Ndzima Ya Vukhume-nhungu
Tidyondzo Malunghana Ni Ku Nga Tshembeki
1. Xana a swi ta va swi ri njhani khale ku tikuma u ri emutini lowu rhendzeriweke?
ANAKANYA leswaku a swi ri njhani khale ku tikuma u ri emutini lowu rhendzeriweke. Ehandle ka marhangu ya wona ku ni nala—la nga ni matimba ni nsele. Wena wa swi tiva leswaku nala loyi se u hlule miti yin’wana. Sweswi u tiyimisele ku hlula ni ku phangela muti wa rikwenu, a pfinya ni ku dlaya vaaki va wona. Mavuthu ya valala ma ni matimba lamakulu lerova a mi nge kali mi tlakusa voko mi lwa na wona; ntshembonyana lowu mi nga na wona ntsena i marhangu ya muti leswaku ma sivela mavuthu lawa ku nghena. Loko u hoxa mahlo ehandle ka marhangu, u kota ku vona swihondzo swo sivelela leswi valala va teke na swona. Hi hala tlhelo va ni switirho swo hlasela, leswi kotaka ku kampfula maribye yo hirimuxa swisirhelelo swa n’wina. U vona swo gemba makhumbi ni switepisi swa vona swo khandziya ha swona, vacopi va vona ni makalichi swin’we ni ntshungu wa vona wa masocha. A hi ku chavisa ka swona!
2. Xana ku rhendzela loku hlamuseriwaka eka Esaya ndzima 22 ku endleke rini?
2 Eka Esaya ndzima 22, hi hlaya hi ta ku rhendzela ko tano—ku rhendzeriwa ka Yerusalema. Xana ku endleke rini? Swa tika ku boxa ku rhendzela ko karhi, laha ku hetisekeke swilo hinkwaswo leswi hlamuseriweke laha. Swi le rivaleni leswaku vuprofeta lebyi byi twisiseka kahle tanihi nhlamuselo yo angarhela ya ku rhendzela ko hambana-hambana loku muti wa Yerusalema a wu ta langutana na kona, xitsundzuxo xa leswi a swi ta humelela.
3. Xana vaaki va Yerusalema va ku tekise ku yini ku rhendzela loku Esaya a ku hlamuseleke?
3 Hi ku landza ku rhendzela loku Esaya a ku hlamuseleke, xana vaaki va Yerusalema va endle yini? Tanihi vanhu lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona, xana va kombele eka Yehovha leswaku a va ponisa? Doo, a va kombisanga vutlhari, ku nga langutelo leri nga kona namuntlha eka vo tala lava vulaka leswaku va gandzela Xikwembu.
Muti Lowu Rhendzeriweke
4. (a) “Nkova wa xivono” i yini, naswona ha yini wu thyiwe vito leri? (b) Byi njhani vumoya bya vaaki va Yerusalema?
4 Eka ndzima 21 ya Esaya, rin’wana ni rin’wana ra marungula manharhu ya ku avanyisa ri sunguriwe hi marito lama nge, “Ku avanyisiwa.” (Esaya 21:1, 11, 13) Ndzima 22 yi sungula hi mukhuva lowu fanaka: “Ku avanyisiwa ka nkova wa xivono: Kutani, swo yini ha wena leswi u tlhandlukeke hi ku helela u ya elwangwini?” (Esaya 22:1) “Nkova wa xivono” ku vuriwa Yerusalema. Muti lowu wu vuriwa nkova hikuva, hambileswi wu tlakukeke, wu rhendzeriwe hi tintshava to leha. Wu fambelana ni “xivono” hikuva swivono swo tala swa Xikwembu ni tinhlavutelo swi humelela kona kwala. Hikwalaho ka sweswo, vaaki va muti lowu va fanele va yingisa marito ya Yehovha. Ematshan’weni ya sweswo, va n’wi honisile naswona va hambukele evugandzerini bya mavunwa. Nala loyi a rhendzelaka muti lowu i xitirho xa ku avanyisa ka Xikwembu eka vanhu va xona lava hambukeke.—Deteronoma 28:45, 49, 50, 52.
5. I yini lexi nga vaka xi endle vanhu va tlhandlukela emalwangwini ya vona?
5 Xiya leswaku vaaki va Yerusalema va ‘tlhandluke hi ku helela va ya elwangwini’ ra tindlu ta vona. Eminkarhini ya khale, malwangu ya tindlu ta Vaisrayele a ma andlalekile naswona hakanyingi mindyangu a yi dzumba kona. Esaya a nga xi boxi xivangelo xa ku tlhandluka ka vona enkarhini lowu, kambe marito yakwe ma kombisa leswaku a nga yi tsakeli mhaka leyi. Kutani, swi nga ha endleka leswaku a va tlhandlukele emalwangwini va ya khongela swikwembu swa mavunwa. Lowu a wu ri mukhuva wa vona emalembeni ya le kusuhi ni ku lovisiwa ka Yerusalema hi 607 B.C.E.—Yeremiya 19:13; Sofaniya 1:5.
6. (a) Hi swihi swiyimo leswi veke kona eYerusalema? (b) Ha yini van’wana a va khana, kambe a ku ta endleka yini?
6 Esaya u ya emahlweni a ku: “A wu tele ku pfilunganyeka, muti wa huwa, muti lowu khanaka. Lava dlayiweke va wena a va dlayiwanga hi banga, hambi ku ri lava feke enyimpini.” (Esaya 22:2) Mintshungu yi khitikanele emutini lowu, naswona wu ni mpfilumpfilu. Vanhu lava nga etindleleni a va ba huwa, va khomiwe hi ku chava. Kambe, van’wana a va khana, kumbexana hileswi a va titwa va sirhelelekile kumbe hileswi a va ehleketa leswaku khombo ra hundza.a Hambiswiritano, ku khana hi nkarhi wolowo a ku ri vuphukuphuku. Vo tala va muti wolowo a va ta fa hi ndlela ya tihanyi ku tlula ya lava dlayiwaka hi banga. Muti wolowo wu rhendzeriweke a wu swi koti ku kuma swakudya leswi taka hi le handle. Switlati swa muti wolowo a swi hunguteka. Vanhu lava sikaka hi ndlala ni ku manyana ka vona swi pfuxe mintungu. Hikwalaho vo tala eYerusalema a va ta dlayiwa hi ndlala ni ntungu. Sweswo swi endleke hi 607 B.C.E. ni hi 70 C.E.—2 Tihosi 25:3; Swirilo 4:9, 10.b
7. Xana vafumi va Yerusalema va endle yini enkarhini wa ku rhendzeriwa ka wona, naswona ku endleke yini eka vona?
7 Eka nkitsinkitsi lowu, xana vafumi va Yerusalema va rhangele hi ndlela yihi? Esaya wa hlamula: “Vafumi va wena va tihanyi va baleke hi nkarhi wun’we. Va khotsiwile handle ko tirhisa vurha. Vanhu va wena hinkwavo lava kumiweke, va khotsiwe swin’we. A va balekile va ya ekule.” (Esaya 22:3) Vafumi ni vavanuna va matimba va balekile kutani va khomiwa! Handle ko copiwa hi vurha, va khomiwile va khotsiwa. Sweswo swi endleke hi 607 B.C.E. Endzhaku ka loko rirhangu ra Yerusalema ri hirimuxiwile, Hosi Sedekiyasi u balekile nivusiku swin’we ni vavanuna vakwe va matimba. Hiloko nala a swi twa, a va hlongorisa, a ya va kuma etimbaleni ta Yeriko. Hiloko vavanuna lava va matimba va tala nhova! Kutani Sedekiyasi a khomiwa, a dlayiwa mahlo, a bohiwa hi tinketana ta koporo, a huduleriwa eBabilona. (2 Tihosi 25:2-7) Vona vuyelo byo biha swonghasi bya ku nga tshembeki ka yena!
Ku Tsemeka Nhlana Hikwalaho Ka Khombo
8. (a) Xana Esaya u titwise ku yini hi vuprofeta bya khombo leri nga ta wela Yerusalema? (b) Xana xivono xa le Yerusalema a xi ta va xihi?
8 Vuprofeta lebyi byi tlhave mbilu ya Esaya. U ri: “Tshikani ku ndzi honolela. Ndzi ta kombisa mbitsi hi ku rila. Mi nga sindzisi ku ndzi chavelela hikwalaho ka ku phangiwa ka nhwanyana wa vanhu va mina.” (Esaya 22:4) Esaya u rile mihloti hikwalaho ka khombo leri profetiweke ra muti wa Mowabu ni wa Babilona. (Esaya 16:11; 21:3) Kutani u tsemeke nhlana ni ku rila hi xiviti loko a anakanya hi khombo leri nga ta wela varikwavo. A a nga chaveleleki. Ha yini? “Hikuva i siku ra mpfilumpfilu ni ra ku kandziyela ni ra ku pfilunganyeka leri Hosi leyi Lawulaka, Yehovha wa mavuthu, a ri tiseke enkoveni wa xivono. Ku ni la mbundzumuxaka khumbi, ni xirilo entshaveni.” (Esaya 22:5) Muti wa Yerusalema a wu ta tala ku pfilunganyeka loku chavisaka. Vanhu a va ta kayakayisiwa hi ku chava, va ri hava xikongomelo. Loko nala a sungula ku wisa marhangu ya muti, a ku ta va ni “xirilo entshaveni.” Xana sweswo a swi vula leswaku vaaki va muti lowu a va ta rila eka Xikwembu etempeleni ya xona yo kwetsima, eNtshaveni ya Moriya? Kumbexana! Hambiswiritano, hikwalaho ka ku pfumala ka vona ku tshembeka swi fanele swi kombisa leswaku ku rila ka vona hikwalaho ka ku chava a ku ta endla ngulumelo etintshaveni leti nga ekusuhi.
9. Hlamusela vuthu leri xungetaka Yerusalema.
9 I nala wa muxaka muni la xungetaka Yerusalema? Esaya wa hi byela: “Naswona Elami u teke nkotloto wa miseve hi tihanci, ekalichini ya nyimpi ya munhu wa la misaveni; kasi Kiri yena u funungule xitlhangu.” (Esaya 22:6) Valala va hlome va helela. Va ni vacopi lava minkotloto ya vona yi teleke miseve. Tinhenha ti lulamisa switlhangu swa tona leswaku ti ta lwa. Ku ni makalichi ni tihanci leti leteleriweke nyimpi. Vuthu leri ri katsa masocha ya muti wa Elami, lowu kumekaka en’walungwini wa laha sweswi ku nga Nsonga-nkulu wa Peresiya, ni masocha ya muti wa Kiri, lowu kumbexana a wu kumeka ekusuhi ni wa Elami. Ku boxiwa ka matiko wolawo ku kombisa mpfhuka lowukulu lowu vahlaseri volavo va wu fambeke. Swi tlhela swi kombisa leswaku vacopi lava nga Vaelami kumbexana a va ri evuthwini leri xungetaka Yerusalema esikwini ra Hezekiya.
Matshalatshala Ya Ku Tisirhelela
10. Hi swihi swiendlakalo leswi vulaka khombo emutini lowu?
10 Esaya u hlamusela xiyimo lexi vaka kona: “Rivala ra le hansi ra wena leri hlawulekeke ri ta tala makalichi ya nyimpi, kunene tihanci ti ta yima hi le nyangweni, ku ni loyi a nga ta susa xisirhelelo xa Yuda.” (Esaya 22:7, 8a) Makalichi ni tihanci swi tate timbala ta le handle ka muti wa Yerusalema naswona swi lunghekele ku hlasela tinyangwa ta muti. “Xisirhelelo xa Yuda” lexi susiwaka i yini? Kumbexana, i nyangwa ya muti, leyi ku susiwa ka yona ku vulaka khombo eka vasirheleri.c Loko ku susiwa xisirhelelo lexi, muti wu pfulekela vahlaseri.
11, 12. Hi wahi magoza yo sirhelela lama tekiwaka hi muti wa Yerusalema?
11 Sweswi Esaya u vulavula hi matshalatshala ya vanhu ya ku tisirhelela. Va rhanga hi ku anakanya hi matlhari! “Esikwini rero u ta languta tlhelo ra vuhlayiselo bya swihlomo endlwini ya le khwatini, kunene n’wina mi ta vona timbhovo ta rirhangu ra Muti wa Davhida, hikuva ti ta va ti tele. Mi ta hlengeleta mati ya xidziva xa le hansi.” (Esaya 22:8b, 9) Matlhari ma hlayisiwa evuhlayiselweni bya swihlomo endlwini ya le khwatini. Vuhlayiselo lebyi bya swihlomo byi akiwe hi Solomoni. Tanihi leswi a byi akiwe hi mikedari ya le Lebanoni, a yi vitaniwa “Yindlu ya Khwati ra Lebanoni.” (1 Tihosi 7:2-5) Ku kamberiwa timbhovo ta rirhangu. Ku hlengeletiwa mati—lama nga xisirhelelo lexikulu. Vanhu a va nge hanyi handle ka mati. Handle ka wona, muti a wu nge tiyi. Kambe, xiya leswaku a ku vuriwi nchumu malunghana ni ku tshembela ka vona eka Yehovha leswaku va pona. Ematshan’weni ya sweswo, va tshemba rifuwo ra vona. Hina hi nga tshuki hi endla xihoxo xexo!—Pisalema 127:1.
12 Xana ku nga endliwa yini hi timbhovo leti nga erirhangwini? “Entiyisweni mi ta hlaya tindlu ta Yerusalema. Mi ta hirimuxa ni tindlu leswaku rirhangu ri nga fikeleleki.” (Esaya 22:10) Ku kamberiwa tindlu leswaku ku kumiwa leti ti nga hirimuxiwaka leswaku ku kumeka switirhisiwa swo pfala timbhovo teto. Sweswo swi endleriwa leswaku nala a nga boxi rirhangu hinkwaro.
Vanhu Vo Pfumala Ripfumelo
13. Xana vanhu va ringetisa ku yini ku tiyiseka leswaku va kuma mphakelo wa mati, kambe va rivala mani?
13 “Mi fanele ku endla xihlambelo exikarhi ka marhangu lamambirhi, xa mati ya xidziva xa khale. Kunene a mi nge n’wi languti Muendli Lonkulu wa xona, ni loyi a xi vumbeke khale swinene a mi nge n’wi voni.” (Esaya 22:11) Matshalatshala ya ku hlengeleta mati, lama hlamuseriweke laha ni le ka ndzimana 9, ma hi tsundzuxa leswi endliweke hi Hosi Hezekiya leswaku a sirhelela muti eka Vaasiriya lava hlaselaka. (2 Tikronika 32:2-5) Hambiswiritano, vanhu va muti wa vuprofeta lebyi bya Esaya a va na ripfumelo. Ku hambana na Hezekiya, loko va ri karhi va tiyisa xisirhelelo xa muti, a va anakanyi hi Muvumbi.
14. Ku nga khathariseki rungula ra Yehovha ra xitsundzuxo, hi rihi langutelo ra vuphukuphuku leri vanhu va nga na rona?
14 Esaya u ya emahlweni a ku: “Hosi leyi Lawulaka, Yehovha wa mavuthu, esikwini rero u ta endla leswaku ku riliwa, ku biwa nkosi, ku tsemetiwa mpandla ni leswaku ku khamiwa nguvu yo khwaxa. Kambe waswivo, ku khana ni ku tsaka, ku dlayiwa ka tihomu ni ku tlhaviwa ka tinyimpfu, ku dyiwa ka nyama ni ku nwiwa ka vhinyo, ‘A ku dyiweni, ku nwiwa, hikuva mundzuku hi ta fa.’” (Esaya 22:12, 13) Vaaki va Yerusalema a va tisolanga hikwalaho ka ku xandzukela Yehovha. A va rili, a va tsemeti misisi ya vona, kumbe ku ambala nguvu yo khwaxa ku kombisa ku hundzuka. Loko a va swi endlile sweswo, kumbexana Yehovha a a ta va ponisa eka makhombo lawa a va langutane na wona. Ematshan’weni ya sweswo, va omise tinhloko va tinyikela entsakweni. Ku ni langutelo leri fanaka namuntlha eka vanhu vo tala lava nga pfumeriki eka Xikwembu. Hikwalaho ka leswi va nga riki na ntshembo—eku pfuxiweni ka vafi kumbe eParadeyisini leyi taka ya laha misaveni—va hanyela ku tiphina, va ku: “A hi dyeni hi nwa, hikuva mundzuku hi ta fa.” (1 Vakorinto 15:32) Va kome miehleketo! Loko vo tshembela eka Yehovha, a va ta kuma ntshembo lowu tshamaka hi masiku!—Pisalema 4:6-8; Swivuriso 1:33.
15. (a) Hi rihi rungula ra Yehovha ro avanyisa Yerusalema, naswona i mani la hetisisaka ku avanyisa kakwe? (b) Ha yini Vujagana byi ta weriwa hi khombo ro fana ni ra Yerusalema?
15 Vaaki va Yerusalema lava rhendzeriweke a va nge wu kumi nsirhelelo. Esaya u ri: “Yehovha wa mavuthu u tihlavuterile etindleveni ta mina: ‘“A mi nge rivaleriwi xidyoho lexi mi nga si fa,” ku vula Hosi leyi Lawulaka, Yehovha wa mavuthu.’” (Esaya 22:14) Hikwalaho ka ku sihalala ka timbilu ta vanhu, a va nge rivaleriwi. Rifu ri ta ta hakunene. I mhaka leyi tiyeke. Hosi Leyi Lawulaka, Yehovha wa mavuthu, u swi vurile. Eku hetisekeni ka marito ya Esaya ya vuprofeta, muti wa Yerusalema wo pfumala ku tshembeka wu weriwe hi khombo kambirhi. Wu lovisiwe hi mavuthu ya le Babilona kutani endzhaku wu lovisiwa hi ya le Rhoma. Hi ndlela leyi fanaka, khombo ri ta wela vaaki va Vujagana lebyi nga tshembekiki lebyi swirho swa byona swi vulaka leswaku swi gandzela Xikwembu, kambe kahle-kahle swa xi landzula hi mintirho ya swona. (Tito 1:16) Swidyoho swa Vujagana, swin’we ni swa vukhongeri byin’wana bya misava lebyi byi delelaka tindlela to lulama ta Xikwembu, swi “tlhandlekelane ku ya fika ehenhla etilweni.” Ku fana ni xidyoho xa Yerusalema wo gwineha, xidyoho xa vona i xikulu ngopfu lerova a swi koteki ku va rivalela.—Nhlavutelo 18:5, 8, 21.
Mulanguteri Wa Vutianakanyi
16, 17. (a) I mani loyi sweswi a kumaka rungula ra xitsundzuxo leri humaka eka Yehovha, naswona ha yini? (b) Hikwalaho ka ku titlakusa ka yena, xana ku ta endleka yini hi Xebina?
16 Sweswi muprofeta u susa nyingiso wakwe eka rixaka leri nga tshembekiki a wu yisa eka munhu wo karhi la nga tshembekiki. Esaya wa tsala: “Hosi leyi Lawulaka, Yehovha wa mavuthu, u te: ‘Famba u ya nghena eka mulanguteri loyi, eka Xebina, loyi a lawulaka yindlu, “I yini lexi nga xa wena laha, naswona i mani la nga wa wena laha, leswi u ticeleleke xilahlo laha?” U ticelela xilahlo laha ku tlakukeke; u tikovotlela vutshamo eribyeni.’”—Esaya 22:15, 16.
17 Xebina i ‘mulanguteri wa yindlu,’ kumbexana yindlu ya Hosi Hezekiya. Xisweswo, u ni xikhundlha xa le henhlanyana, lexi nga ekusuhi ni xa hosi. Ku languteriwe leswikulu eka yena. (1 Vakorinto 4:2) Kambe, hambileswi a a fanele a rhanga hi ku nyikela nyingiso etimhakeni ta tiko, Xebina u tikarhatela ku kuma ndhuma ya yena n’wini. U endle leswaku sirha ro xonga—leri fanaka ni ra hosi—ri kovotleriwa yena eribyeni. Hi ku vona sweswo, Yehovha u huhutele Esaya leswaku a tsundzuxa mulanguteri loyi a nga tshembekiki a ku: “Waswivo! Yehovha u ku cukumetela ehansi hi ku cukumeta lokukulu, Wena munhu la tiyeke emirini, a ku khoma hi matimba. Kunene u ta ku tsondzela swi tiya, kukota bolo etikweni ro anama. U ta fela kona, naswona makalichi ya ku vangama ka wena ma ta va tingana ta yindlu ya n’wini wa wena. Naswona ndzi ta ku hlongola exikhundlheni xa wena; u ta wisiwa exitshan’weni xa wena xa ximfumo.” (Esaya 22:17-19) Hikwalaho ka vutianakanyi byakwe, Xebina a nge kumi hambi ku ri sirha leri tolovelekeke eYerusalema. Ematshan’weni ya sweswo, u ta cukumetiwa kukota bolo, leswaku a ya fela etikweni ra le kule. Emhakeni leyi hi kuma xitsundzuxo xa hinkwavo lava va rhwexiweke vutihlamuleri exikarhi ka vanhu va Xikwembu. Ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha swi ta vanga ku lahlekeriwa hi vulawuri byebyo ni ku susiwa nkarhi wun’wana.
18. I mani la nga vekiwa ematshan’weni ya Xebina, naswona swi vula yini leswaku yena u ta kuma tinguvu ta Xebina ni xilotlelo xa yindlu ya Davhida?
18 Kambe, xana Xebina u ta susiwa njhani exikhundlheni xakwe? Hi ku tirhisa Esaya, Yehovha wa hlamusela: “Esikwini rero ndzi ta vitana nandza wa mina, ku nga Eliyakimi n’wana wa Hilkiya. Ndzi ta n’wi ambexa nguvu yo leha ya wena, ndzi ta n’wi khama hi nceka wa wena, vulawuri bya wena ndzi ta byi veka evokweni rakwe; u ta va tata wa vaaki va Yerusalema ni yindlu ya Yuda. Naswona xilotlelo xa yindlu ya Davhida ndzi ta xi veka ekatleni rakwe, u ta pfula a nga vi kona la pfalaka, kutani u ta pfala a nga vi kona la pfulaka.” (Esaya 22:20-22) Ematshan’weni ya Xebina ku ta vekiwa Eliyakimi, a nyikiwa tinguvu ta nandza swin’we ni xilotlelo xa yindlu ya Davhida. Bibele yi tirhisa rito leri nge “xilotlelo” ku kombisa vulawuri, hulumendhe kumbe matimba. (Ringanisa Matewu 16:19.) Eminkarhini ya khale, mutsundzuxi wa hosi, loyi a a tamerisiwa swilotlelo, minkarhi yin’wana a a langutela makamara ya vuhosi, a tlhela a hlawula lava a va ta endla ntirho wa hosi. (Ringanisa Nhlavutelo 3:7, 8.) Xisweswo, ntirho wa nandza i wa nkoka, naswona ku languteriwe leswikulu eka mani na mani loyi a nga nandza. (Luka 12:48) Xebina a nga ha va a ri na byona vuswikoti, kambe hikwalaho ka leswi a nga tshembekiki, Yehovha u ta veka un’wana ematshan’weni yakwe.
Timhingu Timbirhi To Fanekisela
19, 20. (a) Xana Eliyakimi u ta va nkateko eka vanhu varikwavo hi ndlela yihi? (b) Ku ta endleka yini eka lava hambetaka va tshemba Xebina?
19 Eku heteleleni, Yehovha u tirhisa ririmi ro fanekisela ku hlamusela ku tekeriwa ka Xebina matimba ma nyikiwa Eliyakimi. U ri: “‘Ndzi ta n’wi dzima [Eliyakimi] kukota mhingu endhawini leyi tshamaka hi masiku, u ta fana ni xiluvelo xa ku vangama endlwini ya tata wakwe. Kutani ku vangama hinkwako ka yindlu ya tata wakwe va ta ku hayeka eka yena, vatukulu ni swihluke, swibya hinkwaswo swa muxaka lowutsongo, swibya swa nkambana swin’we ni swibya hinkwaswo swa makhuwana lamakulu. Esikwini rero,’ ku vula Yehovha wa mavuthu, ‘mhingu [Xebina] leyi dzimiwaka endhawini leyi tshamaka hi masiku yi ta susiwa, yi ta ceriwa yi wa, ndzhwalo lowu wu nga ehenhla ka yona wu ta susiwa, hikuva Yehovha u swi vurile.’”—Esaya 22:23-25.
20 Eka tindzimana leti, mhingu yo sungula i Eliyakimi. U ta va “xiluvelo xa ku vangama” endlwini ya tata wakwe, Hilkiya. Ku hambana na Xebina, a nge tisi xisandzu endlwini ya tata wakwe kumbe evitweni ra yena. Eliyakimi u ta va xisekelo lexi tshamaka hi masiku eka swibya swa le kaya, ku nga van’wana lava tirhelaka hosi. (2 Timotiya 2:20, 21) Ku hambana ni sweswo, mhingu ya vumbirhi ku vuriwa Xebina. Hambileswi a nga ha langutekaka a sirhelelekile, u ta susiwa. Mani na mani loyi a hambetaka a tshemba yena u ta wa.
21. Eminkarhini ya manguva lawa, ku fana na Xebina, i mani loyi a tekeriweke xikhundlha, ha yini, naswona xi tekiwe hi mani?
21 Ntokoto wa Xebina wu hi tsundzuxa leswaku exikarhi ka lava vulaka leswaku va gandzela Xikwembu, lava amukelaka malunghelo ya ntirho va fanele va ma tirhisela ku tirhela van’wana ni ku dzunisa Yehovha. A va fanelanga va ri tirhisa hi ndlela yo biha lunghelo ra vona leswaku va fuwa kumbe va tikumela ndhuma. Hi xikombiso, i khale Vujagana byi ri karhi byi tivula nandza loyi a vekiweke, muyimeri wa laha misaveni wa Yesu Kreste. Hambiswiritano, tanihi leswi Xebina a xumbadzeke tata wakwe hi ku lava ku vangama ka yena, varhangeri va Vujagana na vona va xumbadze Muvumbi hi ku tihlengeletela rifuwo ni ku tilavela matimba. Hikwalaho, loko ku fika nkarhi wa ku avanyisa lowu a wu ta “sungula hi yindlu ya Xikwembu” hi 1918, Yehovha u suse Vujagana. Ku vekiwe mulanguteri un’wana—“mulanguteri wo tshembeka, lowo tlhariha”—loyi a vekiweke ehenhla ka vandyangu wa Yesu va laha misaveni. (1 Petro 4:17; Luka 12:42-44) Ntlawa lowu wu hlanganeke wu tikombe wu faneleka ku tamela “xilotlelo” xa vuhosi xa yindlu ya Davhida. Kukota “mhingu” leyi tshembekaka, wu tikombe wu ri xisekelo lexi tiyeke xa “swibya” leswin’wana hinkwaswo, Vakreste lava totiweke lava nga ni vutihlamuleri byo hambana-hambana, lava kumaka swakudya swa moya eka mhingu leyi. “Tinyimpfu tin’wana,” ku fana ni ‘muluveri la nga endzeni ka tinyangwa’ ta Yerusalema wa khale, ti titshege hi “mhingu” leyi, Eliyakimi wa manguva lawa.—Yohane 10:16; Deteronoma 5:14.
22. (a) Ha yini ku tekiwa ka xikhundlha xa Xebina tanihi mulanguteri ku endleke hi nkarhi lowu faneleke? (b) Eminkarhini ya manguva lawa, ha yini ku vekiwa ka “mulanguteri wo tshembeka, lowo tlhariha,” ku fike hi nkarhi?
22 Eliyakimi u teke xikhundlha xa Xebina loko Senakeribi ni valandzeri vakwe va ri karhi va xungeta Yerusalema. Hilaha ku fanaka, “mulanguteri wo tshembeka, lowo tlhariha,” u vekiwe leswaku a tirha enkarhini wa makumu, lowu nga ta hela loko Sathana ni valandzeri vakwe va hlasela “Israyele wa Xikwembu” ni vanakulobye lava nga tinyimpfu tin’wana, ro hetelela. (Vagalatiya 6:16) Ku fana ni le sikwini ra Hezekiya, nhlaselo wolowo wu ta gimeta hi ku lovisiwa ka valala va leswo lulama. Lava va titshegaka hi “mhingu leyi dzimiwaka endhawini leyi tshamaka hi masiku,” mulanguteri wo tshembeka, va ta pona, hilaha vaaki vo tshembeka va Yerusalema va poneke hakona loko Vaasiriya va hlasela tiko ra Yuda. Kutani, i vutlhari ku ka hi nga titshegi hi “mhingu” leyi nga pfuniki nchumu, ku nga Vujagana!
23. Xana eku heteleleni ku endleke yini eka Xebina, naswona hi nga dyondza yini eka swona?
23 Xana ku endleke yini eka Xebina? Ku hava rungula leri kombisaka ndlela leyi byi hetisekeke ha yona vuprofeta lebyi khumbaka yena, lebyi tsariweke eka Esaya 22:18. Loko a titlakusa kutani a yisiwa ehansi, u kotisa Vujagana, kambe a nga va a dyondze swo karhi eka ndzayo leyi a yi kumeke. Emhakeni leyi, u hambane ngopfu ni Vujagana. Loko Rabuxake lowa Muasiriya a lerisa leswaku muti wa Yerusalema wu baleka, mulanguteri lontshwa wa Hezekiya, ku nga Eliyakimi, u rhangele ntlawa lowu a wu n’wi hlanganisa. Hambiswiritano, Xebina u le kusuhi na yena tanihi leswi a nga xandla xa hosi. Swi le rivaleni leswaku Xebina wa ha tirhela hosi. (Esaya 36:2, 22) Mawaku dyondzo leyinene swonghasi eka lava va nga tshukaka va lahlekeriwa hi malunghelo ya ntirho enhlengeletanweni ya Xikwembu! Ematshan’weni ya ku hlundzuka ni ku lan’wa, i swinene leswaku va hambeta va tirhela Yehovha kun’wana ni kun’wana laha a va vekaka kona. (Vaheveru 12:6) Hi ku endla tano, va ta papalata khombo leri nga ta wela Vujagana. Ematshan’weni ya sweswo, va ta kuma tintswalo ta Xikwembu ni mikateko ya xona hilaha ku nga heriki.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Hi 66 C.E., Vayuda vo tala va khanile loko mavuthu ya Rhoma lawa a ma rhendzele Yerusalema ma tlhela.
b Hi ku ya hi n’wamatimu wa lembe-xidzana ro sungula Josephus, hi 70 C.E., ndlala ya le Yerusalema a yi ri yikulu swinene lerova vanhu va kale va dya madzovo, byanyi ni muhula. Eka xiendlakalo xin’wana lexi vikiweke, manana un’wana u oxe n’wana wakwe, a mukisana na yena a dya.
c Hi tlhelo rin’wana, “xisirhelelo xa Yuda” xi nga ha vula nchumu wun’wana lowu sirhelelaka muti, tanihi makhokholo lawa ku hlayisiwaka eka wona matlhari ni laha masocha ma tshamaka kona.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 231]
Loko Sedekiyasi a baleka, u khomiwile kutani a dlayiwa mahlo
[Xifaniso lexi nga eka tluka 232, 233]
Vumundzuku a byi tshembisi eka Vayuda lava siveleriweke eYerusalema
[Xifaniso lexi nga eka tluka 239]
Eliyakimi u endliwe “mhingu leyi dzimiwaka endhawini leyi tshamaka hi masiku” hi Hezekiya
[Xifaniso lexi nga eka tluka 241]
Ku fana na Xebina, varhangeri vo tala va Vujagana va tise xisandzu eka Muvumbi hi ku hlengeleta rifuwo
[Swifaniso leswi nga eka tluka 242]
Eminkarhini ya manguva lawa ntlawa wa mulanguteri wo tshembeka wu vekiwa ehenhla ka vandyangu wa Yesu