NDZIMA 14

“Hi Endle Xiboho”

Ndlela leyi huvo leyi fumaka yi fikeleleke xiboho ha yona ni ndlela leyi xiboho xexo xi nga endla leswaku ku va ni vun’we emavandlheni

Yi Sekeriwe Eka Mitirho 15:13-35

1, 2. (a) Hi swihi swivutiso swa nkoka leswi huvo leyi fumaka ya vandlha ra Vakreste va lembe-xidzana ro sungula a yi fanele yi kuma tinhlamulo ta swona? (b) Hi wihi mpfuno lowu vamakwerhu volavo va nga wu kuma lowu endleke leswaku va fikelela xiboho lexi faneleke?

HINKWAVO a va swi rindzele hi mahlo-ngati ku twa xiboho lexi nga ta tekiwa. Vaapostola ni vakulukumba lava a va ri ekamareni rero le Yerusalema va langutanile kutani va swi xiya leswaku mhaka leyi va faneleke ku endla xiboho eka yona a hi matlangwana. Mhaka ya ku yimba yi endle leswaku ku tlakuka swivutiso swa nkoka swinene. Xana Vakreste a va ri ehansi ka Nawu wa Muxe? Xana Vayuda ni Vamatiko a va fanele va hanya hi ku avana?

² Vavanuna lava hisekelaka ntirho wa Xikwembu a va anakanyisise hi vumbhoni byo tala. A va ri tiva kahle Rito ra Xikwembu ra vuprofeta naswona a va ri ni vumbhoni lebyi tiyeke lebyi va byi voneke hi ya vona bya leswaku Yehovha wa va katekisa. A va bule hi tinhla hinkwato leti katsekaka emhakeni yoleyo. A swi ri erivaleni leswaku moya wa Yehovha wu kongomisa mhaka leyi tlhuvutsiwaka. Kambe, xana vavanuna volavo a va ta wu amukela nkongomiso wolowo?

3. Xana hi ta vuyeriwa njhani loko hi kambisisa rungula ra Mitirho ndzima 15?

³ A swi ta lava leswaku va va ni ripfumelo ni xivindzi leswaku va landzela nkongomiso wa moya lowo kwetsima emhakeni yoleyo. Xiboho lexi a va ta xi endla a xi ta endla leswaku va vengiwa swinene hi varhangeri va vukhongeri bya Vayuda. Naswona a va ta kanetiwa hi vavanuna van’wana va le vandlheni lava a va tiyimisele ku kucetela vanhu va Xikwembu leswaku va hambeta va hanya hi Nawu wa Muxe. Xana huvo leyi fumaka a yi ta endla yini? A hi voneni. Loko hi ri karhi hi hlaya rungula leri, hi ta vona ndlela leyi vavanuna volavo va vekeleke Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha xikombiso lexi yi faneleke yi xi landzela. I xikombiso lexi na hina hi faneleke ku xi landzela tanihi Vakreste loko hi ri karhi hi endla swiboho niloko hi langutana ni swiphiqo evuton’wini.

“Mhaka Leyi Yi Pfumelelana Ni Marito Ya Vaprofeta” (Mitirho 15:13-21)

4, 5. Xana Yakobo u ri tirhise njhani Rito ra Xikwembu ra vuprofeta emhakeni leyi a ku buriwa ha yona?

⁴ Mudyondzisiwa Yakobo, loyi a a ri ndzisana ya Yesu u sungule ku vulavula.a Swi tikomba onge a a ri mutshama-xitulu wa nhlangano wolowo. Marito ya yena ma xi veke erivaleni xiboho lexi nga tekiwa hi swirho hinkwaswo swa huvo yoleyo. Loko Yakobo a vulavula ni vavanuna lava a va hlengeletanile, u te: “Simiyoni u hi rungulele ndlela leyi Xikwembu xi tsundzukeke vamatiko ha yona ro sungula ni leswaku xi sungule ku tihlawulela vanhu va vito ra xona exikarhi ka vona. Mhaka leyi yi pfumelelana ni marito ya Vaprofeta.”—Mit. 15:14, 15.

⁵ Swi nga endleka leswaku leswi nga vuriwa hi Samiyoni kumbe Simoni Petro ni vumbhoni lebyi nga tisiwa hi Barnaba na Pawulo swi endle leswaku Yakobo a tsundzuka matsalwa man’wana lama nga n’wi pfuna leswaku a yi twisisa ku antswa mhaka leyi a ku buriwa ha yona. (Yoh. 14:26) Endzhaku ko vula leswaku “mhaka leyi yi pfumelelana ni marito ya Vaprofeta,” Yakobo u tshahe marito ya Amosi 9:11, 12. Buku yoleyo yi katsiwa eka tibuku leti vumbaka Matsalwa ya Xiheveru, leti hi ntolovelo ti vuriwaka leswaku i ta “Vaprofeta.” (Mat. 22:40; Mit. 15:16-18) U ta xiya leswaku marito lawa Yakobo a nga ma tshaha ma hambanilenyana ni lawa ma kumekaka ebukwini ya Amosi namuntlha. Swi nga endleka leswaku Yakobo a a tshaha eka Septuagint, ku nga vuhundzuluxeri bya Xigriki lebyi hundzuluxelaka Matsalwa ya Xiheveru.

6. Xana Matsalwa ma pfune njhani emhakeni leyi a ku buriwa ha yona?

⁶ Yehovha u tirhise muprofeta Amosi leswaku a profeta leswaku ku ta fika nkarhi lowu ha wona a nga ta yimisa “yindlu ya Davhida,” ku nga nxaxamelo wa tihosi leti a ti ta fuma kukondza ku fika Mfumo wa Mesiya. (Ezek. 21:26, 27) Xana Yehovha a a ta tlhela a tirhisana ntsena ni Vayuda va xiviri tanihi tiko ra yena? Doo! Vuprofeta byolebyo byi tlhela byi vula leswaku “vanhu va matiko hinkwawo” a va ta hlanganisiwa swin’we leswaku va va “vanhu lava vitaniwaka hi vito ra [Xikwembu].” Tsundzuka leswaku Petro a a ha ku vula leswaku Xikwembu “xi swi veke erivaleni leswaku a hi hambani helo na vona [Vakreste lava nga Vayuda], kambe xi basise timbilu ta vona [Vamatiko lava pfumelaka] hi ripfumelo.” (Mit. 15:9) Marito wolawo ma komba leswaku Xikwembu xi lava leswaku Vayuda ni Vamatiko va va vadyandzhaka va Mfumo. (Rhom. 8:17; Efe. 2:17-19) Vuprofeta lebyi huhuteriweke a byi vulanga helo leswaku Vamatiko lava nga vapfumeri va fanele va sungula hi ku yimbisiwa kumbe va hundzukela eka vukhongeri bya Vayuda leswaku va ta va vadyandzhaka.

7, 8. (a) Xana Yakobo u ringanyete yini? (b) Hi fanele hi ma twisisa njhani marito ya Yakobo?

⁷ Tanihi leswi Yakobo a a ri ni vumbhoni bya Matsalwa ni bya van’wana lebyi nga lo dlaa, erivaleni, u vule marito lawa a swi lava leswaku ma dyeriwa marhambu ya nhloko, a ku: “Hikwalaho xiboho xa mina i ku va ndzi nga karhati vanhu va matiko lava lavaka ku gandzela Xikwembu, kambe hi va tsalela leswaku va papalata swilo leswi fambisanaka ni ku gandzela swikwembu, ku tikhoma ko biha hi swa masangu ni ku dya leswi dlayiweke hi ku tlimbiwa nkolo ni ngati. Phela ku sukela emikarhini ya khale a ku ri ni vanhu lava chumayelaka hi Muxe eka muti wun’wana ni wun’wana, hikuva va hlaya hi yena hi rito leri twalaka emasinagogeni savata yin’wana ni yin’wana.”—Mit. 15:19-21.

⁸ Loko Yakobo a ku, “hikwalaho xiboho xa mina i ku,”—xana a a sindzisa van’wana leswaku va pfumelelana ni xiboho xa yena, kumbexana hileswi a a ri mutshama-xitulu wa nhlangano wolowo? A swi tano nikatsongo! Xiga xa Xigriki lexi nge “xiboho xa mina i ku,” nakambe xi nga ha vula ku “avanyisa” kumbe xi nga ha vula leswaku “Hi leri vonelo ra mina.” Yakobo a a nga endleli huvo yoleyo xiboho kambe a a ringanyeta leswaku yi anakanyisisa hi xiboho lexi a xi fanele ku tekiwa hi ku ya hi vumbhoni lebyi nga twiwa swin’we ni leswi Matsalwa ma swi vulaka hi mhaka yoleyo.

9. Xana xiboho lexi nga ringanyetiwa hi Yakobo xi endle leswaku ku va ni vuyelo byihi?

⁹ Xana xiringanyeto xa Yakobo a xi ri xinene? Ina, a xi ri xinene hikuva ku nga ri khale vaapostola swin’we ni vakulukumba va pfumelelane na xona. Xana vuyelo bya kona byi ve byihi? Xo sungula, xiboho lexi a xi ta tekiwa a xi nga ta ‘karhata’ kumbe xi “tikisela” Vakreste lava nga Vamatiko hi ku va sindzisa leswaku va landzela Nawu wa Muxe. (Mit. 15:19; New International Version) Xa vumbirhi, xiboho xexo a xi ta xixima mapfalo ya Vakreste lava nga Vayuda, lava ku sukela khale a va yingisela loko “Muxe . . . va hlaya hi yena hi rito leri twalaka emasinagogeni savata yin’wana ni yin’wana.”b (Mit. 15:21) A swi kanakanisi leswaku xiboho xexo a xi ta tiyisa vuxaka bya Vakreste lava nga Vayuda ni Vakreste lava nga Vamatiko. Ku tlula kwalaho a xi ta tsakisa Yehovha hikuva a xi pfumelelana ni ku rhandza ka yena. Hakunene yoleyo a yi ri ndlela ya kahle yo tlhantlha xiphiqo lexi a xi endla leswaku ku nga vi ni ku rhula evandlheni hinkwaro ra vanhu va Xikwembu! Naswona xolexo i xikombiso lexinene lexi vandlha ra Vukreste ra namuntlha ri faneleke ri xi landzela!

Albert Schroeder a ri karhi a nyikela nkulumo hi 1998 entsombanweni wa matiko yo hambana-hambana

10. Xana Huvo leyi Fumaka ya namuntlha yi xi landzela njhani xikombiso lexi nga vekiwa hi huvo leyi fumaka ya lembe-xidzana ro sungula?

¹⁰ Hilaha swi hlamuseriweke hakona eka ndzima leyi hundzeke, Huvo leyi Fumaka ya namuntlha ya Timbhoni ta Yehovha yi tekelela xikombiso xa huvo leyi fumaka ya lembe-xidzana ro sungula, hi ku kombela leswaku Yehovha, Hosi leyi Lawulaka na Yesu Kreste la nga Nhloko ya vandlha, va va kongomisa eka swilo hinkwaswo.c (1 Kor. 11:3) Xana sweswo yi swi endla njhani? Albert D. Schroeder, loyi a a ri xirho xa Huvo leyi Fumaka ku sukela hi 1974 kukondza a heta pfhumba ra yena ra laha misaveni hi March 2006, u te: “Huvo leyi Fumaka ya hlangana hi Ravunharhu rin’wana ni rin’wana naswona yi pfula nhlangano hi xikhongelo kutani yi kombela nkongomiso wa moya wa Yehovha. Yi endla matshalatshala ya leswaku mhaka yin’wana ni yin’wana leyi ku buriwaka ha yona ni xiboho xin’wana ni xin’wana lexi tekiwaka xi pfumelelana ni Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele.” Hilaha ku fanaka, Milton G. Henschel, la veke xirho xa Huvo leyi Fumaka nkarhi wo leha naswona a nga heta pfhumba ra yena ra laha misaveni hi March 2003, u vutise mathwasana ya ntlawa wa vu-101 ya Xikolo xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower xivutiso xa nkoka. U te, “Xana yi kona nhlengeletano yin’wana laha misaveni leyi varhangeri va yona va sungulaka hi ku kambisisa Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele loko va nga si endla swiboho swa nkoka?” Nhlamulo yi le rivaleni.

“Rhuma Vavanuna Lava Hlawuriweke” (Mitirho 15:22-29)

11. Xana xiboho lexi nga tekiwa hi huvo leyi fumaka xi hundziseriwe njhani emavandlheni?

¹¹ Huvo leyi fumaka ya le Yerusalema yi pfumelelane hi xiboho xin’we emhakeni yoleyo ya ku yimba. Hambiswiritano, leswaku vamakwerhu emavandlheni va va ni vun’we, xiboho xexo a xi fanele xi hlamuseriwa hi ndlela ya musa leswaku va ta xi twisisa kahle nileswaku xi va siya va khutazekile. Xana sweswo a swi ta endlisiwa ku yini? Bibele yi ri: “Vaapostola ni vakulukumba swin’we ni vandlha hinkwaro va endla xiboho xo rhuma vavanuna lava hlawuriweke exikarhi ka vona va ya eAntiyoka swin’we na Pawulo na Barnaba; va rhume Yudasi loyi a a vuriwa Barsaba na Silasi, lava a va ri vavanuna lava a va rhangela exikarhi ka vamakwavo.” Ku tlula kwalaho, ku tsariwe papila kutani ri rhumeriwa ni vavanuna volavo leswaku ri hlayeriwa mavandlha hinkwawo lama nga le Antiyoka, Siriya ni le Kilikiya.—Mit. 15:22-26.

12, 13. Hi byihi vuyelo lebyinene lebyi veke kona loko ku rhumeriwa (a) Yudasi na Silasi? (b) papila leri humaka eka huvo leyi fumaka?

¹² Tanihi leswi Yudasi na Silasi a va ri “vavanuna lava a va rhangela exikarhi ka vamakwavo,” a va faneleka kahle ku va vayimeri va huvo leyi fumaka. Leswi ku rhumeriweke vavanuna va mune, a swi ta va erivaleni leswaku rungula leri va nga ri khoma a ri nga hlamuli mhaka leyi va karhata ntsena kambe a ri ri nkongomiso lowuntshwa lowu humaka eka huvo leyi fumaka. Loko Vakreste lava nga Vayuda lava a va ri eYerusalema va vona “vavanuna lava hlawuriweke,” a va ta tiyisa vuxaka bya vona ni Vakreste lava nga Vamatiko lava nga le mitini yin’wana. Hakunene a ku ri vutlhari ku rhumela vavanuna volavo naswona sweswo a ku ri vumbhoni bya leswaku va va rhandza! A swi kanakanisi leswaku vanhu va Xikwembu va ve ni vun’we va tlhela va rhandzana.

NDLELA LEYI HUVO LEYI FUMAKA YI HLERIWEKE HA YONA NAMUNTLHA

Ku fana ni Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, Timbhoni ta Yehovha namuntlha ti kongomisiwa hi Huvo leyi Fumaka leyi swirho swa yona swi tinyiketeleke swi tlhela swi totiwa hi moya lowo kwetsima. Swirho swa Huvo leyi Fumaka swi hlangana hinkwaswo vhiki ni vhiki nakambe swi hleriwe swi va tikomiti ta tsevu naswona komiti yin’wana ni yin’wana yi ni vutihlamuleri bya yona.

Komiti Ya Vahlanganisi yi ungamela timhaka ta nawu yi tlhela yi tirhisa vahaxi va mahungu loko swi laveka leswaku va haxa ntiyiso hi leswi hi swi pfumelaka. Nakambe yi byarha vutihlamuleri lebyikulu bya timhaka leti khumbaka Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo, byo tanihi timhangu, minxaniso ni mpfuno wa xihatla.
Komiti Yo Khathalela Vatirhi yi ungamela malunghiselelo lama pfunaka leswaku swirho swa mindyangu ya Bethele emisaveni hinkwayo swi tshama swi ri ni vuxaka lebyi tiyeke na Yehovha nileswaku swi tshama swi tsakile. Nakambe yi langutela ku hlawuriwa ni ku vitaniwa ka swirho leswintshwa swa mindyangu ya Bethele.
Komiti Ya Vukandziyisi yi langutela ku kandziyisiwa ni ku rhumeriwa ka tibuku emisaveni hinkwayo. Yi langutela tindhawu leti tibuku leti tirhisiwaka hi Timbhoni ta Yehovha ematikweni yo hambana-hambana ti gandliseriwaka eka tona ni ku akiwa ka marhavi, Tiholo ta Mfumo ni ta Tinhlengeletano. Komiti leyi yi tlhela yi ungamela ndlela leyi minyikelo ya ntirho wa Mfumo emisaveni hinkwayo yi faneleke yi tirhisiwa ha yona.
Komiti Ya Ntirho yi langutela ntirho wo chumayela ni timhaka leti khumbaka vakulu, mavandlha, valanguteri va miganga ni maphayona. Komiti leyi yi tlhela yi rhamba swichudeni eXikolweni xa Giliyadi hi xikongomelo xo pfuna ni ku tiyisa mavandlha ni ntirho wa hina wo chumayela emisaveni hinkwayo.
Komiti Yo Dyondzisa yi hlela rungula ra tinkulumo leti nyikeriwaka eminhlanganweni ya vandlha, etinhlengeletanweni, emintsombanweni ni ku endliwa ka ti-CD ni tivhidiyo. Yi hlela leswi nga ta dyondzisiwa eXikolweni xa Giliyadi, eXikolweni xa Ntirho wa Vuphayona ni le ka swikolo leswin’wana, yi tlhela yi hlela tinkulumo leti faneleke ti nyikeriwa eka swirho swa Bethele.
Komiti Ya Vatsari yi langutela ku tsariwa ka minkandziyiso leyi tirhisiwaka hi Timbhoni ni lava nga riki Timbhoni. Nakambe yi hlamula swivutiso swa Bibele yi tlhela yi vona loko tidrama ni tinkulumo swi hleriwe kahle.

Huvo leyi Fumaka yi kongomisiwa hi moya lowo kwetsima wa Xikwembu. Swirho swa yona a swi titeki swi ri varhangeri va vanhu va Yehovha kambe ku fana ni Vakreste hinkwavo lava totiweke, lava ha riki laha misaveni swi “landzelaka Xinyimpfana [Yesu Kreste] hinkwako laha xi yaka kona.”—Nhlav. 14:4.

¹³ Papila rolero a ri ri ni swiletelo leswi twisisekaka nileswi kongomeke eka Vakreste lava nga Vamatiko, leswi a swi khumba mhaka yo yimba nileswi va faneleke va swi endla leswaku va ta amukeriwa hi Yehovha ni leswaku a va katekisa. Xiphemu xa nkoka xa papila rero a xi ku: “Moya lowo kwetsima swin’we na hina, hi tsakele ku ka hi nga mi engeteleli ndzhwalo wun’wana, handle ka swilo leswi, leswi nga swa nkoka: ku papalata swilo leswi nyikeriweke eka swikwembu, ngati, swilo leswi dlayiweke hi ku tlimbiwa nkolo ni ku tikhoma ko biha hi swa masangu. Loko mi papalata swilo leswi hi ku helela, mi ta fuwa. Vanani ni rihanyo lerinene!”—Mit. 15:28, 29.

14. Xana swi kotekisa ku yini leswaku vanhu va Yehovha va va ni vun’we hambileswi va hanyaka ni vanhu lava nga ni mpfilumpfilu?

¹⁴ Namuntlha, Timbhoni ta Yehovha leti tlulaka 8 000 000, leti hlanganyelaka emavandlheni lama tlulaka 100 000 emisaveni hinkwayo, ti pfumela tidyondzo leti fanaka naswona ti ni vun’we. Xana ti swi kotisa ku yini ku va ni vun’we, ngopfu-ngopfu leswi ti hanyaka ni vanhu lava nga ni mpfilumpfilu? Xivangelo xa nkoka hileswaku Yesu Kreste, la nga Nhloko ya vandlha, u ti kongomisa hi ku tirhisa “nandza wo tshembeka ni wo tlhariha,” ku nga Huvo Leyi Fumaka. (Mat. 24:45-47) Nakambe ti ni vun’we hikuva vamakwerhu emisaveni hinkwayo va wu yingisa hi ku tirhandzela nkongomiso lowu humaka eka Huvo leyi Fumaka.

“A Va Tsake Ngopfu Hikuva Ri Va Khutazile” (Mitirho 15:30-35)

15, 16. Xana xiboho lexi endliweke emhakeni ya ku yimba xi ve ni vuyelo byihi naswona i yini leswi nga endla leswaku ku va ni vuyelo byo tano?

¹⁵ Rungula ra buku ya Mitirho ri ya emahlweni ri hi byela leswaku loko vamakwerhu lava sukaka eYerusalema va fika eAntiyoka, va fike “va hlengeleta vadyondzisiwa kutani va va nyika papila.” Xana vamakwerhu volavo va wu amukele njhani nkongomiso lowu humaka eka huvo leyi fumaka? “Loko va heta ku ri hlaya a va tsake ngopfu hikuva ri va khutazile.” (Mit. 15:30, 31) Nakambe, Yudasi na Silasi “va khutaze vamakwavo ni ku va tiyisa hi marito yo tala.” Hikwalaho ka sweswo, vavanuna lavambirhi a va ri “vaprofeta” hilaha Barnaba, Pawulo ni lavan’wana a va vuriwa vaprofeta—ku nga xiga lexi tirhisiwaka eka vanhu lava tivisaka van’wana ku rhandza ka Yehovha.—Mit. 13:1; 15:32; Eks. 7:1, 2.

¹⁶ Swi le rivaleni leswaku Yehovha u katekise matshalatshala hinkwawo lama nga endliwa leswaku ku fikeleriwa xiboho lexinene. I yini lexi nga endla leswaku xiboho xexo xi tirha? A swi kanakanisi leswaku a ku ri nkongomiso wa huvo leyi fumaka lowu nga lo dlaa, erivaleni, lowu nga fika hi nkarhi. Nkongomiso wolowo a wu sekeriwe eRitweni ra Xikwembu naswona huvo leyi fumaka yi pfumelele moya lowo kwetsima leswaku wu yi kongomisa. Xin’wana hileswaku ndlela leyi xiboho xexo xi nga hundziseriwa ha yona emavandlheni a yi kombisa rirhandzu.

17. Hi xihi xikombiso lexi vamakwerhu va lembe-xidzana ro sungula va xi vekeleke valanguteri va miganga va namuntlha?

¹⁷ Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha yi landzela xikombiso xa huvo leyi fumaka ya lembe-xidzana ro sungula, hi ku nyika vamakwerhu emisaveni hinkwayo nkongomiso hi nkarhi lowu faneleke. Loko se yi endle swiboho, yi swi hlamusela mavandlha hi ndlela leyi twisisekaka ni leyi kongomeke. Ndlela yin’wana leyi yi yi tirhisaka i valanguteri va miganga. Vamakwerhu lava—lava titsonaka swo tala leswaku va endla ntirho wa Xikwembu—va endzela mavandlha yo hambana-hambana ivi va nyika vamakwerhu nkongomiso lowu twisisekaka va tlhela va va khutaza. Ku fana na Pawulo na Barnaba, va heta nkarhi wa vona wo tala va ri karhi va “dyondzisa ni ku chumayela mahungu lamanene ya rito ra Yehovha va ri ni vadyondzisiwa van’wana vo tala.” (Mit. 15:35) Ku fana na Yudasi na Silasi “va khutaze vamakwavo ni ku va tiyisa hi marito yo tala.”

18. Xana vanhu va Xikwembu va nga tiyiseka njhani leswaku Yehovha u ta hambeta a va katekisa?

¹⁸ Xana hi nga ku yini hi mavandlha? I yini lexi nga ta ma pfuna emisaveni hinkwayo leswaku ma va ni ku rhula swin’we ni vun’we emisaveni leyi nga ni mpfilumpfilu? Tsundzuka leswaku endzhaku ka nkarhi mudyondzisiwa Yakobo u te: “Vutlhari lebyi humaka ehenhla xo sungula byi tengile, byi tlhela byi va ni ku rhula, ku anakanyela, byi tlhela byi tiyimisela ku yingisa . . . Ku tlula kwalaho, mihandzu ya ku lulama yi byaleriwa lava kondletelaka ku rhula eswiyin’weni swa ku rhula.” (Yak. 3:17, 18) Swi nga endleka leswaku loko Yakobo a tsala marito lawa, a a anakanye hi nhlangano lowu va nga tshama va wu khoma eYerusalema. Kambe hi ku kambisisa rungula leri nga eka Mitirho ndzima 15, swi namba swi va erivaleni leswaku Yehovha u katekisa vanhu lava nga ni vun’we ni lava tirhisanaka.

19, 20. (a) Swi vonake ha yini leswaku vandlha ra le Antiyoka a ri ri ni ku rhula ni vun’we? (b) Xana ku sukela hi nkarhi wolowo Pawulo na Barnaba va kote ku endla yini?

¹⁹ Swi le rivaleni leswaku vandlha ra le Antiyoka se a ri ri ni ku rhula ni vun’we. Ematshan’weni ya leswaku vamakwerhu va le Antiyoka va lwisana ni vamakwerhu lava humaka eYerusalema, va amukele Yudasi na Silasi hi malwandla hikuva “Endzhaku ka loko va tshame nkarhinyana kwalaho, vadyondzisiwa va va tshika va famba hi ku rhula va tlhelela eka lava va va rhumeke,” ku nga huvo leyi fumaka leyi a yi ri eYerusalema.d (Mit. 15:33) Hi nga tiyiseka leswaku vamakwerhu va le Yerusalema a va tsakile loko va yingisele leswi vavanuna lavambirhi va va runguleleke swona hi ta riendzo ra vona. Hikwalaho ka musa wa Yehovha lowu nga va faneliki, va swi kotile ku tlhantlha xiphiqo lexi a xi hambanisa vandlha!

²⁰ Leswi Pawulo na Barnaba a va sale eAntiyoka, a va ta tirhisa nkarhi wa vona hinkwawo leswaku va hisekela ntirho wo chumayela, ku nga nchumu lowu valanguteri va miganga va wu endlaka loko va endzela mavandlha. (Mit. 13:2, 3) Hakunene vanhu va Yehovha va katekisiwa! Kambe, xana Yehovha u va tirhise a tlhela a va katekisa njhani vachumayeri lavambirhi lava hisekaka? Ndzima leyi landzelaka yi ta hi hlamulela xivutiso lexi.

Manana na ntombhi yakwe va ri enhlengeletanweni, va ri karhi va languta buku ya “Swivutiso Leswi Vantshwa Va Swi Vutisaka—Tinhlamulo Leti Tirhaka,” Vholumo 2 — Vakreste va manguva lawa va vuyeriwa hi malunghiselelo lama tiyisaka ripfumelo, lama endliwaka hi Huvo leyi Fumaka swin’we ni vayimeri va yona

YAKOBO, “MAKWAVO WA HOSI”

Loko ku xaxametiwa tindzisana ta Yesu, ku rhangiwa hi vito ra Yakobo n’wana wa Yosefa na Mariya. (Mat. 13:54, 55) Swi nga endleka leswaku a a ri n’wana wa vumbirhi wa Mariya. Yakobo u kule na Yesu, u n’wi vonile loko a ri karhi a chumayela naswona a a swi tiva leswaku Yesu u endle ‘mitirho ya matimba’ kambe a byi kona vumbhoni bya leswaku u n’wi vonile kumbe a nga n’wi vonanga loko a yi endla. Hambiswiritano, loko Yesu a ha ri emisaveni Yakobo ni vamakwavo “a va nga ri na ripfumelo eka yena,” buti wa vona. (Yoh. 7:5) Swi nga endleka leswaku a a titwa hi ndlela leyi maxaka man’wana ya Yesu a ma titwa ha yona loko ma ku ha Yesu: “Wa penga.”—Mar. 3:21.

Sweswo hinkwaswo swi cincile loko Yesu a fa a tlhela a pfuxiwa. Hambileswi ku nga ni van’wana lava vuriwaka Yakobo eMatsalweni ya Xigriki kambe a swi ri erivaleni leswaku Yesu u humelele hi ku kongoma eka Yakobo loyi a a ri makwavo emasikwini ya 40 endzhaku ka loko a pfuxiwile. (1 Kor. 15:7) A swi tiveki loko xiendlakalo xexo xi pfune Yakobo a vona leswaku hakunene munhu loyi a humeleleke eka yena i buti wa yena. Hambiswiritano, ku nga si hundza masiku ya khume Yesu a tlhandlukele etilweni, Yakobo, mana wa yena ni vamakwavo a va ri swin’we ni vaapostola ekamareni ra le henhla va ri karhi va khongela.—Mit. 1:13, 14.

Yakobo u hetelele a ri xirho lexi xiximiwaka xa vandlha ra le Yerusalema, swi nga endleka a va n’wi teka tanihi muapostola kumbe “murhumiwa” wa vandlha rero. (Gal. 1:18, 19) Leswaku hakunene a a ri xirho lexi xiximiwaka swi vonake endzhaku ka loko muapostola Petro a ntshunxiwe ekhotsweni hi singita, kutani a byela vadyondzisiwa a ku: “Mi byela Yakobo ni vamakwerhu timhaka leti.” (Mit. 12:12, 17) Loko mhaka ya ku yimba yi hundziseriwe eka “vaapostola ni vakulukumba” eYerusalema, swi tikomba onge Yakobo a a ri mutshama-xitulu loko ku buriwa hi mhaka yoleyo. (Mit. 15:6-21) Naswona muapostola Pawulo u vule leswaku Yakobo, Khefasi (Petro) swin’we na muapostola Yohane “a va vonaka va ri tiphuphu” ta vandlha ra le Yerusalema. (Gal. 2:9) Niloko se ku hundze malembe Pawulo a tlhelele eYerusalema endzhaku ka loko a hete riendzo ra yena ra vumbirhi ra vurhumiwa, u vike “eka Yakobo; naswona vakulukumba hinkwavo a va ri kona.”—Mit. 21:17, 18.

A swi kanakanisi leswaku Yakobo loyi, loyi Pawulo a a n’wi vitana “makwavo wa Hosi,” hi yena la nga tsala buku ya Bibele leyi vitaniwaka hi vito ra yena. (Gal. 1:19) Eka buku yoleyo, hi ku titsongahata Yakobo a nga tivuli muapostola kumbe ndzisana ya Yesu kambe u tivula “nandza wa Xikwembu ni wa Hosi Yesu Kreste.” (Yak. 1:1) Buku ya Yakobo yi komba leswaku a a fana na Yesu hi ku xiyaxiya ntumbuluko ni mahanyelo ya vanhu. Leswaku Yakobo a endla vanhu va twisisa ntiyiso lowu nga le ritweni ra Xikwembu, a a tirhisa ni swiendlakalo swa ntumbuluko leswi tolovelekeke swo fana ni lwandle leri hungiwaka hi mheho, tinyeleti exibakabakeni, dyambu leri vavulaka, swiluva leswi vunisiweke hi dyambu, ku tshwa ka makhwati ni swiharhi leswi lerhisiweke. (Yak. 1:6, 11, 17; 3:5, 7) Xikwembu xi n’wi huhutele leswaku a kota ku twisisa ndlela leyi vanhu va faneleke va hanyisana ha yona naswona yoleyo i ndzayo leyinene.—Yak. 1:19, 20; 3:2, 8-18.

Hi ku ya hi marito ya Pawulo lama tsariweke eka 1 Vakorinto 9:5, swi nga endleka leswaku Yakobo a a tekile. Bibele a yi vuli leswaku Yakobo u fe rini kumbe leswaku u fe njhani. Kambe Josephus n’wamatimu wa Muyuda, u tsale leswaku endzhaku ka loko Porcius Festo Ndhuna-nkulu ya Rhoma a file kwalomu ka lembe ra 62 C.E., niloko a nga si tlhandlamiwa hi Albinus, Ananus (Ananiya), muprista lonkulu “u hlengelete vaavanyisi va Sanedri kutani a tisa emahlweni ka vona vavanuna van’wana ni wanuna loyi vito ra yena ku nga Yakobo, makwavo wa Yesu loyi a a vuriwa Kreste.” Josephus u vule leswaku Ananiya “u va hehle hi leswaku va tlule nawu kutani a lerisa leswaku va khandliwa hi maribye.”

a Vona bokisi leri nge “Yakobo, ‘Makwavo Wa Hosi.’”

b Hi vutlhari Yakobo u tshahe eka leswi nga tsariwa hi Muxe leswi a swi katsa Nawu hi woxe swin’we ni milawu yin’wana ya Xikwembu leyi veke kona loko Nawu wa Muxe wu nga si tsariwa. Hi xikombiso, eka Genesa hi yi vona hi ku kongoma milawu yin’wana ya Xikwembu yo fana ni ndlela leyi xi yi langutaka ha yona ngati, vuoswi ni ku gandzela swikwembu swa hava. (Gen. 9:3, 4; 20:2-9; 35:2, 4) Xisweswo Yehovha u tsalele vanhu hinkwavo milawu leyi nga ta va kongomisa, ku nga khathariseki leswaku i Vayuda kumbe i Vamatiko.

c Vona bokisi leri nge “Ndlela Leyi Huvo Leyi Fumaka Yi Hleriweke Ha Yona Namuntlha.”

d Eka ndzimana 34, Tibibele tin’wana ti hoxa marito man’wana lama vulaka leswaku Silasi u hlawule ku sala eAntiyoka. (King James Version) Kambe, swi tikomba onge marito wolawo ma lo engetiwa hi ku famba ka nkarhi.