Buku Ya Bibele Ya Vu-31—Obadia

Mutsari: Obadiya

Ku Hetiwa Ka Vutsari: c. 607 B.C.E.

 1. I yini lexi kombisaka rungula, ematshan’wini ya murhumiwa, ri ri ra nkoka?

HI TINDZIMANA ta 21 ntsena, Obadia, buku yo koma ngopfu eka Matsalwa ya Xiheveru, yi twarisa ku avanyisa ka Xikwembu loku ku vangeke ku lova ka tiko, loko yi vhumba ku hlula loku heleleke ka Mfumo wa Xikwembu. Marito yo sungula hi ku olova ma ri: “Xivono xa Obadiya,” NW. Leswaku u velekiwe rini naswona kwihi, wa rixaka rihi, vuxokoxoko bya vutomi byakwe—ku hava ni xin’we xa leswi lexi xi vuriweke. Swi le rivaleni ke, leswaku nhlamuselo ya muprofeta a hi nchumu wa nkoka; rungula i ra nkoka, naswona swi tano hi laha ku faneleke, hikuva hi laha Obadiya hi byakwe a vuleke ha kona, i ‘xiviko lexi humaka eka Yehova.’

 2. Vuprofeta bya Obadia byi vulavula hi tiko rihi, naswona i yini lexi endleke vaaki va rona va titwa va sirhelelekile?

² Xiviko xi yisa nyingiso wa xona lowukulu eka Edomu. Ri ndlandlamukela edzongeni ri suka eLwandle leri Feke ku longoloka na eArabu, tiko ra Edomu, leri nakambe ri tiviwaka tanihi Ntshava ya Sehiri, i tiko leri funengetiweke ra tintshava leti tlakukeke ni mawa lama enteke. Etinhleni tin’wana, nxaxamelo wa tintshava lowu yaka evuxeni bya Araba wu fikelela ku tlakuka ka timitara ta 1 700. Xifundza xa Temani a xi tiveka ngopfu hi vutlhari ni xivindzi xa vanhu va xona. Matshamelo ya tiko ra Edomu, ni swisirhelelo swa rona swa ntumbuluko, ma endle vaaki va rona va titwa va sirhelelekile ni ku tinyungubyisa.a

 3. Xana Vaedomu va endle tanihi vamakwavo eka Israyele ke?

³ Vaedomu a va ri vatukulu va Esawu, makwavo wa Yakobo. Vito ra Yakobo ri hundzuriwile ri va Israyele, kutani Vaedomu a va ri maxaka lamakulu ya Vaisrayele; lerova va langutiwa tanihi ‘vamakwavo.’ (Deut. 23:7) Kambe, mahanyelo ya Edomu a ya nga ri ya vumakwavo. Hi ku hatlisa emahlweni ka ku nghena ka Vaisrayele eTikweni leri Tshembisiweke, Muxe u rhumele rito eka hosi ya Edomu a kombela mpfumelelo wo hundza hi ku rhula etikweni ra yena, kambe hi ku kombisa rivengo, Vaedomu va ale hi matimba ivi va tiyisa ku ala ka vona hi ku kombisa matimba. (Tinhl. 20:14-21) Hambi leswi va hluriweke hi Davhida, endzhakunyana va endle xikhiri na Amoni na Mowabu xo lwisana na Yuda emasikwini ya Yosafati, va lwisana ni Hosi Yehoramu n’wana Yosafati, va teka mahlonga ya Israyele lama humaka eGaza ni le Tiri, ivi va hlasela Yuda emasikwini ya Hosi Akazi leswaku va teka mahlonga lama engetelekeke.—2 Tikr. 20:1, 2, 22, 23; 2 Tih. 8:20-22; Amos 1:6, 9; 2 Tikr. 28:17.

 4. (a) Hi xihi xiendlo lexi xiyekaka lexi entiyisweni xi nyikeke xisekelo xa ku avanyisa ka Obadiya ka Edomu? (b) Hi byihi vumbhoni lebyi ringanyetaka 607 B.C.E. tanihi siku leri fanelaka ngopfu ra vutsari?

⁴ Rivengo leri ri fikelele nhlohlorhi hi 607 B.C.E. loko Yerusalema wu lovisiwile hi mavandla ya Babilona. Vaedomu a va hlalelanga hi ku swi amukela ntsena kambe va khutaze vahluri ku lovisa hi laha ku heleleke. Va huwelerile va ku: “Nhlanhlani, nhlanhlani ku ya fika emasungulweni ya wona!” (Ps. 137:7) Loko tinhlolo ti hoxiwile ehenhleni ka leswi phangiweke, a va ri exikarhi ka lava a va ta phanga nhundzu; naswona loko vaponi va Vayuda va ringete ku baleka va huma etikweni, va pfale mapatu ivi va va nyiketa eka nala. I vukari lebyi enkarhini wa ku lovisiwa ka Yerusalema lebyi entiyisweni byi nga xisekelo xa ku avanyisa loku rhekhodiweke hi Obadiya, naswona handle ko tipfinyinga swi tsariwile loko xiendlo lexi solekaka xa Edomu xa ha tsundzukeka kahle. (Obad. 11, 14) Tanihi leswi Edomu hi byakwe handle ko kanakana a khomiweke ivi a phangiwa hi Nebukadnetsara emalembeni ya ntlhanu endzhaku ka ku lovisiwa ka Yerusalema, buku leyi yi fanele yi tsariwe emahlweni ka nkarhi wolowo; 607 B.C.E. ri ringanyetiwa tanihi siku leri fanelaka ngopfu.

 5. (a) I yini lexi kombisaka rhekhodo ya Obadia yi ri leyi tshembekaka ni ya ntiyiso? (b) Obadiya u hetisise swilaveko swa muprofeta wa ntiyiso hi ndlela yihi, naswona hikwalaho ka yini vito ra yena ri fanela?

⁵ Vuprofeta bya Obadiya byo lwisana na Edomu byi hetisekile—hinkwabyo ka byona! Loko byi fikelela nhlohlorhi ya byona, vuprofeta lebyi byi ri: “Yindlu ya Esawu [yi ta va mavivi], va ta yi hisa, va yi lovisa, ku nga ka ku nga poni nchumu eka yindlu ya Esawu, hikuva Yehova u vurisile.” (Ndz. 18) Edomu u hanye hi tlhari ivi a fa hi tlhari, naswona ku hava vuthala bya masalela ya vatukulu va yena. Xisweswo rhekhodo yi kombisiwa yi ri leyi tshembekaka ni ya ntiyiso. Obadiya a a ri ni vumbhoni hinkwabyo bya ku va muprofeta wa ntiyiso: U vulavule evitweni ra Yehova, vuprofeta bya yena byi xixime Yehova, naswona byi hetisekile hi laha matimu lama landzeleke ma kombeke ha kona. Vito rakwe hi laha ku fanelaka ri vula ku “Nandza Wa Yehova.”

LESWI NGA ENDZENI KA OBADIA

 6. Yehova u vulavurisa ku yini na Edomu, naswona u ta n’wi ehlisa a suka kwihi?

⁶ Ku avanyisiwa ka Edomu (Tindz. 1-16). Hi ku lerisa ka Yehova, Obadiya u tivisa xivono xakwe. Matiko ma lerisiwa ku hlanganyela enyimpini yo lwisana na Edomu. “Pfukani, a hi pfukeni hi n’wi hlomela!” ku lerisa Xikwembu. Kutani ke, loko a kongomisa marito ya yena eka Edomu hi byakwe, u pima ntikelo wa xiyimo xakwe. Edomu hi lontsongo swinene exikarhi ka matiko naswona wa sandziwa, kambe wa tikukumuxa. U titwa a sirhelelekile loko a ri exikarhi ka maribye lama tlakukeke, a tiyiseka leswaku ku hava loyi a nga n’wi ehlisaka. Hambi swi ri tano, Yehova u vula leswaku hambi loko a tshama eku tlakukeni ku fana ni magama, hambi loko a a ri ni xisaka exikarhi ka tinyeleti hi toxe, a a ta n’wi ehlisa kona. U faneriwa hi nxupulo.—Ndz. 1.

 7. Edomu ri ta phangeriwa ku fikela kwihi?

⁷ I yini lexi nga ta humelela eka yena ke? Loko makhamba a ma yivela Edomu, a ma ta teka leswi ma swi lavaka ntsena. Hambi va ri vahlengeleti va madiriva a va ta siya minkhwajo yo karhi. Kambe leswi swi nga emahlweni ka vana va Esawu swa nyanya ku tlula leswi. Vuhlayiselo bya rifuwo ra vona byi ta ngundzuvanyiwa hi laha ku heleleke. Vanakulobye vaEdomu va ta n’wi hundzukela. Lava a va ri vanghana va yena lavakulu va ta n’wi phasa hi xirimbana tanihi loyi a nga hava ku anakanya. Vavanuna va yena lava tiviwaka hikwalaho ka vutlhari ni tinhenha takwe leti tiviwaka hikwalaho ka vurhena a va nge pfuni nchumu enkarhini wa khombo ra yena.

 8. Hikwalaho ka yini nxupulo wa Edomu wu vava ngopfu?

⁸ Kambe hikwalaho ka yini ku va ni nxupulo lowu wo vava? I mhaka ya vukari lebyi vana va Edomu va byi endleke eka vana va Yakobo, vamakwavo! Va tsakile eku weni ka Yerusalema ivi va tihlanganisa ni vahlaseri eku aveni ka leswi swi phangiweke. Hi ku avanyisa ka matimba, onge hi loko Obadiya a vona swiendlo leswo biha, Edomu u byeriwa ku: A wu fanelanga ku tsakela gome ra makwenu. A wu fanelanga ku sivela ku baleka ka vaponi vakwe ivi u va nyiketa nala. Siku ra ku tirihisela ka Yehova ri tshinele, naswona u ta tihlamulela. Ndlela leyi u endleke ha yona i ndlela leyi u nga ta endliwa ha yona.

 9. I ku pfuxetiwa kwihi loku vhumbiwaka?

⁹ Ku pfuxetiwa ka yindlu ya Yakobo (Tindz. 17-21). Hi laha ku hambaneke, yindlu ya Yakobo yi faneriwa hi ku pfuxetiwa. Vanhu va ta tlhelela eNtshaveni ya Siyoni. Va ta lovisa yindlu ya Esawu hi laha ndzilo wu endlaka ha kona emavivini. Va ta teka tiko leri nga edzongeni, Negeb, kun’we ni ndhawu ya tintshava ya Esawu na Xefela; en’walungwini va ta teka tiko ra Efrayimi na Samariya, ni ndhawu leyi fikaka Zarefat; evuxeni va ta kuma ndhawu ya Giliyadi. Edomu la tinyungubyisaka a nga ka a nga ha vi kona, Yakobo u fanele ku pfuxetiwa, naswona “ku fuma ku ta va ka Yehova.”—Ndz. 21.

MHAKA LEYI YI PFUNAKA HA YONA

10. Hi byihi vuprofeta byin’wana lebyi vhumbeke ku lovisiwa ka Edomu, naswona hikwalaho ka yini swi ta va leswi pfunaka ku byi kambisisa kun’we na Obadia?

¹⁰ Loko a tiyisa ku tiyiseka ka ku hetiseka ka rungula leri ra ku avanyisiwa ka Edomu, Yehova u endle leswaku marito lama fanaka ma vuriwa hi van’wana va vaprofeta va yena. Lama xiyekaka exikarhi ka wona hi lama va rhekhodiweke eka Yoel 3:19; Amos 1:11, 12; Esaya 34:5-7; Yeremia 49:7-22; Ezekiel 25:12-14; 35:2-15. Marito yo sungula entiyisweni ma hlamusela mintirho ya rivengo eminkarhini leyi hundzeke, kasi lawa ya le sikwini ra le ndzhaku entiyisweni i marito ya Edomu ya mahanyelo yakwe lama nga rivalelekiki, lawa Obadiya a vulavuleke ha wona, enkarhini lowu Vababilona va hlaseleke Yerusalema. Swi ta tiyisa ripfumelo ematimbeni ya Yehova ya vuprofeta loko hi kambisisa ndlela leyi makhombo lama vhumbiweke ma weleke Edomu ha yona. Ku tlula kwalaho, swi ta aka ku tshemba Yehova tanihi Xikwembu lexi minkarhi hinkwayo xi hetisaka xikongomelo xa xona lexi hlamuseriweke.—Esaya 46:9-11.

11, 12. (a) Lava va nga “ni ku rhula” na Edomu va n’wi hlurise ku yini? (b) Edomu u lovisiwe eswiyin’weni swihi “hi laha ku nga heriki”?

¹¹ Obadiya u vhumbe leswaku ‘vavanuna lava nga entwananweni’ na Edomu, lava va nga “ni ku rhula” na yena, a va ta va lava nga ta n’wi hlula. (Obad. 7) Ku rhula ka Babilona na Edomu a ku yanga helo. Enkarhini wa lembe xidzana ra vutsevu B.C.E., mavuthu ya Babilona ehansi ka Hosi Nabonidus ma hlule Edomu.b Hambi swi ri tano, lembe xidzana endzhaku ka nhlaselo wa Nabonidus wa tiko, Edomu leri ri titshembaka ra ha tshembe ku tlhela ri hlakarhela, naswona malunghana na rona, Malakia 1:4 ya vika yi ku: “Ni loko Edomu a nga ku: Hi herisiwile; kambe hi ta tlhela hi pfuxa marhumbi . . . Yehova wa mavandla u ri: Va ta aka, kambe mina ndzi ta mbundzuxa, kutani va ta vuriwa tiko ra ku biha, ni vanhu volavo Yehova a va karihelaka hi masiku.” Ku nga khathariseki matshalatshala ya Edomu eku hlakarheleni, hi lembe xidzana ra vumune B.C.E. Vanabataya va ake hi laha ku tiyeke etikweni. Loko va humesiwile etikweni ra vona, Vaedomu va tshame exiphen’wini xa le dzongeni ka Yudiya, leri ri vitaniweke Idumiya. A va kalanga va humelela eku hluleni nakambe ka tiko ra Sehiri.

¹² Hi ku ya hi Josephus, eka lembe xidzana ra vumbirhi B.C.E. Vaedomu lava saleke va hluriwile hi hosi ya Muyuda John Hyrcanus I, va sindzisiwa ku titsongahatela ku yimba naswona hakantsongo-ntsongo va nghenisiwe evulawurini bya Xiyuda ehansi ka gavhunara wa Muyuda. Endzhaku ka ku lovisiwa ka Yerusalema hi Varhoma hi 70 C.E., vito ra vona ri nyamalarile evurungurwini.c Swi ve hi laha Obadiya a vhumbeke ha kona a ku: “U lovisiwa makumu, hi laha ku nga heriki . . . ku nga ka ku nga poni nchumu eka yindlu ya Esawu.”—Obad. 10, 18.

13. I yini lexi humeleleke eka Vayuda, ku hambana ni Vaedomu?

¹³ Ku hambana ni ndzoviso wa Edomu, Vayuda va tlheriseriwile etiko-xikaya ra vona hi 537 B.C.E. ehansi ka vufumi bya Zorobabele, laha va tlheleke va aka tempele eYerusalema ivi va tshamiseka kahle etikweni.

14. (a) Hi xihi xitsundzuxo lexi xi nga kumiwaka eku lovisiweni ka Edomu? (b) I yini lexi hinkwavo va faneleke ku xi xiya, hi laha Obadiya a endleke ha kona, naswona hikwalaho ka yini?

¹⁴ Swi le rivaleni swonghasi leswaku ku tinyungubyisa ni ku tikurisa swi yisa ekhombyeni! Hinkwavo lava tikurisaka hi ku tinyungubyisa kutani va tsakela ku nonon’hwa loku taka ehenhla ka malandza ya Xikwembu hi tihanyi a va kume xitsundzuxo eku lovisiweni ka Edomu. A va xiye, hi laha Obadiya a xiyeke ha kona, leswaku “ku fuma ku ta va ka Yehova.” Lava va lwaka na Yehova ni vanhu va yena va ta lovisiwa hi laha ku heleleke hi laha ku nga heriki, kambe Mfumo lowukulu wa Yehova ni vuhosi lebyi nga heriki swi ta lweriwa hi masiku!—Ndz. 21.

[Tinhlamuselo ta le hansi]