Ndzima Ya Vukhume-mbirhi

U Nga Tshuki U Chava Muasiriya

Esaya 10:5-34

1, 2. (a) Hi ku ya hi langutelo ra munhu, ha yini a swi tikomba onge eku sunguleni Yonasi a ri ni xivangelo lexinene xa ku kanakana ku amukela xiavelo xakwe xa ku chumayela Vaasiriya? (b) Xana Vaninivha va ri amukerise ku yini rungula ra Yonasi?

EXIKARHI ka lembe-xidzana ra vukaye B.C.E., muprofeta wa Muheveru, ku nga Yonasi, n’wana wa Amitayi, u ye eNinivha, ntsindza wa Mfumo wa le Asiriya. A a fanele ku ya twarisa rungula ra nkoka swinene. Yehovha a a n’wi byerile a ku: “Suka u yima, u ya emutini lowukulu wa Ninivha, u huwelela, u wu byela leswaku vubihi bya wona byi fikile emahlweni ka mina.”—Yonasi 1:2, 3.

² Loko a kuma xiavelo lexi eku sunguleni, Yonasi u balekele kun’wana, etlhelo ra le Taraxixi. Hi ku ya hi langutelo ra munhu, a swi fanerile leswaku Yonasi a kokela endzhaku. Vaasiriya a va ri vanhu va tihanyi. Xiya ndlela yin’wana leyi mufumi un’wana wa Muasiriya a a va khoma ha yona valala vakwe: “Ndzi tsemelela swirho swa tindhuna . . . Mahlonga yo tala exikarhi ka tona ndzi ma hise hi ndzilo, kasi man’wana ndzi titekele wona ma va mahlonga lama hanyaka. Man’wana ndzi ma tseme mavoko ni tintiho, kasi man’wanyana ndzi ma tseme tinhompfu.” Kambe, eku heteleleni loko Yonasi a ri twarisile rungula ra Yehovha, Vaninivha va hundzukile eswidyohweni swa vona naswona Yehovha a nga wu xupulanga muti lowu enkarhini wolowo.—Yonasi 3:3-10; Matewu 12:41.

Yehovha A Teka “Nkhavi”

 3. Xana ndlela leyi Vaisrayele va swi amukeleke ha yona switsundzuxo leswi twarisiweke hi vaprofeta va Yehovha yi hambana njhani ni ya Vaninivha?

³ Xana Vaisrayele, lava Yonasi a va chumayeleke, va yingisile? (2 Tihosi 14:25) E-e. Va fularhela vugandzeri lebyi tengeke. Kunene, va kale va “nkhinsamela vuthu hinkwaro ra le matilweni ni ku tirhela Bali.” Ku tlula sweswo, “va hambeta va hundzisa vana va vona va majaha ni va vanhwanyana endzilweni, va hlahluva naswona va endla mihlolo, va hambeta va tixavisa eku endleni ka leswo biha ematihlweni ya Yehovha leswaku va n’wi hlundzukisa.” (2 Tihosi 17:16, 17) Ku hambana ni Vaninivha, Vaisrayele a va yingisi loko Yehovha a rhuma vaprofeta leswaku va va tsundzuxa. Hikwalaho Yehovha u lava ku teka magoza man’wana lamakulu.

4, 5. (a) Xana “Muasiriya u yimela yini,” naswona Yehovha u ta n’wi tirhisa njhani tanihi “nkhavi”? (b) Xana tiko ra Samariya ri we rini?

⁴ Nkani ya Vaasiriya ya vohla swa nkarhinyana endzhaku ka loko Yonasi a endzele eNinivha.a Hambiswiritano, eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E., tiko ra Asiriya ri tikombisa ri ri xivandla xa vuthu ra matimba, naswona Yehovha u ri tirhisa hi ndlela yo hlamarisa. Muprofeta Esaya u twarisa xitsundzuxo xa Yehovha eka mfumo wa le n’walungwini wa Israyele: “Aha, Muasiriya, nhonga ya ku hlundzuka ka mina, ni nkhavi lowu nga evokweni ra vona leswaku va humesa xigwevo xanga! Ndzi ta n’wi rhumela ku lwa ni tiko leri gwineheke, naswona ndzi ta n’wi nyika xileriso lexi yaka ehenhla ka vanhu lava ndzi va hlundzukeleke, leswaku a phanga swo tala ni ku wutla swo tala ni ku ri endla ndhawu yo famba ehenhla ka yona ku fana ni vumba bya le switarateni.”—Esaya 10:5, 6.

⁵ Vona ku tsongahatiwa ka Vaisrayele! Xikwembu xi tirhisa tiko ra vuhedeni—“Muasiriya”—tanihi “nkhavi” wa ku va xupula. Hi 742 B.C.E., Hosi ya le Asiriya, ku nga Xalmanezere wa Vuntlhanu yi rhendzele Samariya, ku nga ntsindza wa tiko ra vugwinehi ra Israyele. Endhawini ya rona ya nkoka exitsungeni xo tlakuka timitara ta 90, tiko ra Samariya ri hlongole valala kwalomu ka malembe manharhu. Kambe ku hava rhengu ra munhu leri ri nga sivelaka xikongomelo xa Xikwembu. Hi 740 B.C.E., tiko ra Samariya ri wile, ri kandziyeriwa hi milenge ya Vaasiriya.—2 Tihosi 18:10.

 6. Xana Muasiriya u hundzeleta njhani eka leswi Yehovha a lavaka leswaku a swi endla?

⁶ Hambileswi Yehovha a va tirhiseleke ku nyika vanhu vakwe dyondzo, Vaasiriya a va nga ri na mhaka na Yehovha. Hi yona mhaka leyi a nge: “Hambiloko [Muasiriya] a nga ri tano, u ta voyamela kona; hambiloko mbilu yakwe yi nga ri tano, u ta boha makungu, hikuva ku lovisa ku le mbilwini yakwe ni ku herisa matiko yo hlaya.” (Esaya 10:7) Yehovha u lava leswaku Muasiriya a va xitirhisiwa lexi nga evokweni ra Xikwembu. Kambe Muasiriya u voyamele eka swin’wana. Mbilu yakwe yi n’wi susumetela ku boha makungu ya swin’wana leswikulu—ku hlula mimfumo leyi a yi tiviwa enkarhini wolowo!

 7. (a) Hlamusela marito lama nge, “Xana tihosana ta mina a hi tihosi hi nkarhi lowu fanaka?” (b) Xana lava namuntlha va fularhelaka Yehovha va fanele va xiya yini?

⁷ Miti yo tala ya lava nga riki Vaisrayele leyi hluriweke hi Muasiriya eku sunguleni a yi fumiwa hi tihosi. Kambe tihosi leti ta khale sweswi ti boheka ku titsongahata eka hosi ya le Asiriya ti va tihosana ta le hansi, hikwalaho yi kota ku tinyungubyisa yi ku: “Xana tihosana ta mina a hi tihosi hi nkarhi lowu fanaka?” (Esaya 10:8) Swikwembu leswi swa mavunwa swa miti leyi tlakukeke ya matiko swi tsandzekile ku kutsula vagandzeri va swona endzovisweni. Swikwembu leswi gandzeriwaka hi vaaki va le Samariya, swo tanihi Bali, Moleke ni marhole ya nsuku, a swi nge wu sirheleli muti wolowo. Leswi ri fularheleke Yehovha, tiko ra Samariya a ri nge languteli leswaku a ri lamulela. Mani na mani loyi namuntlha a fularhelaka Yehovha u fanele a xiya khombo leri welaka tiko ra Samariya! Swa fanela leswi Muasiriya a tibumaka malunghana ni tiko ra Samariya ni miti leyin’wana leyi a yi hluleke, a ku: “Xana Kalino a nga fani na Karikemixi? Xana Hamati a nga fani na Aripadi? Xana Samariya a nga fani na Damaska?” (Esaya 10:9) Hinkwayo ya fana eka Muasiriya—yi lulamele ku phangiwa hi yena.

8, 9. Ha yini Muasiriya a hundzeleta hi ku lava ku hlasela Yerusalema?

⁸ Hambiswiritano, Muasiriya u tibuma hi ndlela leyi tlurisaka. U ri: “Loko voko ra mina se ri fikelele mimfumo ya swikwembu leswi nga pfuniki nchumu, leyi swifaniso swa yona leswi vatliweke swi tlulaka swa le Yerusalema ni swa le Samariya, xana a swi nge endleki leswaku leswi ndzi swi endleke eka Samariya ni le ka swikwembu swa yena leswi nga pfuniki nchumu, ndzi ta tlhela ndzi swi endla eka Yerusalema ni le ka swifaniso swakwe swa hava?” (Esaya 10:10, 11) Mimfumo leyi se yi hluriweke hi Muasiriya a yi ri ni swikwembu swo tala ngopfu ku tlula swa le Yerusalema kumbe ni swa le Samariya. U tibyela leswi, ‘I yini lexi xi nga ndzi sivelaka ku endla Yerusalema leswi ndzi swi endleke eSamariya?’

⁹ Mutinyungubyisi loyi! Yehovha a nge n’wi pfumeleli ku teka Yerusalema. Ina, tiko ra Yuda a ri na yona rhekhodo leyi tengeke yo seketela vugandzeri bya ntiyiso. (2 Tihosi 16:7-9; 2 Tikronika 28:24) Yehovha u tsundzuxe leswaku hikwalaho ka ku pfumala ka rona vutshembeki, tiko ra Yuda ri ta va ekhombyeni hi nkarhi wa ku hlasela ka Muasiriya. Kambe tiko ra Yerusalema ri ta pona. (Esaya 1:7, 8) Loko Muasiriya a hlasela, Hezekiya i hosi ya le Yerusalema. Hezekiya a nga fani ni tata wakwe, Akazi. Phela, en’hwetini yo sungula ya ku fuma ka yena, Hezekiya u pfule tinyangwa ta tempele hi vuntshwa kutani a pfuxeta vugandzeri lebyi tengeke!—2 Tikronika 29:3-5.

10. Xana Yehovha u tshembisa yini malunghana ni Muasiriya?

¹⁰ Hikwalaho, kungu ra Asiriya ra ku hlasela Yerusalema a ri amukeriwi hi Yehovha. Yehovha u tshembisa leswaku u ta tengisa mfumo lowu wa misava wo homboloka: “Loko Yehovha a herisa ntirho wakwe hinkwawo eNtshaveni ya Siyoni ni le Yerusalema, ndzi ta kambela mihandzu ya ku tikurisa ka mbilu ka hosi ya Asiriya ni ku tikurisa ka mahlo yakwe yo tlakuka.”—Esaya 10:12.

Ku Ya eTikweni Ra Yuda Na Yerusalema!

11. Ha yini Muasiriya a ehleketa leswaku Yerusalema wu ta hlaseleka hi ku olova?

¹¹ Malembe ya nhungu endzhaku ka loko mfumo wa le n’walungwini wu wile hi 740 B.C.E., mufumi lontshwa wa Muasiriya, ku nga Senakeribi, u teka goza ro hlasela Yerusalema. Hi ndlela yo phata Esaya u hlamusela kungu ra Senakeribi ra vutikukumuxi: “Ndzi ta susa mindzilakana ya vanhu, ni swilo swa vona leswi hlayisiweke ndzi ta swi phanga hakunene, naswona ndzi ta wisa vaaki kukota la nga ni matimba. Ku fana ni loko ku ri xisaka, voko ra mina ri ta fikelela xuma xa vanhu; ku fana ni loko munhu a hlengeleta mandza lama siyiweke, mina ndzi ta hlengeleta misava hinkwayo, kunene a nge vi kona la kavatelaka timpapa takwe kumbe a pfulaka nomu wakwe kumbe a tsetsesela.” (Esaya 10:13, 14) Senakeribi u ehleketa leswaku miti yin’wana yi wile nileswaku tiko ra Samariya a ra ha ri kona, hikwalaho Yerusalema wu ta hlaseleka hi ku olova! Muti lowu wu nga ringeta ku hlala wu lwa, kambe handle ko tsetsesela, vaaki va wona va ta hluriwa hi ku hatlisa, nhundzu ya vona yi ta oleriwa tanihi mandza exisakeni lexi siyiweke.

12. Xana Yehovha u kombisa leswaku hi yihi ndlela leyinene yo languta swilo malunghana ni ku tikurisa ka Muasiriya?

¹² Hambiswiritano, Senakeribi u rivale swin’wana. Tiko ra vugwinehi ra Samariya a ri faneriwa hi nxupulo lowu ri wu kumeke. Hambiswiritano, ehansi ka Hosi Hezekiya tiko ra Yerusalema ri tlhele ri va khokholo ra vugandzeri lebyi tengeke. Mani na mani loyi a khumbaka Yerusalema u ta n’wi tiva kahle Yehovha! Hi ku nyangatseka, Esaya wa vutisa: “Xana xihloka xi nga tiendla xo antswa eka loyi a tsemaka hi xona, kumbe saha yi titwarisa eka loyi a yi tirhisaka, ku fana ni loko ntsandza wu tshetshelekisa lava va wu tlakuselaka ehenhla, ku fana ni loko nhonga yi n’wi tlakusele ehenhla la nga riki ntsandza?” (Esaya 10:15) Mfumo wa Asiriya a wu ri xitirhisiwa ntsena lexi tameriweke hi Yehovha, kukota xihloka, saha, nhonga kumbe nkhavi leswi nga tirhisiwaka hi muvatli, mutsemi wa timhandzi kumbe hi murisi. Swa hlamarisa leswi nhonga sweswi yi nga ni ntiya-nhlana wa ku titlakusa ehenhla ka loyi a yi tirhisaka!

13. Kombisa, kutani u hlamusela leswi humelelaka eka (a) “lava nyuheleke.” (b) “nhova ni swihlahla.” (c) “ku vangama ka khwati rakwe.”

¹³ Xana ku ta humelela yini hi Muasiriya? “Hosi ya ntiyiso, Yehovha wa mavuthu, u ta rhumela vuvabyi lebyi hlakataka eka vanhu vakwe lava nyuheleke, naswona ehansi ka ku vangama kakwe ku ta va ni ku hisa loku hisaka ku fana ni ku hisa ka ndzilo. Kutani Ku Vonakala ka Israyele ku fanele ku va ndzilo, Mukwetsimi wakwe a va langavi; ri fanele ku vuvumela ri dya nhova ni swihlahla swakwe swa mitwa hi siku rin’we. Kutani ku vangama ka khwati rakwe ni ka ntanga wa yena wa mihandzu U ta swi herisa, ku suka eka moya-xiviri ku ya fika enyameni, swi ta fana ni ku tsana ka loyi a vabyaka. Kutani mirhi leyin’wana hinkwayo ya khwati rakwe—yi ta endla nhlayo leyi hambi mufana a nga ta kota ku yi tsala.” (Esaya 10:16-19) Ina, Yehovha u ta khutulela “nkhavi” wolowo wa Muasiriya wu tsongahateka! “Lava nyuheleke” va vuthu ra Muasiriya, masocha yakwe lama tiyeke, va ta biwa hi “vuvabyi lebyi hlakataka.” Va ta heleriwa hi matimba! Ku fana ni nhova ni swihlahla swo tala, mavuthu yakwe lama fambaka ehansi ma ta hisiwa hi Ku Vonakala ka Israyele, ku nga Yehovha Xikwembu. Kutani “ku vangama ka khwati rakwe,” tindhuna takwe ta nyimpi ku ta herisiwa. Loko Yehovha a herise Muasiriya, ku ta sala tindhuna ti nga ri tingani lerova mufana u ta swi kota ku ti hlaya hi tintiho ta yena!—Nakambe vona Esaya 10:33, 34.

14. Hlamusela leswi se a swi endliwe hi Muasiriya etikweni ra Yuda hi 732 B.C.E.

¹⁴ Kambe, swi fanele swi va tikerile Vayuda lava tshamaka eYerusalema hi 732 B.C.E. ku pfumela leswaku Muasiriya u ta hluriwa. Vuthu lerikulu ra le Asiriya ri ya emahlweni hi xivindzi. Yingisa nxaxamelo wa miti ya le Yuda leyi weke: “U tile ehenhla ka Ayi . . . eMigroni . . . eMikimaxi . . . Geba . . . Rhama . . . Gibiya wa Sawulo . . . Galimi . . . Laxiya . . . Anathoti . . . Mademena . . . Gebimi . . . eNobo.” (Esaya 10:28-32a)b Eku heteleleni vahlaseri lava va fika eLakixi, tikhilomitara ta 50 ku suka eYerusalema. Ku nga ri khale vuthu lerikulu ra le Asiriya ri xungeta muti lowu. “U tlakusa a xungeta ntshava ya nhwanyana wa Siyoni, xitsunga xa Yerusalema.” (Esaya 10:32b) I yini lexi nga sivelaka Muasiriya loyi?

15, 16. (a) Ha yini Hosi Hezekiya a fanele a va ni ripfumelo leri tiyeke? (b) Hi xihi xisekelo lexi Hezekiya a nga na xona xa ku va ni ripfumelo ra leswaku Yehovha u ta n’wi pfuna?

¹⁵ Loko a ri exigodlweni xakwe emutini, Hosi Hezekiya a nga dyi byi rhelela. U handzule tinguva takwe hi le xikarhi kutani a tifunengeta nguvu yo khwaxa. (Esaya 37:1) U rhuma vanhu eka muprofeta Esaya leswaku va ya vutisa eka Yehovha malunghana ni tiko ra Yuda. Ku nga ri khale va vuya va ri ni nhlamulo ya Yehovha leyi nge: “U nga chavi . . . Kunene ndzi ta lwela muti lowu.” (Esaya 37:6, 35) Kambe, Vaasiriya va ha xungeta naswona va ni xivindzi xa nghala.

¹⁶ Ripfumelo—hi rona leri pfuneke Hosi Hezekiya leswaku a langutana ni khombo leri. Ripfumelo i “vumbhoni lebyi tiyeke bya leswi nga swa xiviri hambiloko swi nga voniwi.” (Vaheveru 11:1) Ri katsa ku vona leswi nga voniwiki hi mahlo ya nyama. Kambe xisekelo xa ripfumelo i vutivi. Swi nga ha endleka Hezekiya wa tsundzuka leswaku Yehovha u vule marito lawa ma chavelelaka ka ha ri emahlweni: “N’wina vanhu vanga lava tshamaka eSiyoni, mi nga chavi Muasiriya, . . . Hikuva hi nkarhinyana—xigwevo ni ku hlundzuka ka mina swi ta hela, endleleni ya vona leyi helaka. Kunene Yehovha wa mavuthu u ta ndzuluta nkharisa ehenhla ka yena ku fana ni le ku hluriweni ka Midiyani eribyeni ra Orebe; naswona nhonga yakwe yi ta va ehenhla ka lwandle, kutani u ta yi tlakusa hi ndlela leyi a endleke ha yona hi Egipta.” (Esaya 10:24-26)c Ina, vanhu va Xikwembu va tshame va langutana ni swiyimo swo nonon’hwa. Vakokwana-xinguwe wa Hezekiya a va tikomba va hluriwa hi vuthu ra le Egipta eLwandle ro Tshwuka. Madzana ya malembe emahlweni ka kwalaho, Gidiyoni a a rhendzeriwe hi vuthu lerikulu loko Midiyani na Amaleke va hlasela Israyele. Kambe, Yehovha u kutsule vanhu vakwe eka swiendlakalo sweswo haswimbirhi.—Eksoda 14:7-9, 13, 28; Vaavanyisi 6:33; 7:21, 22.

17. Xana joko ra Muasiriya ri “tshoveka” hi ndlela yihi, naswona ha yini?

¹⁷ Xana Yehovha u ta tlhela a endla leswi a swi endleke eminkarhini leyi hundzeke? Ina. Yehovha u tshembisa a ku: “Esikwini rero ndzhwalo wakwe wu ta suka ekatleni ra wena, ni joko rakwe enhan’wini ya wena, kunene joko ri ta tshoveka hikwalaho ka mafurha.” (Esaya 10:27) Joko ra Muasiriya ri ta susiwa ekatleni ni le nhan’wini ya vanhu lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona. Kunene, joko ri ta “tshoveka”—ina, ra tshoveka hakunene! Hi vusiku byin’we, ntsumi ya Yehovha yi dlaye 185 000 wa Vaasiriya. Nxungeto lowu wu susiwile, kutani Vaasiriya va fambela makumu endhawini ya Yuda. (2 Tihosi 19:35, 36) Ha yini? “Hikwalaho ka mafurha.” Laha ku nga ha va ku vuriwa mafurha lama tirhiseriweke ku tota Hezekiya ku va hosi ya ndyangu wa Davhida. Xisweswo, Yehovha u hetisisa xitshembiso xakwe: “Kunene ndzi ta lwela muti lowu ndzi wu ponisa hikwalaho ka mina ni hikwalaho ka Davhida nandza wa mina.”—2 Tihosi 19:34.

18. (a) Xana vuprofeta bya Esaya a byi hetiseki hi ndlela yin’we ntsena? Hlamusela. (b) Hi yihi nhlengeletano leyi namuntlha yi fanaka ni tiko ra Samariya ra khale?

¹⁸ Rungula ra Esaya leri hlamuseriwaka eka ndzima leyi ri fambelana ni swiendlakalo swa le tikweni ra Yuda emalembeni yo tlula 2 700 lama hundzeke. Kambe swiendlakalo sweswo i swa nkoka swinene namuntlha. (Varhoma 15:4) Xana sweswo swi vula leswaku swimunuhatwa-nkulu eka rungula leri ro nyanyula—ku nga vaaki va Samariya na Yerusalema swin’we ni Vaasiriya—swi yimeriwa hi vanhu vo karhi va manguva lawa? Ina, swi tano. Ku fana ni tiko ra Samariya leri gandzelaka swikwembu swa hava, Vujagana byi vula leswaku byi gandzela Yehovha, kambe i mugwinehi wo hetelela. Eka An Essay on the Development of Christian Doctrine, John Henry Cardinal Newman wa Rhoma Khatoliki wa pfumela leswaku swilo leswi Vujagana byi swi tirhiseke hi malembe-xidzana yo tala, swo tanihi mirhi ya risuna, makhandlhela, mati yo kwetsima, tinguvu ta vuprista ni swifaniso, “hinkwaswo swi sukela evuhedenini.” Yehovha a nga ha tsakisiwi hi vugandzeri bya Vujagana lebyi nga ni vugwinehi tanihi leswi a a nga byi tsakeli vugandzeri bya swikwembu swa hava bya Samariya.

19. Xana Vujagana byi tsundzuxiwe yini, naswona hi vamani?

¹⁹ Ku ringana malembe yo tala, Timbhoni ta Yehovha ti tsundzuxe Vujagana hi ku hlundzuka ka Yehovha. Hi xikombiso, hi 1955 emisaveni hinkwayo ku nyikeriwe nkulumo ya le rivaleni leyi nge, “Vujagana Kumbe Vukreste—Xana Hi Xihi Lexi Nga ‘Ku Vonakala Ka Misava’?” Nkulumo leyi yi hlamusele khwatsi ndlela leyi Vujagana byi hambukeke ha yona eka tidyondzo ni swiendlo swa xiviri swa Vukreste. Endzhaku ka sweswo, tikopi ta nkulumo leyi, leyi khumbaka mbilu, ti rhumeriwe eka vafundhisi ematikweni yo tala. Nhlengeletano hinkwayo ya Vujagana yi tsandzekile ku yingisa xitsundzuxo xexo. Lexi nga kona ntsena hileswaku Yehovha a byi xupula hi “nkhavi.”

20. (a) I yini lexi nga ta va Muasiriya wa manguva lawa, naswona xi ta tirhisiwa njhani tanihi nkhavi? (b) Xana Vujagana byi ta xupuriwa ku fikela kwihi?

²⁰ Xana Yehovha u ta tirhisa mani leswaku a xupula Vujagana lebyi gwineheke? Nhlamulo hi yi kuma eka ndzima ya vu-17 ya Nhlavutelo. Yona yi hi byela hi ta nghwavava, “Babilona Lonkulu,” leyi yimelaka vukhongeri hinkwabyo bya mavunwa bya misava, ku katsa ni Vujagana. Nghwavava leyi yi gade xivandzana xa muvala wa ribungu lexi nga ni tinhloko ta nkombo ni timhondzo ta khume. (Nhlavutelo 17:3, 5, 7-12) Xivandzana xexo xi yimela nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko.d Tanihi leswi Muasiriya wa khale a loviseke Samariya, xivandzana lexi xa muvala wa ribungu ‘xi ta venga nghwavava, xi yi hlakata ni ku yi swerisa, xi dya tinyama ta yona hinkwato ni ku yi hisa hi ndzilo yi hela.’ (Nhlavutelo 17:16) Xisweswo, Muasiriya wa manguva lawa (matiko lama tirhisanaka ni Nhlangano wa Matiko) u ta hlasela Vujagana, a byi herisa.

21, 22. I mani la nga ta susumeta xivandzana leswaku xi hlasela vanhu va Xikwembu?

²¹ Xana Timbhoni to tshembeka ta Yehovha ti ta herisiwa swin’we ni Babilona Lonkulu? Doo! Xikwembu xa titsakela. Vugandzeri lebyi tengeke byi ta tshama byi ri kona. Hambiswiritano, xivandzana lexi xi lovisaka Babilona Lonkulu xi tlhela xi xondzolota vanhu va Yehovha hi tihlo ro tshwuka. Hi ku endla sweswo, xivandzana lexi a xi hetisisi mianakanyo ya Xikwembu, kambe xi hetisisa mianakanyo ya un’wanyana. A nga va a ri mani? I Sathana Diyavulosi.

²² Yehovha u paluxa rhengu ra Sathana ra vutikukumuxi: “Esikwini rero, ku ta ta swilo embilwini ya wena [Sathana], kunene u ta anakanya makungu yo biha; u fanele u ku: ‘Ndzi ta tlhandluka ndzi ya . . . eka lava va nga kavanyetekiki, lava tshamaka va sirhelelekile, hinkwavo va tshama va nga ri na rirhangu [ro va sirhelela] . . .’ Hi xikongomelo xo teka swilo swo tala ni ku phanga lokukulu.” (Ezekiyele 38:10-12) Sathana u ta tibyela leswi, ‘Ina, ndzi tsandziwa hi yini ku hlohlotela matiko leswaku ma hlasela Timbhoni ta Yehovha? Ta hlaseleka, a ti sirhelelekanga, a ti na wona nseketelo wa politiki. A ti nge lwi. Swi ta olova ngopfu ku ti olela kukota mandza exisakeni lexi nga sirheleriwangiki!’

23. Ha yini Muasiriya wa manguva lawa a ta tsandzeka ku endla vanhu va Xikwembu leswi a swi endlaka eVujaganini?

²³ Kambe tivoneleni n’wina matiko! Tivani leswaku loko mo khumba vanhu va Yehovha, mi ta xi tiva kahle Xikwembu! Yehovha u rhandza vanhu va yena, naswona u ta va lwela hilaha a lweleke Yerusalema hakona emasikwini ya Hezekiya. Loko Muasiriya wa manguva lawa a ringeta ku herisa malandza ya Yehovha, kahle-kahle u ta va a lwa na Yehovha Xikwembu ni Xinyimpfana, Yesu Kreste. Yoleyo i nyimpi leyi Muasiriya a nga ta ka a nga yi hluli. Bibele yi ri: “Leswi xi nga Hosi ya tihosi ni Mufumi wa vafumi, Xinyimpfana xi ta ti hlula.” (Nhlavutelo 17:14; ringanisa Matewu 25:40.) Ku fana ni Muasiriya wa khale, xivandzana xa muvala wa ribungu xi ta ‘ya eku lovisiweni.’ A xi nge he chaviwi.—Nhlavutelo 17:11.

24. (a) Xana Vakreste va ntiyiso va tiyimisele ku endla yini leswaku va langutana ni vumundzuku? (b) Xana Esaya u languta njhani enkarhini lowu taka? (Vona bokisi eka tluka 155.)

²⁴ Vakreste va ntiyiso va nga langutana ni vumundzuku handle ko chava loko va hlayisa vuxaka bya vona na Yehovha byi tiyile, niloko va rhangisa ku endla ku rhandza ka yena evuton’wini bya vona. (Matewu 6:33) Kutani a va nge “chavi nchumu xo biha.” (Pisalema 23:4) Hi mahlo ya vona ya ripfumelo, va ta vona voko ra Xikwembu ra matimba ri tlakuseriwe ehenhla, ri nga lavi ku va xupula, kambe ku va sirhelela eka valala va xona. Kasi tindleve ta vona ti ta twa marito lawa ma tiyisaka nhlana: “Mi nga chavi.”—Esaya 10:24.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 155, 156]

ESAYA A LANGUTA ENKARHINI LOWU TAKA

Esaya 10:20-23

Ndzima ya vu-10 ya Esaya yi kombisa ngopfu-ngopfu ndlela leyi Yehovha a nga ta tirhisa ha yona nhlaselo wa Muasiriya leswaku a avanyisa Israyele ni xitshembiso xakwe xa ku lwela Yerusalema. Tanihi leswi ndzimana 20 ku ya eka 23 ti kumekaka exikarhi ka vuprofeta lebyi, hi ku angarhela ti nga ha langutiwa tanihi leti hetisekaka hi nkarhi wun’we. (Ringanisa Esaya 1:7-9.) Hambiswiritano, mavekelo ya mhaka ma kombisa leswaku tindzimana leti ti tirha ngopfu eminkarhini leyi nga ta landzela, laha tiko ra Yerusalema na rona ri nga ta boheka ku tihlamulela hikwalaho ka swidyoho swa vaaki va rona.

Hosi Akazi u ringeta ku kuma nsirhelelo hi ku kombela mpfuno eka tiko ra Asiriya. Muprofeta Esaya u vula ka ha ri emahlweni leswaku enkarhini lowu taka, vaponi va yindlu ya Israyele a va nge he tlheli va famba endleleni yoleyo ya hava. Tsalwa ra Esaya 10:20 ri vula leswaku va ta “tiseketela hi Yehovha, Mukwetsimi wa Israyele, hi ntiyiso.” Hambiswiritano, ndzimana 21 yi kombisa leswaku i nhlayo leyitsongo ntsena leyi nga ta endla sweswo: “Ku ta vuya masalela ntsena.” Leswi swi hi tsundzuxa hi ta n’wana wa Esaya ku nga Xeyara-yatubu, loyi a nga xikombiso eIsrayele naswona vito rakwe ri vulaka leswaku, “Ku Ta Vuya Masalela Ntsena.” (Esaya 7:3) Ndzimana 22 ya ndzima 10 yi tsundzuxa hi ta “ndzoviso” lowu taka lowu wu bohiweke. Ndzoviso wolowo wu ta va wo lulama hikuva i nxupulo lowu lulameleke vanhu lava xandzukaka. Hikwalaho, ku suka eka tiko leri nga ni vaaki vo tala vo “kotisa swiribyana swa sava ra lwandle,” ku ta vuya masalela ntsena. Ndzimana 23 yi tsundzuxa leswaku ndzoviso lowu wu taka wu ta khumba tiko hinkwaro. Sweswi tiko ra Yerusalema a ri nge tshikiwi.

Tindzimana leti ti swi hlamusela khwatsi leswi endlekeke hi 607 B.C.E., enkarhini lowu Yehovha a tirhiseke Mfumo wa Babilona tanihi “nkhavi” wakwe. Tiko hinkwaro, ku katsa na Yerusalema ri wele emavokweni ya muhlaseri. Vayuda va yisiwe evukhumbini eBabilona ku ringana malembe ya 70. Kambe, endzhaku ka sweswo, van’wana—hambi ku ri “masalela ntsena”—va tlherile va ya pfuxeta vugandzeri lebyi tengeke eYerusalema.

Vuprofeta lebyi nga eka Esaya 10:20-23 byi tlhele byi hetiseka eka lembe-xidzana ro sungula, hilaha swi kombisiwaka hakona eka Varhoma 9:27, 28. (Ringanisa Esaya 1:9; Varhoma 9:29.) Pawulo u hlamusela leswaku hi ndlela ya moya, “masalela” ya Vayuda ma ‘tlhelele’ eka Yehovha eka lembe-xidzana ro sungula C.E., tanihi leswi nhlayo leyitsongo ya Vayuda vo tshembeka yi veke valandzeri va Yesu Kreste kutani yi sungula ku gandzela Yehovha “hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:24) Hi ku famba ka nkarhi va joyiniwe hi Vamatiko lava pfumelaka, lava endleke tiko ra moya, “Israyele wa Xikwembu.” (Vagalatiya 6:16) Eka xiendlakalo lexi, marito ya Esaya 10:20 ma hetisekile: Tiko leri tinyiketeleke eka Yehovha a ‘ra ha pfukanga’ ri n’wi fularherile ri ya lava mpfuno eka vanhu van’wana.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 147]

Senakeribi u vona onge ku hlengeleta matiko swi olova ku fana ni ku hlengeleta mandza exisakeni