Kreste—Vuprofeta Byi Kombetele Eka Yena

“Ku nyikela vumbhoni hi Yesu hi swona swi huhutelaka ku profeta.”—NHLAVUTELO 19:10.

 1, 2. (a) Hi xihi xiboho lexi a xi fanele xi endliwa hi Vaisrayele ku sukela hi 29 C.E.? (b) I yini leswi nga ta kambisisiwa exihlokweni lexi?

A KU ri lembe ra 29 C.E. Vaisrayele a va vulavula va tsakile hi Mesiya la tshembisiweke. Vutirheli bya Yohane lowo Khuvula byi endle leswaku ku langutela ka vona ku va kukulu swinene. (Luka 3:15) Yohane a a nga pfumeli leswaku hi yena Kreste. Ku ri na sweswo, loko a vulavula hi Yesu wa Nazareta u te: “Ndzi nyikele vumbhoni bya leswaku loyi i N’wana wa Xikwembu.” (Yohane 1:20, 34) Ku nga ri kungani, mintshungu yi landzele Yesu leswaku yi yingisa tidyondzo ta yena yi tlhela yi tshunguriwa hi yena.

² Etin’hwetini leti landzeleke, Yehovha u nyikele vumbhoni lebyi engetelekeke malunghana ni N’wana wa yena. Lava va hlayeke Matsalwa va tlhela va vona mintirho ya Yesu va ve ni xisekelo lexi tiyeke xo pfumela eka yena. Hambiswiritano, vo tala va vanhu lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona a va kombisanga ripfumelo. A hi vangani lava a va pfumela leswaku Yesu i Kreste, N’wana wa Xikwembu. (Yohane 6:60-69) Xana a wu ta va u endle yini loko a wu hanye enkarhini wolowo? Xana a wu ta va u susumeteleke ku amukela Yesu tanihi Mesiya kutani u va mulandzeri wakwe la tshembekaka? Xiya vumbhoni lebyi Yesu hi yexe a byi nyikeleke malunghana na yena loko a hehliwa hileswaku u tlula Savata, naswona xiya switiyisekiso leswi a swi nyikeleke endzhakunyana leswaku a tiyisa ripfumelo ra vadyondzisiwa vakwe lava tshembekaka.

Yesu Hi Yexe A Nyikela Vumbhoni

 3. I swiyimo swihi leswi nga susumetela Yesu ku nyikela vumbhoni malunghana ni loyi a nga yena?

³ A ku ri nkarhi wa Paseka ya 31 C.E. Yesu a a ri eYerusalema. A a ha ku hanyisa wanuna loyi a a ri ni malembe ya 38 a ri karhi a vabya. Kambe Vayuda va xanise Yesu hikwalaho ko endla xiendlo xexo hi Savata. Va tlhele va n’wi hehla hileswaku wa sandza naswona a va lava ku n’wi dlaya hileswi a vuleke leswaku Xikwembu i Tata wakwe. (Yohane 5:1-9, 16-18) Ndlela leyi Yesu a tihlamuleleke ha yona yi nyikele swilo swinharhu leswi nga vumbhoni bya matimba lebyi a byi ta khorwisa Muyuda un’wana ni un’wana wa mbilu leyinene malunghana ni loyi Yesu a nga yena hakunene.

 4, 5. A xi ri xihi xikongomelo xa vutirheli bya Yohane, naswona u byi hetisise kahle hi ndlela yihi?

⁴ Xo sungula, Yesu u kombetele eka vumbhoni bya loyi a n’wi rhangeleke emahlweni, ku nga Yohane lowo Khuvula, a ku: “Mi rhume vanhu eka Yohane, naswona u nyikele vumbhoni ehenhla ka ntiyiso. Munhu yoloye a a ri rivoni leri pfurhaka ri tlhela ri voninga, naswona hi nkarhi wo koma a mi swi rhandza ku tsaka swinene eku vonakaleni ka yena.”—Yohane 5:33, 35.

⁵ Yohane lowo Khuvula a a ri “rivoni leri pfurhaka ri tlhela ri voninga” hikuva emahlweni ka ku khotsiwa ka yena swi nga fanelanga hi Heroda, a a hetisise xiavelo lexi a xi nyikiweke hi Xikwembu xo lunghiselela Mesiya ndlela. Yohane u te: “Lexi endleke leswaku ndzi khuvula hi mati hileswaku [Mesiya] a ta kombisiwa eIsrayele. . . . Ndzi vone moya wu xika ku fana ni tuva wu huma etilweni, wu tshama eka yena. Hambi mina a ndzi n’wi tivanga, kambe yena Loyi a ndzi rhumeke ku khuvula hi mati u ndzi byerile a ku, ‘Hambi ku ri mani loyi u vonaka moya wu xika wu tshama ehenhla ka yena, hi yena loyi a khuvulaka hi moya lowo kwetsima.’ Kutani ndzi wu vonile, naswona ndzi nyikele vumbhoni bya leswaku loyi i N’wana wa Xikwembu.”a (Yohane 1:26-37) Yohane u vule hi ku kongoma leswaku Yesu i N’wana wa Xikwembu—Mesiya la tshembisiweke. Vumbhoni bya Yohane a byi khorwisa swinene lerova kwalomu ka tin’hweti ta nhungu endzhaku ka ku fa ka yena, Vayuda vo tala va timbilu letinene va te: “Swilo hinkwaswo leswi Yohane a swi vuleke malunghana ni munhu loyi a swi ri ntiyiso hinkwaswo.”—Yohane 10:41, 42.

 6. Ha yini mintirho ya Yesu a yi fanele yi khorwise vanhu leswaku a a seketeriwa hi Xikwembu?

⁶ Endzhaku ka sweswo, Yesu u tirhise nhlamuselo yin’wana leswaku a tiyisekisa vumbhoni bya leswaku hi yena Mesiya. U vulavule hi mintirho yakwe leyinene tanihi vumbhoni bya leswaku u seketeriwa hi Xikwembu. U te: “Mina ndzi ni vumbhoni byo tlula bya Yohane, hikuva yona mintirho leyi Tatana a ndzi aveleke ku yi endla, mintirho leyi ndzi yi endlaka, yi nyikela vumbhoni bya mina leswaku Tatana u ndzi rhumile.” (Yohane 5:36) Hambi ku ri valala va Yesu a va swi kotanga ku landzula vumbhoni lebyi, lebyi a byi katsa masingita yo hlayanyana. Vanhu van’wana va vutisile endzhakunyana: “Xana hi ta endla yini, hikuva munhu loyi u endla masingita yo tala?” (Yohane 11:47) Kambe, van’wana va angule kahle kutani va ku: “Loko Kreste a fika, a nge endli masingita yo tala ku tlula leswi endliweke hi munhu loyi, a hi swona ke?” (Yohane 7:31) Vayingiseri va Yesu a va ri ni nkarhi lowunene wo xiya timfanelo ta Tatana eka N’wana.—Yohane 14:9.

 7. Matsalwa ya Xiheveru ma nyikele vumbhoni malunghana na Yesu hi ndlela yihi?

⁷ Xo hetelela, Yesu u kokele nyingiso eka vumbhoni lebyi nga kanetekiki. U te: “Matsalwa . . . hi wona lama nyikelaka vumbhoni mayelana na mina,” ivi a ya emahlweni a ku: “Loko Muxe mi n’wi khorwile, na mina a mi ta ndzi kholwa, hikuva yena u tsale ha mina.” (Yohane 5:39, 46) Ina, Muxe o va un’wana wa timbhoni ta le mahlweni ka Vukreste leti tsaleke malunghana na Kreste. Matsalwa ya tona ma katsa madzana-dzana ya vuprofeta ni matimu ya xivongo lama nga ni vuxokoxoko, lawa hinkwawo ka wona ma kombetelaka eka Mesiya. (Luka 3:23-38; 24:44-46; Mintirho 10:43) Ku vuriwa yini hi Nawu wa Muxe? Muapostola Pawulo u tsarile: “Nawu wu hundzuke mukongomisi wa hina la yisaka eka Kreste.” (Vagalatiya 3:24) Ina, “ku nyikela vumbhoni hi Yesu hi swona swi huhutelaka [kumbe, i nsusumeto ni xikongomelo xa] ku profeta.”—Nhlavutelo 19:10.

 8. Ha yini Vayuda vo tala va nga pfumelanga eka Mesiya?

⁸ Xana vumbhoni lebyi hinkwabyo—vumbhoni lebyi kongomeke bya Yohane, mintirho ya matimba ya Yesu ni timfanelo ta Xikwembu ni vumbhoni byo tala bya Matsalwa—a byi nga ta ku khorwisa leswaku Yesu a a ri Mesiya? Munhu un’wana ni un’wana loyi a a rhandza Xikwembu ni Rito ra xona hi mbilu hinkwayo a a ta hatla a swi vona leswi kutani a va ni ripfumelo eka Yesu tanihi Mesiya la tshembisiweke. Kambe, rirhandzu ro tano a ri nga ri kona eIsrayele. Yesu u byele vakaneti vakwe a ku: “Ndzi swi tiva kahle leswaku rirhandzu ra Xikwembu a ri kona eka n’wina.” (Yohane 5:42) Ematshan’weni yo “lav[a] ku vangama loku humaka eka Xikwembu lexi nga xin’we,” a va “amukela ku vangama loku humaka eka van’wana.” A swi hlamarisi leswi a va nga pfumelelani na Yesu, loyi ku fana na Tata wakwe a yi vengaka mianakanyo yo tano!—Yohane 5:43, 44; Mintirho 12:21-23.

Ku Tiyisiwa Hi Xivono Xa Vuprofeta

 9, 10. (a) Ha yini nkarhi lowu xikombiso xi nga humelela ha wona a wu fanerile eka vadyondzisiwa va Yesu? (b) Hi wihi nchumu wo hlawuleka lowu Yesu a wu tshembiseke vadyondzisiwa vakwe?

⁹ Se a ku hundze lembe Yesu a nyikele xitiyisekiso xa leswaku hi yena Mesiya loyi ku vulavuriweke ha yena. Paseka ya lembe ra 32 C.E. yi tile yi tlhela yi hundza. Vo tala lava a va ri vapfumeri a va tshikile ku n’wi landzela, kumbexana hikwalaho ka ku xanisiwa, ku rhandza swilo leswi vonakaka, kumbe mivilelo ya vutomi. Van’wana kumbexana a va pfilunganyekile kumbe va hele matimba hikwalaho ka leswi Yesu a bakanyeke matshalatshala ya vanhu yo n’wi endla hosi. Loko a tlhontlhiwe hi varhangeri va vukhongeri va Vayuda, u arile ku endla xikombiso xo tidzunisa lexi humaka etilweni. (Matewu 12:38, 39) Van’wana va nga ha va va hlamarisiwe hi ku ala ka yena. Ku tlula kwalaho, Yesu a a sungule ku paluxela vadyondzisiwa vakwe nchumu lowu a swi va tikela ku wu twisisa—“u fanele ku ya eYerusalema a ya xanisiwa swinene hi vakulukumba ni vaprista lavakulu, ivi a dlayiwa.”—Matewu 16:21-23.

¹⁰ Endzhaku ka tin’hweti ta kwalomu ka kaye kumbe khume a ku ta va nkarhi “wa leswaku [Yesu] a suka emisaveni leyi a ya eka Tatana.” (Yohane 13:1) Leswi a a karhateke swinene hi vadyondzisiwa vakwe vo tshembeka, Yesu u tshembise van’wana va vona nchumu lowu a aleke ku wu endlela Vayuda lava nga riki na ripfumelo—xikombiso lexi humaka etilweni. Yesu u te: “Ndzi tiyisile ndzi ri eka n’wina, ku ni van’wana lava yimeke laha lava nga ta ka va nga ri nantswi rifu nikatsongo va nga si rhanga va vona N’wana wa munhu a ta emfun’weni wakwe.” (Matewu 16:28) Swi le rivaleni leswaku Yesu a a nga vuli leswaku vadyondzisiwa van’wana va yena a va ta hanya ku kondza ku simekiwa Mfumo wa Mesiya hi 1914. Yesu a a anakanya hi ku kombisa ku vangama ka yena ematimbeni ya Mfumo eka vadyondzisiwa va yena vanharhu lava a a va tolovele swinene. Xivono lexi xi vuriwa ku hundzuriwa.

11. Hlamusela xivono xa ku hundzuriwa.

¹¹ Endzhaku ka masiku ya tsevu, Yesu u teke Petro, Yakobo na Yohane a ya na vona entshaveni leyi tlakukeke—kumbexana xitsunga xa Ntshava ya Herimoni. Loko va ri kwalaho, Yesu “a hundzuriwa emahlweni ka vona, kutani xikandza xakwe xi vangama kukota dyambu, ni tinguvu takwe ta le handle ti vangama kukota ku vonakala.” Ku humelele na muprofeta Muxe na Eliya va ri karhi va vulavula na Yesu. Xiendlakalo lexi xo hlamarisa swi nga ha endleka xi humelele nivusiku, leswi endleke leswaku xi vonaka kahle. Entiyisweni, a xi ri xa xiviri swinene lerova Petro a kala a kombela ku dzima mintsonga yinharhu—wun’wana wu va wa Yesu, wun’wana wu va wa Muxe wun’wana wu va wa Eliya. Loko Petro a ha vulavula, papa leri vangamaka ri va funengetile kutani rito ri huma epapeni ri ku: “Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke; n’wi yingiseni.”—Matewu 17:1-6.

12, 13. Xivono xa ku hundzuriwa xi ve ni vuyelo byihi eka vadyondzisiwa va Yesu, naswona ha yini?

¹² I ntiyiso leswaku Petro a a ha ku vula leswaku Yesu i “Kreste, N’wana wa Xikwembu lexi hanyaka.” (Matewu 16:16) Kambe anakanya u twa Xikwembu hi xoxe xi nyikela vumbhoni byo tiyisekisa mhaka yoleyo ni xiavelo xa N’wana wa xona la totiweke! Mawaku ndlela leyi xivono xa ku hundzuriwa xi tiyiseke ripfumelo ra Petro, Yakobo na Yohane ha yona! Leswi ripfumelo ra vona ri tiyisiweke swinene, se a va swi lunghekele kahle leswi a swi va rindzile ni xiavelo xa nkoka lexi a va ta xi hetisisa evandlheni leri a ri ta va kona.

¹³ Mhaka ya ku hundzuriwa yi va khumbe swinene vadyondzisiwa. Endzhaku ka malembe yo tlula 30, Petro u tsarile: “[Yesu] u amukele ku xiximeka ni ku vangama eka Xikwembu Tatana, loko marito lawa ma vuriwe eka yena hi ku vangama lokukulu ngopfu: ‘Loyi i n’wananga, la rhandzekaka, loyi mina hi xiviri ndzi n’wi amukeleke.’ Ina, marito lawa hi ma twile ma vuriwa etilweni loko hi ri na yena entshaveni yo kwetsima.” (2 Petro 1:17, 18) Yohane na yena xi n’wi khumbe hilaha ku fanaka xiendlakalo lexi. Endzhaku ka malembe yo tlula 60 xi humelerile, a swi kanakanisi leswaku a a vulavula hi xona loko a ku: “Hi vone ku vangama ka yena, ku vangama loku fanaka ni ka n’wana la tswariweke a ri swakwe hi tatana.” (Yohane 1:14) Kambe, ku hundzuriwa a ku nga ta va xivono xo hetelela xa valandzeri va Yesu.

Ku Voningeriwa Loku Engetelekeke Ka Vanhu Lava Tshembekaka Va Xikwembu

14, 15. Xana muapostola Yohane a a ta hanya ku kondza Yesu a fika hi ndlela yihi?

¹⁴ Endzhaku ka ku pfuxiwa ka yena, Yesu u humelele eka vadyondzisiwa vakwe eLwandle ra Galeliya. Kwalaho u byele Petro a ku: “Loko ku ri ku rhandza ka mina leswaku [Yohane] a tshama ndzi kondza ndzi fika, wena u ni mhaka muni na swona?” (Yohane 21:1, 20-22, 24) Xana marito lawa a ma kombisa leswaku muapostola Yohane a a ta hanya ku tlula vaapostola lavan’wana? Swi tikomba tano, hikuva u tirhele Yehovha hi ku tshembeka malembe man’wana ya kwalomu ka 70. Hambiswiritano, marito ya Yesu ma kombisa swin’wana swa nkoka.

¹⁵ Xiga lexi nge “ndzi kondza ndzi fika” xi hi tsundzuxa marito ya Yesu lama nge, “N’wana wa munhu a ta emfun’weni wakwe.” (Matewu 16:28) Yohane u hanye Yesu a kondza a fika hileswi Yohane endzhakunyana a kombisiweke xivono xa vuprofeta xa ku ta ka Yesu ematimbeni ya Mfumo. Loko Yohane a ri kusuhi ni ku fa, loko a khotsiwile exihlengeni xa Patmosi, u kume Nhlavutelo leyi nga ni swikombiso leswi hlamarisaka swa vuprofeta bya swiendlakalo leswi nga ta humelela “esikwini ra Hosi.” Yohane u khumbiwe swinene hi swivono leswi swo hlamarisa lerova loko Yesu a ku: “Ina; Ndza ta hi ku hatlisa,” Yohane u te: “Amen! Tana, Hosi Yesu.”—Nhlavutelo 1:1, 10; 22:20.

16. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi hambeta hi tiyisa ripfumelo ra hina?

¹⁶ Vanhu va timbilu letinene lava a va hanya eka lembe-xidzana ro sungula va amukele Yesu tanihi Mesiya kutani va kombisa ripfumelo eka yena. Lava a va ta va vapfumeri a va fanele va tiyisiwa ripfumelo hikwalaho ka leswi a va hanya ni vanhu vo pfumala ripfumelo, ni hikwalaho ka ntirho lowu a va fanele va wu endla ni miringo leyi a ya ha ta. Yesu a a nyikele vumbhoni lebyi eneleke bya leswaku hi yena Mesiya naswona a a nyikele swivono leswi pfunaka swa vuprofeta leswaku swi khutaza valandzeri vakwe lava tshembekaka. Namuntlha, hi le xikarhi ka ‘siku ra Hosi.’ Ku nga ri khale, Kreste u ta herisa mafambiselo hinkwawo yo homboloka ya swilo ya Sathana kutani a kutsula vanhu va Xikwembu. Na hina hi fanele hi tiyisa ripfumelo ra hina hi ku ma tirhisa hilaha ku teleke malunghiselelo hinkwawo lawa Yehovha a ma endleke leswaku hi hlayiseka hi tlhelo ra moya.

Ku Sirheleriwa eMunyameni Ni Le Nhlomulweni

17, 18. I ku hambana kwihi lokukulu loku a ku ri kona hi lembe-xidzana ro sungula exikarhi ka valandzeri va Yesu ni lava a va kaneta xikongomelo xa Xikwembu, naswona byi ve byihi vuyelo bya ntlawa ha wun’we?

¹⁷ Endzhaku ka rifu ra Yesu, vadyondzisiwa va xi yingise hi xivindzi xileriso xakwe xo nyikela vumbhoni ha yena “eYerusalema swin’we ni le tikweni hinkwaro ra Yudiya ni le Samariya ni ku ya fika endhawini ya le kule swinene ya misava.” (Mintirho 1:8) Hambileswi nxaniso a wu tinyike matimba, Yehovha u katekise vandlha ra Vukreste leri a ra ha ku vumbiwa, a ri voningela hi tlhelo ra moya a tlhela a endla leswaku ri va ni vadyondzisiwa vo tala lavantshwa.—Mintirho 2:47; 4:1-31; 8:1-8.

¹⁸ Hi hala tlhelo, ntshembo wa lava a va kaneta mahungu lamanene a wu ya wu dzwihala swinene. Swivuriso 4:19 yi ri: “Ndlela ya lavo homboloka yi fana ni ku dzwihala; a va swi tivanga leswi swi hambetaka swi va khunguvanyisa.” “Ku dzwihala” ku nyanye hi 66 C.E. loko mavuthu ya Varhoma ma rhendzela Yerusalema. Endzhaku ko tlhelela endzhaku hi xivangelo lexi nga tiviwiki, Varhoma va vuyile hi 70 C.E., ivi va lovisa muti. Hi ku ya hi Josephus n’wamatimu wa Muyuda, ku fe Vayuda vo tlula miliyoni. Kambe, Vakreste lava tshembekaka va ponile. Ha yini? Hikuva loko mavuthu ma tlhelele endzhaku ro sungula, va yingise xileriso xa Yesu xo baleka.—Luka 21:20-22.

19, 20. (a) Ha yini vanhu va Xikwembu va nga ri na xivangelo xo chava tanihi leswi makumu ya mafambiselo lawa ya swilo ma nga kusuhi ni ku hela? (b) Xana Yehovha u endle leswaku vanhu vakwe va twisisa yini eka makume ya malembe ya le mahlweni ka 1914?

¹⁹ Na hina hi le xiyin’weni lexi fanaka. Nhlomulo lowukulu lowu taka wu ta vula ku hela ka mafambiselo hinkwawo yo homboloka ya Sathana. Kambe vanhu va Xikwembu a va fanelanga va chava, hikuva Yesu u tshembisile: “Maswivo, ndzi na n’wina masiku hinkwawo ku fikela emakumu ka mafambiselo ya swilo.” (Matewu 28:20) Leswaku a tiyisa ripfumelo ra vadyondzisiwa vakwe vo sungula ni ku va endla leswaku va lunghekela leswi a swi va rindzile, Yesu u va nyike xikombiso xa ku vangama ka yena ka le tilweni tanihi Hosi leyi nga Mesiya. Ku vuriwa yini hi namuntlha? Hi 1914 xikombiso xexo xi ve nchumu wa xiviri. Naswona ku hetiseka ka xona ku tiyise ripfumelo ra vanhu va Xikwembu hakunene! Xi ni xitshembiso xa vumundzuku lebyi vangamaka, naswona malandza ya Yehovha ma pfuniwe ku twisisa ku hetiseka ka xona hakatsongo-tsongo. Eswiyin’weni swa namuntlha leswi nyanyaka ku biha, “ndlela ya lavo lulama yi fana ni ku vonakala ko vangama loku vonakalaka hakatsongo-tsongo kukondza siku ri simekiwa ri tiya.”—Swivuriso 4:18.

²⁰ Ni le mahlweni ka 1914, ntlawa lowutsongo wa Vakreste lava totiweke wu sungule ku twisisa ntiyiso wa nkoka malunghana ni ku vuya ka Hosi. Hi xikombiso, va swi twisisile leswaku ku vuya ka yona a ku nge vonaki, hilaha tintsumi timbirhi leti humeleleke eka vadyondzisiwa hi 33 C.E. ti hlamuseleke hakona loko Yesu a ri karhi a tlhandlukela etilweni. Endzhaku ka loko papa ri funengete Yesu kutani vadyondzisiwa vakwe va nga ha n’wi voni, tintsumi ti te: “Yesu loyi a amukeriweke le xibakabakeni ehenhla a suka eka n’wina u ta ta hi mukhuva lowu fanaka ni lowu mi n’wi voneke a ya ha wona exibakabakeni.”—Mintirho 1:9-11.

21. Ku ta buriwa hi yini exihlokweni lexi landzelaka?

²¹ Yesu u voniwe ntsena hi valandzeri vakwe lava tshembekaka loko a tlhandluka. Ni loko a hundzuriwa a nga voniwanga hi vanhu hinkwavo; misava a yi nga swi tivi leswi humeleleke. A swi ta va tano loko Kreste a vuya ematimbeni ya Mfumo. (Yohane 14:19) I vadyondzisiwa va yena lava tshembekaka lava totiweke ntsena lava a va ta twisisa vukona bya yena evuhosini. Exihlokweni lexi landzelaka, hi ta vona ndlela leyi ku twisisa koloko a ku ta va khumba swinene ha yona, ku chaputa hi ku hlengeletiwa ka timiliyoni leti a ti ta fumiwa hi Yesu emisaveni.—Nhlavutelo 7:9, 14.

[Nhlamuselo ya le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

• Loko Yesu a hehliwa hileswaku u tlula Savata naswona wa sandza, xana u nyikele vumbhoni byihi ku kombisa leswaku a a ri Mesiya?

• Vadyondzisiwa vo sungula va Yesu va vuyeriwe njhani eka xivono xa ku hundzuriwa?

• Yesu a a vula yini loko a ku Yohane a a ta hanya yena a kondza a fika?

• I xivono xihi lexi hetisekeke hi 1914?

[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

Yesu u nyikele xitiyisekiso xa leswaku hi yena Mesiya

[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]

Xivono xa ku hundzuriwa a xi tiyisa ripfumelo

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Yohane a a ta hanya ku kondza Yesu a “fika”