NDZIMA 8

‘Ku Va Ni Ku Rhula’ eVandlheni

Sawulo mukaneti la nga ni tihanyi a va muchumayeri la hisekaka

1, 2. :Xana Sawulo a a tiyimisele ku fika a endla yini eDamaska?

VAXANISI lava hlundzukeke va fike eDamaska naswona xikongomelo xa vona a xi nga ri xinene. A va tiyimisele ku fika va teka valala va vona emakaya ya vona, ku nga vadyondzisiwa va Yesu, va va boha, va va hundzula xihlekiso kutani va va hudula va famba na vona eYerusalema leswaku va ya tengisiwa hi huvo ya Sanedri.

² Sawulo, murhangeri wa vona, ana se a a pfumelelane ni ku dlayiwa ka un’wana wa vadyondzisiwa va Yesu la hisekaka.a Ku nga ri khale, a a ha ku hlalela loko Vayuda lava hisekelaka etlhelo va khandla Stefano hi maribye kukondza a fa. (Mit. 7:57–8:1) Leswi Sawulo a a nga kolwanga hi ku hlasela valandzeri va Yesu lava a va tshama eYerusalema, u ve murhangeri wa vaxanisi va Vakreste. A a tiyimisele ku herisa mpambukwa lowu nga ni khombo lowu vuriwaka “Ndlela.”—Mit. 9:1, 2; vona bokisi leri nge “Xikhundlha Lexi Sawulo A A Ri Na Xona eDamaska.”

3, 4. (a) Xana ku endleke yini eka Sawulo? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi kambisisa?

³ Va te va nga swi langutelanga, Sawulo a funengetiwa hi ku vangama loku hlamarisaka. Vanghana va yena va te loko va ku vona, va yima va chuhile. Hiloko Sawulo a wela ehansi a pfaleke mahlo. Kutani a twa rito ri huma etilweni ri ku: “Sawulo, Sawulo, u ndzi xanisela yini?” Leswi a a pfilunganyekile u te: “Hi wena mani, Hosi?” Sawulo u fanele a hele matimba swinene loko a twa rito ri ku: “Hi mina Yesu, loyi u n’wi xanisaka.”—Mit. 9:3-5; 22:9.

⁴ Xana hi nga dyondza yini eka marito yo sungula lawa Yesu a ma byeleke Sawulo? Xana swi ta hi pfuna njhani ku kambisisa leswi endlekeke loko Sawulo a hundzuka Mukreste? Naswona hi nga dyondza yini eka ndlela leyi vandlha ri wu tirhiseke ha wona nkarhi wa ku rhula lowu veke kona endzhaku ka loko Sawulo a hundzukile?

XIKHUNDLHA LEXI SAWULO A A RI NA XONA EDAMASKA

Xana Sawulo u wu kume njhani mpfumelelo wa ku khoma Vakreste lava a va tshama emitini leyi a a nga tshami eka yona? Vayuda hinkwavo a va yingisa hinkwaswo leswi huvo ya Sanedri ni muprista lonkulu va va byelaka swona naswona swi tikomba onge muprista lonkulu a a ri ni matimba ya ku lerisa leswaku ku ya khomiwa swigevenga. Hikwalaho vakulu va tisinagoga ta le Damaska a va teka goza hi ku hatlisa loko va kuma mapapila lama humaka eka muprista lonkulu.—Mitirho 9:1, 2.

Ku tlula kwalaho, Varhoma a va nyike Vayuda mpfumelelo wa leswaku va ti avanyisela timhaka ta vona ta nawu. Kutani swa twisiseka leswaku ha yini Vayuda va be muapostola Pawulo ka ntlhanu hi “mikhavi ya 39.” (2 Kor. 11:24) Buku ya 1 Maccabees yi vulavula hi papila leri muyimeri wa mfumo wa le Rhoma a ri tsaleleke Ptolemy wa Vunhungu wa le Egipta hi 138 B.C.E., a ku: “Loko vavanuna lava nga swigevenga vo balekela etikweni ra n’wina va suka etikweni ra rikwavo [eYudiya], va yiseni eka muprista lonkulu ku nga Simoni, leswaku a ta va xupula hi ku landza nawu wa vona.” (1 Macc. 15:21) Hi lembe ra 47 B.C.E., Yuliyo Khezari u tlhele a tiyisekisa leswaku muprista lonkulu u ni malunghelo yo lulamisa xiphiqo xin’wana ni xin’wana lexi a xi khumba ndhavuko wa Vayuda.

“U Ndzi Xanisela Yini?” (Mitirho 9:1-5)

5, 6. Xana hi nga dyondza yini eka marito lawa Yesu a ma vuleke eka Sawulo?

⁵ Loko Yesu a yimisa Sawulo endleleni yo ya eDamaska, a nga n’wi vutisanga a ku: “Ha yini u xanisa vadyondzisiwa va mina?” Kambe hilaha swi kombisiweke hakona laha henhla, u te: “U ndzi xanisela yini?” (Mit. 9:4) Ina, loko valandzeri va Yesu va xanisiwa swi fana niloko ku xanisiwa yena.—Mat. 25:34-40, 45.

⁶ Loko u xanisiwa hikwalaho ko pfumela eka Kreste, swi tive leswaku Yehovha na Yesu va xi tiva xiyimo lexi u langutaneke na xona. (Mat. 10:22, 28-31) Swi nga endleka leswaku swa sweswi ndzingo wolowo wu nga herisiwi. Kambe tsundzuka leswaku Yesu u n’wi vonile Sawulo loko a hlanganyela eku dlayiweni ka Stefano naswona u n’wi vonile loko a hudula vadyondzisiwa va Yena vo tshembeka emakaya ya vona, a va yisa eYerusalema. (Mit. 8:3) Hambiswiritano, a nga endlanga nchumu hi nkarhi wolowo. Nilokoswiritano, Yehovha u tirhise Kreste leswaku a nyika Stefano ni vadyondzisiwa lavan’wana matimba yo kota ku tiyisela va tshembekile.

7. U fanele u endla yini leswaku u kota ku tiyisela loko u xanisiwa?

⁷ Na wena u nga swi kota ku tiyisela ku xanisiwa: (1) Hi ku tiyimisela ku tshama u tshembekile hambi ko ba lexi dumaka. (2) Hi ku kombela Yehovha leswaku a ku pfuna. (Filp. 4:6, 7) (3) Hi ku nga tirihiseli kambe u tshika Yehovha a ku rihiselela. (Rhom. 12:17-21) (4) Hi ku tshemba leswaku Yehovha u ta ku nyika matimba yo tiyisela kukondza a vona swi fanerile leswaku a susa ndzingo wolowo.—Filp. 4:12, 13.

‘Sawulo, Makwerhu, Hosi Yi Ndzi Rhumile’ (Mitirho 9:6-17)

8, 9. Xana Ananiya u titwe njhani loko a byeriwa ntirho lowu a faneleke a wu endla?

⁸ Endzhaku ka loko Yesu a hlamule Sawulo loko a te, “Hi wena mani, Hosi?” u byele Sawulo a ku: “Pfuka u nghena emutini, kutani u ta byeriwa leswi u faneleke ku swi endla.” (Mit. 9:6) Sawulo loyi se a a nga ha voni u yisiwe laha a a ta tshama kona eDamaska kutani u hete masiku manharhu a ri karhi a khongela naswona a nga dyi nchumu. Hi nkarhi wolowo Yesu u vulavule ni mudyondzisiwa un’wana emutini wolowo, loyi vito ra yena ku nga Ananiya, “loyi Vayuda hinkwavo lava tshamaka kwalaho a va vulavula kahle ha yena.”—Mit. 22:12.

⁹ Swi nga endleka leswaku Ananiya a a pfilunganyekile loko Nhloko ya vandlha ku nga Yesu Kreste la pfuxiweke, a vulavula na yena hi ku kongoma a n’wi byela leswaku u ni ntirho wo hlawuleka lowu a lavaka a n’wi endlela wona. Rolero a ku ri lunghelo lerikulu kambe a ku nga ri ntirho wo olova! Loko Ananiya a byeriwa leswaku u fanele a ya vulavula na Sawulo, u te: “Hosi, ndzi twe vo tala va vulavula hi wanuna loyi, mayelana ni swilo hinkwaswo swo biha leswi a swi endleke eka vakwetsimi va wena eYerusalema. Kutani sweswi vaprista lavakulu va n’wi nyike mpfumelelo wo khoma hinkwavo lava vitanaka vito ra wena.”—Mit. 9:13, 14.

10. Xana hi dyondza yini eka ndlela leyi Yesu a vulavuleke ha yona na Ananiya?

¹⁰ Yesu a nga holovelanga Ananiya hileswi a n’wi byeleke ndlela leyi a titwaka ha yona. Kambe, u n’wi byele hi ku kongoma leswi a faneleke a swi endla. Naswona Yesu u n’wi anakanyerile hi ku n’wi byela xivangelo xa leswaku ku va yena la endlaka ntirho wolowo wo tika. Yesu u vule leswi hi Sawulo: “Wanuna loyi i xibya lexi ndzi tihlawuleleke xona leswaku a ta twarisa vito ra mina eka matiko swin’we ni le ka tihosi ni le ka vana va Israyele. Hikuva ndzi ta n’wi komba maxangu hinkwawo lawa a nga ta langutana na wona hikwalaho ka vito ra mina.” (Mit. 9:15, 16) Ananiya a nga ha yimayimanga, u nambe a endla leswi Yesu a n’wi leriseke swona. U lave Sawulo lowa muxanisi kutani loko a n’wi kumile a ku eka yena: “Sawulo, makwerhu, Hosi Yesu la humeleleke eka wena endleleni loko u ta haleno, u ndzi rhumile leswaku u ta tlhela u vona ni leswaku u tala moya lowo kwetsima.”—Mit. 9:17.

11, 12. Xana hi dyondza yini eka swiendlakalo leswi khumbaka Yesu, Ananiya na Sawulo?

¹¹ Sawulo swi humesela tinhla to hlayanyana erivaleni. Hi xikombiso, Yesu hi yena la kongomisaka ntirho wo chumayela hilaha a tshembiseke hakona. (Mat. 28:20) Hambileswi a nga vulavuliki hi ku kongoma ni vanhu namuntlha, kambe u kongomisa ntirho wo chumayela hi ku tirhisa hlonga ro tshembeka, leri a ri vekeke leswaku ri ungamela va yindlu yakwe. (Mat. 24:45-47) Vahuweleri ni maphayona va rhumiwa hi Huvo leyi Fumaka leswaku va ya lavisisa lava tiyimiseleke ku tiva swo tala hi Kreste. Hilaha swi boxiweke hakona eka ndzima leyi hundzeke, va tele vanhu vo tano lava khongeleke va kombela leswaku Timbhoni ta Yehovha ti va endzela.—Mit. 9:11.

¹² Ananiya u amukele xiavelo xexo hi mbilu yo basa naswona u katekisiwile. Xana wa xi yingisa xileriso xa ku chumayela hi rixaladza hambiloko xiavelo lexi xi nga ku dyisi byi rhelela? Van’wana swi nga ha va chavisa ku famba hi yindlu ni yindlu ni ku vulavula ni vanhu lava va nga va tiviki. Van’wana swa va tikela ku chumayela vanhu exitarateni, hi riqingho kumbe hi mapapila lomu va tirhaka kona. Ananiya u kanye mbilu kutani a kuma lunghelo ro pfuna Sawulo leswaku a amukela moya lowo kwetsima.b Lexi pfuneke Ananiya hileswaku a a tshembele eka Yesu naswona u teke Sawulo tanihi makwavo. Na hina hi nga fana na Ananiya, hi hlula ku chava hi ku tshemba leswaku Yesu u kongomisa ntirho wo chumayela, hi ku twela vanhu ni hi ku va ni ntshembo wa leswaku siku rin’wana vanhu lava hi va chavaka va ta hundzuka vamakwerhu.—Mat. 9:36.

“A Sungula Ku Chumayela Hi Yesu” (Mitirho 9:18-30)

13, 14. Loko ku ri leswaku wa ha dyondzeriwa Bibele kambe u nga si khuvuriwa, u nga dyondza yini eka xikombiso xa Sawulo?

¹³ Sawulo u nambe a sungula ku tirhisa leswi a dyondzisiweke swona. Endzhaku ka loko a pfuriwe mahlo, u khuvuriwile kutani a sungula ku hlanganyela ni vadyondzisiwa va le Damaska. Kambe a nga helelanga kwalaho. “Xikan’wekan’we a sungula ku chumayela hi Yesu emasinagogeni leswaku loyi i N’wana wa Xikwembu.”—Mit. 9:20.

¹⁴ Loko ku ri leswaku wa ha dyondzeriwa Bibele kambe a wu si khuvuriwa, xana u ta hatla u tirhisa leswi u swi dyondzeke kutani u khuvuriwa hilaha Sawulo a endleke hakona? I ntiyiso leswaku Sawulo u vone singita leri endliweke hi Kreste naswona a swi kanakanisi leswaku sweswo swi n’wi pfunile leswaku a hatla a teka goza. Hambiswiritano, va kona van’wana lava voneke masingita lama endliweke hi Yesu kambe a swi va tovanga helo. Hi xikombiso, Vafarisi van’wana va n’wi vonile loko a horisa wanuna la lamaleke voko naswona Vayuda vo tala a va swi tiva leswaku Yesu u pfuxe Lazaro. Kambe vo tala va vona va swi be hi makatla sweswo va tlhela va ya emahlweni va kaneta Yesu. (Mar. 3:1-6; Yoh. 12:9, 10) Kambe Sawulo u hundzukile. I yini lexi endleke leswaku a hundzuka kambe lavan’wana va tsandzeka? Hikuva a a chava Xikwembu ku tlula vanhu naswona a a wu tlangela hi mbilu hinkwayo musa lowu Kreste a n’wi kombeke wona. (Filp. 3:8) Loko na wena u titwa ku fana na yena, a wu nge pfumeleli nchumu xi ku sivela ku hlanganyela entirhweni wo chumayela nileswaku u fanelekela ku khuvuriwa.

15, 16. Xana Sawulo u endle yini emasinagogeni naswona Vayuda va le Damaska va angurise ku yini?

¹⁵ Anakanya ndlela leyi vanhu va hlamaleke ha yona ni ku hlundzuka loko va vona Sawulo a sungula ku chumayela hi Yesu emasinagogeni! Va te: “Xana wanuna loyi a hi yena loyi a a va xanisa hi tihanyi lava a va ri eYerusalema lava a va vitana vito leri?” (Mit. 9:21) Loko Sawulo a hlamusela lexi endleke leswaku a hundzuka, u swi ‘kombise hi ndlela leyi twisisekaka leswaku loyi i Kreste.’ (Mit. 9:22) Kambe sweswo a swi vuli leswaku un’wana ni un’wana la hlamuseriwaka mhaka hilaha ku twisisekaka u ta namba a hundzuka ivi a fularhela ndlela leyi a kurisiweke ha yona kumbe a tshika ku tikukumuxa. Hambiswiritano, Sawulo a nga lan’wanga.

¹⁶ Endzhaku ka malembe manharhu, Vayuda va le Damaska a va ha n’wi kaneta. Eku heteleleni va bohe kungu ro n’wi dlaya. (Mit. 9:23; 2 Kor. 11:32, 33; Gal. 1:13-18) Loko mhaka yoleyo yi fika etindleveni ta Sawulo, u pfumele leswaku a nembeletiwa hi xirhundzu erirhangwini ra muti leswaku a ta kota ku baleka. Luka u vula leswaku lava va pfuneke Sawulo vusiku byebyo a va ri “vadyondzisiwa vakwe [hileswaku va Sawulo].” (Mit. 9:25) Leswi swi kombisa leswaku van’wana lava yingiseke Sawulo loko a chumayela eDamaska va hundzuke valandzeri va Kreste.

17. (a) Xana vanhu va angula njhani loko va twa leswi Bibele yi swi dyondzisaka? (b) I yini lexi hi faneleke hi hambeta hi xi endla naswona ha yini?

¹⁷ Kumbexana loko u byela swirho swa ndyangu wa ka n’wina, vanghana ni van’wana hi mahungu lamanene lawa u ma dyondzeke, a wu rindzele leswaku mani na mani a twisisa leswi Bibele yi swi vulaka hikuva swi lo dlaa, erivaleni. Swi nga endleka van’wana va swi twisisile kambe vo tala a va swi twisisanga. Entiyisweni swi nga endleka leswaku u hundzuke nala eka vandyangu wa ka n’wina. (Mat. 10:32-38) Hambiswiritano, loko u hambeta u antswisa ndlela leyi u hlamuselaka Matsalwa ha yona naswona u va ni mahanyelo lamanene, swi nga endleka leswaku vanhu lava ku kanetaka va hundzuka.—Mit. 17:2; 1 Pet. 2:12; 3:1, 2, 7.

18, 19. (a) Loko Barnaba a tiyisekisa leswaku hakunene Sawulo i mudyondzisiwa sweswo swi endle leswaku vadyondzisiwa lavan’wana va endla yini? (b) Xana hi nga n’wi tekelela njhani Barnaba na Sawulo?

¹⁸ Swa twisiseka leswi vadyondzisiwa va nga tshembangiki loko Sawulo a vula leswaku se i mudyondzisiwa loko a fika eYerusalema. Hambiswiritano, loko Barnaba a tiyisekisa leswaku hakunene Sawulo se i mudyondzisiwa, vaapostola va n’wi amukele hi mandla mambirhi naswona u tshame na vona swa xinkarhana. (Mit. 9:26-28) Sawulo a a ri ni vuxiyaxiya kambe a a nga khomiwi hi tingana hikwalaho ka mahungu lamanene. (Rhom. 1:16) U chumayele hi xivindzi eYerusalema, kona laha a sunguleke ku hlasela vadyondzisiwa va Yesu Kreste hi tihanyi. Vayuda va hele matimba loko va vona leswaku murhangeri wa vona u va fularherile hiloko va lava ndlela yo n’wi dlaya. Bibele yi ri: “Loko vamakwavo va twa sweswo, va n’wi yisa [Sawulo] eKhezariya kutani va n’wi rhumela eTarso.” (Mit. 9:30) Sawulo u yingise nkongomiso wa Yesu lowu a wu huma evandlheni. Sweswo swi n’wi pfunile swi tlhela swi pfuna ni vandlha.

¹⁹ Xiya leswaku Barnaba u teke goza ro pfuna Sawulo. A swi kanakanisi leswaku xiendlo xexo xa tintswalo xi pfune leswaku malandza lawa ya Yehovha lama hisekaka ma tiyisa vuxaka bya wona. Xana na wena, u tiyimisela ku pfuna lava ha ku sungulaka ku hlanganyela evandlheni, hilaha Barnaba a endleke hakona, u tirha na vona ensin’wini u tlhela u va pfuna leswaku va va Vakreste lava tiyeke? Loko u endla tano, u ta kuma mikateko yo tala. Loko wa ha ku sungula ku huma nsimu, xana wa pfumela loko van’wana va ku pfuna, hilaha Sawulo a endleke hakona? Loko u tirha ni vahuweleri lava nga ni ntokoto, u ta antswisa ndlela ya wena yo chumayela, u ta tiphina naswona u ta va kuma vanghana lava nga ta ku pfuna hi masiku.

“Vo Tala Va Ve Valandzeri” (Mitirho 9:31-43)

20, 21. Xana malandza ya Xikwembu ya le nkarhini lowu hundzeke ni ya namuntlha ma wu tirhise njhani ‘nkarhi wa ku rhula’ lowu ma veke na wona?

²⁰ Endzhaku ka loko Sawulo a hundzukile naswona a kote ku baleka, “mavandlha hinkwawo ya le Yudiya, Galeliya na Samariya ma va ni ku rhula.” (Mit. 9:31) Xana vadyondzisiwa va wu tirhise njhani nkarhi wolowo “loko swi famba kahle”? (2 Tim. 4:2) Bibele yi vula leswaku “ma tiya.” Vaapostola ni vamakwerhu van’wana lava nga ni vutihlamuleri va tiyise ripfumelo ra vadyondzisiwa va tlhela va rhangela vandlha loko ri ri karhi ri “chava Yehovha ni ku chaveleriwa hi moya lowo kwetsima.” Hi xikombiso, Petro u tirhise nkarhi lowu ku tiyisa vadyondzisiwa eximutanini xa Lida, eTimbaleni ta Saroni. Ku tikarhata ka yena ku endle leswaku vo tala lava tshamaka ekusuhi ni ximutana xexo va va “valandzeri va Hosi.” (Mit. 9:32-35) Ku chumayela mahungu lamanene ni ku pfuna van’wana a swi ri swa nkoka eka vadyondzisiwa ku tlula ku endla mintirho ya vona vini. Sweswo swi endle leswaku vandlha ‘ri ya ri andza.’

²¹ Loko lembe-xidzana ra vu-20 ri ya eku heleni, Timbhoni ta Yehovha ematikweni yo tala ti ve ni ‘ku rhula’ loku fanaka ni ka lembe-xidzana ro sungula. Mimfumo ya tihanyi leyi a yi khome vanhu va Xikwembu hi voko ra nsimbi yi lo na swipfuketana yi herisiwa kutani matiko man’wana lawa a ma yirise ntirho wo chumayela ma wu pfumelerile leswaku wu ya emahlweni. Timbhoni ta magidi-gidi ti tirhise nkarhi lowu ku chumayela erivaleni, kutani ku ve ni vuyelo lebyinene.

22. U nga endla yini leswaku u wu tirhisa hi vutlhari nkarhi wa ntshunxeko lowu u nga na wona?

²² Xana u wu tirhisa hi vutlhari ntshunxeko lowu u nga na wona? Loko u hanya etikweni leri vanhu va gandzelaka va ntshunxekile, Sathana u lava leswaku u tirhisa nkarhi wa wena wo tala leswaku u tikumela rifuwo, u nga vi na mhaka ni ku tirhela Yehovha. (Mat. 13:22) U nga kanganyisiwi. Wu tirhise hi vutlhari nkarhi wa ntshunxeko lowu u nga na wona sweswi. Wu teke tanihi lunghelo ro chumayela hi rixaladza ni ku aka vandlha. Tsundzuka leswaku swiyimo swi nga cinca hi ku tsopeta ka tihlo.

23, 24. (a) Xana hi dyondza yini eka rungula leri vulavulaka hi Thavitha? (b) I yini lexi hi faneleke hi tiyimisela xona?

²³ Xiya leswi endlekeke eka mudyondzisiwa la vuriwaka Thavitha kumbe Dorkasi. A a tshama eYopa, ku nga muti lowu nga le kusuhi ni le Lida. Makwerhu loyi wa xisati wo tshembeka u tirhise nkarhi wa yena kahle ni hi vutlhari a a endla “swilo swo tala leswinene naswona a a endlela vanhu tinyiko.” Kambe u lo na swipfuketana a vabya kutani a fa.c Vadyondzisiwa va le Yopa va ve ni gome lerikulu hikwalaho ka ku fa ka yena, ngopfu-ngopfu tinoni leti a ti pfuneke. Loko Petro a fika endlwini leyi ntsumbu wa yena a wu latiwe eka yona leswaku wu lunghiseleriwa ku ya lahliwa, u endle singita leri vaapostola va Yesu Kreste a va nga si tshama va ri endla. Petro u khongerile kutani a pfuxa Thavitha loyi a a file! Mawaku ntsako lowu tinoni ni vadyondzisiwa a va ri na wona loko Petro a va vitanela endlwini leyi Thavitha a a latiwe eka yona ivi va kuma leswaku wa hanya! Swiendlakalo sweswo swi fanele swi va tiyisile leswaku va kota ku langutana ni miringo leyi a ya ha ta! Swa twisiseka leswi mhaka leyi yi “dume[ke] emutini hinkwawo wa Yopa naswona vo tala va ve valandzeri va Hosi.”—Mit. 9:36-42.

Makwerhu wa xisati a ri karhi a nyika makwerhu la kuleke ni la vabyaka swiluva. — Xana u nga n’wi tekelela njhani Thavitha

²⁴ Rungula leri khumbaka mbilu ra Thavitha ri hi dyondzisa tinhla timbirhi ta nkoka. (1) A hi swi tivi leswaku ra mundzuku ri hi khomele yini. Kutani i swa nkoka leswaku hi va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu loko nkarhi wa ha hi pfumelela! (Ekl. 7:1) (2) Ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi i wa xiviri. Yehovha u xiye swiendlo swo tala swa tintswalo leswi Thavitha a swi endleke kutani a n’wi riha hikwalaho ka swona. Na hina a nge ma rivali matshalatshala lawa hi ma endlaka naswona u ta hi pfuxa eku feni loko ho tshika hi fa Armagedoni yi nga si fika. (Hev. 6:10) Hikwalaho, swi nga khathariseki leswaku sweswi hi tiyisela “loko swi tika,” kumbe hi tiphina hi ku “va ni ku rhula,” a hi tiyiseleni entirhweni wa ku chumayela Kreste hi rixaladza.—2 Tim. 4:2.

SAWULO LOWA MUFARISI

“Jaha leri vuriwaka Sawulo” leri ku vulavuriwaka ha rona eka buku ya Mitirho, leri a ri ri kona loko Stefano a khandliwa hi maribye a ri huma eTarso. Tarso a wu ri ntsindza wa Kilikiya ku nga xifundzha xa Rhoma, lexi nga le dzongeni wa laha namuntlha ku vuriwaka Turkey. (Mit. 7:58) Vayuda vo tala a va tshama emutini wolowo. Hi ku ya hi leswi a nga swi tsala, Sawulo a a ‘yimbe hi siku ra vunhungu, a ri Muisrayele wa nyimba ya Benjamini naswona a ri Muheveru loyi a velekiweke hi Vaheveru; loko swi ta eka ku landzela nawu, a a ri Mufarisi.’ Hikwalaho ka sweswo swi nga endleka leswaku a a ri Muyuda la xiximekaka!—Filp. 3:5.

Ndyangu wa ka va Sawulo a wu tshama emutini lowukulu ni lowu a wu fuwile, laha ndhavuko wa Xigriki a wu xiximiwa ngopfu. Tanihi leswi Sawulo a kuleleke eTarso, a a xi tiva Xigriki. Swi nga endleka leswaku u dyondze eka xikolo xa Vayuda loko a ha ri ntsongo. Sawulo u dyondze ku endla matende, ku nga ntirho lowu vanhu va muganga wa ka vona a va wu toloverile. Swi nga endleka leswaku loko Sawulo a ha ri muntshwa u dyondzisiwe hi tata wa yena ku endla matende.—Mit. 18:2, 3.

Nakambe buku ya Mitirho yi komba leswaku Sawulo a a ri muaka-tiko wa le Rhoma. (Mit. 22:25-28) Leswi swi vula leswaku un’wana wa vakokwa va yena a a ri muaka-tiko wa le Rhoma. A swi tiveki leswaku ndyangu wa ka va Sawulo wu wu kume njhani mpfumelelo wa ku va vaaka-tiko va le Rhoma. Ku nga khathariseki leswaku wu wu kume njhani, ku tiviwa tano swi endle leswaku wu xiximiwa emugangeni lowu a wu tshama eka wona. Kutani, ndlela leyi Sawulo a nga kula ha yona ni dyondzo leyi a a ri na yona, swi endle leswaku a yi twisisa ku antswa mindhavuko leyi yinharhu—ku nga Xiyuda, Xigriki ni Xirhoma.

Swi nga endleka leswaku loko Sawulo a ri ni malembe ya 13, u rhurhele eYerusalema, ku nga mpfhuka wa tikhilomitara ta 840 ku suka etikweni ra rikwavo, leswaku a ta yisa dyondzo ya yena emahlweni. Emutini wolowo Sawulo u dyondzisiwe hi Gamaliyele, mudyondzisi loyi a a xiximiwa ngopfu hileswi a a dyondzisa mindhavuko ya Vafarisi.—Mit. 22:3.

Eka tidyondzo leti—leti namuntlha ti fanaka ni ku ya eyunivhesiti—a a ta dyondzisiwa Matsalwa ni milawu ya Xiyuda leyi nga tsariwiki ni leswaku a yi tiva hi nhloko. Swilo a swi n’wi fambela kahle munhu la dyondzisiweke hi Gamaliyele, hilaha swi veke hakona hi Sawulo. Endzhaku ka nkarhi u tsale a ku: “A ndzi tlula vanhu vo tala va rixaka ra ka hina lava nga tintangha ta mina hi ndlela leyi a ndzi gandzela hi yona eka vukhongeri bya Xiyuda, tanihi leswi a ndzi rhandza mindhavuko ya vatatana.” (Gal. 1:14) I ntiyiso leswaku ku hisekela ndhavuko wa Xiyuda hi swona swi nga endla leswaku Sawulo a xanisa vandlha ra Vukreste leri a ra ha ku simekiwa.

THAVITHA, “A A ENDLA SWILO SWO TALA LESWINENE”

Thavitha a a ri xirho xa vandlha ra Vukreste leri a ri ri ehlalukweni ra muti wa Yopa. Vakreste-kulobye a va n’wi rhandza hikuva “a a endla swilo swo tala leswinene naswona a a endlela vanhu tinyiko.” (Mit. 9:36) Ku fana ni Vayuda vo tala lava a va tshama etindhawini leti Vayuda a va pfangane ni vanhu va Matiko, Thavitha a a ri ni mavito mambirhi—rin’wana a ri ri ra Xiheveru kumbe ra Xiaramu lerin’wana a ri ri ra Xigriki kumbe ra Xilatini. Vito ra yena ra Xigriki leri nge Dorkasi a ri ri “Thavitha” hi Xiaramu. Mavito lawa mambirhi ma vula “Mhala.”

Swi tikomba onge Thavitha u sungule ku vabya kutani a fa hi xitshuketa. Tanihi leswi a va tolovele ku endla hakona, ntsumbu wa yena wu hlambisiwile leswaku va ta n’wi lahla. A wu vekiwe ekamareni ra le henhla, kumbexana endlwini ya yena. Tanihi leswi eMiddle East ku hisaka, swi lava leswaku munhu a lahliwa hi siku leri a nga fa ha rona kumbe leri landzelaka. Leswi Vakreste va le Yopa a va twile leswaku muapostola Petro a a ri eLida nileswi a ku ri mpfhuka wa tikhilomitara ta 18 ku suka eLida ku ya eYopa—leswi vulaka leswaku a va famba kwalomu ka tiawara ta mune hi milenge—va n’wi vitanile hikuva a a ta swi kota ku fika Thavitha a nga si lahliwa. Kutani vandlha ri rhumele vavanuna vambirhi leswaku va ya vitana Petro leswaku a hatla a fika eka vona. (Mit. 9:37, 38) Mukambisisi un’wana u ri: “A swi tolovelekile eka ndhavuko wa Xiyuda ku rhuma vanhu va famba va ri vambirhi leswaku loyi un’wana a ta tiyisekisa mhaka leyi nga ta vuriwa hi loyi a fambaka na yena.”

Xana ku endleke yini loko Petro a fika eka vona? Bibele yi ri: “Va n’wi yisa ekamareni ra le henhla; kutani tinoni hinkwato ti ya eka yena ti ri karhi ti rila, ti n’wi komba swiambalo swo tala leswi Dorkasi a a hamba a ti rhungela swona loko a ha hanya.” (Mit. 9:39) Nchumu wun’wana lowu nga endla leswaku Thavitha a a rhandziwa hi swirho swa vandlha hileswi a a tolovele ku swi rhungela swiambalo. A a rhunga tinguvu ta le ndzeni ni ta le handle. Bibele a yi vuli leswaku Thavitha a a xava malapi ni tiharhani leswaku a endla tinguvu toleto kumbe leswaku a va tisa malapi ya vona kutani a va rhungela. Hambiswiritano, swirho swa vandlha a swi n’wi rhandza hikwalaho ka leswi a a ri ni musa naswona “a a endlela vanhu tinyiko.”

Leswi Petro a nga swi vona loko a ri ekamareni ra le henhla swi endle leswaku a va ni ntwela-vusiwana. Mukambisisi un’wana la vuriwaka Richard Lenski u ri: “Ku rila loku a ku hambane ngopfu ni lokuya a ku ri kona endlwini ya Yayiro, laha vanhu a va ba huwa naswona ku vitaniwe vavasati leswaku va ta rila ni vanhu leswaku va ta chaya switiringo. Vanhu lava a va te enkosini lowu a va twe ku vava swinene.” (Mat. 9:23) Vanhu vo tala va vula leswaku Thavitha a a nga tekiwanga hikuva a ku vuriwi nchumu hi nuna wa yena.

Loko Yesu a lerisa vaapostola va yena leswaku va ya chumayela, u va nyike matimba ya ku ‘pfuxa lava feke.’ (Mat. 10:8) Petro u vone Yesu a endla masingita yo fana ni lawa ku katsa ni ku pfuxiwa ka n’wana wa Yayiro wa nhwanyana, kambe eka vaapostola lavan’wana, i Petro la veke wo sungula ku pfuxa munhu. (Marka 5:21-24, 35-43) Hiloko Petro a humesela vanhu lavan’wana ehandle ka kamara leri ra le henhla kutani a khongela swi huma embilwini, ivi endzhaku ka sweswo Thavitha a pfula mahlo ya yena kutani a pfuka. A swi kanakanisi leswaku Vakreste va le Yopa a va tsakile loko Petro a tisa Thavitha a hanya eka vakwetsimi ni tinoni leti a ti n’wi rhandza.—Mit. 9:40-42.

a Vona bokisi leri nge “Sawulo Lowa Mufarisi.”

b Vaapostola hi vona ntsena lava a va ri ni lunghelo ro nyika van’wana nyiko ya moya lowo kwetsima. Eka xiendlakalo lexi xo hlawuleka, swi vonaka onge Yesu u pfumelele Ananiya leswaku ku va yena a nyikaka nyiko ya moya eka Sawulo. Endzhaku ka loko Sawulo a hundzukile, u hete nkarhi wo lehanyana a nga vonani ni vaapostola lava 12. Hambiswiritano, sweswo a swi vuli leswaku a lo tshama a nga endli nchumu. Entiyisweni, Yesu u n’wi nyike matimba lama a ma ta n’wi pfuna leswaku a endla ntirho wa yena wo chumayela.

c Vona bokisi leri nge “Thavitha, ‘A A Endla Swilo Swo Tala Leswinene.’”