Ndzima Ya Vukaye

Tshemba Yehovha Loko U Langutane Ni Maxangu

Esaya 7:1–8:18

 1. Ha yini Vakreste namuntlha va ta vuyeriwa hi ku kambisisa tindzima 7 na 8 ta Esaya?

TINDZIMA 7 na 8 ta Esaya ti kombisa maangulelo mambirhi lama hambanaka. Esaya na Akazi a va ri va tiko leri tinyiketeleke eka Yehovha; havambirhi a va nyikiwe swiavelo hi Xikwembu, un’wana a a ri muprofeta, un’wanyana a a ri hosi ya tiko ra Yuda; naswona havambirhi va langutane ni nxungeto lowu fanaka—ku hlaseriwa ka tiko ra Yuda hi mavuthu ya valala lama tlakukeke. Hambiswiritano, Esaya u langutane ni ku xungetiwa loku, a ri karhi a tshembe Yehovha, kasi Akazi u ngheniwe hi ku chava. Ha yini va angula hi ndlela leyi nga faniki? Tanihi leswi Vakreste na vona namuntlha va rhendzeriweke hi mavuthu yo biha, i swinene leswaku va kambisisa tindzima leti timbirhi ta Esaya leswaku va kuma tidyondzo leti ti ti tameleke.

Ku Langutana Ni Xiboho

2, 3. Hi wihi nkatsakanyo lowu Esaya a wu nyikaka emaritweni yakwe yo rhanga?

² Ku fana ni munhu la dirowaka, la sungulaka hi ku mpfampfarhuta xifaniso lexintshwa a nga si xi dirowa, Esaya u sungula rungula rakwe hi marito ma nga ri mangani lama katsakanyaka, lama kombisaka ku sungula ni ku hela ka swiendlakalo leswi a nga ta swi hlamusela: “Emasikwini ya Akazi n’wana wa Yohatama n’wana wa Uzhiya, hosi ya Yuda, Resini hosi ya Siriya na Peka n’wana wa Remaliya, hosi ya Israyele, a ya eYerusalema ku ya lwa na yona, kambe a nga swi kotanga ku lwa na yona.”—Esaya 7:1.

³ Leri i lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E. Akazi u teke xikhundla xa tata wakwe Yohatama, a va hosi ya Yuda. Resini, hosi ya Siriya, na Peka ku nga hosi ya mfumo wa le n’walungwini wa Israyele, va rhendzele tiko ra Yuda, naswona mavuthu ya vona ma hlasela hi matimba. Eku heteleleni, ma ta rhendzela muti wa Yerusalema hi woxe. Hambiswiritano, nhlaselo wa vona a wu nge humeleli. (2 Tihosi 16:5, 6; 2 Tikronika 28:5-8) Hikwalaho ka yini? Sweswo hi ta swi kuma endzhaku ka nkarhi.

 4. Ha yini mbilu ya Akazi ni timbilu ta vanhu vakwe ti ri ni ku chava?

⁴ Eku sunguleni ka nyimpi, “ku endliwa xiviko endlwini ya Davhida, xi ku: ‘Siriya u titshege hi Efrayimi.’ Hiloko mbilu yakwe ni mbilu ya vanhu vakwe ti sungula ku tsekatseka, ku fana ni ku tsekatseka ka mirhi ya khwati hikwalaho ka mheho.” (Esaya 7:2) Ina, Akazi ni varikwavo va chavisiwa hi ku twa leswaku Vasiriya ni Vaisrayele va hlanganise mavuthu ya vona, nileswaku sweswi mavuthu lawa ma dzime mixaxa etikweni ra Efrayimi (ra Israyele). Mpfhuka lowu va nga eka wona wu ringane ku famba masiku mambirhi kumbe manharhu ntsena ku suka eYerusalema!

 5. Xana vanhu va Xikwembu va fana na Esaya hi ndlela yihi namuntlha?

⁵ Yehovha u byela Esaya a ku: “Ndzi kombela u huma u ya hlangana na Akazi, wena na Xeyara-yatubu n’wana wa wena, emakumu ka mugerho wa xidziva lexi nga ehenhla egondzweni lerikulu ra nsimu ya muhlantswi.” (Esaya 7:3) Anakanya! Enkarhini lowu hosi yi faneleke yi lava muprofeta wa Yehovha ni ku kombela nkongomiso wa yena, muprofeta hi yena a yaka a ya lava hosi! Hambiswiritano, Esaya u yingisa Yehovha a nga vileli. Hilaha ku fanaka, vanhu va Xikwembu namuntlha va famba va ya lava vanhu lava chavisiwaka hi mintshikilelo ya misava leyi. (Matewu 24:6, 14) Mawaku ndlela leyi swi enerisaka ha yona leswi lembe ni lembe madzana ya magidi ma amukelaka ku endzeriwa hi vachumayeri lava va mahungu lamanene kutani ma khomelela evokweni ra Yehovha leri sirhelelaka!

 6. (a) Hi rihi rungula leri khutazaka leri muprofeta a ri byelaka Hosi Akazi? (b) Hi xihi xiyimo lexi nga kona namuntlha?

⁶ Esaya u kuma Akazi a ri ehandle ka marhangu ya Yerusalema, hosi leyi yi karhi yi kambela mphakelo wa mati ya muti kwalaho, leswaku yi lunghekela nhlaselo lowu tshinelaka. Esaya u yi nyika rungula ra Yehovha: “Tivonele, u nga kavanyetiwi. U nga chavi, naswona u nga pfumeleli mbilu ya wena yi va ni rhumbu hikwalaho ka makumu mambirhi ya mintsandza leyi tuvikaka musi, hikwalaho ka ku hlundzuka lokukulu ka Resini na Siriya ni n’wana wa Remaliya.” (Esaya 7:4) Loko vahlaseri va onhetele tiko ra Yuda eku sunguleni, vukarhi bya vona a byi hisa ku fana ni malangavi. Sweswi vo va ‘makumu mambirhi ntsena ya mintsandza leyi tuvikaka musi.’ Akazi a nga fanelanga a chava Hosi Resini wa le Siriya kumbe Hosi Peka wa le Israyele, n’wana wa Remaliya. Ni namuntlha swi tano. Ku ringana malembe-xidzana yo tala, varhangeri va Vujagana va xanise swinene Vakreste va ntiyiso. Kambe sweswi, Vujagana byi kotisa ntsandza lowu se wu tshweke wu hela. Masiku ya byona lama saleke a ma nyawuli.

 7. Ha yini vito ra Esaya ni ra n’wana wakwe ma endla leswaku ku va ni ntshembo?

⁷ Esikwini ra Akazi, rungula ra Esaya swin’we ni leswi vuriwaka hi vito ra Esaya ni ra n’wana wakwe swi nyika ntshembo eka lava tshembaka Yehovha. Ina, tiko ra Yuda ri le khombyeni, kambe vito leri nge Esaya, leswi vulaka, “Ku Ponisa Ka Yehovha,” ri kombisa leswaku Yehovha u ta tisa nkutsulo. Yehovha u byela Esaya leswaku a famba ni n’wana wakwe Xeyara-yatubu, loyi vito rakwe ri vulaka, “Ku Ta Vuya Masalela Ntsena.” Hambiloko mfumo wa Yuda wo wa eku heteleleni, Xikwembu xi ta vuyisa masalela etikweni hikwalaho ka tintswalo ta xona.

Nyimpi A Yi Le Xikarhi Ka Matiko Ntsena

 8. Ha yini ku hlaseriwa ka Yerusalema ku nga ha ri nyimpi leyi nga exikarhi ka matiko?

⁸ Yehovha, hi ku tirhisa Esaya, u paluxa rhengu ra valala va tiko ra Yuda. Leswi va swi kunguhataka hi leswi: “A hi tlhandlukeni hi ya lwa na Yuda kutani hi wu hlasela hi matimba, hi nghena hi wu teka wu va wa hina; naswona a hi vekeni hosi yin’wana yi fuma endzeni ka wona, n’wana wa Tabele.” (Esaya 7:5, 6) Ntwanano wa Siriya na Israyele wu endla kungu ra ku hlula Yuda kutani wu siva Akazi, n’wana wa Davhida, hi nhenha ya vona. Ina, ku hlaseriwa ka Yerusalema sweswi a ka ha ri nyimpi leyi nga exikarhi ka matiko ntsena. Ku hundzuke nyimpi leyi nga exikarhi ka Sathana na Yehovha. Hikwalaho ka yini? Hikuva Yehovha Xikwembu u endle ntwanano na Hosi Davhida, xisweswo a n’wi tiyisekisa leswaku vana vakwe va ta fuma vanhu va Yehovha. (2 Samuwele 7:11, 16) Kunene Sathana u ta va a hlurile loko o veka vafumi van’wana lava tlhandlamanaka exiluvelweni xa Yerusalema! A nga ha kavanyeta ni xikongomelo xa Yehovha xa leswaku rixaka ra Davhida ri humesa mudyandzhaka la nga ta tshama hi masiku, “Hosana ya Ku Rhula.”—Esaya 9:6, 7.

Switiyisekiso Swa Rirhandzu Swa Yehovha

 9. Hi swihi switiyisekiso leswi faneleke swi nyika Akazi xivindzi ni ku tlhela swi nyika Vakreste xivindzi namuntlha?

⁹ Xana rhengu ra Siriya na Israyele ri ta humelela? E-e. Yehovha u ri: “A swi nge endleki, naswona a swi nge humeleli.” (Esaya 7:7) Hi ku tirhisa Esaya, Yehovha u vula leswaku ku rhendzeriwa ka Yerusalema a ku nge humeleli naswona “ku nga si hela malembe ya 65 Efrayimi u ta fayeteriwa, a nge he vi na vanhu.” (Esaya 7:8) Ina, ku nga si hela malembe ya 65, tiko ra Israyele a ri nge he vi kona.a Xitiyisekiso lexi, ni nkarhi wa xona lowu kongomeke, xi fanele xi nyika Akazi xivindzi. Hi ndlela leyi fanaka, vanhu va Xikwembu namuntlha va tiyisiwa hi ku tiva leswaku nkarhi lowu seleke wa Sathana wa hela.

10. (a) Xana Vakreste va ntiyiso namuntlha va nga n’wi tekelela njhani Yehovha? (b) Xana i yini leswi Yehovha a swi tshembisaka Akazi?

¹⁰ Kumbexana xikandza xa Akazi a xi kombisa leswaku wa kanakana, hikuva Yehovha, hi ku tirhisa Esaya, u ri: “Loko mi nga vi na ripfumelo, a mi nge tshami nkarhi wo leha ngopfu.” Yehovha hi ku lehisa ka yena mbilu u “tlhela a vulavula na Akazi.” (Esaya 7:9, 10) Mawaku xikombiso lexinene swonghasi! Namuntlha, hambileswi vo tala va nga ri amukeliki hi ku hatlisa rungula ra Mfumo, i swinene leswaku hi tekelela Yehovha hi ku “tlhela [hi] vulavula” hi ku hambeta hi va endzela. Sweswi Yehovha u byela Akazi a ku: “Tikombelele xikombiso eka Yehovha Xikwembu xa wena, xi enta kukota Sheol kumbe xi tlakuka kukota swifundzha swa le henhla.” (Esaya 7:11) Akazi a nga ha kombela xikombiso, naswona Yehovha u ta xi endla xi va xitiyisekiso xa leswaku u ta yi sirhelela yindlu ya Davhida.

11. Hi xihi xitiyisekiso lexi kumekaka eka marito ya Yehovha lama nge, “Xikwembu xa wena”?

¹¹ Xiya leswaku Yehovha u ri: ‘Kombela xikombiso eka Xikwembu xa wena.’ Kunene Yehovha u ni musa. Ana se ku vikiwile leswaku Akazi u gandzela swikwembu swa mavunwa nileswaku u endla swiendlo leswi nyenyetsaka swa vuhedeni. (2 Tihosi 16:3, 4) Ku nga khathariseki sweswo ni ku chava ka Akazi, Yehovha wa ha tivitana Xikwembu xa Akazi. Sweswo swa hi tiyisekisa leswaku Yehovha a nga hatliseli ku fularhela vanhu. U tiyimiserile ku pfuna lava va endlaka xihoxo kumbe lava ripfumelo ra vona se ri tsaneke. Xana xitiyisekiso lexi xa rirhandzu ra Xikwembu xi ta susumetela Akazi ku amukela mpfuno wa Yehovha?

Ku Suka Eku Kanakaneni Ku Ya Eka Ku Kala Ku Yingisa

12. (a) Xana Akazi u va ni langutelo rihi ra ku tikukumuxa? (b) Ematshan’weni yo hundzukela eka Yehovha, xana Akazi u ya eka mani leswaku a kuma mpfuno?

¹² Akazi u angula hi ku delela a ku: “A ndzi nge kombeli, naswona a ndzi nge n’wi ringi Yehovha.” (Esaya 7:12) Laha, a swi vuli swona leswaku Akazi u hlayisa marito ya nawu lama nge: “Mi nga tshuki mi ringa Yehovha Xikwembu xa n’wina.” (Deteronoma 6:16) Endzhaku ka malembe-xidzana yo tala, Yesu u tshaha nawu lowu fanaka loko Sathana a ringeta ku n’wi ringa. (Matewu 4:7) Kambe, emhakeni leyi ya Akazi, Yehovha u n’wi kombela leswaku a tlhelela evugandzerini bya ntiyiso naswona u tshembisa leswaku u ta tiyisa ripfumelo rakwe hi ku endla xikombiso. Hambiswiritano, Akazi u langa ku ya lava nsirhelelo kun’wana. Kumbexana enkarhini wa sweswi hosi yi rhumela mali yo tala eAsiriya, yi kombela mpfuno wo lwa ni valala va yona va le n’walungwini. (2 Tihosi 16:7, 8) Hi nkarhi wolowo, vuthu ra Siriya na Israyele ri rhendzela muti wa Yerusalema naswona ri karhi ra hlasela.

13. Hi kwihi ku cinca loku hi ku xiyaka eka ndzimana 13, naswona sweswo swi kombisa yini?

¹³ Leswi a ha ku tsundzukaka kahle ku pfumala ripfumelo ka hosi, Esaya u ri: “Ndzi kombela u yingisa, Wena yindlu ya Davhida. Xana i nchumu wutsongo eka n’wina ku karhata vanhu, leswaku mi tlhela mi karhata Xikwembu xanga?” (Esaya 7:13) Ina, Yehovha a nga phirheka loko a tshamela ku deleriwa. Nakambe, xiya leswaku muprofeta sweswi u ri, “Xikwembu xanga,” hayi “Xikwembu xa wena.” Loku i ku cinca lokukulu! Loko Akazi a ala Yehovha kutani a hundzukela eAsiriya, u lahlekeriwa hi lunghelo lerinene ra ku pfuxeta vuxaka byakwe ni Xikwembu. Hi nga tshuki hi dlaya vuxaka bya hina ni Xikwembu hi ku landzula tidyondzo ta hina ta Matsalwa leswaku hi vuyeriwa swa nkarhinyana.

Xikombiso Xa Emanuwele

14. Xana Yehovha u ku kombisa njhani ku tshembeka ka yena eka ntwanano wakwe na Davhida?

¹⁴ Yehovha u tshama a tshembekile eka ntwanano wakwe na Davhida. Xikombiso xi nyikeriwile, naswona xikombiso xi ta nyikeriwa! Esaya u ya emahlweni a ku: “Yehovha u ta mi nyika xikombiso: Maswivo! Nhwanyana u ta tika, kutani a veleka n’wana wa jaha, kunene vito ra yena u ta n’wi thya Emanuwele. U ta dya phehlwa ni vulombe enkarhini lowu a nga ta tiva ku bakanya leswo biha, a hlawula leswinene. Hikuva loko mufana a nga si swi tiva ku bakanya leswo biha, a hlawula leswinene, tiko ra tihosi timbirhi leti mi ti chavaka ngopfu ri ta siyiwa hi ku helela.”—Esaya 7:14-16.

15. Hi swihi swivutiso swimbirhi leswi hlamuriwaka hi vuprofeta lebyi vulavulaka hi Emanuwele?

¹⁵ Hi lawa mahungu lamanene eka loyi a anakanyaka leswaku vahlaseri va ta herisa ntlhandlamano wa tihosi wa rixaka ra Davhida. Vito leri nge “Emanuwele” ri vula leswaku, “Xikwembu xi na hina.” Xikwembu xi ni tiko ra Yuda naswona a xi nge pfumeli leswaku ntwanano wa xona na Davhida wu endliwa wu va wa hava. Ku tlula kwalaho, Akazi ni vanhu vakwe va byeriwa leswi Yehovha a nga ta swi endla swin’we ni nkarhi lowu a nga ta swi endla ha wona. Loko Emanuwele lowa jaha a nga si kula a kota ku hlawula leswinene eka leswo biha, matiko lama nga valala ma ta va se ma lovisiwile. Naswona sweswo swi hetisekile!

16. I yini lexi nga ha vaka xi endle leswaku Yehovha a tshika Emanuwele a ri la nga tiviwiki kahle esikwini ra Akazi?

¹⁶ Bibele a yi boxi leswaku Emanuwele i n’wana wa mani. Kambe tanihi leswi Emanuwele loyi lontsongo a nga ta va xikombiso naswona endzhaku Esaya u vula leswaku yena ni vana vakwe va “kotisa swikombiso,” Emanuwele a nga ha va a ri n’wana wa muprofeta loyi. (Esaya 8:18) Kumbexana Yehovha u endla leswaku swi nga tiviwi kahle leswaku Emanuwele i mani esikwini ra Akazi, leswaku ku nga vi na ku kanakana eka tinxaka leti tlhandlamaka malunghana na Emanuwele Lonkulu. Yena i mani?

17. (a) Emanuwele Lonkulu i mani, naswona ku tswariwa kakwe a ku kombisa yini? (b) Ha yini swi fanela namuntlha leswaku vanhu va Xikwembu va huwelela va ku, “Xikwembu xi na hina”?

¹⁷ Handle ka le bukwini ya Esaya, vito leri nge Emanuwele ri humelela kan’we ntsena eBibeleni, eka Matewu 1:23. Yehovha u huhutele Matewu leswaku a tirhisa vuprofeta bya ku tswariwa ka Emanuwele eku tswariweni ka Yesu, Mudyandzhaka la fanelekaka wa xiluvelo xa Davhida. (Matewu 1:18-23) Ku tswariwa ka Emanuwele lowo sungula a ku ri xikombiso xa leswaku Xikwembu a xi yi fularhelanga yindlu ya Davhida. Hilaha ku fanaka, ku tswariwa ka Yesu, Emanuwele Lonkulu, a ku ri xikombiso xa leswaku Xikwembu a xi va fularhelanga vanhu kumbe ntwanano wa xona wa Mfumo ni yindlu ya Davhida. (Luka 1:31-33) Leswi muyimeri lonkulu wa Yehovha a nga le xikarhi ka vanhu sweswi, kunene Matewu u swi kotile ku vula a ku, ‘Xikwembu xi na Hina.’ Namuntlha, Yesu wa fuma tanihi Hosi ya le tilweni naswona u ni vandlha rakwe emisaveni. (Matewu 28:20) Ina, vanhu va Xikwembu va ni xivangelo lexi twalaka xa ku huwelela hi xivindzi va ku: “Xikwembu xi na hina!”

Vuyelo Byin’wana Bya Ku Pfumala Vutshembeki

18. (a) Ha yini marito ya Esaya lama landzelaka ma chavisa vayingiseri vakwe? (b) Xana xiyimo xi ta hundzuka hi ndlela yihi ku nga ri khale?

¹⁸ Hambileswi marito lawa a ma vuleke laha henhla ma chavelelaka, marito lama landzelaka ya Esaya ma chavisa vayingiseri vakwe: “Yehovha u ta tisa ehenhla ka wena ni le henhla ka vanhu va wena ni le henhla ka yindlu ya tata wa wena, masiku lama nga si tshamaka ma va kona ku sukela esikwini leri Efrayimi a fularheleke Yuda ha rona, ku nga hosi ya Asiriya.” (Esaya 7:17) Ina, khombo ra ta, ri tisiwa hi hosi ya Asiriya. Akazi ni varikwavo va fanele va nga dyi byi rhelela, loko va anakanya hi ku lawuriwa hi Vaasiriya lava tivekaka hi ku va ni tihanyi. Akazi a a anakanya leswaku ku tiendla munghana wa Asiriya a swi ta n’wi ntshunxa eka Israyele na Siriya. Hakunene, hosi ya Asiriya yi ta xi amukela xikombelo xa Akazi hi ku hlasela Israyele na Siriya eku heteleleni. (2 Tihosi 16:9) Kumbexana hi swona leswi nga ta endla leswaku Peka na Resini va boheka ku tshika ku rhendzela Yerusalema. Xisweswo, ntwanano wa Siriya na Israyele wu ta va wu nga swi kotanga ku hlula Yerusalema. (Esaya 7:1) Kambe, sweswi Esaya u byela vayingiseri vakwe lava khomiweke hi ku hlamala leswaku tiko ra Asiriya, leri va langutelaka leswaku ri ta va sirhelela, ri ta va tshikilela!—Ringanisa Swivuriso 29:25.

19. Xana xiendlakalo lexi xa matimu xi va nyika xitsundzuxo xihi Vakreste namuntlha?

¹⁹ Eka Vakreste namuntlha, rungula leri ra ntiyiso ra matimu ri tamele xitsundzuxo. Loko swilo swi tika hi nga ha ringeka leswaku hi landzula misinya ya milawu ya Vukreste, hi ndlela yoleyo hi ala nsirhelelo wa Yehovha. Sweswo a swi kombisi vutlhari, kahle-kahle swi ni khombo, hilaha swi kombisiwaka hakona hi marito lama landzelaka ya Esaya. Muprofeta u ya emahlweni a hlamusela leswi nhlaselo wa Asiriya wu nga ta swi endla etikweni rero ni le ka vanhu va rona.

20. Xana “tinhongana” ni “tinyoxi” i vamani, naswona va ta endla yini?

²⁰ Esaya u ava swileriso swakwe swi va swiyenge swa mune, xin’wana ni xin’wana xi profeta leswi nga ta humelela “esikwini rero”—ku nga siku leri tiko ra Asiriya ri hlaselaka tiko ra Yuda ha rona. “Yehovha u ta vitana tinhongana leti nga emakumu ka misele ya Nayili ya Egipta ni tinyoxi leti nga etikweni ra Asiriya, kutani swi ta fika swi tshama hinkwaswo, eminkoveni ya maboboma ni le mabakweni ya maribye ni le makhwatini hinkwawo ya mitwa ni hinkwako lomu ku nwiwaka kona mati.” (Esaya 7:18, 19) Mavuthu ya Egipta na Asiriya, lama kotisaka tinhongana ni tinyoxi to tala, ma ta lwa ni Tiko leri Tshembisiweke. Lowu a ku nge vi nhlaselo wa nkarhinyana. “Tinhongana” ni “tinyoxi” swi ta tshama, swi mumela tindhawu hinkwato leti tumbeleke etikweni.

21. Xana Hosi ya le Asiriya yi ta fana ni rikari hi ndlela yihi?

²¹ Esaya u ya emahlweni a ku: “Esikwini rero, hi rikari leri lombiweke etikweni leri nga etlhelo ka Nambu, ni hi hosi ya Asiriya, Yehovha u ta byevula nhloko ni voya bya le milengeni, naswona ri ta susa ni malepfu.” (Esaya 7:20) Sweswi, ku boxiwa Asiriya ntsena, leri ri nga nxungeto lowukulu. Akazi u qacha hosi ya Asiriya leswaku yi “byevula” Siriya na Israyele. Hambiswiritano, “rikari leri lombiweke” leri humaka emugangeni wa Yufrata ri ta famba ehenhla ka “nhloko” ya Yuda, ri yi byevula yi ku paa, ri susa ni malepfu!

22. Xana Esaya u tirhisa swikombiso swihi leswaku a kombisa vuyelo bya nhlaselo wa Asiriya lowu tshineleke?

²² Xana vuyelo byi ta va byihi? “Esikwini rero munhu u ta londzovota rhole rin’we entlhambini ni tinyimpfu timbirhi. Hikwalaho ka ntswamba wo tala lowu humesiwaka, u ta dya phehlwa; hikuva phehlwa ni vulombe hi swona leswi nga ta dyiwa hi un’wana ni un’wana la seleke etikweni.” (Esaya 7:21, 22) Loko Vaasiriya va ta va va ‘byevule’ tiko, ku ta va ku sele vanhu lava nga nyawuriki, lerova ku ta laveka swifuwo switsongo ntsena leswaku ku va ni swakudya. Ku ta dyiwa “phehlwa ni vulombe” ntsena, ku ta va ku nga ri na vhinyo, xinkwa hambi ku ri swakudya swin’wana. Onge hiloko a lava ku kandziyisa mpimo wa ku onhaka loku nga ta va ku ri kona, Esaya u vula kanharhu leswaku laha ku tshameke ku va ni tiko ra risima, leri humesaka mihandzu, sweswi ku ta va ni swihlahla swa mitwa ni mfava. Lava va chochovelaka va ya emantangaleni va ta boheka ku famba ni “miseve ni vurha” leswaku va tisirhelela eka swiharhi swa nhova leswi tumbelaka emakhwatini. Masimu lama tshetshiweke ma ta hundzuka ndhawu ya ku kandziyeriwa hi tinkunzi ni tinyimpfu. (Esaya 7:23-25) Vuprofeta lebyi byi sungula ku hetiseka esikwini ra Akazi.—2 Tikronika 28:20.

Vuprofeta Lebyi Pakanisaka

23. (a) Xana Esaya u lerisiwa ku endla yini sweswi? (b) Xana xikombiso xa xiphepherhele xi tiyisekisiwa njhani?

²³ Sweswi Esaya u tlhelela eka xiyimo lexi a langutaneke na xona. Loko tiko ra Yerusalema ra ha rhendzeriwe hi vuthu ra Siriya na Israyele, Esaya wa vika: “Yehovha a ku eka mina: ‘Teka xiphepherhele lexikulu, u tsala ehenhla ka xona hi xitsalo xa munhu wa nyama u ku, “Maherixalali-haxibasa.” Inge ndzi kuma xitiyisekiso eka timbhoni to tshembeka, muprista Uriya na Zakariya n’wana wa Yeberekiya.’” (Esaya 8:1, 2) Vito leri nge Maherixalali-haxibasa ri vula leswaku, “Hatlisa, Wena Xiphangiwa! U Phange Hi Ku Hatlisa Swinene.” Esaya u kombela vavanuna vambirhi vo xiximeka emugangeni leswaku va tiyisekisa ku tsala ka yena vito leri exiphepherheleni lexikulu, leswaku endzhaku va ta tiyisa ku faneleka ka tsalwa leri. Kambe, xikombiso lexi xi ta tiyisiwa hi xikombiso xa vumbirhi.

24. Xana xikombiso xa Maherixalali-haxibasa xi fanele xi va khumbisa ku yini vanhu va tiko ra Yuda?

²⁴ Esaya u ri: “Hiloko ndzi tshinelela muprofeta wa xisati, kutani a tika, hi ku famba ka nkarhi a veleka n’wana. Kutani Yehovha a ku eka mina: ‘N’wi thye vito ra Maherixalali-haxibasa, hikuva loko mufana a nga si swi tiva ku huwelela a ku, “Tatana,” na “Manana,” un’wana u ta teka xuma xa Damaska ni leswi phangiweke swa Samariya a swi veka emahlweni ka hosi ya Asiriya.’” (Esaya 8:3, 4) Xiphepherhele lexikulu swin’we ni mufana loyi a ha ku velekiwaka swi ta va swikombiso swa leswaku ku nga ri khale tiko ra Asiriya ri ta phanga lava tshikilelaka tiko ra Yuda, Siriya na Israyele. Swi ta hatlisa hi mpimo wo tanihi kwihi? Mufana a nga si swi kota ku vula marito yo sungula lama dyondziwaka hi swihlangi swo tala—“Tatana” na “Manana.” Ku vula swilo ka ha ri emahlweni hi ndlela yoleyo yo kongoma ku fanele ku aka ripfumelo ra vanhu eka Yehovha. Kumbe swi nga endla leswaku van’wana va hlekula Esaya ni vana vakwe. Ku nga khathariseki leswaku ku endleka yini, marito ya Esaya ma hetiseka.—2 Tihosi 17:1-6.

25. Xana masiku ya Esaya ni nkarhi wa hina swi yelana njhani?

²⁵ Vakreste va nga dyondza eka switsundzuxo swo tala swa Esaya. Muapostola Pawulo u hi paluxele leswaku eka rungula leri, leri nga rivalekiki, Esaya a a yimela Yesu Kreste kasi vana va Esaya a va fanekisela vadyondzisiwa va Yesu lava totiweke. (Vaheveru 2:10-13) Yesu, hi ku tirhisa valandzeri vakwe lava totiweke emisaveni, a a ri karhi a tsundzuxa Vakreste va ntiyiso hi xilaveko xa ku ‘hiteka’ eminkarhini leyi yo nonon’hwa. (Luka 21:34-36) Hi nkarhi lowu fanaka, vakaneti lava nga hundzukiki va tsundzuxiwa hi ndzoviso wa vona lowu tshinelaka, hambileswi hakanyingi switsundzuxo swo tano swi hlekuriwaka. (2 Petro 3:3, 4) Ku hetiseka ka vuprofeta lebyi khumbaka nkarhi esikwini ra Esaya, i xitiyisekiso xa leswaku nkarhi lowu Xikwembu xi wu vekeleke siku ra hina na wona wu “ta hetiseka hakunene. A [wu] nge hlweli.”—Habakuku 2:3.

“Mati” Lama Onhaka

26, 27. (a) Hi swihi swiendlakalo leswi profetiwaka hi Esaya? (b) Xana marito ya Esaya ma kombisa yini eka malandza ya Yehovha namuntlha?

²⁶ Esaya u ya emahlweni ni switsundzuxo swakwe: “Hikwalaho ka leswi vanhu lava va aleke mati ya Xilowa lama khulukaka khwatsi, nileswi va khanaka hikwalaho ka Resini ni n’wana wa Remaliya; hikokwalaho, waswivo, Yehovha u va tisela mati ya matimba, lama teleke ya Nambu, hosi ya Asiriya ni ku vangama ka yona hinkwako. Kunene u ta famba ehenhla ka swinambyana swa yena hinkwaswo, a famba ehenhla ka timbuwa ta yena hinkwato kutani a nghena eYuda. Entiyisweni u ta va ndhambi a hundza. U ta fika hi le nhan’wini. Naswona ku pfuleka ka timpapa takwe ku fanele ku tata vuanamo bya tiko ra wena, Wena Emanuwele!”—Esaya 8:5-8.

²⁷ “Vanhu lava,” ku nga mfumo wa le n’walungwini wa Israyele, va ala ntwanano lowu Yehovha a wu endleke na Davhida. (2 Tihosi 17:16-18) Eka vona, wu tikomba wu nga ri na matimba kukota mati lama khulukaka ya Xilowa, xihlovo xa mati xa Yerusalema. Va khana enyimpini ya vona ni tiko ra Yuda. Handle ko kanakana, ku delela loku ku ta landzeriwa hi nxupulo. Yehovha u ta pfumelela Vaasiriya ku ‘khuluka,’ kumbe ku kandziyela, Siriya na Israyele, tanihi leswi Yehovha ku nga ri khale a nga ta pfumelela vandla leri nga kona ra tipolitiki ra misava leswaku ri khuluka ehenhla ka vukhongeri bya mavunwa. (Nhlavutelo 17:16; ringanisa Daniyele 9:26.) Endzhaku ka sweswo, hi ku vula ka Esaya, “mati” lama ndlandlamukaka ma ta “nghena eYuda,” ma ya fika “hi le nhan’wini,” ku ya fika eYerusalema, laha nhloko (hosi) ya tiko ra Yuda yi fumaka kona.b Ni le nkarhini wa hina, van’watipolitiki lava avanyisaka vukhongeri bya mavunwa, va ta hlasela malandza ya Yehovha, va ma rhendzela ku “fika hi le nhan’wini.” (Ezekiyele 38:2, 10-16) Xana vuyelo byi ta va byihi? Xana ku endleka yini enkarhini wa Esaya? Xana Vaasiriya va fohla hi marhangu ya muti kutani va yayarhela vanhu va Xikwembu? Doo. Xikwembu xi na vona.

Mi Nga Chavi—“Xikwembu Xi Na Hina!”

28. Ku nga khathariseki matshalatshala lamakulu ya valala va vona, xana Yehovha u tiyisekisa tiko ra Yuda hi yini?

²⁸ Esaya wa tsundzuxa: “Hlundzukani, N’wina [lava lwisanaka ni vanhu lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona], mi fayeteriwa; mi yingisa, n’wina hinkwenu lava nga eswiphen’wini swa le kule swa misava! Tikhameni, mi fayeteriwa! Tikhameni, mi fayeteriwa! Endlani kungu, kutani ri ta hahluriwa! Vulani rito rihi ni rihi, a ri nge humeleli, hikuva Xikwembu xi na hina!” (Esaya 8:9, 10) Endzhaku ka malembe yo hlayanyana, enkarhini wa ku fuma ka Hezekiya n’wana wo tshembeka wa Akazi, marito lawa ma hetisekile. Loko Vaasiriya va xungeta Yerusalema, ntsumi ya Yehovha yi dlaye vanhu va 185 000. Ina, Xikwembu xi ni vanhu va xona swin’we ni ndyangu wa vuhosi wa Davhida. (Esaya 37:33-37) Enyimpini leyi taka ya Armagedoni, hilaha ku fanaka, Yehovha u ta rhuma Emanuwele Lonkulu a ta yayarhela valala va Yena a tlhela a kutsula hinkwavo lava va N’wi tshembaka.—Pisalema 2:2, 9, 12.

29. (a) Xana Vayuda va le sikwini ra Akazi va hambana njhani ni va le masikwini ya Hezekiya? (b) Ha yini malandza ya Yehovha namuntlha ma papalata ku tihlanganisa ni mintlawa ya vukhongeri ni ya politiki?

²⁹ Ku hambana ni Vayuda va le nkarhini wa Hezekiya, lava a va hanya na Akazi a va ri hava ripfumelo ra leswaku Yehovha u ta va sirhelela. A va tsakela ku endla rhengu, kumbe “kungu,” swin’we ni Vaasiriya tanihi khokholo ro lwisana ni ntwanano wa Siriya na Israyele. Hambiswiritano, “voko” ra Yehovha ri khwenute Esaya leswaku a avanyisa ‘ndlela ya vanhu lava,’ kumbe mukhuva lowu andzeke. Wa tsundzuxa: “A mi fanelanga mi chava lexi vona va xi chavaka, kumbe mi rhurhumerisiwa hi xona. Yehovha wa mavuthu—hi yena Loyi mi faneleke mi n’wi teka a kwetsima, mi fanele mi n’wi chava, naswona hi yena Loyi a faneleke a endla leswaku mi chava.” (Esaya 8:11-13) Loko ma ri karhi ma anakanya hi leswi, malandza ya Yehovha namuntlha ma tivonela leswaku ma nga tihlanganisi kumbe ku tshembela eka mintlawa ya vukhongeri kumbe minhlangano ya politiki. Malandza ya Yehovha ma tshembela hi ku helela ematimbeni ya Xikwembu lama sirhelelaka. Ina, loko ‘Yehovha a ri etlhelweni ra hina, xana munhu wa nyama a nga hi endla yini?’—Pisalema 118:6.

30. I yini leswi nga ta humelela eka lava va nga n’wi tshembiki Yehovha?

³⁰ Esaya u ya emahlweni a boxa leswaku Yehovha u ta va “ndhawu yo hlawuleka,” xisirhelelo xa lava va n’wi tshembaka. Hilaha ku hambaneke, lava va n’wi alaka “va ta khunguvanyeka, va wa, va tshoveka, va yengiwa ni ku khomiwa”—lawa i maendli ya ntlhanu lama swi kombisaka khwatsi leswi nga ta humelela eka lava va nga n’wi tshembiki Yehovha. (Esaya 8:14, 15) Eka lembe-xidzana ro sungula, lava va aleke Yesu na vona va khunguvanyekile, va wa. (Luka 20:17, 18) Nchumu lowu fanaka wu ta wela lava namuntlha va tsandzekaka ku tshemba Yesu, Hosi ya le tilweni leyi vekiweke exiluvelweni.—Pisalema 2:5-9.

31. Xana Vakreste va ntiyiso namuntlha va nga xi landzela njhani xikombiso xa Esaya ni xa lava yingisaka dyondzo yakwe?

³¹ Esikwini ra Esaya, van’wana a va khunguvanyekanga. Esaya u ri: “Bohani xitiyisekiso, vehelani xilemo enawini exikarhi ka vadyondzisiwa va mina! Kutani ndzi ta tshama ndzi langutele Yehovha, loyi a tumbetelaka yindlu ya Yakobe xikandza xakwe, ndzi ta n’wi tshemba.” (Esaya 8:16, 17) Esaya swin’we ni lava yingisaka dyondzo yakwe a va nge wu tshiki Nawu wa Xikwembu. Va hambeta va tshemba Yehovha, hambileswi vanakulobye va vona vo hunguka va nga swi laviki ku n’wi tshemba kutani Yehovha a va tumbetela xikandza xakwe. Onge hi nga landzela xikombiso xa lava va tshembaka Yehovha kutani hi tiyimisela hi ndlela leyi fanaka leswaku hi namarhela vugandzeri lebyi tengeke!—Daniyele 12:4, 9; Matewu 24:45; ringanisa Vaheveru 6:11, 12.

“Swikombiso Ni Masingita”

32. (a) I vamani lava namuntlha va nga “swikombiso ni masingita”? (b) Ha yini Vakreste va fanele va hambana ni misava?

³² Sweswi Esaya wa huwelela a ku: “Maswivo! Mina ni vana lava Yehovha a ndzi nyikeke vona hi kotisa swikombiso ni masingita eIsrayele, leswi humaka eka Yehovha wa mavuthu, la tshamaka eNtshaveni ya Siyoni.” (Esaya 8:18) Ina, Esaya, Xeyara-yatubu na Maherixalali-haxibasa i swikombiso swa swikongomelo swa Yehovha malunghana ni tiko ra Yuda. Namuntlha, Yesu ni vamakwavo lava totiweke na vona i swikombiso. (Vaheveru 2:11-13) Naswona vona va tirha swin’we ni “ntshungu lowukulu” kumbe “tinyimpfu tin’wana.” (Nhlavutelo 7:9, 14; Yohane 10:16) Ina, xikombiso xi va xa nkoka loko xi hambanile ni leswi swi nga ekusuhi na xona. Hilaha ku fanaka, Vakreste va hetisisa ntirho wa vona wa ku va swikombiso, ntsena loko va hambanile ni misava leyi, va tshemba Yehovha hi ku helela ni ku twarisa swikongomelo swa yena hi xivindzi.

33. (a) Xana Vakreste va ntiyiso va tiyimisele ku endla yini? (b) Ha yini Vakreste va ntiyiso va ta swi kota ku yima va tiyile?

³³ Kutani, hinkwerhu a hi hlayiseni mimpimanyeto ya Xikwembu, ku nga ri ya misava leyi. Hambetani mi yima mi nga chavi—tanihi swikombiso—mi ya emahlweni ni ntirho lowu nyikiweke Esaya Lonkulu, ku nga Yesu Kreste: “Huwelela lembe ra vunene . . . ni siku ra ku rihisela ka Xikwembu xa hina.” (Esaya 61:1, 2; Luka 4:17-21) Ina, loko ndhambi ya le Asiriya yi kukula misava—hambiloko yo fika etinhan’wini ta hina—Vakreste va ntiyiso a va nge kukuriwi. Hi ta yima hi tiyile hikuva “Xikwembu xi na hina.”

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 103]

Esaya u fambe na Xeyara-yatubu loko a yisa rungula ra Yehovha eka Akazi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 111]

Ha yini Esaya a tsale exiphepherheleni lexikulu a ku, “Maherixalali-haxibasa”?