“Mi Tivonela Eka Muxaka Wun’wana Ni Wun’wana Wa Ku Navela”

“Hambiloko munhu a ri ni swo tala, vutomi byakwe a byi humi eka swilo leswi a nga na swona.”—LUKA 12:15.

1, 2. (a) I yini lexi u xi xiyeke hi swilo leswi vanhu va manguva lawa va swi rhandzaka ni leswi va swi hlongorisaka? (b) Xana mahanyelo yo tano ma nga hi khumba njhani?

MALI, rifuwo, ndhuma, mintirho leyi holelaka mali yo nyawula, ndyangu—sweswo hi swin’wana swa swilo leswi vanhu vo tala va vonaka ha swona loko munhu swi n’wi fambela kahle niloko a ta va ni vumundzuku lebyinene. Swi le rivaleni leswaku ematikweni lama fuweke ni lama nga le vuswetini, mianakanyo ya vanhu vo tala yi dzike eku hlongoriseni ka rifuwo ni le ku antswiseni ka mahanyelo ya vona. Kambe vumoya bya vona—loko ku ri leswaku va ha ri na byona—byi ya byi hohloka hakatsongo-tsongo.

² Leswi swi hilaha Bibele yi lemukiseke hakona loko yi ku: “Emasikwini yo hetelela ku ta fika minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona. Hikuva vanhu va ta va lava tirhandzaka, varhandzi va mali, . . . lava rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu, va ri ni xivumbeko xa ku tinyiketela loku nga ni vukwembu kambe va tikomba va nga tshembeki eka matimba ya kona.” (2 Timotiya 3:1-5) Tanihi leswi Vakreste va ntiyiso va hanyaka exikarhi ka vanhu vo tano, va tshama va ri karhi va lawula mianakanyo ya vona leswaku yi nga kuceteriwi hi mahanyelo yo tano. I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi nga pfumeli ku ‘lawuriwa’ hi misava?—Varhoma 12:2, The New Testament in Modern English, hi J. B. Phillips.

 3. Hi yihi ndzayo ya Yesu leyi hi nga ta bula ha yona?

³ Tanihi leswi Yesu Kreste a nga “Murhangeri Lonkulu ni Muhetisekisi wa ripfumelo ra hina,” u hi nyika ndzayo ya matimba emhakeni leyi. (Vaheveru 12:2) Siku rin’wana loko Yesu a ri karhi a pfuna ntshungu wo karhi leswaku wu twisisa timhaka leti khumbaka vugandzeri bya ntiyiso, wanuna un’wana u n’wi nghene enon’wini a ku: “Mudyondzisi, byela makwerhu leswaku a ndzi avela ndzhaka.” Yesu u n’wi angule hi ndzayo leyi tshinyaka swinene, leyi tlheleke yi tshinya ni lava a va yingisile. U lemukise swinene hi mhaka yo navela a tlhela a kandziyisa ndzayo yoleyo hi xifaniso lexi tlhontlhaka mianakanyo. Hi ta pfuneka ngopfu loko ho yi tekela enhlokweni ndzayo yoleyo ya Yesu ni ku vona ndlela leyi hi nga vuyeriwaka ha yona loko hi yi tirhisa evuton’wini bya hina.—Luka 12:13-21.

Xikombelo Lexi Nga Endliwangiki Hi Nkarhi Wa Kona

 4. Ha yini a swi nga fanelanga leswaku wanuna loyi a nghena Yesu enon’wini?

⁴ Loko wanuna loyi a nga si nghena Yesu enon’wini, Yesu a a ri karhi a lemukisa vadyondzisiwa va yena leswaku va tivonela eka vukanganyisi nileswaku va va ni xivindzi xa ku byela van’wana leswaku va le vun’weni ni N’wana wa munhu, swin’we ni ndlela leyi va nga wu kumaka ha yona mpfuno wa moya lowo kwetsima. (Luka 12:1-12) Hakunene leti a ku ri timhaka ta nkoka leti vadyondzisiwa va yena a va fanele va anakanyisisa ha tona. Hambiswiritano, exikarhi ka bulo rero leri a ri lava ku dyeriwa marhambu ya nhloko, wanuna un’wana u nghene Yesu enon’wini, a n’wi kombela leswaku a lamula mholovo ya ndyangu leyi khumbaka ku avelana rifuwo. Nilokoswiritano, ku ni dyondzo ya nkoka leyi hi nga yi dyondzaka eka xiendlakalo lexi.

 5. Xana xikombelo xa wanuna loyi xi paluxe yini ha yena?

⁵ Buku yin’wana yi vula leswaku “hakanyingi munhu u vonaka leswi a nga swona hikwalaho ka leswi a swi anakanyaka loko a ri karhi a yingisele xikhutazo lexi khumbaka vukhongeri.” Loko Yesu a ri karhi a vulavula hi timhaka leti dzikeke ta moya, swi nga endleka leswaku mianakanyo ya wanuna loyi a yi ri eka leswi a nga swi endlaka leswaku a kuma rifuwo. A swi tiveki loko xivangelo xa yena xa ku rila hi ndzhaka a xi ri lexi twalaka kumbe lexi nga twaliki. Kumbexana a a ringeta ku tirhisa vulawuri bya Yesu ni ndhuma ya yena tanihi loyi a tivaka ku avanyisa timhaka ta vanhu hi vutlhari. (Esaya 11:3, 4; Matewu 22:16) Swi nga khathariseki leswaku xivangelo xa yena a xi ri xihi, xivutiso xa yena xi swi veke erivaleni leswaku a a ri ni xiphiqo lexikulu—a a nga ti tlangeli nikatsongo timhaka ta swa moya. I swa nkoka leswaku na hina hi tikambisisa. Hi xikombiso, loko hi ri eminhlanganweni ya Vukreste, swa olova leswaku mianakanyo ya hina yi teka leti ni letiya kumbe hi anakanya hi leswi hi nga ta swi endla loko hi huma eminhlanganweni. Kambe ku ri na sweswo, hi fanele hi dzikisa mianakanyo ya hina eka leswi vuriwaka naswona hi anakanya hi tindlela leti hi nga ri tirhisaka ha tona rungula leri dyondzisiwaka leswaku hi antswisa vuxaka bya hina na Yehovha Xikwembu, Tata wa hina wa le matilweni swin’we ni Vakreste-kulorhi.—Pisalema 22:22; Marka 4:24.

 6. Ha yini Yesu a arile ku pfuna wanuna luya eka xikombelo xa yena?

⁶ Swi nga khathariseki leswaku wanuna loyi u susumetiwe hi yini leswaku a endla xikombelo xa yena, Yesu u arile ku n’wi pfuna. Ematshan’weni ya sweswo, Yesu u te eka yena: “Munhu ndziwena, i mani la nga ndzi veka ku va muavanyisi kumbe muaveri wa n’wina?” (Luka 12:14) Hi marito wolawo, Yesu a a vulavula hi nchumu lowu vanhu va wu toloveleke, hikuva hi nkarhi wa Nawu wa Muxe a ku vekiwe vaavanyisi emitini, lava ntirho wa vona a ku ri ku avanyisa timhaka to tano. (Deteronoma 16:18-20; 21:15-17; Rhuti 4:1, 2) Kambe Yesu a a karhateke hi timhaka ta nkoka—ku nga ku seketela ntiyiso wa Mfumo ni ku dyondzisa vanhu ku rhandza ka Xikwembu. (Yohane 18:37) Tanihi leswi hi landzelaka xikombiso xa Yesu, a hi pfumeli ku kavanyetiwa hi timhaka ta siku ni siku kambe hi tirhisa nkarhi ni matimba ya hina ku chumayela mahungu lamanene ni ku endla “vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa.”—Matewu 24:14; 28:19.

Tivonele Eka Ku Navela

 7. I yini leswi Yesu a swi xiyeke, leswi kombisaka leswaku u kota ku vona leswi nga embilwini ya munhu?

⁷ Leswi Yesu a kotaka ku vona leswi nga embilwini ya munhu, u swi xiyile leswaku xivutiso xa wanuna loyi xi tumbete mhaka yin’wana leyikulu, leyi swi nga fanelangiki leswaku Yesu a nghenelela eka yona. Hikwalaho, ematshan’weni ya leswaku Yesu a xi bakanyela ekule xikombelo xa yena, u boxe lexi nga xona xi n’wi susumetaka, a ku: “Tshamani mi pfule mahlo ya n’wina naswona mi tivonela eka muxaka wun’wana ni wun’wana wa ku navela, hikuva hambiloko munhu a ri ni swo tala, vutomi byakwe a byi humi eka swilo leswi a nga na swona.”—Luka 12:15.

 8. I yini ku navela naswona ku nga helela kwihi?

⁸ Ku navela a hi ku lava ku va ni mali ntsena kumbe swilo swo karhi, hikuva swilo leswi swa pfuna evuton’wini. Hi ku ya hi dikixinari yin’wana, ku navela i “ku lava rifuwo ku tlurisa mpimo kumbe swilo swa vanhu van’wana.” Ku nga ha katsa ku tshamela ku navela ku va ni swilo leswi u nga kotiki ku swi kuma—kumbexana ku navela swilo swa un’wana—ntsena leswaku u va na swona, kambe u nga ri na mhaka ni leswi u nga na swona kumbe ndlela leyi sweswo swi nga va khumbaka ha yona van’wana. Munhu la nga ni makwanga u pfumelela mianakanyo ni swiendlo swa yena swi lawuriwa hi ku navela lerova ku hundzuka xikwembu eka yena. Tsundzuka leswaku muapostola Pawulo u fanisa munhu la nga ni makwanga ni mugandzeri wa swifaniso swa hava, la nga taka a nga yi dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.—Vaefesa 5:5; Vakolosa 3:5.

 9. Xana ku navela ku nga vonaka hi tindlela tihi? Vula swikombiso swo karhi.

⁹ Lexi tsakisaka, Yesu u lemukise hi “muxaka wun’wana ni wun’wana wa ku navela.” Ku navela ku vonaka hi tindlela to tala. Xileriso xo hetelela eka Swileriso swa Khume xi boxa mixaka yin’wana hi ndlela leyi: “U nga tshuki u navela yindlu ya munhu-kuloni. U nga tshuki u navela nsati wa munhu-kuloni, kumbe hlonga rakwe ra xinuna kumbe ra xisati kumbe nkunzi yakwe kumbe mbhongolo yakwe kumbe xin’wana ni xin’wana lexi nga xa munhu-kuloni.” (Eksoda 20:17) Bibele yi tamele swikombiso swo tala swa vanhu lava endleke xidyoho lexikulu hikwalaho ko lawuriwa hi mixaka yo hambana-hambana ya ku navela. Xo sungula i xa Sathana, la naveleke nchumu lowu nga riki wa yena—ku nga ku vangama, ku fundzhiwa ni vulawuri lebyi fanelaka Yehovha ntsena. (Nhlavutelo 4:11) Evha u navele ku tiendlela swiboho ivi ku kanganyisiwa koloko ka yena ku hoxa vanhu exidyohweni lexi va yiseke eku feni. (Genesa 3:4-7) Madimona i tintsumi leti nga enerisekangiki hi ‘xiyimo xa tona xo sungula kutani ti fularhela vutshamo bya tona lebyi faneleke,’ ku nga nchumu lowu nga ti faneriki. (Yudha 6; Genesa 6:2) Van’wana lava weleke ekhombyeni hikwalaho ka ku navela i Balama, Akani, Gehazi na Yudasi. Ematshan’weni yo eneriseka hi leswi va nga na swona evuton’wini, va pfumelele ku navela ko biha ka rifuwo leswaku ku va tshikisa lunghelo leri va nyikiweke rona kutani va wela ekhombyeni leri va yiseke endzovisweni.

10. Hi nga endlisa ku yini leswaku ‘mahlo ya hina ma tshama ma pfulekile’ hilaha Yesu a khutazeke hakona?

¹⁰ Swi fanerile leswi Yesu a sunguleke xitsundzuxo xa yena xa ku tivonela eka ku navela hi marito lama nge “tshamani mi pfule mahlo ya n’wina”! Ha yini? Hikuva swa olova leswaku vanhu va vona munhu la nga ni makwanga kumbe la nga ni ku navela ko biha kambe a hi kanyingi va pfumela leswaku na vona va tano. Hambiswiritano, muapostola Pawulo u vule leswaku “ku rhandza mali i rimitsu ra mixaka hinkwayo ya swilo swo biha.” (1 Timotiya 6:9, 10) Mudyondzisiwa Yakobo u vule leswaku loko ku navela ko biha “ku xurhe, ku veleka xidyoho.” (Yakobo 1:15) Hi ku pfumelelana ni xikhutazo xa Yesu, hi fanele hi ‘tshama hi pfule mahlo,’ ku nga ri leswaku hi vona loko van’wana va ri ni makwanga kambe leswaku hi kambisisa leswi timbilu ta hina ti nga xiswona, leswaku hi ta kota ku “tivonela eka muxaka wun’wana ni wun’wana wa ku navela.”

Ku Va Ni Swilo Swo Tala eVuton’wini

11, 12. (a) Hi xihi xilemukiso lexi Yesu a xi vuleke emhakeni ya ku tivonela malunghana ni ku navela? (b) Ha yini hi fanele ku anakanyisisa hi xilemukiso xa Yesu?

¹¹ Ku ni xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku hi tivonela eka ku navela. Xiya leswi Yesu a yaka emahlweni a swi vula, u ri: “Hambiloko munhu a ri ni swo tala, vutomi byakwe a byi humi eka swilo leswi a nga na swona.” (Luka 12:15) Hakunene leyi i mhaka leyi ku faneleke ku anakanyisisiwa ha yona enkarhini lowu wa hina wa vanhu lava rhandzaka rifuwo lerova va anakanya leswaku u nge swi koti ku tsaka handle ka rona. Hi marito wolawo, Yesu a a vula leswaku hambiloko munhu a ri ni rifuwo ro tarisa ku yini, a ri nge endli leswaku hakunene a hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo ni ku va la enerisekeke.

¹² Kambe, van’wana va nga ha kaneta mhaka leyi. Va nga ha vula leswaku rifuwo ri endla leswaku swilo swi ku fambela kahle evuton’wini, u va la tsakeke, hi ndlela yoleyo u kota ku tiphina. Hikwalaho, va tinyiketela emintirhweni leyi nga ta va pfuna leswaku va kuma nhundzu hinkwayo leyi durhaka ni swingolongondzwana leswi va swi lavaka swa elektroniki. Va anakanya leswaku swilo leswi swi ta va endla leswaku va hanya bya le ka byandlana, naswona swilo swi ta va fambela kahle. Kambe, a va yi voni yinhla leyi Yesu a yi kandziyisaka.

13. Hi rihi langutelo leri faneleke hi vutomi ni rifuwo?

¹³ Yesu a nga dzikanga emhakeni ya loko swi lulamile kumbe swi nga lulamanga ku va ni swilo swo tala, kambe u kandziyise mhaka ya leswaku vutomi bya munhu a byi titsheganga hi “swilo leswi a nga na swona.” Emhakeni leyi, hinkwerhu ha swi tiva leswaku a ku laveki swilo swo tala leswaku munhu a kota ku ya emahlweni a hanya. Swi lava ntsena a va ni swakudya leswi ringaneke ni ndhawu yo lata rivambu. Swilo sweswo swi tele eka lava fuweke, kasi swisiwana swi nga ha va swi tikarhatela ku swi kuma. Hambiswiritano, ku nga khathariseki leswaku va fuwile kumbe i swisiwana, loko va fa, hinkwavo va fana. (Eklesiasta 9:5, 6) Xisweswo, leswaku vutomi byi va ni xikongomelo naswona byi va bya risima, a byi nge titshegi hi swilo leswi munhu a nga na swona naswona a byi fanelanga byi titshega hi swona. Mhaka leyi yi humela erivaleni loko hi kambisisa muxaka wa vutomi lebyi Yesu a a vulavula ha byona.

14. Xana hi nga dyondza yini eka rito leri nge “vutomi” hilaha ri tirhisiwaka hakona eBibeleni?

¹⁴ Loko Yesu a vule leswaku ‘vutomi bya munhu a byi humi eka swilo leswi a nga na swona,’ rito leri tirhisiweke laha eka “vutomi” eka Evhangeli ya Luka (leri hi Xigriki ku nga zo·eʹ), ri vula vutomi hi byoxe, ku nga ri ndlela leyi munhu a hanyaka ha yona.a Yesu a a vula leswaku ku nga khathariseki leswaku hi fuwile kumbe hi swisiwana, ku nga khathariseki leswaku hi hanya vutomi bya vulovolovo kumbe hi hanya hi rikoko ra xilondza, a hi byi lawuli hilaha ku heleleke vutomi bya hina lerova hi nga vula leswaku hi ta hanya ku fikela kwihi naswona hi tiva loko ri ta xa hi ri karhi hi hefemula mundzuku. Yesu, eka Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni u te: “I mani eka n’wina loyi a nga engetelaka xisungunu xin’we eka mpimo wakwe wa vutomi hikwalaho ka ku vilela?” (Matewu 6:27) Bibele yi swi veka erivaleni leswaku Yehovha a ri yexe hi yena “xihlovo xa vutomi,” naswona hi yena ntsena la nga nyikaka malandza ya yena lama tshembekaka ‘vutomi bya xiviri’ kumbe ‘vutomi lebyi nga heriki,’ ku nga ha va etilweni kumbe laha misaveni.—Pisalema 36:9; 1 Timotiya 6:12, 19.

15. Ha yini vanhu vo tala va veka ntshembo wa vona eka rifuwo?

¹⁵ Marito ya Yesu ma kombisa ndlela leyi swi olovaka ha yona ku va vanhu va va ni vonelo leri hoxeke hi vutomi. Ku nga khathariseki leswaku vanhu va fuwile kumbe i swisiwana, hinkwavo a va hetisekanga kutani va hetelela hi ku fa. Muxe wa khale u te: “Masiku ya malembe ya hina i malembe ya 70; loko ku ri hikwalaho ka matimba yo hlawuleka i malembe ya 80, kambe eka wona ku tshama ku ri ni ku karhateka ni swilo swo biha; hikuva ma hundza hi ku hatlisa, kutani hi haha.” (Pisalema 90:10; Yobo 14:1, 2; 1 Petro 1:24) Hikwalaho ka sweswo, vanhu lava nga riki na vuxaka lebyinene ni Xikwembu va tala ku va ni vonelo leri hoxeke leri muapostola Pawulo a vulavuleke ha rona ra leswaku “a hi dyeni hi nwa, hikuva mundzuku hi ta fa.” (1 Vakorinto 15:32) Van’wana, hi ku vona leswaku vutomi byi hatla byi hela nileswi va nga tiviki leswaku ra mundzuku ri va khomele yini, va ringeta ku tisirhelela ni ku tiseketela hi rifuwo. Kumbexana va ehleketa leswaku loko va ri na rifuwo ro tala, va ta sirheleleka swinene. Xisweswo va kulula va n’watseka swi vonaka, leswaku va hlengeleta rifuwo, hi xihoxo va ehleketa leswaku ri ta va sirhelela ni ku va nyika ntsako.—Pisalema 49:6, 11, 12.

Vumundzuku Lebyi Sirhelelekeke

16. I yini lexi vutomi bya xiviri byi nga sekeriwangiki eka xona?

¹⁶ Swi nga ha vonaka onge ku va ni swa le mandleni—ku va ni swakudya swo tala, swiambalo, vutumbelo ni swilo swo tala leswinene—swi endla leswaku munhu a titwa a hlayisekile kumbe a kota ku kuma vutshunguri lebyinene, xisweswo a kota ku hanya malembe yo lehanyana. Hambiswiritano, xana vutomi byo tano byi ni xikongomelo naswona byi sirhelelekile hakunene? Vutomi bya xiviri a byi vonaki hi ku hanya malembe yo tala kumbe hi rifuwo leri munhu a nga na rona kumbe hi swilo leswi a tiphinaka ha swona. Muapostola Pawulo u lemukise hi khombo ra ku dzikisa mianakanyo ya hina eka swilo swo tano. Loko a tsalela Timotiya, u te: “Lerisa lava fuweke emafambiselweni ya sweswi ya swilo leswaku va nga titekeli ehenhla, naswona va nga veki ntshembo wa vona erifuweni leri nga tiyangiki, kambe va wu veka eka Xikwembu, lexi hi nyikaka swilo hinkwaswo hilaha ku fuweke leswaku hi tiphina.”—1 Timotiya 6:17.

17, 18. (a) Hi swihi swikombiso swa vanhu lava a va ri ni rifuwo leswi hi faneleke hi swi tekelela? (b) Hi xihi xifaniso xa Yesu lexi ku nga ta buriwa ha xona eka xihloko lexi landzelaka?

¹⁷ Loko munhu a veka ntshembo wa yena eka rifuwo a nga tlharihanga hikuva a ri ‘tiyanga.’ Mupatriyaka Yobo a a fuwile swinene, kambe loko a weriwa hi khombo hi xitshuketa, rifuwo ra yena a ri n’wi ponisanga; ri nyamalale hi ku tsopeta ka tihlo. U pone nhlomulo ni maxangu ya yena hinkwawo hileswi a a ri ni vuxaka lebyi tiyeke ni Xikwembu. (Yobo 1:1, 3, 20-22) Abrahama a nga pfumelanga leswaku rifuwo ra yena ri n’wi sivela ku amukela xiavelo lexi tlhontlhaka lexi humaka eka Yehovha naswona u katekisiwe hi ku va “tata wa matiko yo tala.” (Genesa 12:1, 4; 17:4-6) Swi fanerile leswaku hi tekelela swikombiso leswi ni swin’wana. Ku nga khathariseki leswaku hi kurile kumbe ha ha ri vatsongo, hi fanele hi tikambisisa ku vona leswi hakunene swi nga swa nkoka evuton’wini bya hina ni lomu ntshembo wa hina hi wu vekeke kona.—Vaefesa 5:10; Vafilipiya 1:10.

¹⁸ Marito ma nga ri mangani lawa Yesu a ma vuleke emhakeni ya ku navela ni langutelo lerinene leri hi faneleke hi va na rona evuton’wini i ya risima naswona ma dyondzisa hakunene. Hambiswiritano, Yesu a a nga si heta, kutani u ye emahlweni a rungula xifaniso lexi tlhontlhaka mianakanyo, lexi vulavulaka hi munhu la fuweke. Xana xifaniso lexi xi tirha njhani enkarhini wa hina naswona hi nga dyondza yini eka xona? Xivutiso lexi xi ta hlamuriwa hi vuxokoxoko eka xihloko lexi landzelaka.

[Nhlamuselo ya le hansi]

A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?

• Xana hi dyondza yini emhakeni ya ku ala ka Yesu ku endla leswi wanuna un’wana entshungwini a n’wi kombeleke swona?

• Ha yini hi fanele ku tivonela eka ku navela naswona hi nga swi endlisa ku yini sweswo?

• Ha yini vutomi byi nga titsheganga hi ku va ni rifuwo?

• I yini lexi nga endlaka leswaku vutomi byi va bya xiviri hakunene?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Ha yini Yesu a arile ku endla leswi wanuna un’wana a n’wi kombeleke swona?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Ku navela ku nga va ni vuyelo byo biha

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Xana Abrahama u kombise langutelo lerinene hi rifuwo hi ndlela yihi?