Ndzima Ya Vukhume-n’we

Khombo Eka Vaxandzuki!

Esaya 9:8–10:4

 1. Xana Yerobuwamu u endle xihoxo xihi lexikulu?

LOKO vanhu lava Yehovha a endleke ntwanano na vona va hambana va va mimfumo yimbirhi, mfumo wa le n’walungwini wa tinyimba ta khume wu fumiwe hi Yerobuwamu. Hosi leyi leyintshwa a yi ri mufumi la nga ni vuswikoti, la nga ni ntamu. Kambe a yi nga ri na rona ripfumelo ra xiviri eka Yehovha. Hikwalaho ka sweswo yi endle xihoxo lexikulu lexi onheke matimu hinkwawo ya mfumo lowu wa le n’walungwini. Ehansi ka Nawu wa Muxe, Vaisrayele a va lerisiwe ku teka riendzo kanharhu hi lembe va tlhandlukela etempeleni ya le Yerusalema, leyi sweswi a yi ri emfun’weni wa le dzongeni wa Yuda. (Deteronoma 16:16) Hi ku chava leswaku maendzo wolawo lama endliwaka nkarhi ni nkarhi ma nga endla vafumiwa vakwe va ehleketa hi ku tlhela va tihlanganisa ni vamakwavo va le dzongeni, hiloko Yerobuwamu a “endla marhole mambirhi ya nsuku, [a] ku eka vanhu: ‘Swi nonon’hwa ngopfu eka n’wina ku tlhandlukela eYerusalema. Hi lexi Xikwembu xa wena, Wena Israyele, lexi xi ku humeseke etikweni ra Egipta.’ Hiloko a veka rin’wana eBethele kutani lerin’wana a ri veka eDani.”—1 Tihosi 12:28, 29.

2, 3. Xana xihoxo xa Yerobuwamu xi vange yini eIsrayele?

² Hi nkarhinyana, kungu ra Yerobuwamu a ri tikomba ri tirha. Hakatsongo-tsongo vanhu va tshike ku ya eYerusalema kutani va sungula ku gandzela marhole lawa mambirhi. (1 Tihosi 12:30) Hambiswiritano, xiendlo lexi xa vukhongeri xa vugwinehi xi onhe mfumo wa tinyimba ta khume. Emalembeni lama landzeleke, hambi ku ri Yehu, loyi a kombiseke ku hiseka lokukulu eku suseni ka vugandzeri bya Bali eIsrayele, u nkhinsamele marhole lawa ya nsuku. (2 Tihosi 10:28, 29) I yini swin’wana leswi tisiweke hi xiboho lexi hoxeke lexi endliweke hi Yerobuwamu? I ku tsekatseka ka xiyimo xa tipolitiki ni ku xaniseka ka vanhu.

³ Hikwalaho ka leswi Yerobuwamu a hundzuke mugwinehi, Yehovha u vule leswaku mbewu yakwe a yi nge ri fumi tiko, naswona eku heteleleni mfumo wa le n’walungwini a wu ta weriwa hi khombo ro chavisa. (1 Tihosi 14:14, 15) Rito ra Yehovha ri hetisekile. Tihosi ta nkombo eka leti a ti ri kona eIsrayele ti fume malembe mambirhi kumbe ehansi ka wona—tin’wana ti fume masiku ma nga ri mangani. Hosi yin’wana yi tidlele, kasi ta tsevu ti dlayiwe hi vanhu lava a va lava ku tshama exiluvelweni. Ngopfu-ngopfu endzhaku ka ku fuma ka Yerobuwamu wa Vumbirhi, loku heleke kwalomu ka 804 B.C.E., loko Uzhiya a ha fuma eYuda, tiko ra Israyele a ri phutseriwe hi hasahasa, madzolonga ni ku dlayana. Hikwalaho ka xiyimo lexi Yehovha u rhumele xitsundzuxo, kumbe “rito” hi ku tirhisa Esaya, a tivisa mfumo wa le n’walungwini. “A ku ri ni rito leri Yehovha a avanyiseke Yakobe ha rona, kutani ri wela eIsrayele.”—Esaya 9:8.a

Ku Titlakusa Ni Ku Tikurisa Swi Faneriwa Hi Vukarhi Bya Xikwembu

 4. Hi rihi “rito” ro avanyisa Israyele leri Yehovha a ri rhumeleke, naswona ha yini?

⁴ “Rito” ra Yehovha a ri nge honisiwi. “Kunene vanhu va ta ri tiva, hinkwavo ka vona, Efrayimi ni vaaki va Samariya, hikwalaho ka ku titlakusa ka vona ni hikwalaho ka ku tikurisa ka vona.” (Esaya 9:9) “Yakobe,” “Israyele,” “Efrayimi” na “Samariya” hinkwawo mavito lawa ma vula mfumo wa le n’walungwini wa Israyele, eka wona Efrayimi i nyimba leyikulu kasi Samariya i ntsindza wa kona. Rito leri Yehovha a ri vulaka eka mfumo wolowo i vuavanyisi bya matimba, hikuva muti wa Efrayimi wu tlanyatiwe hi vugwinehi naswona wu delela Yehovha hi ku tikurisa. Xikwembu a xi nge va sirheleli vanhu eka vuyelo bya tindlela ta vona to biha. Va ta boheka ku twa, kumbe ku nyikela nyingiso, eritweni ra Xikwembu.—Vagalatiya 6:7.

 5. Xana Vaisrayele va tikombisisa ku yini va nga khumbiwi hi ku avanyisa ka Yehovha?

⁵ Loko swiyimo swi ri karhi swi nyanya ku biha, vanhu va lahlekeriwa hi swilo swo tala, ku katsa ni makaya ya vona—lawa vunyingi bya wona a ma endliwe hi switina swa misava ni timhandzi leti hatlaka ti bola. Xana timbilu ta vona ta titsongahata hikwalaho ka sweswo? Xana va ta yingisa vaprofeta va Yehovha kutani va tlhelela eka Xikwembu xa ntiyiso?b Esaya u tsala ndlela leyi vanhu va anguleke ha yona hi ku tikurisa: “Switina swi wile, kambe hi ta aka hi maribye lama vatliweke. Minkuwa yi tsemiwile, kambe hi ta yi siva hi mikedari.” (Esaya 9:10) Vaisrayele va delela Yehovha ni ku nyenya vaprofeta vakwe, lava va va byelaka lexi xi vangaka maxangu ya vona. Kahle-kahle, vanhu lava va ri: ‘Hi nga ha lahlekeriwa hi tiyindlu leti endliweke hi switina swa misava ni timhandzi leti hatlaka ti bola, kambe hi ta siva ku lahlekeriwa loku hi ku aka hi swilo leswi antswaka—maribye lama vatliweke ni mikedari!’ (Ringanisa Yobo 4:19.) Hikwalaho ka sweswo Yehovha u boheka ku va laya hilaha ku engetelekeke.—Ringanisa Esaya 48:22.

 6. Xana Yehovha u ri hlurisa ku yini rhengu ra Siriya na Israyele ro lwa ni tiko ra Yuda?

⁶ Esaya u ya emahlweni a ku: “Yehovha u ta veka swirha swa Resini ehenhla ka [yena].” (Esaya 9:11a) Hosi Peka wa le Israyele na Hosi Resini wa le Siriya i vanghana. Va boha kungu ra ku hlula mfumo wa Yuda wa tinyimba timbirhi, kutani exiluvelweni xa Yehovha eYerusalema va veka hosi leyi nga ehansi ka vulawuri byin’wana—leyi vuriwaka “n’wana wa Tabele.” (Esaya 7:6) Kambe xikhiri lexi a xi nge humeleli. Resini u ni valala lava nga ni matimba, naswona Yehovha u ta ‘va veka ehenhla’ valala lava leswaku va lwa na ‘yena,’ ku nga Israyele. Xiga lexi nge ‘veka ehenhla’ xi vula ku va pfumelela ku lwa hilaha ku humelelaka va lovisa vaendli va xikhiri lexi ni swikongomelo swa vona.

7, 8. Eka Israyele, xana hi byihi vuyelo bya ku hluriwa ka Siriya hi Asiriya?

⁷ Ku hela ka xikhiri lexi ku sungula loko tiko ra Asiriya ri hlasela Siriya. “Hosi ya Asiriya yi tlhandlukela eDamaska [ntsindza wa Siriya] yi wu teka, yi yisa vanhu va wona evukhumbini le Kiri, kutani yi dlaya Resini.” (2 Tihosi 16:9) Leswi a lahlekeriweke hi nakulobye wa matimba, marhengu lawa Peka a ma endlelaka tiko ra Yuda a ma tlhaveriwi hi dyambu. Entiyisweni, endzhaku ka ku fa ka Resini, Peka hi byakwe u dlayiwa hi Hoxeya, loyi endzhaku ka sweswo a wutlaka xiluvelo xa le Samariya.—2 Tihosi 15:23-25, 30.

⁸ Tiko ra Siriya, khale ka munghana wa Israyele, sweswi ri le hansi ka Asiriya, mfumo lowu lawulaka emugangeni wolowo. Esaya u profeta hi ndlela leyi Yehovha a nga ta tirhisa ha yona xinghana lexi lexintshwa xa politiki: “[Yehovha] u ta hlohlotela valala va yena [Israyele], Siriya a ta hi le vuxeni ni Vafilisita va ta hi le ndzhaku, kutani va ta dya Israyele hi nomu lowu pfulekeke. Hikwalaho ka sweswo hinkwaswo, ku hlundzuka ka yena a ku tlhelanga, kambe voko ra yena ra ha tshambulukile.” (Esaya 9:11b, 12) Ina, Siriya sweswi i nala wa Israyele, naswona Vaisrayele va fanele va lunghekela ku hlaseriwa hi Asiriya na Siriya. Ku hlasela loku ku humelerile. Tiko ra Asiriya ri endle leswaku loyi ri n’wi wutleke ku nga Hoxeya, a va nandza wa rona, ri n’wi koxa ndzuvo lowukulu. (Eka makume ya malembe ma nga ri mangani lama hundzeke, tiko ra Asiriya ri amukele xuma lexikulu xi huma eka Hosi Menaheme wa Israyele.) I ya ntiyiso marito ya muprofeta Hosiya lama nge: “Vafambi va dye matimba yakwe [Efrayimi]”!—Hosiya 7:9; 2 Tihosi 15:19, 20; 17:1-3.

 9. Ha yini hi vula leswaku Vafilisita va hlasela “hi le ndzhaku”?

⁹ Xana Esaya a nga vuli leswaku Vafilisita va ta hlasela “hi le ndzhaku”? Ina. Loko ku nga si fika masiku ya tikhampasi ta maginete, Vaheveru a va kumisisa tlhelo ro karhi hi ku languta evuhuma-dyambu. Xisweswo, ‘vuxa’ a byi ri emahlweni, kasi vupela-dyambu, kaya ra le kusuhi ni ribuwa ra Vafilisita, a byi ri ‘endzhaku.’ Tiko ra “Israyele” leri boxiwaka eka Esaya 9:12 ri nga ha katsa tiko ra Yuda emhakeni leyi hikuva Vafilisita va hlasele tiko ra Yuda enkarhini wa ku fuma ka nakulobye wa Peka, ku nga Akazi, va teka va tlhela va tshama emitini yo tala ya Yuda ni le makhokholweni ya kona. Ku fana na Efrayimi wa le n’walungwini, tiko ra Yuda ri faneriwa hi ku xupuriwa hi Yehovha, hikuva na rona ri taleriwe hi vugwinehi.—2 Tikronika 28:1-4, 18, 19.

Ku Suka ‘eNhlokweni Ku Ya eNcileni’—I Tiko Ra Vaxandzuki

10, 11. Xana Yehovha u ta va xupurisa ku yini Vaisrayele hikwalaho ka leswi va tshamelaka ku xandzuka?

¹⁰ Ku nga khathariseki ku xaniseka ka wona hinkwako—ni ku avanyisa ka vaprofeta va Yehovha—mfumo wa le n’walungwini wu ya emahlweni wu xandzukela Yehovha. “Vanhu a va tlhelelanga eka Loyi a va baka, naswona Yehovha wa mavuthu a va n’wi lavanga.” (Esaya 9:13) Hikwalaho, muprofeta u ri: “Yehovha u ta tsema Israyele nhloko ni ncila, xihluke ni vungu, hi siku rin’we. Loyi a kuleke ni wa xichavo lexikulu i nhloko, naswona muprofeta la nyikaka xiletelo xa vunwa i ncila. Kutani lava va fambisaka vanhu lava, hi vona va va tsendzelekisaka; ni lava va fambisiwaka, hi vona va pfilunganyekaka.”—Esaya 9:14-16.

¹¹ “Nhloko” ni “xihluke” swi yimela “loyi a kuleke ni wa xichavo lexikulu”—varhangeri va tiko. “Ncila” ni “vungu” ku vuriwa vaprofeta va mavunwa lava va vulaka marito lama tsakisaka varhangeri va vona. Xidyondzi xin’wana xa Bibele xa tsala: “Vaprofeta va mavunwa va vuriwa ncila, hikuva a va ri ni mahanyelo yo biha, naswona a va khomelela ni ku seketela vafumi vo homboloka hi vukanganyisi.” Profesa Edward J. Young u vula leswi hi vaprofeta lava va mavunwa: “Vona a va nga ri varhangeri, kambe tanihi leswi a vo landzelela varhangeri ntsena, a va fana ni tinyoka-hansi, a va ri ncila wa mbyana lowu pulutelaka.”—Ringanisa 2 Timotiya 4:3.

Hambi Ku Ri ‘Tinoni Ni Vana Lava Nga Riki Na Tatana’ I Vaxandzuki

12. Xana vukanganyisi byi dzikise ku yini eka vaaki va Israyele?

¹² Yehovha i Museketeri wa tinoni ni vana lava nga riki na tatana. (Eksoda 22:22, 23) Kambe, yingisa leswi Esaya a swi vulaka sweswi: “Yehovha a nga . . . ka a nga ma tsakeli majaha ya vona, ni vana va vona lava nga riki na tatana naswona a nge vi na tintswalo eka tinoni ta vona; hikuva hinkwavo ka vona i vagwinehi ni vaendli va leswo biha, naswona nomu wun’wana ni wun’wana wu vulavula vuhunguki. Hikwalaho ka sweswo hinkwaswo, ku hlundzuka ka yena a ku tlhelanga, kambe voko ra yena ra ha tshambulukile.” (Esaya 9:17) Vugwinehi byi onhe vanhu va swiyimo hinkwaswo, ku katsa ni tinoni ni vana lava nga riki na tatana! Yehovha u lehise mbilu a rhuma vaprofeta vakwe, a ri ni ntshembo wa leswaku vanhu va ta hundzuka etindleleni ta vona. Hi xikombiso, Hosiya u khongoterile a ku: “Vuya, Wena Israyele, eka Yehovha Xikwembu xa wena, hikuva u khunguvanyekile exihoxweni xa wena.” (Hosiya 14:1) Museketeri wa tinoni ni vana lava nga riki na tatana u fanele a hlomuka mbilu hikwalaho ka leswi a bohekaka ku va avanyisa!

13. Xana hi nga dyondza yini eka xiyimo lexi a xi ri kona esikwini ra Esaya?

¹³ Ku fana na Esaya, na hina hi hanya eka minkarhi ya mangava ku nga si fika siku ra Yehovha ra ku avanyisa lavo biha. (2 Timotiya 3:1-5) Kutani, i swa nkoka swinene leswaku Vakreste va ntiyiso, ku nga khathariseki xiyimo xa vona evuton’wini, va tshama va basile hi tlhelo ra moya, hi ku tikhoma ni le mianakanyweni leswaku va tshama va ri karhi va kuma tintswalo ta Xikwembu. Onge un’wana ni un’wana a nga teka vuxaka byakwe na Yehovha byi ri bya risima swinene. Loyi a balekeke eka “Babilona Lonkulu” a nga ha tlheli a “hlanganyela na yena eswidyohweni swa yena.”—Nhlavutelo 18:2, 4.

Vugandzeri Bya Mavunwa Byi Tswala Madzolonga

14, 15. (a) Xana ku gandzela madimona swi vanga yini? (b) Hi kwihi ku xaniseka loku tshamaka ku ri kona loku nga ta langutana na Israyele, loku profetiwaka hi Esaya?

¹⁴ Kahle-kahle, vugandzeri bya mavunwa i ku gandzela madimona. (1 Vakorinto 10:20) Hilaha swi kombisiweke hakona emahlweni ka Ndhambi, nkucetelo wa madimona wu vanga madzolonga. (Genesa 6:11, 12) Kutani, a swi hlamarisi leswi Vaisrayele va hundzukaka vagwinehi kutani va sungula ku gandzela madimona, ivi madzolonga ni vuhomboloki swi tata tiko.—Deteronoma 32:17; Pisalema 106:35-38.

¹⁵ Hi marito lama twisisekaka, Esaya u hlamusela ku hangalaka ka vuhomboloki ni madzolonga eIsrayele: “Vuhomboloki byi vuvumela ku fana ni ndzilo; byi ta mita swihlahla swa mitwa ni mfava. Byi ta pfurha emakhwatini yo tlhuma, kutani ma ta tlakuka kukota musi lowu tuvikaka. Eku hlundzukeni ka Yehovha wa mavuthu tiko ri hisiwile, naswona vanhu va ta kotisa swakudya swa ndzilo. A nga kona la nga ta va ni ntsetselelo hambi eka makwavo. Kutani un’wana u ta tsema exineneni kambe u ta va ni ndlala hakunene; naswona un’wana u ta dya eximatsini, kambe a va nge xurhi. Un’wana ni un’wana u ta dya nyama ya voko rakwe, Manase a dya Efrayimi, Efrayimi a dya Manase. Havambirhi va ta lwa na Yuda. Hikwalaho ka sweswo hinkwaswo, ku hlundzuka ka yena a ku tlhelanga, kambe voko ra yena ra ha tshambulukile.”—Esaya 9:18-21.

16. Xana marito ya Esaya 9:18-21 ma hetiseka njhani?

¹⁶ Kukotisa langavi leri sukaka eka swihlahla swa mitwa ku ya eka swihlahla swin’wana swa mitwa, madzolonga ma nyanya ku biha, kutani hi ku hatlisa ma fika “emakhwatini yo tlhuma,” ma pfuxa madzolonga yo kota ndzilo lowu vuvumelaka ekhwatini. Vahlamuseri va Bibele ku nga Keil na Delitzsch va hlamusela mpimo wa madzolonga ya kona tanihi “ku tilovisa loku tsemaka nhlana ngopfu enkarhini wa nyimpi ya xin’wana-manana ya mpfilumpfilu. Hi ku pfumala ntwela-vusiwana wo karhi, va hetanile va nga kolwi.” Swi nga ha endleka leswaku laha ku hlawuriwa tinyimba ta Efrayimi na Manase hikwalaho ka leswi ku nga tona vayimeri-nkulu va mfumo wa le n’walungwini, naswona tanihi leswi ti humaka eka vana vambirhi va Yosefa, eka tinyimba leti ta khume, hi tona leti tshinelelaneke swinene. Hambiswiritano, va tshika ku lwa hi xivona ntsena loko va lwa na Yuda etlhelo ra le dzongeni.—2 Tikronika 28:1-8.

Vaavanyisi Vo Homboloka Va Langutana Ni Muavanyisi Wa Vona

17, 18. Hi kwihi ku homboloka loku nga kona eka fambiselo ra Israyele ra nawu ni ra vulawuri?

¹⁷ Sweswi Yehovha u yisa tihlo rakwe ra vuavanyisi eka vaavanyisi vo homboloka va Israyele ni vatirheli va vona. Va tirhisa matimba ya vona hi ndlela yo biha hi ku phangela lava pfumalaka ni lava xanisekaka, lava va taka eka vona leswaku va ta kombiwa vululami. Esaya u ri: “Khombo eka lava amukelaka swileriso swo biha ni lava va tshamelaka ku tsala, va tsala ku karhateka, leswaku va honisa swisiwana loko ku tengiwa nandzu ni ku teka vululami eka vanhu va mina lava xanisekaka, leswaku va phanga tinoni, ni ku phanga vana lava nga riki na tatana!”—Esaya 10:1, 2.

¹⁸ Nawu wa Yehovha wu sivela ku kala vululami ka mixaka hinkwayo: “Mi nga tshuki mi avanyisa hi ku kala vululami. U nga tshuki u va ni xihlawuhlawu eka la nga xisiwana naswona u nga tshuki u tsakela munhu wa xiyimo xa le henhla.” (Levhitika 19:15) Hikwalaho ka ku honisa nawu wolowo, lava va tirhelaka vaavanyisi va simeka “swileriso swo biha” swa vona, leswaku swilo swo tanihi ku yiva loku tlurisaka swi amukeleka—va tekela tinoni nhundzu ya tona ni ya vana lava nga riki na tatana. Ina, swikwembu swa mavunwa swa Israyele a swi ku voni ku kala vululami loku, kambe Yehovha wa ku vona. Hi ku tirhisa Esaya, Yehovha sweswi u yisa nyingiso wakwe eka vaavanyisi lava vo homboloka.

19, 20. Xana xiyimo xa vaavanyisi vo homboloka va Israyele xi ta hundzuriwa njhani, naswona ku ta endleka yini hi “ku vangama” ka vona?

¹⁹ “N’wina mi ta endla yini esikwini ro nyikiwa nyingiso ni le ku lovisiweni, loko swi ta hi le kule? Mi ta balekela eka mani leswaku mi pfuniwa, naswona ku vangama ka n’wina mi ta ku siya kwihi, handle ka leswaku munhu a nkhinsama emahlweni ka vakhotsiwa nileswaku vanhu va hambeta va wela ehansi ka lava va dlayiweke?” (Esaya 10:3, 4a) Tinoni ni vana lava nga riki na tatana a va na vona vaavanyisi vo tshembeka lava va nga kombelaka mpfuno eka vona. Kutani, swi fanerile swinene leswi Yehovha sweswi a vutisaka vaavanyisi volavo vo homboloka va Israyele leswaku va ta hundzukela eka mani, leswi sweswi Yehovha a va tengisaka. Ina, ku nga ri khale va ta swi tiva leswaku “i nchumu lowu chavisaka ku wela emavokweni ya Xikwembu lexi hanyaka.”—Vaheveru 10:31.

²⁰ “Ku vangama” ka vaavanyisi lava vo homboloka—ndhuma ya misava, ku xiximiwa ni matimba leswi fambisanaka ni rifuwo ra vona ni xikhundlha xa vona—a ku nge tlhaveriwi hi dyambu. Van’wana va ta va vabohiwa va nyimpi, ‘va nkhinsama,’ kumbe va ndzundza, exikarhi ka vabohiwa van’wana, kasi lavan’wana va ta dlayiwa, mintsumbu ya vona yi funengetiwa hi lava feke enyimpini. “Ku vangama” ka vona ku katsa ni rifuwo leri va ri kumeke hi vukanganyisi, leri ri nga ta phangiwa hi nala.

21. Hikwalaho ka nxupulo lowu kumiweke hi Israyele, xana Yehovha u tshikile ku va hlundzukela?

²¹ Esaya u gimeta xiyenge lexi hi xitsundzuxo xa matimba: “Hikwalaho ka sweswo hinkwaswo [makhombo hinkwawo lawa tiko se ri xanisiweke hi wona], ku hlundzuka ka yena a ku tlhelanga, kambe voko ra yena ra ha tshambulukile.” (Esaya 10:4b) Ina, ka ha ri ni swo tala leswi Yehovha a lavaka ku swi byela Israyele. Voko ra Yehovha leri tshambulukeke a ri nge tlheleli endzhaku a nga si tisa ndzoviso wo hetelela, emfun’weni wa le n’walungwini lowu xandzukeke.

U Nga Tshuki U Phasiwa Hi Mavunwa Ni Vutianakanyi

22. Xana hi nga dyondza yini eka leswi humeleleke Israyele?

²² Rito ra Yehovha leri vuriweke hi Esaya ri ve ni ntikelo eka Israyele naswona ‘a ri tlhelelanga eka yena ri nga ri na vuyelo.’ (Esaya 55:10, 11) Rungula ra matimu ri tamele makumu ya khombo ya mfumo wa le n’walungwini wa Israyele, naswona vaaki va wona va fanele va xaniseke hi ndlela yo chavisa. Hakunene, rito ra Xikwembu ri ta hetiseka emafambiselweni ya sweswi ya swilo, ngopfu-ngopfu eka Vujagana lebyi gwineheke. Kutani, i swa nkoka swinene leswaku Vakreste va nga ma yingisi mavunwa lama kanetaka Xikwembu! Hikwalaho ka Rito ra Xikwembu, marhengu ya Sathana ma paluxiwe khale leswaku hi nga tshuki hi phasiwa hi wona ku fana ni vanhu va Israyele wa khale. (2 Vakorinto 2:11) Onge hinkwerhu hi nga ka hi nga tshiki ku gandzela Yehovha “hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:24) Loko swi ri tano, voko rakwe leri tshambulukeke a ri nge va bi vagandzeri va yena hilaha ri beke hakona tiko ra Efrayimi leri xandzukeke; swandla swa yena swi ta va angarha, naswona u ta va kongomisa endleleni leyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki emisaveni ya paradeyisi.—Yakobo 4:8.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 139]

Vuhomboloki ni madzolonga swi funengete Israyele ku fana ni ndzilo lowu hisaka khwati

[Xifaniso lexi nga eka tluka 141]

Hinkwavo lava vavisaka van’wana va ta tihlamulela eka Yehovha