Ndzima Ya Vukhume-tsevu
Rungula Ra Ntshembo Eka Mahlonga Lama Nga Ni Gome
1. Hlamusela xiyimo xa Vayuda lava a va ri evuhlongeni eBabilona.
A WU ri nkarhi wa nhlomulo ematin’wini ya Vayuda. Vanhu lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona a va huduriwe va susiwa etiko-xikaya ra ka vona, kutani sweswi a va cangayila evuhlongeni le Babilona. Hambiswiritano, a va nyikiwe ntshunxekonyana wo tiendlela swilo swa vona siku na siku. (Yeremiya 29:4-7) Van’wana va dyondze mintirho ya vutshila kumbe va endla mintirho ya mabindzu.a (Nehemiya 3:8, 31, 32) Kambe Vayuda lava a va ri evuhlongeni a va dya mbitsi va xeva hi nhlomulo. A va ri evuhlongeni hi nyama ni moya. A hi voneni xivangelo xa kona.
2, 3. Xana vuhlonga byi yi khumbe njhani ndlela leyi Vayuda a va gandzela Yehovha ha yona?
2 Loko masocha ya le Babilona ma lovisa Yerusalema hi 607 B.C.E., a ma hlakatanga tiko ntsena; kambe ma tlhele ma kavanyeta ni vugandzeri bya ntiyiso. Ma vunge hinkwaswo leswi a swi ri etempeleni ya Yehovha, kutani ma yi lovisa, ma kavanyeta lunghiselelo ra vaprista hi ku rhwala van’wana va nyimba ya Valevhi ma ya va fumba evuhlongeni, van’wana ma va dlaya. Leswi a ku nga ha ri na yindlu ya vugandzeri, alitari ni vutirheli lebyi hleriweke bya vaprista, Vayuda a va nga ha swi koti ku nyikela switlhavelo eka Xikwembu xa ntiyiso, hilaha Nawu a wu lerise hakona.
3 Vayuda lava tshembekaka va ye emahlweni va londzovota vukhongeri bya vona hi ku yimba ni ku ringeta hi matimba ku namarhela Nawu. Hi xikombiso, a va ha swi papalata swakudya leswi yirisiweke, va tlhela va tlangela Savata. Kambe sweswo a swi va endla xihlekiso eka vatshikileri va vona, hikuva Vababilona a va teka mikhuva ya vugandzeri bya Vayuda yi ri vuhunguki. Xiyimo lexi hlomulaka mbilu xa mahlonga lawa xi kombisiwa hi marito ya mupisalema lama nge: “Emilambyeni ya Babilona—kwalaho a hi tshame ehansi. Hi tlhele hi rila loko hi tsundzuka Siyoni. Ehenhla ka mirhi ya phopla exikarhi ka yena hi hayeke tiharipa ta hina. Hikuva kwalaho lava va hi endleke makhumbi va kombele risimu eka hina, ni lava va hi vungunyaka—leswaku va tsaka: ‘Hi yimbeleleleni rin’wana ra tinsimu ta Siyoni.’”—Pisalema 137:1-3.
4. Ha yini a swi nga ta pfuna nchumu ku va Vayuda va tshemba ku kutsuriwa hi matiko man’wana, kambe xana a va fanele va tshemba mani leswaku a va pfuna?
4 Kutani ke, xana Vayuda a va ta ya eka mani leswaku a ya va sula mihloti? Xana a va ta ponisiwa hi mani? Swi le rivaleni leswaku a va nga ta ponisiwa hi matiko lama va rhendzeleke! Hinkwawo a ma nga wu voni ntlangu eka masocha ya Babilona, kasi yo tala a ma nga lavi ni ku vona nkondzo wa Vayuda. Kambe ntshembo wona a wu ri kona. Yehovha, loyi va n’wi xandzukeleke loko va ha ntshunxekile, u va komberile leswaku va tlhelela eka yena, hambileswi a va ri evuhlongeni.
“Tanani eMatini”
5. Ma vula yini marito lama nge “tanani ematini”?
5 Yehovha u vulavule ni Vayuda lava nga evuhlongeni eBabilona hi nomu wa Esaya, a profeta a ku: “N’wina hinkwenu lava nga ni torha! Tanani ematini. Ni lava nga riki na mali! Tanani, mi ta xava mi dya. Ina, tanani, mi ta xava vhinyo ni ntswamba handle ka mali, handle ka nxavo.” (Esaya 55:1) Marito lawa ma fumbarhele swifanekiselo swo tala. Hi xikombiso, xiya xirhambo lexi nge: “Tanani ematini.” Handle ka mati, a swi koteki ku hanya. Loko hina vanhu ho tshika ku nwa xakunwa xexo xa risima, hi nga copeta nkarhi wa kwalomu ka vhiki ntsena. Kutani swa fanela leswi Yehovha a tirhiseke mati ku fanekisela mpfuno lowu marito yakwe a ma ta va na wona eka Vayuda lava nga evuhlongeni. Rungula rakwe a ri ta va timula, ku fana ni swakunwa swo titimela hi siku leri hisaka ni vusokoti. A ri ta tsuvula mabibi ya mbilu lawa a va ri na wona, ri timula torha ra vona ro kuma ntiyiso ni vululami. Nakambe a ri ta va nyika ntshembo wa ku ntshunxeka evuhlongeni. Kambe mahlonga ya Vayuda a ma fanele ma tswonga rungula ra Xikwembu, ma ri yingisa ni ku ri tirhisa, leswaku ma pfuneka.
6. Xana Vayuda a va ta pfuneka njhani loko va xava “vhinyo ni ntswamba”?
6 Nakambe Yehovha u va nyike “vhinyo ni ntswamba.” Ntswamba wu tiyisa vana ni ku va pfuna ku kula. Hilaha ku fanaka, marito ya Yehovha a ma ta tiyisa vanhu vakwe hi tlhelo ra moya, ma va pfuna ku tiyisa vuxaka lebyi a va ri na byona na yena. Kambe ku vuriwa yini hi vhinyo? Hakanyingi vhinyo yi tirhisiwa lomu ku giyiwaka kona. EBibeleni, yi hlanganisiwa ni ku fuwa ni ntsako. (Pisalema 104:15) Loko Yehovha a byela vanhu vakwe leswaku va “xava vhinyo,” a a va tiyisekisa leswaku loko va tlhelela evugandzerini bya ntiyiso hi mbilu hinkwayo, a va ta “tsaka hilaha ku heleleke.”—Deteronoma 16:15; Pisalema 19:8; Swivuriso 10:22.
7. Ha yini ntwela-vusiwana lowu Yehovha a wu kombeke mahlonga wu hlawulekile, naswona swi hi dyondzisa yini hi yena n’wini?
7 Yehovha u ve ni tintswalo hakunene hi ku va a phyuphyise Vayuda lava a va ri evuhlongeni, hi tlhelo ra moya! Hi kota ku xiya ntwela-vusiwana wakwe swinene loko hi tsundzuka matimu ya Vayuda ya ku ala ku byeriwa ni ku xandzuka ka vona. A swi vuli leswaku Yehovha a a boheka ku va amukela. Hambiswiritano, eka madzana ya malembe lama hundzeke, mupisalema Davhida a a tsale a ku: “Yehovha u ni tintswalo ni nsovo, u hlwela ku hlundzuka naswona u ni musa wa rirhandzu wo tala. A nge tshameli ku kuma xihoxo nkarhi hinkwawo, hambi ku ri ku tshama a karihile.” (Pisalema 103:8, 9) Ematshan’weni ya ku tsema vuxaka lebyi a a ri na byona ni vanhu vakwe, Yehovha hi yena a sunguleke ku teka goza leswaku a vuyelelana na vona. Kunene, i Xikwembu ‘lexi tsakelaka musa wa rirhandzu.’—Mikiya 7:18.
Ntshembo Lowu Hoxeke
8. Xana Vayuda vo tala a va tshembe vamani, hambileswi a va nyikiwe xilemukiso xihi?
8 Ku ta fikela sweswi, Vayuda vo tala lava a va lava ku kutsuriwa, a va nga n’wi tshembi hi ku helela Yehovha. Hi xikombiso, loko muti wa Yerusalema wu nga si wa, vafumi va wona a va lava ku seketeriwa hi matiko ya matimba, va gangana ni tiko ra Egipta ni ra Babilona. (Ezekiyele 16:26-29; 23:14) Hi xivangelo lexinene, Yeremiya u va lemukisile a ku: “A a rhukaniwe munhu la tiyeke emirini loyi a tshembaka munhu wa la misaveni kutani entiyisweni a endla nyama yi va voko rakwe, loyi mbilu yakwe yi fularhelaka Yehovha.” (Yeremiya 17:5) Kambe sweswo hi leswi vanhu va Xikwembu va endleke swona!
9. Vayuda vo tala a va “hakela mali eka leswi nga riki xinkwa” hi ndlela yihi?
9 Sweswi a va ri evuhlongeni eka rin’wana ra matiko lawa a va tshemba wona. Xana va dyondze swo karhi? Swi tikomba vo tala va nga dyondzanga nchumu, hikuva Yehovha u vutisile a ku: “Ha yini mi tshamela ku hakela mali eka leswi nga riki xinkwa, naswona ha yini mi tikarhatela leswi nga enerisiki?” (Esaya 55:2a) Loko Vayuda lava a va ri evuhlongeni va tshemba un’wana handle ka Yehovha, a va ta va va “hakela mali eka leswi nga riki xinkwa.” Kunene, a va nga ta wu nantswa ntshunxeko eka Vababilona, lava loko vo kala va khoma mahlonga a ma namba ma chuveke rihlampfu ekaya. Entiyisweni, Vababilona, lava a va fuma misava hinkwayo, va tlhela va tinyiketela emabindzwini ni le vugandzerini bya mavunwa, a va nga ri na nchumu lexi a va ta xi nyika Vayuda lava a va ri evuhlongeni.
10. (a) Xana Yehovha a a ta va hakela njhani Vayuda lava a va ri evuhlongeni, loko va n’wi yingisa? (b) Hi wihi ntwanano lowu Yehovha a wu endleke na Davhida?
10 Yehovha u khongotele vanhu vakwe a ku: “Ndzi yingiseni kahle, mi dya leswinene, moya-xiviri wa n’wina wu kuma ntsako lowu heleleke emafurheni. Rhiyani ndleve mi ta eka mina. Yingisani, moya-xiviri wa n’wina wu ta ya emahlweni wu hanya, naswona ndzi ta lunghekela ku endla ntwanano swin’we na n’wina, ku nga ntwanano lowu tshamaka hilaha ku nga heriki malunghana ni musa wa rirhandzu wa Davhida lowo tshembeka.” (Esaya 55:2b, 3) Ntshembo wu ri woxe wa vanhu lava a va dlawa hi ndlala ya moya a ku ri Yehovha, loyi a vulavuleke na vona hi ndlela ya vuprofeta, hi nomu wa Esaya. Vutomi bya vona a byi titshege hi ku yingisa rungula ra Xikwembu, hikuva u vule leswaku loko va endla tano “moya-xiviri wa [vona a] wu ta ya emahlweni wu hanya.” Kambe i yini “ntwanano lowu tshamaka hilaha ku nga heriki” lowu Yehovha a a ta wu endla ni lava a va endla ku rhandza ka yena? Ntwanano wa kona wu “malunghana ni musa wa rirhandzu wa Davhida.” Eka madzana ya malembe lama hundzeke, Yehovha a a tshembise Davhida leswaku xiluvelo xa yena a xi ta “simekiwa xi tiya hilaha ku nga riki na makumu.” (2 Samuwele 7:16) Hikwalaho, “ntwanano lowu tshamaka hilaha ku nga heriki” lowu ku vulavuriwaka ha wona laha wu fambisana ni vuhosi.
Mudyandzhaka Wa Minkarhi Hinkwayo Wa Mfumo Lowu Nga Heriki
11. Ha yini ku hetiseka ka xitshembiso xa Xikwembu eka Davhida a ku ta vonaka ku ri norho eka mahlonga ya le Babilona?
11 Kunene, mianakanyo ya vuhosi bya rixaka ra Davhida a yi vonaka yi ri norho eka mahlonga wolawo ya Vayuda. A va lahlekeriwe hi tiko ni varikwavo! Kambe sweswo a swi ri swa xinkarhana. Yehovha a a nga wu rivalanga ntwanano lowu a wu endleke na Davhida. Niloko vanhu va titshuva nhloko, xikongomelo xa Xikwembu hi Mfumo lowu nga heriki wa rixaka ra Davhida, a xi ta hetiseka. Kambe a xi ta hetiseka njhani naswona rini? Hi 537 B.C.E., Yehovha u ntshunxe vanhu vakwe evuhlongeni eBabilona, a va tlherisela eka rikwavo. Xana sweswo swi endle leswaku ku tlhomiwa mfumo lowu nga heriki? Doo, va ye emahlweni va fumiwa hi mfumo wun’wana wa vahedeni, wa Meda-Peresiya. “Nkarhi lowu vekiweke” wa ku fuma ka matiko a wu nga si hela. (Luka 21:24) Leswi a ku nga ri na hosi eIsrayele, xitshembiso lexi Yehovha a xi tshembiseke Davhida a xi ta hetiseka endzhaku ka madzana ya malembe.
12. Hi rihi goza leri Yehovha a ri tekeke leswaku a hetisisa ntwanano wakwe wa Mfumo lowu a wu endleke na Davhida?
12 Malembe yo tlula 500 endzhaku ka ku ntshunxiwa ka Vaisrayele evuhlongeni bya le Babilona, Yehovha u teke goza lerikulu ra ku hetisisa ntwanano wa Mfumo loko a endla leswaku vutomi bya N’wana wakwe wa mativula, masungulo ya ntirho wakwe wa ku vumba, byi suka etilweni leri dzunekaka byi ya nghena embelekweni wa Muyuda la vuriwaka Mariya, loyi a a nga si tivana ni wanuna. (Vakolosa 1:15-17) Loko ntsumi ya Yehovha yi tivisa Mariya hi ta xiendlakalo xexo, yi te: “Yena u ta va lonkulu naswona u ta vuriwa N’wana wa La nge Henhla-henhla; Yehovha Xikwembu u ta n’wi nyika xiluvelo xa Davhida tata wakwe, naswona u ta va hosi ehenhla ka yindlu ya Yakobe hi masiku, mfumo wakwe a wu nge vi na makumu.” (Luka 1:32, 33) Kutani Yesu u velekiwe erixakeni ra vuhosi ra Davhida, a ri ni mfanelo ya ku fuma. Loko a vekiwa exiluvelweni, Yesu a a ta fuma “ku ya enkarhini lowu nga riki na makumu.” (Esaya 9:7; Daniyele 7:14) Kutani se a ku pfuleke ndlela ya ku hetisisa xitshembiso lexi Yehovha a a xi tshembisile eka madzana ya malembe lama hundzeke, xa ku nyika Hosi Davhida mudyandzhaka wa minkarhi hinkwayo.
“Ndhuna Ya Vanhu Va Matiko”
13. Xana Yesu u ve “mbhoni eka vanhu va matiko” hi ndlela yihi, enkarhini wa vutirheli byakwe ni le ndzhaku ka ku tlhandlukela ka yena etilweni?
13 Xana hosi leyi a yi ta endla yini loko yi vekiwile? Yehovha u ri: “Maswivo! Ndzi n’wi veke a va mbhoni eka vanhu va matiko, a va murhangeri ni ndhuna ya vanhu va matiko.” (Esaya 55:4) Loko Yesu a kurile, u ve muyimeri wa Yehovha emisaveni, mbhoni ya Xikwembu ematikweni. Loko a ha ri munhu wa nyama, vutirheli byakwe a a byi endla eka “tinyimpfu ta yindlu ya Israyele leti lahlekeke.” Kambe, emahlweninyana ka ku tlhandlukela kakwe etilweni, Yesu u byele valandzeri vakwe a ku: “Hikokwalaho fambani mi ya endla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa . . . Maswivo, ndzi na n’wina masiku hinkwawo ku fikela emakumu ka mafambiselo ya swilo.” (Matewu 10:5, 6; 15:24; 28:19, 20) Kutani hi ku famba ka nkarhi, rungula ra Mfumo ri yisiwe eka lava nga riki Vayuda, naswona van’wana va vona va hlanganyerile eku hetisiseni ka ntwanano lowu endliweke na Davhida. (Mintirho 13:46) Hi ndlela yoleyo, endzhaku ka ku fa, ku pfuxiwa ni ku tlhandlukela kakwe etilweni, Yesu u hambete a va “mbhoni [ya Yehovha] eka vanhu va matiko.”
14, 15. (a) Xana Yesu u tikombise njhani a ri “murhangeri ni ndhuna”? (b) Hi wihi ntshembo lowu valandzeri va Yesu va lembe-xidzana ro sungula a va ri na wona?
14 Nakambe Yesu a a ta va “murhangeri ni ndhuna.” Ku pfumelelana ni ndlela leyi a hlamuseriweke ha yona evuprofeteni, loko a ha ri emisaveni, Yesu u byi amukele hi mbilu hinkwayo vutihlamuleri bya vunhloko bya yena, a rhangela etimhakeni hinkwato, a rhandziwa hi mintshungu leyikulu, a yi dyondzisa marito ya ntiyiso, a tlhela a kombisa leswi lava va landzelaka vurhangeri bya yena va pfunekaka ha swona. (Matewu 4:24; 7:28, 29; 11:5) U letele vadyondzisiwa vakwe hilaha ku humelelaka, a va pfuna ku lunghekela ku sungula tsima ra ku chumayela leri a ra ha ta. (Luka 10:1-12; Mintirho 1:8; Vakolosa 1:23) Hi malembe manharhu ni hafu ntsena, Yesu u veke masungulo ya vandlha leri nga ni vun’we, ra matiko yo tala, leri nga ni swirho swa magidi leswi humaka etinxakeni to tala! I “murhangeri ni ndhuna” ya xiviri ntsena leyi a yi ta endla ntirho wo tano lowukulu.b
15 Lava va hlengeletiweke evandlheni ra Vukreste ra lembe-xidzana ro sungula va totiwe hi moya lowo kwetsima wa Xikwembu, naswona va ve ni ntshembo wa ku fuma swin’we na Yesu eMfun’weni wa le tilweni. (Nhlavutelo 14:1) Hambiswiritano, vuprofeta bya Esaya a byi vulavuli hi masiku ya Vukreste byo sungula ntsena. Vumbhoni byi komba leswaku Yesu Kreste u sungule ku va Hosi ya Mfumo wa Xikwembu hi 1914. Endzhakunyana ka kwalaho, Vakreste lava totiweke emisaveni va humeleriwe hi swilo swo tala leswi fanaka ni leswi humeleleke Vayuda lava a va ri evuhlongeni eka lembe-xidzana ra vutsevu B.C.E. Ku vula mhaka ya xiheri, leswi humeleleke eka Vakreste volavo swi kombisa ku hetiseka lokukulu ka vuprofeta bya Esaya.
Vuhlonga Bya Masiku Lawa Ni Ku Ntshunxiwa Eka Byona
16. I maxangu wahi lama veke kona endzhaku ka ku vekiwa ka Yesu exiluvelweni hi 1914?
16 Ku vekiwa ka Yesu exiluvelweni a va Hosi hi 1914 ku funghiwe hi maxangu lamakulu emisaveni. Ha yini? Hikuva loko Yesu a va Hosi, u hlongole Sathana ni swivumbiwa swin’wana swa moya swo homboloka etilweni. Sathana u lo na fika emisaveni, o namba a mpfhumpfhela vakwetsimi lava a va ha ri kona, masalela ya Vakreste lava totiweke. (Nhlavutelo 12:7-12, 17) Nyimpi ya kona yi chapute hi 1918, loko ntirho wo chumayela erivaleni wu lave ku yima, niloko valanguteri lava nga ni vutihlamuleri va Sosayiti ya Watch Tower va pfaleriwile ekhotsweni hi ku phyarhekiwa swihehlo swa ku lumeka hasahasa etikweni. Hi ndlela yoleyo, malandza ya Yehovha ya manguva lawa ma ve evuhlongeni bya moya, ku fana ni Vayuda va khale lava yeke evuhlongeni bya xiviri. Va mbyindliwe ndzhukano lowukulu.
17. Xana xiyimo xa vatotiwa xi hundzuke njhani hi 1919, naswona va tiyisiwe njhani hi nkarhi wolowo?
17 Kambe xiyimo xa vuhlonga xa malandza ya Xikwembu lama totiweke a xi tlhaveriwanga hi dyambu. Hi March 26, 1919, valanguteri lava pfaleriweke ekhotsweni va ntshunxiwile, kutani endzhaku ku suriwa swihehlo hinkwaswo leswi a va phyarhekiwe swona. Yehovha u chululele moya lowo kwetsima ehenhla ka vanhu vakwe lava ntshunxekeke, a va nyika matimba ya ku endla ntirho lowu a wu ri emahlweni ka vona. Lexi tsakisaka, va amukele xirhambo xa ku “[nwa] mati ya vutomi mahala.” (Nhlavutelo 22:17) Va xave “vhinyo ni ntswamba handle ka mali, handle ka nxavo,” naswona va tiyisiwile hi tlhelo ra moya leswaku va endla ntirho lowukulu lowu a wu ri emahlweni ka vona, lowu masalela lama totiweke a ma nga wu anakanyanga.
Ntshungu Lowukulu Wu Khitikanela Eka Vatotiwa Va Xikwembu
18. Hi yihi mintlawa yimbirhi leyi kumekaka exikarhi ka vadyondzisiwa va Yesu Kreste, naswona yi vumba yini namuntlha?
18 Vadyondzisiwa va Yesu va ni ntshembo wun’wana eka leyimbirhi. Wo sungula, “ntlhambinyana” wa lava 144 000 wu hlengeletiwile—ku nga Vakreste lava totiweke va Vayuda ni Vamatiko lava nga “Israyele wa Xikwembu” naswona va ni ntshembo wa ku fuma swin’we na Yesu eMfun’weni wakwe wa le tilweni. (Luka 12:32; Vagalatiya 6:16; Nhlavutelo 14:1) Wa vumbirhi, “ntshungu lowukulu” wa “tinyimpfu tin’wana” wu humelerile emasikwini ya makumu. Vona va ni ntshembo wa ku hanya hi masiku emisaveni ya paradeyisi. Loko nhlomulo lowukulu wu nga si sungula, vunyingi lebyi—lebyi nhlayo ya kona yi nga vekiwangiki—byi tirha swin’we ni ntlhambinyana, kutani mintlawa leyi hayimbirhi yi endla “ntlhambi wun’we” lowu nga ehansi ka “murisi un’we.”—Nhlavutelo 7:9, 10; Yohane 10:16.
19. Xana “tiko” leri eku sunguleni a ri nga tiviwi hi Israyele wa Xikwembu ri angule njhani eka xirhambo xa tiko rero ra moya?
19 Ku hlengeletiwa ka ntshungu lowu wukulu ku kombisiwa hi marito lama landzelaka ya vuprofeta bya Esaya: “Waswivo! U ta vitana tiko leri u nga ri tiviki, kutani vanhu va tiko leri nga ku tiviki va ta tsutsumela eka wena, hikwalaho ka Yehovha Xikwembu xa wena, ni hikwalaho ka Mukwetsimi wa Israyele, hikuva u ta va a ku sasekisile.” (Esaya 55:5) Endzhaku ka ku ntshunxiwa ka wona evuhlongeni bya moya, masalela lama totiweke a ma nga swi twisisi leswaku emahlweni ka Armagedoni, a ma ta tirhisiwa ku vitana “tiko” lerikulu leswaku ri ta hlanganyela na wona evugandzerini bya Yehovha. Kambe hi ku famba ka nkarhi, vanhu vo tala va timbilu letinene lava a va nga ri na ntshembo wa ku ya hanya etilweni va sungule ku tihlanganisa ni vatotiwa, va tirhela Yehovha hi ku hiseka loku fanaka ni ka vatotiwa. Vagandzeri lava vantshwa va lemuke xiyimo xo saseka xa vanhu va Xikwembu, va swi vona leswaku Yehovha u le xikarhi ka vona. (Zakariya 8:23) Hi va-1930, vatotiwa va sungule ku twisisa nhlamuselo leyi kongomeke ya ntlawa lowu, lowu nhlayo ya wona a yi tshamela ku engeteleka. Va sungule ku lemuka leswaku ntirho wa ku hlengeleta a wa ha ri wukulu emahlweni ka vona. Ntshungu lowukulu a wu makanyeka kunene wu tihlanganisa ni vanhu lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona, naswona sweswo wu swi endle hi xivangelo lexi twalaka.
20. (a) Enkarhini wa hina, ha yini mhaka ya ku ‘lavisisa Yehovha’ yi ri ya xihatla, naswona sweswo swi endliwa njhani? (b) Yehovha u ta va angula njhani lava n’wi lavisisaka?
20 Enkarhini wa Esaya, ku biwe hungwe leri nge: “Lavisisani Yehovha, loko a ha kumeka. N’wi vitaneni a ha ri ekusuhi.” (Esaya 55:6) Enkarhini wa hina, marito lawa ma fanerile, eka lava va vumbaka Israyele wa Xikwembu ni le ka ntshungu lowukulu lowu andzaka. Yehovha a nga katekisi mani na mani, naswona xirhambo xakwe xi ni nkarhi lowu xi vekeriweke wona. Sweswi i nkarhi wa ku lwela ku amukeriwa hi Xikwembu. Loko ku fika nkarhi lowu Yehovha a wu vekeleke ku avanyisa, mati ma ta va se ma halakile. Hikwalaho, Esaya u ri: “Lowo homboloka a a siye ndlela yakwe, ni munhu wo biha a siya miehleketo yakwe; a a tlhelele eka Yehovha, loyi a nga ta n’wi komba tintswalo, ni le ka Xikwembu xa hina, hikuva xi ta rivalela hi ndlela leyikulu.”—Esaya 55:7.
21. Xana Vaisrayele va ku kombise njhani ku hluleka ka vona ku namarhela xihlambanyo xa vatata wa vona?
21 Xiga lexi nge “a a tlhelele eka Yehovha” xi vula leswaku lava a va fanele va hundzuka, hi lava va nga tshama va va ni vuxaka ni Xikwembu. Xiga lexi xi hi tsundzuxa leswaku swiyenge swo tala swa vuprofeta lebyi bya Esaya swi hetiseke ro sungula eka mahlonga ya Vayuda lawa a ma ri eBabilona. Eka madzana ya malembe emahlweni ka kwalaho, vatata wa mahlonga lawa va hlambanyile leswaku va ta yingisa Yehovha loko va ku: “A hi swinene eka hina ku siya Yehovha leswaku hi ya tirhela swikwembu swin’wana.” (Yoxuwa 24:16) Matimu ma komba leswaku ‘leswi nga riki swinene’ swi endlekile—hi ku phindha-phindha! Ku pfumala ripfumelo ka vanhu va Xikwembu hi swona leswi endleke leswaku va ya fumbiwa evuhlongeni eBabilona.
22. Ha yini Yehovha a vula leswaku miehleketo ni tindlela ta yena swi tlakuke ku tlula swa vanhu?
22 Xana a ku ta endleka yini loko va hundzuka? Yehovha u tshembise hi nomu wa Esaya leswaku a a ta va “rivalela hi ndlela leyikulu.” Kutani u ye emahlweni a ku: “‘Hikuva miehleketo ya n’wina a hi miehleketo ya mina, ni tindlela ta mina a hi tindlela ta n’wina,’ ku vula Yehovha. ‘Hikuva tanihi leswi matilo ma tlakukeke ku tlula misava, hikwalaho tindlela ta mina ti tlakukile ku tlula tindlela ta n’wina, ni miehleketo ya mina ku tlula miehleketo ya n’wina.’” (Esaya 55:8, 9) Yehovha u hetisekile, naswona miehleketo ni tindlela ta yena swi tlakukile swinene. Hambi ti ri tintswalo ta yena ti le henhla ngopfu lerova hambi ko ba lexi dumaka, hina vanhu a hi nge swi koti ku ti fikelela. Xiya: Loko hi rivalela munhu-kulorhi, kahle-kahle i mudyohi a rivalelaka mudyohi. A hi rivali leswaku endzhakunyana na hina hi ta lava ku rivaleriwa hi munhu un’wana. (Matewu 6:12) Kambe hambileswi Yehovha, a nga laviki ku rivaleriwa, yena u rivalela “hi ndlela leyikulu”! Kunene, i Xikwembu xa tintswalo letikulu ta rirhandzu. Naswona hi tintswalo ta yena, Yehovha u pfula tinyangwa ta ndhambhi ya matilo, a nisa mikateko ehenhla ka lava va tlhelelaka eka yena hi timbilu ta vona hinkwato.—Malakiya 3:10.
Mikateko Ya Lava Tlhelelaka Eka Yehovha
23. Yehovha u swi kombise njhani leswaku rito ra yena ri ta hetiseka hakunene?
23 Yehovha u tshembise vanhu vakwe a ku: “Tanihi leswi mpfula yi naka ehansi, ni gamboko ku suka ematilweni, naswona yi nga tlheleriki endhawini yoleyo yi nga si tsakamisa misava yi yi endla yi mirisa yi tlhela yi hlukisa, kutani mbewu yi nyikiwa mubyari ni xinkwa xi nyikiwa la dyaka, hikwalaho ni rito ra mina leri humaka enon’wini wa mina ri ta endlisa sweswo. A ri nge tlheleli eka mina ri nga ri na vuyelo, kambe kunene ri ta endla leswi ndzi swi tsakelaka, naswona ri ta humelela hakunene eka leswi ndzi ri rhumeleke swona.” (Esaya 55:10, 11) Hinkwaswo leswi Yehovha a swi vulaka swi ta hetiseka hakunene. Tanihi leswi mpfula ni gamboko leswi naka swi huma hi le xibakabakeni swi hetisisaka xikongomelo xa swona xa ku tsakamisa misava ni ku humesa mihandzu, xisweswo rito ra Yehovha leri humaka enon’wini wa yena ra tshembeka hi ku helela. Leswi a swi tshembisaka u ta swi hetisisa—swi ta endleka hakunene.—Tinhlayo 23:19.
24, 25. Hi yihi mikateko leyi a yi ta kumiwa hi mahlonga ya Vayuda lama yingiseke rungula leri Yehovha a ri vuleke hi nomu wa Esaya?
24 Hikwalaho, loko Vayuda a va lo hlayisa marito lawa a ma profeteke hi nomu wa Esaya, a va ta ponisiwa hakunene, hilaha Yehovha a tshembiseke hakona. Kutani, a va ta kuma ntsako lowukulu. Yehovha u te: “Mi ta huma hi ku tsaka, kutani mi ta nghenisiwa hi ku rhula. Tintshava ni switsunga swi ta khana emahlweni ka n’wina hi ku huwelela hi ku tsaka, ni mirhi hinkwayo ya nhova yi ta phokotela mavoko. Ematshan’weni ya khwati ra mitwa ku ta huma murhi wa yunipa. Ematshan’weni ya xigatlu lexi tlhavaka ku ta huma murhi wa mirta. Kutani eka Yehovha swi ta va xilo lexi dumeke, xikombiso xa hilaha ku nga riki na makumu lexi nga ta ka xi nga herisiwi.”—Esaya 55:12, 13.
25 Hi lembe ra 537 B.C.E., kunene mahlonga ya Vayuda ma hume eBabilona hi ntsako. (Pisalema 126:1, 2) Va lo na fika eYerusalema, va kuma tiko ri tlhumile hi makhwati ya mitwa ni swigatlu leswi tlhavaka swi tiphina—u nga rivali leswaku tiko leri se a ri ri ni makume ya malembe ri ri hava vaaki. Kambe vanhu va Xikwembu lava vuyeke se a va ta pfuna ku tshetsha tiko ri languteka ku antswa! Mirhi yo suka la ku ya fika le henhla le, yo tanihi yunipa ni mirta yi sive mitwa ni swigatlu. Nkateko wa Yehovha wu vonake kahle loko vanhu vakwe va n’wi tirhela “hi ku huwelela hi ku tsaka.” A swi endla onge tiko hi roxe ri le ntsakweni.
26. Vanhu va Xikwembu namuntlha va le xiyin’weni xihi lexi katekeke?
26 Hi 1919, masalela ya Vakreste lava totiweke ma ntshunxiwile evuhlongeni bya wona bya moya. (Esaya 66:8) Kun’we ni ntshungu lowukulu wa tinyimpfu tin’wana, sweswi va tirhela Xikwembu hi ntsako eparadeyisini ya moya. Leswi va tirhidimbeke thyaka hinkwaro ra nhlohlotelo wa Babilona, va ni xiyimo lexi amukelekaka, lexi eka Yehovha xi nga “xilo lexi dumeke.” Ku humelela ka vona hi tlhelo ra moya ku dzunisa vito rakwe ni ku n’wi tlakusa, tanihi Xikwembu xa vuprofeta bya ntiyiso. Leswi Yehovha a va endleleke swona swi kombisa Vukwembu bya yena naswona i vumbhoni bya ku namarhela kakwe rito ra yena ni tintswalo leti a nga na tona eka vanhu lava hundzukaka. Onge hinkwavo lava hambetaka va “xava vhinyo ni ntswamba handle ka mali, handle ka nxavo” va nga tsakela ku n’wi tirhela hilaha ku nga heriki!
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Ku kumiwe mavito yo tala ya Xiyuda ematsalweni ya khale ya Vababilona ya timhaka ta bindzu.
b Ni sweswi Yesu wa ha ungamele ntirho wa ku endla vadyondzisiwa. (Nhlavutelo 14:14-16) Namuntlha, vavanuna ni vavasati lava nga Vakreste va teka Yesu a ri Nhloko ya vandlha. (1 Vakorinto 11:3) Naswona hi nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu, Yesu u ta va “murhangeri ni ndhuna” hi ndlela yin’wana, loko a rhangela enyimpini yo susana ntshiva ya Armagedoni, yo lwa ni valala va Xikwembu.—Nhlavutelo 19:19-21.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 234]
Vayuda lava nga ni torha ra moya va rhambiwe ku ‘ta ematini’ ni ku “xava vhinyo ni ntswamba”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 239]
Yesu u ve “murhangeri ni ndhuna” ya mintlawa ya matiko
[Swifaniso leswi nga eka tluka 244, 245]
“Lowo homboloka a a siye ndlela ya yena”