“Loko Xikwembu Xi Ri Xa Hina, I Mani Loyi A Nga Ta Lwa Na Hina?”
“Kutani hi ta ku yini eka swilo leswi? Loko Xikwembu xi ri xa hina, i mani loyi a nga ta lwa na hina?”—VARHOMA 8:31.
1. I vamani lava sukeke aEgipta swin’we ni Vaisrayele, naswona i yini lexi va susumeteleke ku famba?
LOKO Vaisrayele va ntshunxiwile endzhaku ko heta malembe ya 215 aEgipta, lawa yo tala ya wona va ma heteke va ri mahlonga, “ntlawa wun’wana lowukulu wa vanhu vo hambana-hambana wu tlhandluk[e] na vona.” (Eksoda 12:38) Vanhu lava va nga riki Vaisrayele va weriwe hi makhombo ya khume lama chavisaka, lama loviseke swo tala aEgipta ni ku endla leswaku swikwembu swa mavunwa swi hundzuka xihlekiso. Hi nkarhi lowu fanaka, va vone—ngopfu-ngopfu ku sukela eka khombo ra vumune ku ya emahlweni—vuswikoti bya Yehovha byo sirhelela vanhu va yena. (Eksoda 8:23, 24) Hambileswi a va nga swi tivi kahle swikongomelo swa Yehovha, a va tiyiseka hi nchumu wun’we: Swikwembu swa le Egipta swi tsandzekile ku sirhelela Vaegipta, kasi Yehovha u tikombise a ri ni matimba swinene eku sirheleleni ka Vaisrayele.
2. Ha yini Rahava a seketele tinhlorhi ta Vaisrayele, naswona ha yini ku tshembela ka yena eka Xikwembu xa vona a ku fanerile?
2 Endzhaku ka malembe ya 40 loko Vaisrayele va ri kusuhi ni ku nghena etikweni leri Tshembisiweke, Yoxuwa mutlhandlami wa Muxe u rhumele vavanuna vambirhi leswaku va ya kambela tiko. Loko va fika kwalaho va kume Rahava, loyi a tshama eYeriko. Eka leswi a swi tweke hi swiendlo swa Yehovha swa matimba swo sirhelela Vaisrayele emalembeni ya 40 ku sukela loko va suke aEgipta, a a swi tiva leswaku loko a lava ku katekisiwa hi Xikwembu, u fanele a seketela vanhu va xona. Endzhaku ka loko Vaisrayele va lovise muti wolowo, yena ni ndyangu wa ka vona va ponisiwile hikwalaho ka xiboho xa yena xa vutlhari. Ku ponisiwa ka vona hi singita a ku ri vumbhoni lebyi nga kanakanisiki bya leswaku Xikwembu a xi ri na vona. Xisweswo, ku tshembela ka Rahava eka Xikwembu xa Vaisrayele a ku fanerile.—Yoxuwa 2:1, 9-13; 6:15-17, 25.
3. (a) Hi rihi singita leri Yesu a ri endleke ekusuhi ni muti lowu pfuxiweke wa Yeriko, naswona vafundhisi va Vayuda va angurise ku yini? (b) Xana Vayuda van’wana ni vanhu vo tala lava nga riki Vayuda va xiye yini?
3 Endzhaku ka malembe-xidzana ya 15, Yesu Kreste u horise mukomberi loyi a fe mahlo, loyi a a ri ekusuhi ni muti lowu pfuxiweke wa Yeriko. (Marka 10:46-52; Luka 18:35-43) Wanuna loyi u kombele Yesu leswaku a n’wi komba tintswalo, a vula leswaku u swi xiyile leswaku Yesu a a seketeriwa hi Xikwembu. Hi hala tlhelo, varhangeri va vukhongeri va Vayuda ni valandzeri va vona va arile ku pfumela leswaku masingita lawa Yesu a a ma endla a ma ri vumbhoni bya leswaku a a endla ntirho wa Xikwembu. Ku ri na sweswo, va n’wi vone nandzu. (Marka 2:15, 16; 3:1-6; Luka 7:31-35) Hambiloko va twe mhaka ya leswaku Yesu u pfuxiwile endzhaku ka loko va n’wi dlayile, a va nga swi lavi ku pfumela leswaku leswi swi endliwe hi Xikwembu. Ku ri na sweswo, hi vona lava a va rhangela emhakeni yo xanisa valandzeri va Yesu, va ringeta ku sivela ntirho wa vona wa ku “vula mahungu lamanene ya Hosi Yesu.” Kambe Vayuda van’wana ni vanhu vo tala lava nga riki Vayuda, va tekele swiendlakalo leswi enhlokweni ivi va swi kambisisa kahle. A va swi lemuka leswaku Xikwembu xi fularhele varhangeri va Vayuda lava titekaka va lulamile naswona a a xi seketela valandzeri va Yesu Kreste lava titsongahataka.—Mintirho 11:19-21.
I Vamani Lava Namuntlha Va Seketeriwaka Hi Xikwembu?
4, 5. (a) Vanhu van’wana va titwa njhani hi ku hlawula vukhongeri? (b) Loko u lava ku tiva vukhongeri bya ntiyiso, i xivutiso xihi lexi nga xa nkoka?
4 Emhakeni ya vukhongeri bya ntiyiso, mufundhisi un’wana u vule leswi landzelaka eka mbulavurisano lowu veke kona sweswinyana eka TV: “Ndzi ta vula leswaku vukhongeri i bya ntiyiso loko byi endla munhu a va la antswaka loko a hanya hi ku pfumelelana na byona.” Ina, vukhongeri bya ntiyiso byi endla vanhu va va lava antswaka. Kambe, xana mhaka ya leswaku vukhongeri byi endla vanhu va va lava antswaka i vumbhoni bya leswaku byi seketeriwa hi Xikwembu? Xana xolexo hi xona xikombiso xa ku vona loko vukhongeri byi ri bya ntiyiso?
5 Munhu un’wana ni un’wana u rhandza ku tihlawulela leswi a swi lavaka, ku katsa ni ku tihlawulela vukhongeri. Kambe ku va ni ntshunxeko wo tihlawulela a swi tiyisekisi leswaku munhu u ta endla nhlawulo lowunene. Hi xikombiso, vanhu van’wana va hlawula vukhongeri hikwalaho ka leswi byi nga ni vanhu vo tala, byi fuweke, byi nga ni mihivahivana leyi kokaka mahlo, kumbe hikwalaho ka leswi swirho swa ndyangu swi nga eka byona. A xi kona ni xin’we eka leswi lexi tiyisekisaka leswaku vukhongeri i bya ntiyiso kumbe i bya mavunwa. Xivutiso xa nkoka emhakeni leyi hi lexi nge: I vukhongeri byihi lebyi khutazaka valandzeri va byona ku endla ku rhandza ka Xikwembu naswona byi nga ni vumbhoni lebyi tiyeke bya leswaku byi seketeriwa hi Xikwembu, lerova valandzeri va byona va nga vula hi ku tiyiseka va ku ‘Xikwembu xi na hina’?
6. Hi wahi marito ya Yesu lama nga hi pfunaka ku vona vukhongeri bya ntiyiso ni bya mavunwa?
6 Yesu u veke ndlela ya ku hlawula vugandzeri bya ntiyiso eka bya mavunwa loko a ku: “Tivoneleni vaprofeta va mavunwa lava taka va ambale nguvu ya nyimpfu, kambe endzeni va ri timhisi leti kakatlulaka. Mi ta va vona hi mihandzu ya vona.” (Matewu 7:15, 16; Malakiya 3:18) A hi kambisiseni yin’wana ya “mihandzu,” kumbe swihlawulekisi swa vukhongeri bya ntiyiso leswaku hi ta kota ku vona leswaku entiyisweni vukhongeri lebyi seketeriwaka hi Xikwembu namuntlha.
Swihlawulekisi Swa Lava Seketeriwaka Hi Xikwembu
7. Swi vula yini ku dyondzisa leswi sekeriweke eBibeleni ntsena?
7 Va sekela tidyondzo ta vona eBibeleni. Yesu u te: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a hi swa mina, kambe i swa loyi a ndzi rhumeke. Loko munhu a navela ku endla ku rhandza ka Yena, u ta tiva hi ku ya hi dyondzo ya kona loko yi huma eka Xikwembu kumbe loko ndzi vulavula hi ku tisungulela.” Nakambe u te: “Loyi a humaka eka Xikwembu u yingisa marito ya Xikwembu.” (Yohane 7:16, 17; 8:47) Hilaha ku faneleke, leswaku munhu a seketeriwa hi Xikwembu, u faneleke a dyondzisa ntsena leswi Xikwembu xi swi paluxaka eRitweni ra xona a ala tidyondzo leti sekeriweke eka vutlhari kumbe ndhavuko wa vanhu.—Esaya 29:13; Matewu 15:3-9; Vakolosa 2:8.
8. Ha yini swi ri swa nkoka ku tirhisa vito ra Xikwembu evugandzerini?
8 Va tirhisa va tlhela va twarisa vito ra Xikwembu, ku nga Yehovha. Esaya u profetile: “Kunene esikwini rero mi ta ku: ‘Nkhensani Yehovha! Vitanani vito rakwe. Tivisani vanhu swiendlo swakwe. Vulani leswaku vito rakwe ri yisiwa ehenhla. Yimbelelelani Yehovha miloti, hikuva u endle swilo leswikulu ngopfu. Leswi swi tivisiwa emisaveni hinkwayo.’” (Esaya 12:4, 5) Yesu u dyondzise valandzeri va yena ku khongela va ku: “Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri kwetsimisiwe.” (Matewu 6:9) Hikwalaho, ku nga khathariseki leswaku Vakreste i Vayuda kumbe a hi Vayuda, a va fanele va tirha tanihi “vanhu va vito ra [Xikwembu].” (Mintirho 15:14) Swi le rivaleni leswaku Xikwembu xi tsakisiwa hi ku seketela vanhu lava tsakisiwaka hi ku va “vanhu va vito ra xona.”
9. (a) Ha yini mfanelo ya ku tsaka yi hlawulekisa swirho swa vukhongeri bya ntiyiso? (b) Esaya u hambanisa vukhongeri bya ntiyiso ni bya mavunwa hi ndlela yihi?
9 Va kombisa vumunhu bya Xikwembu bya ku tsaka. Leswi a nga xihlovo xa “mahungu lamanene,” Yehovha i “Xikwembu lexi tsakeke.” (1 Timotiya 1:11) Kutani ke, vagandzeri vakwe a va fanelanga va heleriwa hi ntsako kumbe va heleriwa hi ntshembo. Hambi ku ri ni ntshikilelo wa misava swin’we ni swiphiqo swa munhu hi yexe, Vakreste va ntiyiso va tshama va tsakile hikuva nkarhi hinkwawo va dya swakudya leswi fuweke swa moya. Esaya u va hambanisa ni lava va nga le ka vukhongeri bya mavunwa: “Yehovha, Hosi leyi Lawulaka u te: ‘Maswivo! Malandza ya mina ma ta dya, kambe n’wina mi ta va ni ndlala. Maswivo! Malandza ya mina ma ta nwa, kambe n’wina mi ta va ni torha. Maswivo! Malandza ya mina ma ta tsaka, kambe n’wina mi ta khomiwa hi tingana. Maswivo! Malandza ya mina ma ta huwelela hi ku tsaka hikwalaho ka xiyimo lexinene xa mbilu, kambe n’wina mi ta rila hikwalaho ka ku vava ka mbilu naswona mi ta kolola hikwalaho ka moya lowu tshovekeke ngopfu.’”—Esaya 65:13, 14.
10. Lava va kumeke vukhongeri bya ntiyiso va ku papalata njhani ku dyondza hi ku endla swihoxo?
10 Va sekela mahanyelo ni swiboho swa vona eka misinya ya milawu ya Bibele. “Tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo naswona u nga titshegi hi ku twisisa ka wena n’wini,” mutsari wa Swivuriso wa hi tsundzuxa, “n’wi tivise tindlela ta wena hinkwato, kutani yena u ta lulamisa tindlela ta wena.” (Swivuriso 3:5, 6) Xikwembu xi seketela lava va lavaka nkongomiso eka xona ematshan’weni ya ku tshemba tidyondzo leti kanetanaka ta vanhu lava honisaka vutlhari bya xona. Loko munhu a swi navela swinene ku hanya hi ku pfumelelana ni Rito ra Xikwembu, u ta papalata ku dyondza hi ku endla swihoxo.—Pisalema 119:33; 1 Vakorinto 1:19-21.
11. (a) Ha yini swirho swa vukhongeri bya ntiyiso swi nga avanyisiwi swi va ni ntlawa wa vafundhisi ni wa vangheni va kereke? (b) Lava rhangelaka exikarhi ka vanhu va Xikwembu va fanele va vekela ntlhambi xikombiso xa njhani?
11 Va hleleke ku fana ni vandlha ra Vukreste ra lembe-xidzana ro sungula. Yesu u veke nsinya lowu wa nawu: “Mi nga tshuki mi vuriwa Rabi, hikuva mudyondzisi wa n’wina i un’we, kasi n’wina hinkwenu mi vamakwavo. Ku tlula kwalaho, mi nga tshuki mi vitana hambi ku ri mani leswaku i tata wa n’wina la misaveni, hikuva Tata wa n’wina i un’we, Wa le tilweni. Naswona mi nga vuriwi ‘varhangeri,’ hikuva Murhangeri wa n’wina i wun’we, i Kreste. Kambe lonkulu exikarhi ka n’wina u fanele ku va mutirheli wa n’wina.” (Matewu 23:8-11) Vandlha ra vamakwerhu a ri na ntlawa wa vafundhisi lava tikukumuxaka lava tivitanaka hi swithopo swa le henhla naswona va titlakusaka eka swirho swa kereke. (Yobo 32:21, 22) Lava va risaka ntlhambi wa Xikwembu va byeriwa leswaku va wu risa “ku nga ri hi ku sindzisiwa, kambe hi ku swi rhandza; ku nga ri hi ku rhandza mpindzulo wa vukanganyisi, kambe hi mapfundza; ku nga ri ku tikisela lava nga ndzhaka ya Xikwembu, kambe [va] va swikombiso entlhambini.” (1 Petro 5:2, 3) Varisi va xiviri lava nga Vakreste a va ringeti ku lawula ripfumelo ra van’wana. Leswi va nga vatirhi-kulobye entirhweni wa Xikwembu, va tikarhatela ku veka xikombiso lexinene.—2 Vakorinto 1:24.
12. I langutelo rihi lerinene malunghana ni tihulumendhe ta vanhu leri Xikwembu xi lavaka leswaku lava va lavaka ku seketeriwa hi xona va va na rona?
12 Va titsongahatela tihulumendhe ta vanhu kambe a va yimi na hulumendhe yo karhi. Loyi a tsandzekaka ku “[tiveka] ehansi ka valawuri lava tlakukeke” a nge languteli ku seketeriwa hi Xikwembu. Ha yini? Hikuva “valawuri lava nga kona va vekiwe hi Xikwembu eswiyin’weni swa vona leswi hikiweke. Hikokwalaho, loyi a lwisanaka ni vulawuri u lwisana ni lunghiselelo ra Xikwembu.” (Varhoma 13:1, 2) Hambiswiritano, Yesu u xiye leswaku vafumi a va ta lava leswi nga riki swa vona, hiloko a ku: “Tlheriselani swilo swa Khezari eka Khezari, kambe swilo swa Xikwembu eka Xikwembu.” (Marka 12:17) Lava va navelaka ku seketeriwa hi Xikwembu va fanele va ‘hambeta va lava mfumo ni ku lulama ka Xikwembu ku sungula,’ hi nkarhi lowu fanaka va yingisa milawu ya tiko leyi pfumelelanaka ni vutihlamuleri lebyi tlakukeke bya Xikwembu. (Matewu 6:33; Mintirho 5:29) Yesu u kandziyise vukala-tlhelo loko a vule leswi landzelaka malunghana ni vadyondzisiwa va yena: “Vona a hi xiphemu xa misava, tanihi leswi mina ndzi nga riki xiphemu xa misava.” Endzhakunyana u te: “Mfumo wa mina a hi xiphemu xa misava leyi.”—Yohane 17:16; 18:36.
13. Rirhandzu ri va hlawula njhani vanhu va Xikwembu?
13 A va yi hi nghohe loko va “[endlela] hinkwavo leswi nga swinene.” (Vagalatiya 6:10) Rirhandzu ra Vukreste a ri hlawuli, ri amukela vanhu hinkwavo ku nga khathariseki leswaku i va muvala wihi, va ni timali kumbe e-e, va dyondzeke ku fikela kwihi, i va rixaka rihi kumbe va vulavula ririmi rihi. Ku endlela hinkwavo leswi nga swinene naswona ngopfu-ngopfu lava nga swin’we na vona eripfumelweni swi pfuna ku vona lava seketeriwaka hi Xikwembu. Yesu u te: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.”—Yohane 13:35; Mintirho 10:34, 35.
14. Xana vanhu lava seketeriwaka hi Xikwembu va tsakeriwa hi vanhu hinkwavo? Hlamusela.
14 Va tiyimiserile ku xanisiwa hikwalaho ka leswi va endlaka ku rhandza ka Xikwembu. Yesu u lemukise valandzeri va yena a ku: “Loko va ndzi xanisile, na n’wina va ta mi xanisa; loko va ri hlayisile rito ra mina, ni ra n’wina va ta ri hlayisa.” (Yohane 15:20; Matewu 5:11, 12; 2 Timotiya 3:12) Lava va seketeriwaka hi Xikwembu minkarhi hinkwayo a va rhandziwi, ku fana na Nowa la gweveke misava hi ripfumelo ra yena. (Vaheveru 11:7) Namuntlha, lava va navelaka ku seketeriwa hi Xikwembu a va fanelanga va honisa rito ra Xikwembu kumbe va landzula misinya ya milawu ya Xikwembu leswaku va nga xanisiwi. Loko va tirhela Xikwembu hi ku tshembeka, va swi tiva leswaku vanhu va ta ‘hlamala naswona va tshamela ku vulavula ha vona hi ku tseketsela.’—1 Petro 2:12; 3:16; 4:4.
I Nkarhi Wo Kambisisa Ntiyiso
15, 16. (a) I swivutiso swihi leswi nga ta hi pfuna ku vona ntlawa wa vukhongeri lowu seketeriwaka hi Xikwembu? (b) Timiliyoni ta vanhu ti fikelele swiboho swihi, naswona ha yini?
15 Tivutise, ‘I ntlawa wihi wa vukhongeri lowu tiviwaka hi ku namarhela swinene eRitweni ra Xikwembu, hambiloko tidyondzo ta wona ti hambana ni tidyondzo ta vanhu vo tala? I vamani lava kandziyisaka nkoka wa vito ra Xikwembu, va tlhela va ri tirhisa ku tivitana ha rona? I vamani lava hi xivindzi va vulavulaka hi Mfumo wa Xikwembu, va vulaka leswaku hi wona ntsena ntlhantlho eka swiphiqo hinkwaswo swa vanhu? I vamani lava seketelaka mimpimanyeto ya mahanyelo ya Bibele hambiloko van’wana va yi teka yi hundzeriwe hi nkarhi? I ntlawa wihi lowu tiviwaka hi ku nga vi na vafundhisi lava hakeriwaka, lowu swirho swa wona hinkwaswo swi nga vachumayeri? I vamani lava dzunisiwaka hi ku va vaaka-tiko lava yingisaka nawu, hambiloko va nga hlanganyeli eka tipolitiki? I vamani lava hi rirhandzu va hetaka nkarhi wa vona ni mali va pfuna van’wana leswaku va dyondza hi Xikwembu ni swikongomelo swa xona? Naswona ku nga khathariseki swilo leswi hinkwaswo leswi dzunekaka, i vamani lava ha languteriwaka ehansi, va hlekuriwa va tlhela va xanisiwa?’
16 Vanhu va timiliyoni emisaveni hinkwayo va kambisise mintiyiso ivi va khorwiseka leswaku i Timbhoni ta Yehovha ntsena leti nga vukhongeri bya ntiyiso. Va fikelele xiboho lexi hikwalaho ka leswi Timbhoni ta Yehovha ti swi dyondzisaka ni ndlela leyi ti tikhomaka ha yona, swin’we ni hikwalaho ka vuyelo lebyi tisiweke hi vukhongeri bya tona. (Esaya 48:17) Timiliyoni ta vanhu, kahle-kahle ti vula leswi landzelaka hilaha swi profetiweke hakona eka Zakariya 8:23: “Hi ta famba na n’wina, hikuva hi swi twile leswaku Xikwembu xi na n’wina.”
17. Ha yini swi nga vuli leswaku Timbhoni ta Yehovha ta titlakusa loko ti vula leswaku ti ni vukhongeri bya ntiyiso?
17 Xana Timbhoni ta Yehovha ta titlakusa loko ti vula leswaku hi tona ntsena ti seketeriwaka hi Xikwembu? Entiyisweni, ku vula ka tona marito wolawo swi fana ni leswi vuriweke hi Vaisrayele loko va ri aEgipta, va vula leswaku Xikwembu xa va seketela hambi ku ri ni tidyondzo ta Vaegipta, kumbe enkarhini luwa wa Vakreste va lembe-xidzana ro sungula loko va vula leswaku va seketeriwa hi Xikwembu, kambe a xi byi seketeli vukhongeri bya Vuyuda. Ntiyiso wu le rivaleni. Timbhoni ta Yehovha ematikweni ya 235 ti endla ntirho lowu Yesu a profeteke leswaku valandzeri va yena va ntiyiso va ta wu endla enkarhini wa makumu: “Mahungu lamanene lawa ya mfumo ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni ematikweni hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.”—Matewu 24:14.
18, 19. (a) Ha yini ku nga ri na xivangelo xa leswaku Timbhoni ta Yehovha ti tshika ku endla ntirho wa tona wo chumayela, hambiloko ti kanetiwa? (b) Pisalema 41:11 yi wu seketela njhani ntiyiso wa leswaku Timbhoni ti seketeriwa hi Xikwembu?
18 Timbhoni ta Yehovha ti ta hambeta ti hetisisa xileriso lexi, ti nga pfumeleli nxaniso kumbe nkaneto wu ti kavanyeta entirhweni wa tona. Ntirho wa Yehovha wu fanele wu endliwa naswona wu ta endliwa. Matshalatshala hinkwawo lawa van’wana va ma endleke eka malembe-xidzana lama hundzeke leswaku va sivela Timbhoni eku endleni ka ntirho wa Xikwembu ma hetelele ma tsandzekile, hikuva Yehovha u tshembisile: “Tlhari rihi ni rihi leri nga ta endleriwa ku ku hlasela a ri nge humeleli, ni ririmi rihi ni rihi leri nga ta kanetana na wena ehubyeni u ta ri gweva. Leyi i ndzhaka ya malandza ya Yehovha, naswona ku lulama ka wona ku huma eka mina.”—Esaya 54:17.
19 Mhaka ya leswaku Timbhoni ta Yehovha ti ni matimba swinene naswona ti hiseka swinene sweswi ku tlula rini na rini—naswona ti endla tano hambiloko misava yi ti kaneta—i vumbhoni bya leswaku Yehovha wa swi amukela leswi ti swi endlaka. Hosi Davhida u te: “Hi leswi, ndza swi tiva leswaku u ndzi tsakerile, hikuva nala wa mina a nga ndzi huweleli hi ku hlula.” (Pisalema 41:11; 56:9, 11) Valala va Xikwembu a va nge pfuki va swi kotile ku hlula vanhu va Yehovha, hikuva Murhangeri wa vona Yesu Kreste, u ya emahlweni a hlula ro hetelela!
Xana U Nga Hlamula?
• Hi swihi swikombiso swin’wana swa vanhu va khale lava seketeriweke hi Xikwembu?
• Hi swihi swihlawulekisi swin’wana swa vukhongeri bya ntiyiso?
• Ha yini u khorwiseka leswaku Timbhoni ta Yehovha ti seketeriwa hi Xikwembu?
[Xifaniso eka tluka 13]
Lava navelaka ku seketeriwa hi Xikwembu va fanele va seketela tidyondzo ta vona eRitweni ra xona ntsena
[Xifaniso eka tluka 15]
Vakulu lava nga Vakreste i xikombiso lexinene entlhambini