Ku Humelele Yini Hi Mintsindza Leyi?

NOFU na No i mavito ya le Bibeleni ya mintsindza leyi tshameke yi duma ya le Egipta ya Memfisi na Thebes. Ntsindza wa Nofu (Memfisi) a wu ri kwalomu ka tikhilomitara ta 23 edzongeni wa Cairo, evupela-dyambu bya Nambu wa Nayili. Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi Memfisi a wa ha vanga ntsindza wa Egipta. Eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-15 B.C.E., tiko ra Egipta ri ve ni ntsindza lowuntshwa, ku nga No (Thebes), lowu a wu ri kwalomu ka 500 wa tikhilomitara edzongeni wa Memfisi. Exikarhi ka marhumbi yo tala ya Thebes ku ni marhumbi ya tempele ya Karnak, leyi tekiwaka yi ri muako lowukulu swinene eka leyi tshameke yi akiwa hi tikholumo. Ntsindza wa Thebes ni tempele ya wona ya Karnak a swi nyiketeriwe evugandzerini bya Amoni, xikwembu lexikulu xa Vaegipta.

Xana vuprofeta bya Bibele byi vule yini ka ha ri emahlweni malunghana na Memfisi na Thebes? Faro wa le Egipta u avanyisiwile swin’we ni swikwembu swa yena, ngopfu-ngopfu xikwembu xa kona lexikulu, “Amoni wa le ndhawini leyi vuriwaka No.” (Yeremiya 46:25, 26) Ntshungu wa vagandzeri lava khitikaneleke kwalaho a wu ta ‘herisiwa.’ (Ezekiyele 30:14, 15) Sweswo swi humelerile hakunene. Leswi nga sala eka vugandzeri bya Amoni i marhumbi ya tempele ntsena. Doroba ra manguva lawa ra Luxor ri le xiphen’wini xa rhumbi ra muti wa Thebes, naswona ku ni swimitana swin’wana exikarhi ka marhumbi ya wona.

Loko ku ri eMemfisi, a ku salanga nchumu loko ku nga ri masirha ya wona. Xidyondzi xa Bibele Louis Golding u ri: “Hi madzana ya malembe vahluri va Maarabu va le Egipta va tirhise marhumbi lawa lamakulu swinene ya Memfisi tanihi ndhawu yo cela eka yona swo aka ha swona ntsindza [wa Cairo] entsungeni wa nambu. Vaaki lava va Maarabu va endle ntirho wa vona hi ku hetiseka hikuva va cele maribye hinkwawo lawa a ma kumeka enambyeni wa Nayili.” Entiyisweni, hilaha ku profetiweke hakona eBibeleni, muti wa Memfisi wu hundzuke ‘xihlamariso ntsena wu nga vi na muaki.’—Yeremiya 46:19.

Leswi ko va swikombiso swimbirhi ntsena eka swo tala leswi kombisaka ku pakanisa ka vuprofeta bya Bibele. Ku lovisiwa ka Thebes na Memfisi ku hi nyika xivangelo lexi tiyeke xa ku tshemba vuprofeta bya Bibele lebyi nga si hetisekaka.—Pisalema 37:10, 11, 29; Luka 23:43; Nhlavutelo 21:3-5.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 32]

Photograph taken by courtesy of the British Museum