Ndzima Ya Vumune
“N’wina Mi Timbhoni Ta Mina”!
1. Yehovha u byi tirhisa njhani vuprofeta, naswona vanhu vakwe va fanele va angula njhani eka vuprofeta lebyi hetisekeke?
KU KOTA ku profeta swa nkarhi lowu taka i nchumu wun’wana lowu hambanisaka Xikwembu xa ntiyiso ni swikwembu leswin’wana hinkwaswo swa mavunwa. Kambe loko Yehovha a profeta, a nga vi a lava ku kombisa Vukwembu byakwe ntsena. Hilaha swi kombisiweke hakona eka Esaya ndzima 43, Yehovha u endla leswaku vuprofeta byi kombisa Vukwembu byakwe ni rirhandzu leri a nga na rona eka vanhu lava a endleke ntwanano na vona. Vanhu va yena na vona a va nge languti vuprofeta lebyi hetisekeke, ivi va yima va khondla mavoko; va fanele va nyikela vumbhoni bya leswi va swi voneke. Ina, va fanele va va timbhoni ta Yehovha!
2. (a) A xi ri xihi xiyimo xa moya xa Israyele enkarhini wa Esaya? (b) Yehovha u ma pfule njhani mahlo ya vanhu vakwe?
2 Lexi hlomulaka mbilu, hi nkarhi wa Esaya tiko ra Israyele a ri ri exiyin’weni xo biha swinene lerova Yehovha a a teka vanhu va kona va ri swilema hi tlhelo ra moya. “Humesa vanhu lava feke mahlo hambileswi mahlo ma nga kona, ni lava feke tindleve hambileswi tindleve va nga na tona.” (Esaya 43:8) Xana vanhu lava feke mahlo ni tindleve hi tlhelo ra moya a va ta swi kotisa ku yini ku va timbhoni ta Yehovha leti hanyaka? A ku ri ni ndlela yin’we ntsena. Mahlo ni tindleve ta vona a swi fanele swi pfuriwa hi singita. Kutani Yehovha u swi pfurile hakunene! Njhani? Xo sungula, Yehovha u va xupule hi nkhavi wo fehla—vaaki va mfumo wa le n’walungwini wa Israyele va yisiwe evuhlongeni hi 740 B.C.E., kasi va le Yuda va landzele hi 607 B.C.E. Hiloko Yehovha a nghenelela hi matimba a lamulela vanhu vakwe hi ku va ntshunxa, a teka masalela lama hundzukeke ni lama kumeke matimba ya moya a ma tlherisela etikweni ra rikwavo hi 537 B.C.E. Kahle-kahle, Yehovha a a tiyiseka hi ku helela leswaku xikongomelo xakwe emhakeni leyi a xi nga ta siveriwa hi munhu, lerova loko ka ha sele malembe ya kwalomu ka 200, u vulavule hi ku ntshunxiwa ka Israyele onge hi loko ana se ku endlekile.
3. Hi xihi xikhutazo lexi Yehovha a xi nyikaka vanhu lava a va ta ya evuhlongeni?
3 “Yehovha, Mutumbuluxi wa wena, u vurile, Wena Yakobe, ni Muvumbi wa wena, Wena Israyele, a ku: ‘U nga chavi, hikuva ndzi ku kutsurile. Ndzi ku vitane hi vito ra wena. U wa mina. Loko wo hundza ematini, ndzi ta va na wena; ni loko wo hundza emilambyeni, a yi nge ku khukhuli. Loko wo famba endzilweni, a wu nge vavuriwi, ni langavi a ri nge ku hisi. Hikuva hi mina Yehovha Xikwembu xa wena, Mukwetsimi wa Israyele, Muponisi wa wena.’”—Esaya 43:1-3a.
4. Yehovha i Mutumbuluxi wa Israyele hi ndlela yihi, naswona u nyika vanhu vakwe xitiyisekiso xihi malunghana ni ku tlhelela ka vona etikweni ra rikwavo?
4 Yehovha wa khumbeka swinene hi Israyele hikuva i tiko ra yena. Hi yena a ri tumbuluxeke, a hetisisa ntwanano lowu a wu endleke na Abrahama. (Genesa 12:1-3) Phela, Pisalema 100:3 yi ri: “Tivani leswaku Yehovha i Xikwembu. Hi yena la hi endleke, a hi tiendlanga. Hi vanhu vakwe ni tinyimpfu ta madyelo yakwe.” Leswi a nga Mutumbuluxi ni Mukutsuri wa Israyele, Yehovha u ta tlherisela vanhu vakwe etikweni ra rikwavo hi ku hlayiseka. Swirhalanganya, swo tanihi mati, milambu leyi khaphaka ni mananga yo hisa, a swi nge va siveli kumbe ku va vavisa, tanihi leswi swilo swo tano swi nga va sivelangiki vakokwa wa vona loko va kongome eTikweni leri Tshembisiweke, kwalomu ka malembe ya gidi lama hundzeke.
5. (a) Marito ya Yehovha ma va chavelela njhani Vaisrayele va moya? (b) I vamani vanakulobye va Israyele wa moya, naswona va fanekiseriwa hi vamani?
5 Marito ya Yehovha ma tlhela ma chavelela masalela ya Israyele ya moya ya manguva lawa, lawa swirho swa wona swi nga “xivumbiwa lexintshwa” lexi tswariweke hi moya. (2 Vakorinto 5:17) Leswi ma fambeke hi vurhena emahlweni ka vanhu lava fanaka ni ‘mati,’ Xikwembu xi ma sirhelerile hi rirhandzu eka tindhambi to fanekisela. Ndzilo wa valala va wona a wu ma vavulanga, kambe wu ma pfunile leswaku ma va lama tengeke. (Zakariya 13:9; Nhlavutelo 12:15-17) Yehovha u tlhele a khathalela “ntshungu lowukulu” wa “tinyimpfu tin’wana,” leti tihlanganiseke ni tiko ra Xikwembu ra moya. (Nhlavutelo 7:9; Yohane 10:16) Lava va fanekiseriwa hi ‘ntlawa lowukulu wa vanhu vo hambana-hambana’ lowu tekeke Riendzo ro suka aEgipta kun’we ni Vaisrayele, va tlhela va fanekiseriwa hi vanhu lava nga riki Vayuda, lava vuyeke hi le Babilona ni mahlonga lama ntshunxiweke.—Eksoda 12:38; Ezra 2:1, 43, 55, 58.
6. Yehovha u swi kombise njhani leswaku i Xikwembu xa vululami malunghana ni ku kutsuriwa ka (a) Israyele wa nyama? (b) Israyele wa moya?
6 Yehovha u tshembise ku kutsula vanhu vakwe eBabilona hi ku tirhisa mavuthu ya Meda na Peresiya. (Esaya 13:17-19; 21:2, 9; 44:28; Daniyele 5:28) Tanihi Xikwembu xa vululami, Yehovha a a ta hakela “vathoriwa” va yena va Meda-Peresiya hi nkutsulo lowu faneleke, hileswi va ntshunxeke Vaisrayele. “Egipta ndzi n’wi endle nkutsulo wa wena, Etiyopiya na Seba ematshan’weni ya wena. Hi mhaka ya leswi u nga wa risima ematihlweni ya mina, u tekiwa u ri la xiximekaka, mina ndzi ku rhandzile. Naswona ndzi ta nyikela vanhu ematshan’weni ya wena, ni vanhu va matiko ematshan’weni ya moya-xiviri wa wena.” (Esaya 43:3b, 4) Matimu ma tiyisekisa leswaku Mfumo wa Peresiya wu hlule Egipta, Etiyopiya na tiko ra Seba leri vandzamaneke na wona, hilaha Xikwembu xi profeteke hakona. (Swivuriso 21:18) Hi 1919, hilaha ku fanaka Yehovha u tirhise Yesu Kreste leswaku a ntshunxa masalela ya Israyele wa moya evuhlongeni. Kambe Yesu a a nga lavi ku hakeriwa hikwalaho ka ntirho wakwe. A a nga ri hosi ya muhedeni. Naswona a a ntshunxa vamakwavo va moya. Kasi, hi 1914, Yehovha ana se a n’wi nyike “matiko ma va ndzhaka ya [yena] ni makumu ya misava ma va rifuwo ra [yena].”—Pisalema 2:8.
7. Yehovha u titwisa ku yini hi vanhu vakwe va le nkarhini wa khale ni va manguva lawa?
7 Xiya ndlela leyi Yehovha a phofulaka matitwelo yakwe ha yona malunghana ni mahlonga lama kutsuriweke. U ma byela leswaku i ya “risima” naswona ma ‘xiximeka’ eka yena, nakambe wa ma ‘rhandza.’ (Yeremiya 31:3) U titwa hi ndlela leyi fanaka—ni ku tlula kwalaho—hi malandza yakwe lama tshembekaka namuntlha. Vakreste lava totiweke va ve ni vuxaka na Xikwembu, ku nga ri vuxaka bya nyama, kambe lebyi vangiwaka hi ku tirha ka moya wo kwetsima wa Xikwembu loko un’wana ni un’wana wa vona a tinyiketela eka Mutumbuluxi wakwe. Yehovha u vitane vanhu lava va ta eka N’wana wa yena ni le ka yena, kutani a tsala milawu ni misinya ya milawu yakwe etimbilwini ta vona letinene.—Yeremiya 31:31-34; Yohane 6:44.
8. I xitiyisekiso xihi lexi Yehovha a xi nyikaka mahlonga, naswona ma ta titwisa ku yini hi ku ntshunxiwa ka wona?
8 Yehovha u ya emahlweni a tiyisekisa mahlonga a ku: “U nga chavi, hikuva mina ndzi na wena. Ku suka evuhuma-dyambu ndzi ta tisa mbewu ya wena, naswona ndzi ta ku hlengeleta endhawini yin’we ku suka evupela-dyambu. Eka n’walungu ndzi ta ku, ‘Nyika,’ eka dzonga ndzi ta ku, ‘U nga feleli. Tisa vana va mina va majaha lava sukaka ekule ni va vanhwanyana lava sukaka etindhawini ta le kule ta misava, un’wana ni un’wana loyi a vitaniwaka hi vito ra mina ni loyi ndzi n’wi tumbuluxeleke ku vangama ka mina, loyi ndzi n’wi vumbeke, ina, loyi ndzi n’wi endleke.’” (Esaya 43:5-7) Ku nga khathariseki leswaku yi le kule ku fikela kwihi, a ku na ndhawu na yin’we emisaveni leyi Yehovha a nga hlulekaka ku fika eka yona loko ku fika nkarhi wa ku ntshunxa vana vakwe va xinuna ni va xisati, a va tlherisela etikweni ra rikwavo leri rhandzekaka. (Yeremiya 30:10, 11) Handle ko kanakana, eka vona ku ntshunxiwa loku a ku ta tlula loku tiko ri ku kumeke aEgipta eku sunguleni.—Yeremiya 16:14, 15.
9. Hi tihi tindlela timbirhi leti ha tona Yehovha a hlanganisaka swiendlo swakwe swa ku kutsula ni vito rakwe?
9 Yehovha u tiyisekisa xitshembiso xakwe xa ku kutsula Vaisrayele hi ku tsundzuxa vanhu vakwe leswaku va vitaniwa hi vito ra yena. (Esaya 54:5, 6) Ku tlula kwalaho, Yehovha u hlanganisa vito rakwe ni switshembiso swakwe swa ku va ntshunxa. Hi ku endla tano, u tiyisekisa leswaku yena hi byakwe u ta vangamisiwa loko rito rakwe ra vuprofeta ri ta va ri hetisekile. Hambi a ri muhluri wa muti wa Babilona a nge faneleki ku xiximiwa hi ndlela yo tano leyi fanelaka Xikwembu xin’we ntsena lexi hanyaka.
Swikwembu Swi Tengisiwa
10. Hi wihi ntlhontlho lowu Yehovha a wu vekaka emahlweni ka matiko ni swikwembu swa wona?
10 Sweswi Yehovha u teka xitshembiso xakwe xa ku ntshunxiwa ka Vaisrayele a xi endla xisekelo xa mhaka leyi tengiwaka ehubyeni ya vuako hinkwabyo, laha a tengisaka swikwembu swa matiko. Ha hlaya: “Matiko hinkwawo a ma hlengeletiwe ndhawu yin’we, ni vanhu va matiko a va hlengeletiwe. I mani exikarhi ka [swikwembu swa] vona loyi a nga vulaka leswi? Kumbe, xana [swi] nga hi byela ni swilo swo sungula? [Swikwembu swa vona a swi] humese timbhoni ta [swona], leswaku [swi] ta vuriwa [leswi] lulameke, kumbe va twa kutani va ku, ‘I ntiyiso!’” (Esaya 43:9) Yehovha hi vukulu byakwe u tlhontlha matiko ya misava. Kahle-kahle u ri: ‘Swikwembu swa n’wina a swi kombise leswaku i swikwembu hakunene hi ku profeta swa nkarhi lowu taka hi ku pakanisa.’ Tanihi leswi ku nga Xikwembu xa ntiyiso lexi nga profetaka hi ku pakanisa, ndzingo lowu wu ta paluxa swikwembu hinkwaswo swa vukanganyisi. (Esaya 48:5) Kambe Lowa Matimba Hinkwawo u tlhandlekela xilaveko xin’wana xa le nawini: Hinkwaswo leswi tivulaka swikwembu swa ntiyiso swi fanele swi humesa timbhoni leti tweke vuprofeta bya swona ti tlhela ti vona ku hetiseka ka byona. Ina, Yehovha na yena wa tikatsa eka xilaveko lexi xa le nawini.
11. Hi xihi xileriso lexi Yehovha a xi nyikaka nandza wakwe, naswona Yehovha u paluxa yini hi Vukwembu byakwe?
11 Leswi swi nga pfuniki nchumu, swikwembu leswi swa mavunwa swi tsandzeka ku humesa timbhoni. Kutani a hi ku nyumisa ka swona leswi ku nga yiki munhu ebokisini ra vumbhoni. Hiloko se ku fika nkarhi wa leswaku Yehovha a kombisa Vukwembu byakwe. U languta vanhu vakwe a ku: “N’wina mi timbhoni ta mina, . . . nandza wa mina loyi ndzi n’wi hlawuleke, leswaku mi ta tiva kutani mi va ni ripfumelo eka mina, nileswaku mi ta twisisa leswaku ka ha ri Mina. Emahlweni ka mina a ku nga ri na Xikwembu lexi vumbiweke, naswona endzhaku ka mina a xi vanga kona xin’wana. Mina—hi mina Yehovha, handle ka mina ku hava muponisi. Mina ndzi twarisile naswona ndzi ponisile, ndzi swi endla swi twiwa, enkarhini lowu a ku nga ri na xikwembu ximbe exikarhi ka n’wina. Hikwalaho mi timbhoni ta mina, . . . mina ndzi Xikwembu. Naswona, nkarhi hinkwawo ndzi tshama ndzi ri Mina; a nga kona loyi a kutsulaka evokweni ra mina. Ndzi ta tirha, i mani loyi a nga [tlherisaka voko ra mina]?”—Esaya 43:10-13.
12, 13. (a) Hi byihi vumbhoni byo tala lebyi vanhu va Yehovha va byi nyikeleke? (b) Vito ra Yehovha ri tlakuke njhani eminkarhini ya hina?
12 Ntshungu wa timbhoni leti tsakeke wu angule marito ya Yehovha, hi ku khitikanela ebokisini ra vumbhoni, lerova ri pfumala ni vuphelo bya marha. Vumbhoni bya tona byi le rivaleni naswona a byi kaneteki. Ku fana na Yoxuwa, ti tiyisekisa leswaku ‘hinkwaswo leswi Yehovha a swi vuleke swi hetisekile. A ku na rito ni rin’we leri weleke ehansi.’ (Yoxuwa 23:14) Marito ya Esaya, Yeremiya, Ezekiyele ni vaprofeta van’wana lava hi rito rin’we va profeteke ta ku yisiwa ka Vayuda evuhlongeni ni ku kutsuriwa ka vona hi singita evuhlongeni byebyo, ma ha pfuma etindleveni ta vanhu va Yehovha. (Yeremiya 25:11, 12) Vito ra Korexe, mukutsuri wa Vayuda, a ri boxiwe khale swinene ni ku velekiwa a nga si velekiwa!—Esaya 44:26–45:1.
13 Leswi ku nga ni vumbhoni lebyi byo tala swonghasi, i mani loyi a nga phikaka leswaku Yehovha hi yena ntsena Xikwembu xa ntiyiso? Ku hambana ni swikwembu swa vahedeni, Yehovha hi yena ntsena loyi a nga vumbiwangiki; hi yena ntsena Xikwembu xa ntiyiso.a Hikwalaho, vanhu lava byarheke vito ra Yehovha va ve ni lunghelo ro hlawuleka ni ro tsakisa, ra ku rungula mintirho yakwe leyi hlamarisaka eka switukulwana leswi landzeleke ni le ka van’wana lava laveke ku tiva ha yena. (Pisalema 78:5-7) Hi ndlela leyi fanaka, Timbhoni ta Yehovha ta manguva lawa ti ni lunghelo ra ku twarisa vito ra Yehovha emisaveni hinkwayo. Hi va-1920 Swichudeni swa Bibele swi ye swi wu lemuka swinene ntikelo lowukulu wa vito ra Xikwembu, ku nga Yehovha. Kutani hi July 26, 1931, entsombanweni wa le Columbus, Ohio, muungameri wa Sosayiti, Joseph F. Rutherford, u andlale xiboho lexi nge “Vito Lerintshwa.” Marito lama nge, “Hi rhandza ku tiviwa ni ku vitaniwa hi vito leri nge timbhoni ta Yehovha,” ma tsakise vatsombani lava amukeleke xiboho lexi hi rito leri tlakukeke va ku “Ina!” Ku sukela kwalaho, vito ra Yehovha ri tlakukile emisaveni hinkwayo.—Pisalema 83:18.
14. Yehovha u tsundzuxa Vaisrayele hi yini, naswona ha yini xitsundzuxo xa kona xi ri enkarhini?
14 Yehovha u khathalela lava byarhaka vito rakwe hi ndlela leyi xiximekaka, a va teka va ri “ndzololo ya tihlo rakwe.” U tsundzuxa Vaisrayele hi mhaka leyi, a va tivisa ndlela leyi a va kutsuleke ha yona aEgipta, a va kongomisa hi ku hlayiseka emananga. (Deteronoma 32:10, 12) Enkarhini wolowo a ku nga ri na xikwembu ximbe exikarhi ka vona, hikuva va swi vone hi mahlo loko swikwembu hinkwaswo swa Egipta swi tsongahatiwa hi ndlela leyi khomisaka tingana. Ina, swikwembu hinkwaswo swa le Egipta swi tsandzekile ku sirhelela Vaegipta ni ku sivela Vaisrayele leswaku va nga fambi. (Eksoda 12:12) Hilaha ku fanaka, muti wa matimba wa Babilona, lowu lemiweke hi titempele ta kwalomu ka 50 ta swikwembu swa mavunwa, a wu nge swi koti ku sivela voko ra Lowa Matimba Hinkwawo loko a ntshunxa vanhu vakwe. Kunene, “ku hava muponisi” un’wana handle ka Yehovha.
Tihanci Ta Nyimpi Ti Wa, Makhotso Ma Pfuleka
15. Yehovha u profeta yini malunghana na Babilona?
15 “Yehovha Mukutsuri wa n’wina, Mukwetsimi wa Israyele u te: ‘Hikwalaho ka n’wina ndzi ta rhumela eBabilona, ndzi endla leswaku ku wisiwa swigogo swa makhotso, ni Vakalidiya eswikepeni va ta ba swirilo swa nkosi. Hi mina Yehovha Mukwetsimi wa n’wina, Mutumbuluxi wa Israyele, Hosi ya n’wina.’ Leswi hi leswi vuriweke hi Yehovha, Loyi a endlaka ndlela exikarhi ka lwandle ni ndlela exikarhi ka mati lama nga ni matimba, Loyi a humesaka kalichi ya nyimpi ni hanci, vandla ra nyimpi ni vanhu lava nga ni matimba hi nkarhi lowu fanaka, a ku: ‘Va ta etlela. A va nge pfuki. Kunene va ta timiwa. Va ta timiwa ku fana ni ngoti ya rivoni.’”—Esaya 43:14-17.
16. I yini lexi nga ta wela muti wa Babilona, van’wamabindzu va Vakalidiya na mani na mani loyi a nga xinyataka a sirhelela muti wa Babilona?
16 Muti wa Babilona wu fana ni khotso eka mahlonga lawa, hileswi wu ma sivelaka ku tlhelela eYerusalema. Kambe swisirhelelo swa Babilona a hi xikarhato eka Lowa Matimba Hinkwawo, Loyi eku sunguleni a endleke “ndlela exikarhi ka [Lwandle ro Tshwuka] ni ndlela exikarhi ka mati lama nga ni matimba”—lawa handle ko kanakana ku nga mati ya Yordani. (Eksoda 14:16; Yoxuwa 3:13) Hi ndlela leyi fanaka, murhumiwa wa Yehovha, Korexe, u ta phyisa mati ya nambu lowukulu wa Yufrata, a pfulela tinhenha takwe ndlela yo nghena emutini lowu. Van’wamabindzu va Vakalidiya lava endleke migerho ya Babilona—misele ya mati ya swikwekwetsu ni byatso lebyi qachiweke leswaku byi rhwala swikwembu swa Babilona—va ta kolola hi gome loko ntsindza wa vona wu wa. Ku fana ni makalichi ya Faro eLwandle ro Tshwuka, makalichi ya Babilona lama nga ni rivilo lerikulu a ma nge pfuni nchumu. A ma nge n’wi ponisi. Ku fana ni loko munhu a tima ngoti ya rivoni leri tirhisaka mafurha, vahlaseri va ta tima vutomi bya mani na mani loyi a xinyataka a sirhelela muti.
Yehovha A Byisa Vanhu Vakwe Va Tlhelela eKaya Hi Ku Hlayiseka
17, 18. (a) Hi wihi nchumu “lowuntshwa” lowu Yehovha a wu profetaka? (b) Vanhu a va nga ha ta swi tsundzuka swilo swa khale hi ndlela yihi, naswona ha yini?
17 Loko a ringanisa magoza yakwe yo sungula ya ku kutsula ni lawa a lavaka ku ma teka, Yehovha u ri: “Mi nga tsundzuki swilo swo sungula, naswona mi nga yisi miehleketo ya n’wina eka swilo swa khale. Maswivo! Ndzi endla nchumu lowuntshwa. Sweswi wu ta humelela. N’wina mi ta wu tiva, a swi tano ke? Kunene, emananga ndzi ta boxa ndlela, ndzi endla milambu ekwandzasini. Xivandzana xa nhova xi ta ndzi vangamisa, timhungubye ni tinca; hikuva ndzi ta va ndzi humese mati emananga, milambu ekwandzasini, leswaku ndzi nwisa vanhu va mina, muhlawuriwa wa mina, vanhu lava ndzi tivumbeleke vona, leswaku va rungula ku dzuneka ka mina.”—Esaya 43:18-21.
18 Loko a ku “mi nga tsundzuki swilo swo sungula,” Yehovha a a nga ringanyeti leswaku malandza ya yena ma sula emianakanyweni ya wona, swiendlo hinkwaswo swa ku kutsula leswi a swi endleke enkarhini lowu hundzeke. Entiyisweni, swo tala swa swiendlo leswi swi kumeka ematin’wini ya Vaisrayele lama huhuteriweke hi Xikwembu, naswona Yehovha u va lerise leswaku va tsundzuka ku huma ka vona aEgipta lembe na lembe, loko va tlangela Paseka. (Levhitika 23:5; Deteronoma 16:1-4) Hambiswiritano, sweswi Yehovha a a lava leswaku vanhu vakwe va n’wi vangamisa hi ku ya hi “nchumu lowuntshwa”—lowu va nga ta tivonela wona hi mahlo ya nyama. Leswi a swi nga ta katsa ku kutsuriwa ka vona eBabilona ntsena, kambe ni riendzo ra singita leri a va ta ri teka loko va tlhelela ekaya, kumbexana hi ndlela leyi tsemakanyaka ya le mananga. Etikweni rero ra mananga, Yehovha a a ta va endlela “ndlela,” a endla ni masingita lama fanaka ni lawa a ma endleleke Vaisrayele enkarhini wa Muxe—ina, loko vanhu vakwe lava vuyaka va ri emananga, a a ta va wundla, a tima torha ra vona hi mati ya milambu ya xiviri. Malunghiselelo ya Yehovha ma ta va ma tele swinene lerova hambi ku ri swiharhi swa nhova swi ta vangamisa Xikwembu, swi tshika ku bvanganyeta vanhu.
19. Xana masalela ya Israyele wa moya ni vanghana va wona va famba njhani ‘eNdleleni ya Vukwetsimi’?
19 Hilaha ku fanaka, hi 1919, masalela ya Israyele wa moya ma ntshunxiwile evuhlongeni bya Babilona, hiloko ma sungula ku famba endleleni leyi Yehovha a ma lunghiseleleke yona, “Ndlela ya Vukwetsimi.” (Esaya 35:8) Ku hambana ni Vaisrayele, a ma bohekanga ku famba hi le mananga lama vavulaka hi xiviri, naswona a ma chaputanga riendzo ra wona endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani, ku fana na vona loko va fika eYerusalema. Hambiswiritano, “Ndlela ya Vukwetsimi” yi kongomise masalela ya Vakreste lava totiweke eparadeyisini ya moya. Vona va hambeta va famba ‘eNdleleni ya Vukwetsimi,’ tanihi leswi va ha bohekaka ku hanya emafambiselweni lawa ya swilo. Ntsena loko va ha ri endleleni yoleyo—ntsendze loko va yingisa mimpimanyeto ya Xikwembu ya ku va lava tengeke ni ku kwetsima—va tshama va ri eparadeyisini ya moya. Naswona swi va tsakisa swinene leswi ntshungu lowukulu “wa [vanghana va vona] lava nga riki Vaisrayele” wu tihlanganisaka na vona! Ku hambana swinene ni lava va tshembaka mafambiselo ya Sathana, masalela ni vanghana va wona ma hambeta ma tsakela ndzalo ya swakudya swa moya leswi ma phameriwaka swona hi Yehovha. (Esaya 25:6; 65:13, 14) Vanhu vo tala lava fanaka ni swiharhi, lava xiyeke ndlela leyi Yehovha a katekiseke vanhu vakwe ha yona, va tshike tindlela ta vona, va vangamisa Xikwembu xa ntiyiso.—Esaya 11:6-9.
Yehovha A Phofula Ku Karhateka Ka Yena
20. Xana Vaisrayele va le nkarhini wa Esaya va khomise Yehovha tingana hi ndlela yihi?
20 Eminkarhini ya khale, masalela ya Vaisrayele lava vuyeke eka rikwavo ma ve vanhu lava hundzukeke loko ma ringanisiwa ni xitukulwana xo biha xa le nkarhini wa Esaya. Malunghana ni xitukulwana lexi, Yehovha u ri: “Kambe ni ku ndzi vitana a wu ndzi vitananga, Wena Yakobe, hikuva u ndzi helele matimba, Wena Israyele. A wu ndzi tiselanga tinyimpfu ta magandzelo ya wena yo hisiwa lama heleleke, naswona a wu ndzi vangamisanga hi switlhavelo swa wena. A ndzi ku sindzisanga ku ndzi tirhela hi nyiko, naswona a ndzi ku hetanga matimba hi murhi wa risuna. A wu ndzi xavelanga rihlanga ro tsokombela hi mali; naswona a wu ndzi tsakamisanga hi mafurha ya switlhavelo swa wena. Hakunene u ndzi sindzise ku tirhela hikwalaho ka swidyoho swa wena; u ndzi hete matimba hi swidyoho swa wena.”—Esaya 43:22-24.
21, 22. (a) Ha yini ku nga vuriwaka leswaku swilaveko swa Yehovha a swi tiki? (b) Kahle-kahle vanhu va endle leswaku Yehovha a tirhela vona hi ndlela yihi?
21 Loko Yehovha a ku, “a ndzi ku sindzisanga ku ndzi tirhela hi nyiko, naswona a ndzi ku hetanga matimba hi murhi wa risuna,” a a nga vuli swona leswaku gandzelo ni murhi wa risuna (leswi endlaka xitlhavelo xo nun’hwela lexi kwetsimaka) a swi bohi. Phela a swi hlawulekile evugandzerini bya ntiyiso ehansi ka ntwanano wa Nawu. Swi tano ni hi “rihlanga,” leri laha ri nga ximilana xo nun’hwela lexi nga ni mafurha yo tola lama kwetsimaka. Vaisrayele a va nga ha ri na mhaka ni ku tirhisa swilo leswi emintirhweni ya vona ya le tempeleni. Kambe xana swilaveko sweswo swa tika? Doo! Swilaveko swa Yehovha swa vevuka loko swi ringanisiwa ni swa swikwembu swa mavunwa. Hi xikombiso, xikwembu xa mavunwa lexi vuriwaka Moleke a xi lava ku endleriwa magandzelo hi vana—wu nga nchumu lowu Yehovha a nga si tshamaka a lerisa leswaku wu endliwa!—Deteronoma 30:11; Mikiya 6:3, 4, 8.
22 Mawaku loko Vaisrayele a va twisisa timhaka ta moya, hikuva a va nga ta ‘karhala ha Yehovha.’ Loko va kambisisa Nawu wa yena, a va ta vona rirhandzu lerikulu leri a nga na rona eka vona kutani va n’wi endlela gandzelo ra “mafurha,” nchumu wo hlawuleka eka switlhavelo swa vona. Ku ri na sweswo, va ale ni mafurha lawa hikwalaho ka makwanga. (Levhitika 3:9-11, 16) Tiko leri ro homboloka ri ve khwarha hakunene eka Yehovha hikwalaho ka swidyoho swa rona—kahle-kahle ri endle leswaku ku va yena a tirhelaka rona!—Nehemiya 9:28-30.
Ku Tshinyiwa Ka Pfuna
23. (a) Ha yini ku tshinya ka Yehovha ku fanerile? (b) Ku tshinyiwa ka Vaisrayele hi Xikwembu a ku katsa yini?
23 Ku tshinyiwa hi Yehovha, hambiloko ku fehla, naswona swi fanerile leswaku ku va tano, ku va ni vuyelo lebyinene, ku endla leswaku vanhu va tsetseleriwa. “Mina—hi mina Loyi a herisaka ku tlula nawu ka wena hikwalaho ka mina, ni swidyoho swa wena a ndzi nge swi tsundzuki. Ndzi tsundzuxe; a hi nghene swin’we ehubyeni; rungula mhaka ya wena leswaku u ta va la lulameke. Tata wa wena, lowo sungula, u dyohile, naswona vavulavuleri [“vahlamuseri,” nhlamuselo ya le hansi ya NW] va wena va tlule nawu wa mina. Hikwalaho ndzi ta nyamisa tihosana ta ndhawu yo kwetsima, Yakobe ndzi ta n’wi nyiketa a va munhu la lovisiwaka, ndzi nyiketa Israyele emaritweni ya nhlambha.” (Esaya 43:25-28) Ku fana ni matiko hinkwawo ya misava, vana va Israyele va huma eka Adamu, ‘munhu wo sungula.’ Kutani a nga kona Muisrayele loyi a nga vulaka leswaku hi “la lulameke.” Hambi va ri “vavulavuleri” va Israyele—vadyondzisi va yena kumbe vahlamuseri va Nawu—va dyohele Yehovha ni ku dyondzisa mavunwa. Hikwalaho, Yehovha u ta ‘lovisa’ tiko hinkwaro a ri ‘rhukana.’ U ta tlhela a nyamisa hinkwavo lava tirhaka ‘endhawini yakwe yo kwetsima,’ kumbe exikwetsimisisweni.
24. Hi xihi xivangelo lexikulu lexi endleke leswaku Yehovha a rivalela vanhu vakwe—va khale ni va manguva lawa—kambe u titwisa ku yini ha vona?
24 Kambe xiya leswaku Xikwembu a xi nga ta tsetselela Vaisrayele hileswi va hundzukeke ntsena; kambe a va ta tsetseleriwa hikwalaho ka vito ra Yehovha. Ina vito ra yena a ri khumbeka. Loko a a tshike Vaisrayele va tshamela makumu evuhlongeni, vito ra yena a ri ta rhukaniwa hi vahlaleri. (Pisalema 79:9; Ezekiyele 20:8-10) Hilaha ku fanaka namuntlha, ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehovha ni ku lweriwa ka vuhosi byakwe hi swona swi nga swa nkoka ku tlula ku ponisiwa ka vanhu. Hambiswiritano, Yehovha wa va rhandza lava va swi amukelaka hi mbilu hinkwayo ku tshinyiwa hi yena, va tlhela va n’wi gandzela hi moya ni ntiyiso. U kombisa rirhandzu ra yena eka vanhu vo tano—ku nga ha va vatotiwa kumbe tinyimpfu tin’wana—hi ku sula swidyoho swa vona hi ku tirhisa xitlhavelo xa Yesu Kreste.—Yohane 3:16; 4:23, 24.
25. Hi swihi swilo swo chavisa leswi Yehovha a nga ta swi endla ku nga ri khale, naswona hi nga ku kombisa njhani ku tlangela ka hina sweswi?
25 Ku tlula kwalaho, ku nga ri kungani Yehovha u ta kombisa rirhandzu rakwe eka ntshungu lowukulu wa vagandzeri vakwe lava tshembekaka, loko a va endlela nchumu lowuntshwa, ku nga ku va kutsula eka “nhlomulo lowukulu,” va nghena ‘emisaveni leyintshwa’ leyi basisiweke. (Nhlavutelo 7:14; 2 Petro 3:13) Va ta vona singita ra matimba ya Yehovha leri nga si tshamaka ri voniwa hi vanhu. Ntshembo lowu nga kanakanisiki wa xiendlakalo xexo wu tsakisa masalela lama totiweke ni hinkwavo lava nga ta va swirho swa ntshungu lowukulu, naswona wu endla leswaku siku na siku va hanya hi ku pfumelelana ni xikhundla xa vona xo hlawuleka: “N’wina mi timbhoni ta mina”!—Esaya 43:10.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Hi ku ya hi mintsheketo ya matiko, ku “velekiwa” swikwembu swo tala, leswi na swona swi tswalaka “vana.”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 48, 49]
Yehovha a a ta tiyisa Vayuda loko va ri karhi va tlhelela eka rikwavo le Yerusalema
[Swifaniso leswi nga eka tluka 52]
Yehovha u tlhontlha matiko leswaku ma humesa timbhoni ta swikwembu swa wona
1. Xifaniso xa Bali lexi endliweke hi nsimbi ya “bronze” 2. Swifaniso swa Axitoreti leswi endliweke hi vumba 3. Xifaniso xa xikwembu xa le Egipta lexi endliwaka hi swikwembu swinharhu, Horus, Osiris na Isis 4. Swikwembu swa Magriki, Athena (eximatsini) na Aphrodite
[Swifaniso leswi nga eka tluka 58]
“N’wina mi timbhoni ta mina.”—Esaya 43:10