Yehovha I Xikwembu Lexi Lehisaka Mbilu

“Yehovha, Xikwembu xa tintswalo ni nsovo, la hlwelaka ku hlundzuka, la teleke musa wa rirhandzu ni ntiyiso.”—EKSODA 34:6.

1, 2. (a) Enkarhini lowu hundzeke, i vamani lava pfunekeke loko Yehovha a va lehisela mbilu? (b) Xana “ku lehisa mbilu” swi vula yini?

VANHU va le nkarhini wa Nowa, Vaisrayele lava pandzeke mananga ma sala ma hlangana va ri na Muxe, Vayuda lava hanyeke enkarhini wa Yesu—hinkwavo a va ri ehansi ka swiyimo swo hambana. Kambe hinkwavo va pfunekile eka mfanelo leyinene ya Yehovha—ku nga ku lehisa mbilu. Eka van’wana, sweswo a swi vula vutomi. Naswona ku lehisa ka Yehovha mbilu swi nga vula vutomi ni le ka hina.

² Ku lehisa mbilu swi vula yini? Xana Yehovha u kombisa mfanelo leyi loko swi te yini, naswona ha yini? “Ku lehisa mbilu” swi hlamuseriwe tanihi “ku tiyisela loko u dyoheriwa kumbe u pfukiwa, kun’we ni ku tshama u ri ni ntshembo wa leswaku vuxaka lebyi onhakeke byi ta tlhela byi pfuka.” Hikwalaho, mfanelo leyi yi ni xikongomelo. Niloko un’wana a onha timhaka, u sala a naveleriwa leswinene. Kambe ku lehisa mbilu a swi vuli ku seketela xidyoho. Ku lehisa mbilu ka hela loko ku fikelele xikongomelo xa kona, kumbe loko ku nga ha ri na xivangelo xa ku tiyiselela xiyimo xo karhi.

 3. Yehovha u lehise mbilu hi xikongomelo xihi, naswona hi wihi ndzilakana wa xona?

³ Hambiloko vanhu va lehisa mbilu, kambe Yehovha i xikombiso lexikulu xa mfanelo leyi. Endzhaku ka loko xidyoho xi ta va xi onhe vuxaka lebyi a byi ri kona exikarhi ka Yehovha ni vanhu, Muvumbi wa hina u lehise mbilu swinene naswona u simeke lunghiselelo leri a ri ta endla leswaku vanhu lava hundzukaka va va ni vuxaka lebyinene na yena. (2 Petro 3:9; 1 Yohane 4:10) Kambe loko ku lehisa mbilu ka xona ku fikelele xikongomelo xa kona, Xikwembu xi ta lovisa vanhu lava dyohaka hi vomu, xi herisa mafambiselo ya sweswi ya swilo.—2 Petro 3:7.

Ku Pfumelelana Ni Timfanelo Letikulu Ta Xikwembu

 4. (a) Ku lehisa mbilu ku hlamuseriwa njhani eMatsalweni ya Xiheveru? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.) (b) Muprofeta Nahume u n’wi hlamusele njhani Yehovha, naswona leswi swi paluxa yini hi ku lehisa mbilu ka Yehovha?

⁴ EMatsalweni ya Xiheveru, ku lehisa mbilu ku hlamuseriwa hi marito mambirhi ya Xiheveru lawa hi ku kongoma ma vulaka “ku leha ka nhompfu,” naswona eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa ma hundzuluxeriwe ma va ku “hlwela ku hlundzuka.”a Muprofeta Nahume loko a vulavula hi ku lehisa mbilu ka Xikwembu, u te: “Yehovha u hlwela ku hlundzuka naswona u ni matimba lamakulu, Yehovha a nge tshiki ku xupula.” (Nahume 1:3) Hikwalaho ku lehisa mbilu ka Yehovha a ku kombisi ku tsana naswona ku ni mindzilakana. Mhaka ya leswaku Xikwembu xa matimba hinkwawo xa swi kota ku hlwela ku hlundzuka xi tlhela xi va ni matimba lamakulu hi nkarhi wun’we swi kombisa leswaku xi lehisa mbilu hikwalaho ka ku tikhoma ka xona loku nga ni xikongomelo. Xi ni matimba ya ku xupula, kambe sweswo a xi swi endli hi ku hatlisa, leswaku xi ta nyika vadyohi nkarhi wa ku hundzuka. (Ezekiyele 18:31, 32) Hikwalaho, ku lehisa mbilu ka Yehovha i xikombiso xa rirhandzu ra xona, naswona swi kombisa leswaku xi tirhisa matimba ya xona hi vutlhari.

 5. Ku lehisa mbilu ka Yehovha ku fambisana njhani ni vululami bya yena?

⁵ Ku lehisa mbilu ka Yehovha ku fambisana ni vululami ni ku lulama ka yena. U byele Muxe leswaku yena i “Xikwembu xa tintswalo ni nsovo, [lexi] hlwelaka ku hlundzuka [“xi lehisa mbilu,” King James Version], [lexi] teleke musa wa rirhandzu ni ntiyiso.” (Eksoda 34:6) Endzhaku ka malembe yo hlayanyana, Muxe u yimbelerile a dzunisa Yehovha a ku: “Tindlela takwe hinkwato i vululami. Xikwembu xa vutshembeki, lexi nga riki na vuhomboloki; xi ni vululami naswona xi hava xisandzu.” (Deteronoma 32:4) Ina, tintswalo, ku lehisa mbilu, vululami ni ku pfumala xisandzu ka Yehovha swa fambisana.

Ku Lehisa Mbilu Ka Yehovha eMahlweni Ka Ndhambhi

 6. Hi byihi vumbhoni byo hlawuleka lebyi kombisaka leswaku Yehovha u va lehisele mbilu swinene vana va Adamu na Evha?

⁶ Ku xandzuka ka Adamu na Evha le Edeni ku dlaye vuxaka bya vona bya risima na Yehovha, Muvumbi wa vona wa rirhandzu. (Genesa 3:8-13, 23, 24) Ku xandzuka loku ku khumbe ni vana va vona, lava tswariweke va ri ni xidyoho, va nga hetisekanga naswona va ri lava faka. (Varhoma 5:17-19) Hambileswi mpatswa wo sungula wu dyoheke hi vomu, Yehovha u wu pfumelele ku va ni vana. Endzhaku u endle lunghiselelo leri a ri ta endla leswaku vana va Adamu na Evha va vuyelelana na yena. (Yohane 3:16, 36) Muapostola Pawulo u te: “Xikwembu xi tiyisekisa rirhandzu ra xona n’wini eka hina, hileswi Kreste a hi feleke, loko ha ha ri vadyohi. Hikokwalaho, leswi se hi vuriweke lava lulameke hikwalaho ka ngati ya yena, hakunene hi ta ponisiwa evukarhini hikwalaho ka yena. Hikuva loko hi vuyelelane ni Xikwembu hi rifu ra N’wana wa xona enkarhini lowu a hi ri valala, leswi hi vuyelelaneke na xona, hakunene hi ta ponisiwa hi vutomi bya yena.”—Varhoma 5:8-10.

 7. Yehovha u yi lehise njhani mbilu emahlweni ka Ndhambhi, naswona ha yini a swi fanerile leswaku a lovisa vanhu va le mahlweni ka Ndhambhi?

⁷ Yehovha u lehise mbilu ni le nkarhini wa Nowa. Loko ka ha sele lembe-xidzana leswaku ku ta Ndhambhi, “Xikwembu xi languta misava, kutani waswivo, a yi onhakile, hikuva nyama hinkwayo a yi onhe ndlela ya yona emisaveni.” (Genesa 6:12) Hambiswiritano, Yehovha u va lehisele mbilu vanhu ku ringana nkarhi wo karhi. U te: “Moya wa mina a wu nge he tirhi hilaha ku nga heriki eka munhu hikuva na yena i nyama. Hikwalaho masiku yakwe ma ta va malembe ya 120.” (Genesa 6:3) Nowa u kote ku va ni ndyangu eka malembe wolawo ya 120 naswona u ake ngalava a tlhela a lemuxa vanhu va le nkarhini wa yena hi Ndhambhi leyi a yi ta ta, hilaha Xikwembu a xi n’wi lerise hakona. Muapostola Petro u tsarile: “Xikwembu [xi] rindzile hi ku lehisa mbilu emasikwini ya Nowa, loko ka ha akiwa ngalava, leyi vanhu va nga ri vangani, ku nga mimoya-xiviri ya nhungu, va ponisiweke ha yona ematini.” (1 Petro 3:20) I ntiyiso, vanhu lavan’wana handle ka vandyangu wa Nowa a va ‘ku lemukanga’ ku chumayela ka yena. (Matewu 24:38, 39) Kambe hi ku byela Nowa leswaku a aka ngalava a tlhela a va “muchumayeri wa leswo lulama” hi makume ya malembe, Yehovha u nyike vanhu va le nkarhini wa Nowa nkarhi lowu eneleke wo hundzuka eka tindlela ta vona to homboloka kutani va N’wi tirhela. (2 Petro 2:5; Vaheveru 11:7) Ku lovisiwa ka vanhu volavo vo homboloka a ku fanerile.

Ku Lehisela Vaisrayele Mbilu Loku Nga Xikombiso Lexinene

 8. Yehovha u ri lehisele mbilu tiko ra Israyele hi ndlela yihi?

⁸ Yehovha u lehisele Vaisrayele mbilu malembe lama tlulaka 120. Eka malembe yo tlula 1 500 Vaisrayele va ri vanhu lava hlawuriweke va Xikwembu, a va tshamela ku ringa Xikwembu swinene malunghana ni ku lehisa mbilu ka xona. Loko va ri ni mavhiki va kutsuriwe hi singita le Egipta, va delele Muponisi wa vona swinene hi ku gandzela swifaniso. (Eksoda 32:4; Pisalema 106:21) Eka makume ya malembe lama landzeleke, Vaisrayele va gungurile hi swakudya leswi Yehovha a va nyikeke swona hi singita emananga, va gungula hi Muxe na Aroni, va vulavula hi ndlela yo biha hi Yehovha va tlhela va endla vumbhisa ni vahedeni ni ku gandzela Bali. (Tinhlayo 11:4-6; 14:2-4; 21:5; 25:1-3; 1 Vakorinto 10:6-11) A swi ta va swi fanerile loko Yehovha a lovise vanhu vakwe, kambe ku ri na sweswo u va lehisele mbilu.—Tinhlayo 14:11-21.

 9. Yehovha u tikombise njhani leswaku i Xikwembu lexi lehisaka mbilu hi nkarhi wa Vaavanyisi ni wa tihosi?

⁹ Hi nkarhi wa Vaavanyisi, Vaisrayele a va tshamela ku gandzela swikwembu swa hava. Loko va endla tano, Yehovha a a va tshika va hlaseriwa hi valala va vona. Kambe loko va hundzukile naswona va lava mpfuno eka yena, u va lehisele mbilu kutani a veka vaavanyisi lava nga ta va kutsula. (Vaavanyisi 2:17, 18) Hi nkarhi wo leha wa ku fuma ka tihosi, a ti talanga tihosi leti a ti tinyiketele eka Yehovha hi mbilu hinkwayo. Ni le nkarhini lowu a ku fuma tihosi to tshembeka, tiko hakanyingi a ri pfuvapfuva vugandzeri bya ntiyiso ni bya mavunwa. Loko Yehovha a rhuma vaprofeta leswaku va tsundzuxa tiko, hakanyingi rona a ri rhandza ku yingisa vaprista lava nga ni vukungundzwani ni vaprofeta va mavunwa. (Yeremiya 5:31; 25:4-7) Phela, Vaisrayele a va xanisa vaprofeta va Yehovha lava tshembekeke, van’wana va va dlaya kunene. (2 Tikronika 24:20, 21; Mintirho 7:51, 52) Nilokoswiritano, Yehovha u ye emahlweni a va lehisela mbilu.—2 Tikronika 36:15.

Yehovha A Nga Tshikanga Ku Lehisa Mbilu

10. Xana ku lehisa mbilu ka Yehovha ku fike emakumu loko swi te yini?

¹⁰ Hambiswiritano, matimu ma komba leswaku ku lehisa ka Xikwembu mbilu ku ni mindzilakana. Hi 740 B.C.E., xi tshike Vaasiriya va hlula mfumo wa Israyele wa tinyimba ta khume, kutani va vunga vaaki va wona va ya va fumba evuhlongeni. (2 Tihosi 17:5, 6) Naswona eku heleni ka lembe-xidzana leri landzeleke, xi tshike Vababilona va hlasela mfumo wa Yuda wa tinyimba timbirhi, va tlhela va lovisa muti wa Yerusalema na tempele ya kona.—2 Tikronika 36:16-19.

11. Yehovha u ku kombise njhani ku lehisa ka yena mbilu, niloko a hetisise vuavanyisi byakwe?

¹¹ Kambe niloko Yehovha a avanyise tiko ra Israyele ni ra Yuda, a nga tshikanga ku lehisa mbilu. Hi ku tirhisa muprofeta wakwe Yeremiya, Yehovha u profete leswaku vanhu vakwe a va ta tlhela va hlengeletiwa. U te: “Hi ku landza ku hetiseka ka malembe ya 70 eBabilona ndzi ta hundzuluxela nyingiso wa mina eka n’wina, naswona ndzi ta simeka rito ra mina lerinene hi ku mi tlherisela endhawini leyi. Kutani ndzi ta endla leswaku mi ndzi kuma . . . Naswona ndzi ta hlengeleta ntlawa wa n’wina wa makhumbi, ndzi mi hlengeleta ematikweni hinkwawo ni le tindhawini hinkwato leti ndzi mi hangalaseleke eka tona.”—Yeremiya 29:10, 14.

12. Ku vuya ka masalela ya Vayuda etikweni ra Yuda ku tikombe njhani leswaku a ku kongomisiwa hi Xikwembu, malunghana ni ku ta ka Mesiya?

¹² Masalela ya Vayuda lava a va ri evuhlongeni ma vuyile etikweni ra Yuda hakunene, kutani ma pfuxa vugandzeri bya Yehovha etempeleni leyi ma tlheleke ma yi aka le Yerusalema. Ku pfumelelana ni swikongomelo swa Yehovha, masalela lawa a ma ta fana ni “mberha leyi humaka eka Yehovha,” leyi phyuphyisaka ni ku fuwisa. A ma ta tlhela ma va ni vurhena ni ku tiya ku fana ni “nghala exikarhi ka swivandzana swa le khwatini.” (Mikiya 5:7, 8) Marito lama tshahiweke laha henhla ma nga va ma hetiseke enkarhini wa Vamakabiya, loko Vayuda lava nga ehansi ka ndyangu wa Vamakabiya va hlongole valala va vona eTikweni leri Tshembisiweke, ivi va yi nyiketela hi vuntshwa tempele leyi a yi nyamisiwile. Xisweswo, tiko na tempele swi hlayisiwile, kutani masalela laman’wana lama tshembekaka ma kota ku amukela N’wana wa Xikwembu loko a fika a va Mesiya.—Daniyele 9:25; Luka 1:13-17, 67-79; 3:15, 21, 22.

13. Yehovha u hambete a lehisela Vayuda mbilu hi ndlela yihi, hambileswi va dlayeke N’wana wakwe?

¹³ Ni le ndzhaku ka loko Vayuda va dlaye N’wana wakwe, Yehovha u ye emahlweni a va lehisela mbilu hi nkarhi lowu endlaka malembe manharhu na hafu, a va nyika lunghelo ro hlawuleka ra ku va swirho swa mbewu ya moya ya Abrahama. (Daniyele 9:27)b Emahlweni ni le ndzhaku ka lembe ra 36 C.E., Vayuda van’wana va amukele xirhambo lexi, kutani, hilaha Pawulo a swi vekeke hakona endzhaku, va va “masalela . . . hi ku ya hi ku hlawula loku fanelaka musa lowu nga faneriwiki.”—Varhoma 11:5.

14. (a) Hi 36 C.E., xana lunghelo ra ku va swirho swa mbewu ya moya ya Abrahama ri nyikiwe vamani? (b) Pawulo u yi kombise njhani ndlela leyi a titwaka ha yona malunghana ni mukhuva lowu Yehovha a hlawulaka swirho swa Israyele wa moya ha wona?

¹⁴ Hi 36 C.E., vanhu lava a va nga ri Vayuda kumbe vaproselita va sungule ku nyikiwa lunghelo ra ku va swirho swa mbewu ya moya ya Abrahama. Hinkwavo lava ri amukeleke va kume tintswalo leti nga faneriwiki ta Yehovha va tlhela va lehiseriwa mbilu. (Vagalatiya 3:26-29; Vaefesa 2:4-7) Pawulo loko a phofula ku tlangela ka yena lokunene ka vutlhari ni xikongomelo xa ku lehisa mbilu lokukulu ka Yehovha, loku endleke leswaku a veka nhlayo leyi heleleke ya lava vitaneriweke ku ta tatisa ntsengo wa Israyele wa moya, u te: “Mawaku ku enta ka rifuwo ni vutlhari ni vutivi bya Xikwembu! Vuavanyisi bya xona a byi lavisiseki, ni tindlela ta xona a ti landzeleriseki!”—Varhoma 11:25, 26, 33; Vagalatiya 6:15, 16.

Ku Lehisa Mbilu Hikwalaho Ka Vito Rakwe

15. Hi xihi xivangelo lexikulu xa ku lehisa ka Xikwembu mbilu, naswona i mphikamakaneta yihi leyi a yi lava nkarhi leswaku yi hlamuriwa?

¹⁵ Ha yini Yehovha a lehisa mbilu? Xivangelo-nkulu hileswaku a tlakusa vito rakwe leri kwetsimaka ni ku lwela vuhosi bya yena. (1 Samuwele 12:20-22) Mphikamakaneta leyi pfuxiweke hi Sathana malunghana ni ndlela leyi Yehovha a tirhisaka vuhosi bya Yena ha yona a yi lava nkarhi leswaku yi ta tlhantlhiwa hi ndlela leyi enerisaka emahlweni ka vanhu hinkwavo. (Yobo 1:9-11; 42:2, 5, 6) Hikwalaho, loko vanhu va Yehovha va tshikileriwa le Egipta, yena u byele Faro a ku: “Ndzi ku hlayise u hanya hikwalaho ka xivangelo lexi, hikwalaho ka ku lava ku ku komba matimba ya mina leswaku vito ra mina ri twarisiwa emisaveni hinkwayo.”—Eksoda 9:16.

16. (a) Ku lehisa mbilu ka Yehovha ku endle njhani leswaku swi koteka ku lunghiselela vanhu va vito ra yena? (b) Vito ra Yehovha ri ta kwetsimisiwa njhani, naswona vuhosi byakwe byi ta lweriwa hi ndlela yihi?

¹⁶ Marito lawa Yehovha a ma byeleke Faro ma tshahiwe hi muapostola Pawulo loko a hlamusela ndlela leyi ku lehisa ka Xikwembu mbilu ku khumbekeke ha yona eku kwetsimisiweni ka vito ra xona leri hlawulekeke. Kutani Pawulo u tsale a ku: “Loko Xikwembu, hambileswi xi rhandzaka ku kombisa vukarhi bya xona ni ku tivisa matimba ya xona, xi swi tiyiselele hi mbilu yo leha swinene swibya swa vukarhi leswi endliweke swi faneriwa hi ku lovisiwa, leswaku xi ta tivisa ku fuwa ka ku vangama ka xona ehenhla ka swibya swa tintswalo, leswi xi swi lunghiseleleke ka ha ri emahlweni leswaku swi va ni ku vangama, ku nga hina, lava xi nga hi vitanangiki hi huma exikarhi ka Vayuda ntsena, kambe ni le xikarhi ka matiko, ku vuriwa yini hi swona ke? Swi hilaha xi vulaka hakona ni le ka Hosiya: ‘Lava va nga riki vanhu va mina ndzi ta va vitana “vanhu va mina.”’” (Varhoma 9:17, 22-25) Yehovha u kote ku tihlawulela “vanhu va vito ra [yena]” exikarhi ka matiko, hikwalaho ka ku lehisa ka yena mbilu. (Mintirho 15:14) “Vanhu lava va nga vakwetsimi” va ta fuma ehansi ka Nhloko ya vona, Yesu Kreste, eMfun’weni lowu Yehovha a nga ta wu tirhisa ku kwetsimisa vito Rakwe ro hlawuleka ni ku lwela vuhosi bya Yena.—Daniyele 2:44; 7:13, 14, 27; Nhlavutelo 4:9-11; 5:9, 10.

Xikongomelo Xa Ku Lehisa Ka Yehovha Mbilu I Ku Ponisa Vanhu

17, 18. (a) Hi nga tikuma hi sola Yehovha hikwalaho ka ku lehisa ka yena mbilu loko hi endla yini? (b) Hi khutaziwa leswaku hi ku languta njhani ku lehisa ka Yehovha mbilu?

¹⁷ Ku sukela loko vanhu va wele exidyohweni ku fikela sweswi, Yehovha u tikombise a ri Xikwembu lexi lehisaka mbilu. Ku lehisa ka yena mbilu emahlweni ka Ndhambhi ku pfule ndlela yo tsundzuxa vanhu ni ku aka muako lowu a wu ta va ponisa. Kambe ku lehisa ka yena mbilu ku fike endzilakaneni wa kona, hiloko ku fika Ndhambhi. Hilaha ku fanaka namuntlha, Yehovha u hi lehisele mbilu nkarhi wo leha swinene ku tlula lowu van’wana a va langutele wona. Kambe sweswo a swi fanelanga swi hi heta matimba. Ku hela matimba swi ta va swi vula leswaku hi sola Xikwembu hikwalaho ka ku lehisa mbilu ka xona. Pawulo u vutisile a ku: “Xana u ku langutela ehansi ku fuwa ka musa wa xona ni ku tiyisela ni ku va ni mbilu yo leha, hi ku ka u nga swi tivi leswaku mfanelo ya musa ya Xikwembu yi ringeta ku ku yisa eku hundzukeni?”—Varhoma 2:4.

¹⁸ Hinkwerhu a hi swi tivi leswaku Xikwembu xi fanele xi hi lehisela mbilu ku fikela kwihi leswaku hi fanelekela ku ponisiwa hakunene. Pawulo u hi tsundzuxa leswaku hi ‘hambeta hi tirhela ku ponisiwa ka hina hi ku chava ni ku rhurhumela.’ (Vafilipiya 2:12) Muapostola Petro u tsalele Vakreste-kulobye a ku: “Yehovha a nga nonoki malunghana ni xitshembiso xa yena, hilaha vanhu van’wana va ehleketaka hakona leswaku i ku nonoka, kambe u mi lehisela mbilu hikuva a nga naveli leswaku ku lova ni un’we kambe u navela leswaku hinkwenu mi hundzuka.”—2 Petro 3:9.

19. Hi nga ku kombisa njhani ku tlangela ka hina hileswi Yehovha a hi lehiselaka mbilu?

¹⁹ Hikwalaho, hi nga tshuki hi hela mbilu hikwalaho ka ndlela leyi Yehovha a endlaka swilo ha yona. Ku ri na sweswo, a hi landzeleni leswi Petro a yaka emahlweni a hi tsundzuxa swona, ku nga ku ‘teka ku lehisa mbilu ka Hosi ya hina ku ri ku ponisa.’ Ku ponisiwa ka vamani? Ku ponisiwa ka hina, ni ka van’wana vo tala lava ha faneleke va twa ‘mahungu lamanene ya mfumo.’ (2 Petro 3:15; Matewu 24:14) Sweswo swi ta hi pfuna leswaku hi tlangela musa lowukulu lowu Yehovha a hi kombisaka wona hi ku hi lehisela mbilu, naswona swi ta hi susumetela ku lehisela ni van’wana mbilu.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Xana U Nga Hlamusela?

• “Ku lehisa mbilu” swi vula yini hi ku ya hi Bibele?

• Yehovha u lehise mbilu njhani emahlweni ka Ndhambhi, endzhaku ka vuhlonga bya le Babilona ni le ka lembe-xidzana ro sungula C.E.?

• Yehovha u lehise mbilu hi swivangelo swihi swa nkoka?

• Hi fanele hi va ni vonelo rihi hi ku lehisa ka Yehovha mbilu?

[Xifaniso eka tluka 9]

Ku lehisa mbilu ka Yehovha emahlweni ka Ndhambhi ku nyike vanhu nkarhi lowu eneleke wa ku hundzuka

[Xifaniso eka tluka 10]

Loko Babilona a wile, Vayuda va pfunekile hileswi Yehovha a va lehiseleke mbilu

[Xifaniso eka tluka 11]

Eka lembe-xidzana ro sungula, Vayuda ni lava nga riki Vayuda va pfunekile hileswi Yehovha a va lehiseleke mbilu

[Swifaniso eka tluka 12]

Namuntlha Vakreste va kombisa ku tlangela ka vona hileswi Yehovha a va lehiselaka mbilu