46; 7:41, 52) Hambileswi a a ri munhu la hetisekeke naswona a a ri ntukulu wa Hosi Davhida, xiyimo xakwe lexi a xi tekeriwa ehansi a xi endlanga leswaku a fika hi “xivumbeko lexikulu” kumbe hi “ku vangama”—ngopfu-ngopfu eka lava a va langutele leswaku Mesiya a ta hi ndhuma leyikulu. Hi ku hlohloteriwa hi varhangeri va vukhongeri bya Vayuda, vo tala va n’wi honisile ni ku n’wi langutela ebodlheleni. Eku heteleleni mintshungu a yi vonanga nchumu lexi tsakisaka eka N’wana wa Xikwembu la hetisekeke.—Matewu 27:11-26.

‘U Languteriwe eHansi Ni Ku Papalatiwa Hi Vanhu’

17. (a) Esaya u sungula ku hlamusela yini, naswona ha yini a swi tsala swi ri enkarhini lowu hundzeke? (b) I vamani lava ‘languteleke Yesu ehansi’ va tlhela va n’wi ‘papalata,’ naswona sweswo va swi endlise ku yini?

¹⁷ Esaya sweswi u sungula ku nyika vuxokoxoko bya ndlela leyi Mesiya a a ta langutiwa ni ku khomiwa ha yona: “A a languteriwa ehansi, a papalatiwa hi vanhu, a a ri munhu wa switlhavi ni la tshamelaka ku vabya. Naswona a swi tikomba onge u hi tumbetela xikandza xakwe. A a languteriwa ehansi naswona hi n’wi khome kukota loyi a nga pfuniki nchumu.” (Esaya 53:3) Hi ku tiyiseka leswaku marito yakwe a ma ta hetiseka, Esaya u ma tsale ma ri enkarhini lowu hundzeke, onge hi loko ana se ma hetisekile. Xana Yesu Kreste u languteriwe ehansi ni ku papalatiwa hi vanhu hakunene? Ina, swi ve tano! Varhangeri va vukhongeri ni valandzeri va vona lava a va tiendla van’wavunene a va n’wi teka a ri munhu la nyenyetsaka ku tlula hinkwavo. A va n’wi vula nakulobye wa valuvisi ni tinghwavava. (Luka 7:34, 37-39) Va n’wi phele hi marha exikandzeni. Va n’wi himetele hi swibakele va tlhela va n’wi rhukana. Va n’wi hlekurile va tlhela va n’wi endla xihlekiso. (Matewu 26:67) Hi ku hlohloteriwa hi valala lava va lwisanaka ni ntiyiso, “vanhu va ka [va Yesu] a va n’wi amukelanga.”—Yohane 1:10, 11.

18. Leswi Yesu a nga kalangiki a vabya, u ve “munhu wa switlhavi ni la tshamelaka ku vabya” hi ndlela yihi?

¹⁸ Tanihi munhu la hetisekeke, Yesu a nga kalanga a vabya. Kambe a a ri “munhu wa switlhavi ni la tshamelaka ku vabya.” Switlhavi ni mavabyi yo tano a swi nga ri swa yena. Yesu u suke etilweni a ta emisaveni leyi vabyaka. A a tshama ni vanhu lava xanisekaka ni lava nga ni switlhavi, kambe a nga va papalatanga lava vabyaka enyameni kumbe emoyeni. Ku fana ni dokodela la khathalelaka, a a ku tiva kahle ku xaniseka ka lava a a tshama na vona. Ku tlula kwalaho, a a kota ku endla leswi tsandzaka dokodela la tolovelekeke wa laha misaveni.—Luka 5:27-32.

19. I xikandza xa mani lexi ‘tumbetiweke,’ naswona valala va Yesu va swi kombise njhani leswaku a va “n’wi khom[a] kukota loyi a nga pfuniki nchumu”?

¹⁹ Nilokoswiritano, valala va Yesu a va n’wi teka a ri xihota, naswona a va nga lavi ku twa nchumu xo huma enon’wini wakwe. Xikandza xakwe a xi ‘tumberile,’ kambe a swi vuli leswaku a a xi tumbetela van’wana. The New English Bible eka mahundzuluxelelo ya yona ya Esaya 53:3, yi tirhisa xiga lexi nge, “nchumu lowu vanhu va papalataka ku wu languta.” Vakaneti va Yesu va n’wi teke a ri munhu la nyenyetsaka swinene lerova va n’wi fularhela ku fana ni munhu la nyakapfaleke. A va vula leswaku a nga xaviwa hi ntsengo wa hlonga. (Eksoda 21:32; Matewu 26:14-16) Barabasi lowa mudlayi a va n’wi rhulela xihuku ku ri ni ku xixima Yesu. (Luka 23:18-25) A va ha ta endla yini xin’wana ku komba leswaku Yesu a va n’wi vonela ebodlheleni?

20. Marito ya Esaya ma ni nchavelelo wihi eka vanhu va Yehovha namuntlha?

²⁰ Malandza ya Yehovha namuntlha ma nga chaveleriwa swinene hi marito ya Esaya. Minkarhi yin’wana vakaneti va nga tsan’wa vagandzeri va Yehovha lava tshembekaka kumbe va va teka va nga pfuni nchumu. Kambe, hilaha a swi ri hakona hi Yesu, nchumu wa nkoka i ndlela leyi Yehovha Xikwembu a hi langutaka ha yona. Phela, hambileswi vanhu va ‘tekeke Yesu a nga pfuni nchumu,’ leswi a swi wu cincanga ntikelo lowu a a ri na wona emahlweni ka Xikwembu!

“A A Tlhaviwa Hikwalaho Ka Ku Tlula Ka Hina Nawu”

21, 22. (a) Mesiya u rhwale yini leswaku a pfuna van’wana? (b) Vo tala va n’wi langute njhani Mesiya, naswona maxangu yakwe ma chapute hi ndlela yihi?

²¹ Kasi Mesiya u xanisekile ni ku fela yini? Esaya u ri: “Entiyisweni yena u rhwale mavabyi ya hina; naswona u rhwale switlhavi swa hina. Kambe hi n’wi langute kukota la nga ni khombo, la biweke hi Xikwembu a xanisiwa. Kambe a a tlhaviwa hikwalaho ka ku tlula ka hina nawu; a a pfotlosiwa hikwalaho ka swidyoho swa hina. A a biwa leswaku hina hi ta kuma ku rhula, kasi hikwalaho ka timbanga takwe hina hi horisiwile. Hinkwerhu hi tsendzelekile kukota tinyimpfu; un’wana ni un’wana u hundzulukele endleleni yakwe; naswona Yehovha u endle leswaku xidyoho xa hina hinkwerhu xi langutana ni yoloye.”—Esaya 53:4-6.

²² Mesiya u rhwale vuvabyi ni switlhavi swa van’wana. Hi ndlela yo fanekisela, u va rhule mindzhwalo ya vona, a yi patseka emakatleni yakwe, yi byarhiwa hi yena. Naswona, leswi vuvabyi ni switlhavi swi vangiweke hi xidyoho xa munhu, kutani Mesiya u rhwale swidyoho swa van’wana. Vo tala a va xi twisisanga xivangelo xa maxangu yakwe, kutani a va anakanya leswaku u xupuriwa hi Xikwembu, xi n’wi ba hi vuvabyi lebyi nyenyetsaka.c Maxangu ya Mesiya ma chapute loko a tlhaviwa, a pfotlosiwa ni ku vavisiwa—ku nga marito ya matimba lama kombisaka leswaku a a ta dlayiwa hi ndlela ya nsele ni leyi vavaka. Kambe rifu rakwe ri pfule ndlela ya ku rivaleriwa swidyoho; ri ve xisekelo xa ku vuyisa lava tsendzelekaka hikwalaho ka xihoxo ni xidyoho, ri va pfuna ku va eku rhuleni ni Xikwembu.

23. Yesu u ma rhwale njhani maxangu ya van’wana?

²³ Yesu u ma rhwale njhani maxangu ya van’wana? Evhangeli ya Matewu, loko yi tshaha Esaya 53:4, yi ri: “Vanhu va n’wi tisela vanhu vo tala lava nga ni madimona; kutani a hlongola mimoya hi rito, naswona a hanyisa hinkwavo lava a va nga pfukanga kahle; leswaku ku hetiseka leswi nga vuriwa hi Esaya lowa muprofeta, a ku: ‘Yena u teke mavabyi ya hina ni ku rhwala swifo swa hina.’” (Matewu 8:16, 17) Loko Yesu a hanyisa lava va teke eka yena va ri ni mavabyi ya mixakaxaka, kahle-kahle u suse maxangu ya vona a tirhwexa wona. Naswona ku hanyisa ko tano ku endle leswaku van’wana va lemuka matimba yakwe. (Luka 8:43-48) Vuswikoti lebyi a a ri na byona bya ku hanyisa mavabyi ya mixaka hinkwayo—ya le mirini ni ya le moyeni—byi kombe leswaku a a nyikiwe matimba ya ku hlangula swidyoho swa vanhu.—Matewu 9:2-8.

24. (a) Ha yini vo tala a va anakanya leswaku Yesu u ‘biwe hi khombo’ leri humaka eka Xikwembu? (b) Ha yini Yesu a xanisekile ivi a fa?

²⁴ Kambe eka vo tala Yesu a a vonaka a ‘biwe hi khombo’ leri humaka eka Xikwembu. Phela, lava lumekeke ritshwa ra ku xanisiwa kakwe a ku ri varhangeri va vukhongeri lava xiximiwaka. Kambe u nga rivali leswaku a a nga xaniseriwi ku va a dye xa munhu. Petro u te: “Kreste u xanisekele n’wina, a mi siyela ntila leswaku mi landzelerisisa mikondzo yakwe. A nga xi endlanga xidyoho, hambi vuxisi a byi kumiwanga enon’wini wakwe. Yena hi byakwe u byarhe swidyoho swa hina emirini wa yena emhandzini, leswaku hi hambana ni swidyoho kutani hi hanya hi ku lulama. Naswona ‘mi horisiwile hi mimpfembeti ya yena.’” (1 Petro 2:21, 22, 24) Hinkwerhu ka hina a hi lahlekile hileswi hi nga vadyohi, “ku fana ni tinyimpfu, [a hi] pepetseka.” (1 Petro 2:25) Kambe hi ku tirhisa Yesu, Yehovha u hi kutsurile exiyin’weni xa hina ya vudyoho. U endle leswaku xidyoho xa hina xi “langutana” na Yesu, xi va emakatleni ya yena. Yesu loyi a a ri hava xidyoho u gweveriwe swidyoho swa hina hi ku swi rhandza. Leswi a dlayiweke emhandzini hi ndlela leyi khomisaka tingana, kasi a a nga dyanga xa munhu, u endle leswaku hi kota ku vuyelelana ni Xikwembu.

‘U Titshike A Xaniseka’

25. Hi swi tivisa ku yini leswaku Mesiya u xanisekile ni ku fa hi ku swi rhandza?

²⁵ Xana Mesiya u pfumerile ku xaniseka ni ku fa? Esaya u ri: “A a tikeriwa, naswona a a titshika a xaniseka; kambe a nga wu pfulanga nomu. A a tisiwa laha ku dlayeriwaka kona ku fana ni nyimpfu; ku fana ni nyimpfu leyi pfaleke nomu emahlweni ka vatsemeti va yona, na yena a nga wu pfulanga nomu.” (Esaya 53:7) Evusikwini byo hetelela bya vutomi byakwe, Yesu ingi a kombele “mavandla ya tintsumi lama tlulaka 12” leswaku ma ta n’wi pfuna. Kambe u te: “Mayelana ni leswi, xana Matsalwa ma ta hetiseka njhani lama vulaka leswaku swi fanele swi endleka hi ndlela leyi?” (Matewu 26:53, 54) Ku ri na sweswo, “Xinyimpfana xa Xikwembu” a xi tilwelanga. (Yohane 1:29) Loko vaprista lavakulu ni vakulukumba va n’wi phyarheka hi swihehlo swa mavunwa emahlweni ka Pilato, Yesu “a nga hlamulanga.” (Matewu 27:11-14) A nga lavanga ku vula nchumu lexi nga kavanyetaka ku hetiseka ka ku rhandza ka Xikwembu ha yena. Yesu a a tiyimisele ku fa tanihi Xinyimpfana xa gandzelo, tanihi leswi a a swi tiva kahle leswaku rifu rakwe a ri ta kutsula vanhu lava yingisaka, exidyohweni, evuvabyini ni le ku feni.

26. Xana vakaneti va Yesu va ku tirhise njhani “ku siveriwa”?

²⁶ Endzhaku Esaya u nyikele vuxokoxoko lebyi engetelekeke malunghana ni ku xaniseka ni ku tsongahatiwa ka Mesiya. Muprofeta wa tsala: “U tekiwile hikwalaho ka ku siveriwa ni vuavanyisi; i mani loyi a nga ta tikarhata hi vuxokoxoko bya xitukulwana xakwe? Hikuva u susiwile etikweni ra lava hanyaka. U kume nkhavi hikwalaho ka ku tlula nawu ka vanhu va mina.” (Esaya 53:8) Loko Yesu a yisiwe eka valala va yena eku heteleleni, vakaneti lava va nga swirho swa vukhongeri va veke ‘nchumu lowu sivelaka’ hikwalaho ka ndlela leyi va n’wi khomeke ha yona. A swi vuli leswaku va tshike ku hlanta vukari bya vona, kambe va tshike ku kombisa vululami. Eka mahundzuluxelelo ya yona ya Esaya 53:8, Septuagint ya Xigriki yi ri “ku khomisiwa tingana” ematshan’weni ya “ku siveriwa.” Valala va Yesu va n’wi khomise tingana hileswi va nga n’wi khomangiki kahle, kasi hambi ku ri xigevenga xinene a xi fanele xi khomiwa kahle. Ku tengisiwa ka Yesu a ku nga fambisani ni vululami. Njhani?

27. Loko varhangeri va vukhongeri bya Vayuda va ri karhi va tengisa Yesu, va honise milawu yihi, naswona va tlule Nawu wa Xikwembu hi tindlela tihi?

²⁷ Loko va ya ehenhla ni le hansi va lava ku dlaya Yesu, varhangeri va vukhongeri bya Vayuda va tlule milawu ya vona. Hi ku ya hi ndhavuko, huvo ya Sanedri a yi fanele yi tenga nandzu wa xigwevo xa rifu eholweni ya maribye lama vatliweke, eswivaveni swa tempele ntsena, hayi endlwini ya muprista lonkulu. Ku tenga koloko a ku fanele ku endliwa ninhlikanhi, dyambu ri nga si pela. Naswona eka nandzu wa xigwevo xa rifu, xigwevo xa kona a xi fanele xi tivisiwa hi siku leri landzelaka, loko ku gimetiwe nandzu wa kona. Kutani a swi nga fanelanga ku tengisiwa hi madyambu lama landzeriwaka hi Savata kumbe nkhuvo wo karhi. Milawu leyi hinkwayo a yi landzeleriwanga emhakeni ya ku tengisiwa ka Yesu. (Matewu 26:57-68) Ku tlula kwalaho, varhangeri va vukhongeri va tshove Nawu wa Xikwembu hi ndlela leyi tsemaka nhlana, hi mukhuva lowu va tameleke nandzu lowu ha wona. Hi xikombiso, va xave vanhu leswaku va phasa Yesu. (Deteronoma 16:19; Luka 22:2-6) Va yingise vanhu lava nyikeleke vumbhoni bya mavunwa. (Eksoda 20:16; Marka 14:55, 56) Naswona va endle marhengu ya ku ntshunxa mudlayi, xisweswo va tirhwexa nandzu wa ngati va tlhela va wu rhwexa tiko ra vona. (Tinhlayo 35:31-34; Deteronoma 19:11-13; Luka 23:16-25) Hikwalaho, a ku vanga ni “vuavanyisi,” kumbe ku tengisiwa loku faneleke, kutani ku fikeleriwe xigwevo lexi hoxeke, xa ku ya hi nghohe.

28. I yini lexi valala va Yesu va xi honiseke?

²⁸ Xana valala va Yesu va endle vulavisisi bya ku kumisisa leswaku munhu loyi va n’wi tengisaka a a ri mani? Esaya u vutise xivutiso lexi fanaka a ku: “I mani loyi a nga ta tikarhata hi vuxokoxoko bya xitukulwana xakwe?” Rito leri nge “xitukulwana” ri nga vula rixaka ra munhu kumbe lomu a davukeke kona. Loko Yesu a ri karhi a tengisiwa hi Sanedri, swirho swa yona a swi vanga na mhaka ni xiyimo xakwe—leswaku u hetisise swilaveko swa Mesiya la tshembisiweke. Ku ri na sweswo, swi n’wi mbyindle hi xihehlo xa ku rhukana, kutani swi vula leswaku u faneriwa hi ku fa. (Marka 14:64) Endzhaku, ndhuna ya Murhoma, Pontiyo Pilato, u kale a khondla ncila hikwalaho ka ntshikilelo lowu a a langutane na wona, kutani a humesa xigwevo xa leswaku Yesu a beleriwa. (Luka 23:13-25) Kutani Yesu, loko a ri ni malembe ya 33 ni hafu ntsena hi vukhale, “u susiwile,” kumbe vutomi byakwe byi herisiwa.

29. Xana Yesu u lahliwe ni “lavo homboloka” ni “ntlawa wa lava fuweke” hi ndlela yihi?

²⁹ Loko ti ri ta ku fa ni ku lahliwa ka Mesiya, Esaya u ye emahlweni a tsala a ku: “Xilahlo xakwe u ta xi endla swin’we ni xa lavo homboloka, ni ntlawa wa lava fuweke eku feni kakwe, hambileswi a nga endlangiki madzolonga ni vuxisi byi nga riki kona enon’wini wakwe.” (Esaya 53:9) Loko a fa ni ku lahliwa, xana Yesu u ve ni lavo homboloka ni lava fuweke hi ndlela yihi? Hi Nisan 14, 33 C.E., u fele emhandzini ehandle ka marhangu ya Yerusalema. Leswi a a beleriwe exikarhi ka vadyohi vambirhi, hi nga vula leswaku u lahliwe ndhawu yin’we ni lavo homboloka. (Luka 23:33) Hambiswiritano, loko Yesu a file, Yosefa, wanuna la fuweke la humaka eArimatiya, u kanye mbilu a kombela Pilato leswaku a n’wi pfumelela ku hawula ntsumbu wa Yesu a ya wu lahla. Yosefa u khomisane na Nikodema, va lunghiselela ku lahliwa ka ntsumbu lowu, kutani va wu lata esirheni ra xifumi lexi, leri a ra ha ku ceriwa eribyeni. (Matewu 27:57-60; Yohane 19:38-42) Kutani Yesu u lahliwe ndhawu yin’we ni ntlawa wa lava fuweke.

‘Yehovha U Tsakele Ku Pfotlosiwa Ka Yena’

30. Yehovha u tsakisiwe hi ku pfotlosiwa ka Yesu hi ndlela yihi?

³⁰ Kutani Esaya u ye emahlweni a vula marito lama tsemaka nhlana: “Yehovha u tsakele ku [pfotlosiwa ka yena]; a n’wi vabyisa. Loko wo veka moya-xiviri wakwe wu va gandzelo ra nandzu, u ta va vona vana vakwe, u ta lehisa masiku yakwe, naswona leswi tsakeriwaka hi Yehovha swi ta humelela evokweni rakwe. U ta vona a tlhela a eneriseka hikwalaho ka ku karhateka ka moya-xiviri wakwe. Hi vutivi byakwe lowo lulama, nandza wa mina, u ta tisa xiyimo xo lulama eka vanhu [vo tala]; yena u ta rhwala swidyoho swa vona.” (Esaya 53:10, 11) Xana Yehovha a a ta tsakela yini loko a vona nandza loyi a tshembekaka a pfotlosiwa? Handle ko tipfinyinga, Yehovha a hi yena a xaniseke N’wana wakwe la rhandzekaka. Valala va Yesu hi vona va nga ni vutihlamuleri lebyi heleleke bya leswi va n’wi endleke swona. Kambe Yehovha u va tshike va endla nsele lowu va wu endleke. (Yohane 19:11) Hi xivangelo xihi? Ina, Xikwembu xa ntwela-vusiwana xi twe ku vava loko xi vona N’wana wa xona a xaniseka a nga dyanga xa munhu. (Esaya 63:9; Luka 1:77, 78) Yehovha a a nga si tshama a hlundzukisiwa hi Yesu. Hambiswiritano, Yehovha u tsakile loko N’wana wakwe a tinyiketela ku xaniseka hikwalaho ka mikateko hinkwayo leyi a yi ta va kona.

31. (a) Yehovha u wu nyikele hi ndlela yihi moya-xiviri wa Yesu leswaku wu va “gandzelo ra nandzu”? (b) Endzhaku ka maxangu hinkwawo lawa Yesu a veke na wona loko a ha ri munhu wa nyama, i yini lexi faneleke xi n’wi tsakise ni ku tlurisa?

³¹ Nkateko wun’wana hi leswaku Yehovha u nyikele moya-xiviri wa Yesu wu va “gandzelo ra nandzu.” Hikwalaho, loko Yesu a tlhelela etilweni, u fike eka Yehovha a ri ni xikhomela-ndhawu xa risima xa vutomi lebyi a byi nyikeleke loko a ri munhu wa nyama, ku nga gandzelo ra nandzu, kutani Yehovha u xi amukele hi ntsako leswaku ku pfuneka vanhu hinkwavo. (Vaheveru 9:24; 10:5-14) Hikwalaho ka gandzelo rakwe ra nandzu, Yesu u kume “vana.” Tanihi “Tatana La Nga Riki Na Makumu,” u kota ku nyika vutomi—vutomi lebyi nga heriki—eka lava va kombisaka ripfumelo engatini yakwe leyi halatiweke. (Esaya 9:6) Endzhaku ka maxangu hinkwawo lawa Yesu a ma voneke loko a ha ri munhu wa nyama, u fanele a tsakile swinene ku va ni ntshembo wa ku kutsula vanhu exidyohweni ni le ku feni! Ina, swi fanele swi n’wi tsakise ni ku tlurisa loko a tiva leswaku vutshembeki byakwe byi nyike Tata wakwe wa le tilweni nhlamulo ya ku hlamula mindzhukano ya Nala wa Yena, a nga Sathana Diyavulosi.—Swivuriso 27:11.

32. Hi byihi “vutivi” lebyi Yesu a tisaka “xiyimo xo lulama eka [vo tala]” ha byona, naswona i vamani lava kumaka xiyimo lexi?

³² Nkateko wun’wana lowu tisiweke hi rifu ra Yesu hileswaku ni sweswi u tisa “xiyimo xo lulama eka vanhu [vo tala].” Esaya u vula leswaku sweswo u swi endla “hi vutivi byakwe.” Swi le rivaleni leswaku vutivi lebyi hi lebyi Yesu a byi kumeke loko a va munhu wa nyama ni ku xanisiwa swi nga fanelanga hikwalaho ka leswi a a yingisa Xikwembu. (Vaheveru 4:15) Leswi Yesu a xanisekeke a kala a fa, u kote ku nyikela gandzelo leri a ri laveka leswaku a pfuna van’wana va va ni xiyimo lexi lulameke. Xana xiyimo lexi xo lulama a xi ta kumiwa hi vamani? Xo sungula, a xi ta kumiwa hi valandzeri vakwe lava totiweke. Leswi va kombiseke ripfumelo egandzelweni ra Yesu, Yehovha u va vule lava lulameke, a va amukela tanihi vana vakwe, a va endla vadyandzhaka-kulobye na Yesu. (Varhoma 5:19; 8:16, 17) Kutani, “ntshungu lowukulu” wa “tinyimpfu tin’wana” wu kombisa ripfumelo engatini ya Yesu leyi halatiweke naswona wu vuriwa lowu lulameke, naswona wu ni ntshembo wa ku va vanghana va Xikwembu ni wa ku pona Armagedoni.—Nhlavutelo 7:9; 16:14, 16; Yohane 10:16; Yakobo 2:23, 25.

33, 34. (a) I yini lexi hi xi dyondzaka hi Yehovha lexi chavelelaka timbilu ta hina? (b) I vamani “lavo tala” lava kumaka “xiphemu” swin’we na Nandza loyi a nga Mesiya?

³³ Xo hetelela, Esaya u hlamusela ku hlula ka Mesiya a ku: “Hikwalaho ka sweswo ndzi ta n’wi avela xiphemu exikarhi ka lavo tala, naswona u ta avelana ni lava matimba leswi phangiweke, hikwalaho ka leswi a chululeke moya-xiviri wakwe eku feni, nileswi a hlayiweke swin’we ni lava tlulaka nawu; yena u rhwale xidyoho xa vanhu vo tala, naswona u lamulele lava tlulaka nawu.”—Esaya 53:12.

³⁴ Marito yo gimeta ya vuprofeta lebyi bya Esaya ma hi dyondzisa nchumu lowu chavelelaka malunghana na Yehovha: Lava va hambetaka va tshembeka eka yena u va teka va ri va nkoka. Leswi swi kombisiwa hi xitshembiso xa leswaku a a ta “avela” Nandza la nga Mesiya “xiphemu exikarhi ka lavo tala.” Handle ko tipfinyinga, marito wolawo ma sekeriwe emukhuveni wa ku avelana leswi phangiweke enyimpini. Yehovha u tlangela vutshembeki bya “lavo tala” lava tshembekeke eminkarhini ya khale, ku katsa na Nowa, Abrahama na Yobo, kutani u va hlayisele “xiphemu” emisaveni ya yena leyintshwa leyi taka. (Vaheveru 11:13-16) Hilaha ku fanaka, a a ta avela Nandza wakwe Mesiya xiphemu. Ina, Yehovha a nge tshiki ku n’wi hakela hikwalaho ka vutshembeki bya yena. Na hina hi nga tiyiseka swinene leswaku Yehovha a nge wu ‘rivali ntirho wa hina ni rirhandzu leri hi ri kombisaka hikwalaho ka vito rakwe.’—Vaheveru 6:10.

35. I vamani “lava matimba” lava Yesu a avelanaka na vona leswi phangiweke, naswona leswi phangiweke i yini?

³⁵ Nandza wa Xikwembu nakambe a a ta tlhela a kuma leswi phangiweke enyimpini hi ku hlula valala vakwe. A a ta avelana swona ni “lava matimba.” Ku hetiseka ka vuprofeta lebyi ku komba leswaku “lava matimba” i vamani? I vadyondzisiwa va Yesu lava veke vo sungula ku hlula misava ku fana na yena—vaaki va 144 000 va “Israyele wa Xikwembu.” (Vagalatiya 6:16; Yohane 16:33; Nhlavutelo 3:21; 14:1) Kutani leswi phangiweke i yini? Handle ko kanakana, leswi swi katsa “tinyiko leti nga vanhu,” leti Yesu a ti vutleke hi ndlela yo fanekisela emavokweni ya Sathana, kutani a ti yisa evandlheni ra Vukreste. (Vaefesa 4:8-12) “Lava matimba” va 144 000 va tlhele va nyikiwa xiphemu xa swin’wana leswi phangiweke. Leswi va hluleke misava, va tsona Sathana xivangelo xihi ni xihi xa ku rhukana Xikwembu. Ku tinyiketela ka vona loku tiyeke eka Yehovha ka n’wi dzunisa, ku tsakisa mbilu ya yena.

36. Xana Yesu a a swi tiva leswaku a a hetisisa vuprofeta lebyi vulavulaka hi Nandza wa Xikwembu? Hlamusela.

³⁶ Yesu a a swi lemuka kahle leswaku a a hetisisa vuprofeta lebyi vulavulaka hi Nandza wa Xikwembu. Hi vusiku lebyi a khomiweke ha byona, u tshahe marito lama tsariweke eka Esaya 53:12, kutani a ma tirhisa eka yena n’wini a ku: “Ndza mi byela leswaku leswi tsariweke swi fanele ku hetiseka eka mina, leswi nge, ‘U hlayiwe ni lavo kala nawu.’ Hikuva leswi khumbaka mina swa hetiseka.” (Luka 22:36, 37) Lexi twisaka ku vava, hakunene Yesu u khomiwe ku fana ni munhu wo kala nawu. U dlayiwile hi xihehlo xa ku tlula nawu, a beleriwa exikarhi ka swigevenga swimbirhi. (Marka 15:27) Kambe u byarhe ndzhukano lowu hi ku swi rhandza, a ri karhi a swi tiva kahle leswaku a a yimela hina. Hi nga vula leswaku u yime exikarhi ka vadyohi ni nxupulo wa xigwevo xa rifu, kutani a dlayiwa.

37. (a) Rungula ra matimu ya vutomi ni rifu ra Yesu ri hi pfuna ku tiva mhaka yihi? (b) Ha yini hi fanele hi nkhensa Yehovha Xikwembu ni Nandza wakwe la tlakukeke, Yesu Kreste?

³⁷ Rungula ra matimu ya vutomi ni rifu ra Yesu ri hi pfuna ku tiva mhaka leyi hi ku kongoma: Yesu Kreste i Nandza la nga Mesiya loyi vuprofeta bya Esaya byi vulavulaka ha yena. Hi fanele hi tsaka hakunene leswi Yehovha a tiyimiseleke ku tshika N’wana wakwe la rhandzekaka a hetisisa xikhundla lexi profetiweke xa ku va Nandza, a cangayila ni ku fa, leswaku hina hi kutsuriwa exidyohweni ni le ku feni! Kutani Yehovha u hi kombe rirhandzu lerikulu. Varhoma 5:8 yi ri: “Xikwembu xi tiyisekisa rirhandzu ra xona n’wini eka hina, hileswi Kreste a hi feleke, loko ha ha ri vadyohi.” Nakambe hi fanele hi tsaka swinene ha Yesu Kreste, Nandza la tlakukeke, hileswi a chululeke moya-xiviri wakwe eku feni!

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Chati leyi nga eka tluka 212]

NANDZA WA YEHOVHA

Ndlela Leyi Yesu A Hetisiseke Vutihlamuleri Byakwe Ha Yona

VUPROFETA XIENDLAKALO KU HETISEKA

Esa. 53:5 A tlhaviwa Yoh. 19:34

Esa. 53:9 A lahliwa ni swifumi Mat. 27:57-60;Yoh. 19:38-42

[Xifaniso lexi nga eka tluka 203]

‘Vanhu a va n’wi langutela ehansi’

[Xifaniso lexi nga eka tluka 206]

“A nga wu pfulanga nomu”

[Xihlovo Xa Kona]

Rungula leri humaka ebukwini leyi nge “Ecce Homo” leyi tsariweke hi Antonio Ciseri

[Xifaniso lexi nga eka tluka 211]

‘U chulule moya-xiviri wakwe eku feni’