“Vatshami Va Nkarhinyana” eMisaveni Leyi Yo Homboloka

“Hinkwavo lava . . . va [vule] erivaleni leswaku a va ri vafambi ni vatshami va nkarhinyana etikweni.”—HEV. 11:13.

 1. I yini leswi Yesu a swi vuleke hi xiyimo xa valandzeri vakwe malunghana ni misava?

YESU u vule leswi hi vadyondzisiwa vakwe: “Vona va le misaveni.” U tlhele a ku: ‘Vona a hi xiphemu xa misava, tanihi leswi na mina ndzi nga riki xiphemu xa misava.’ (Yoh. 17:11, 14) Xisweswo, Yesu u yi veke erivaleni ndlela leyi valandzeri vakwe va ntiyiso va faneleke va ma teka ha yona “mafambiselo lawa ya swilo,” lawa xikwembu xa wona ku nga Sathana. (2 Kor. 4:4) Hambileswi a va tshama emisaveni leyi yo homboloka, a va nga ta va xiphemu xa yona. Xiyimo xa vona eka mafambiselo lawa ya swilo a xi ta fana ni xa “valuveri ni vatshami va nkarhinyana.”—1 Pet. 2:11.

Va Hanye Tanihi “Vatshami Va Nkarhinyana”

2, 3. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku Enoko, Nowa, Abrahama na Sara va hanye tanihi “vafambi ni vatshami va nkarhinyana”?

² Ku sukela khale malandza ya Xikwembu yo tshembeka a ma hanya hi ndlela leyi hambaneke ni ya vanhu lava tshamaka emisaveni leyi nga xi chaviki. Emahlweni ka Ndhambi, Enoko na Nowa va “[fambe] ni Xikwembu xa ntiyiso.” (Gen. 5:22-24; 6:9) Havumbirhi bya vona a va ri vachumayeri lava nga ni xivindzi va vuavanyisi bya Yehovha, lebyi a byi ta wela misava yo homboloka ya Sathana. (Hlaya 2 Petro 2:5; Yudha 14, 15.) Tanihi leswi va fambeke ni Xikwembu emisaveni leyi nga xi chaviki, Enoko “u tsakise Xikwembu swinene” naswona Nowa “u tikombise a pfumala xihoxo exikarhi ka lava a a hanya swin’we na vona.”—Hev. 11:5; Gen. 6:9.

³ Loko Xikwembu xi byele Abrahama na Sara leswaku va suka eUra, etikweni ra Vakalidiya, laha a va hanya vutomi bya vulovolovo, va pfumerile ku ya hanya etikweni rimbe tanihi vatsendzeleki. (Gen. 11:27, 28; 12:1) Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Hi ripfumelo Abrahama, loko a vitaniwa, u yingisile a huma a ya endhawini leyi a vekeriweke yona ku yi amukela yi va ndzhaka; kutani a huma, hambileswi a a nga ku tivi lomu a a ya kona. Hi ripfumelo u luvele etikweni ra xitshembiso onge u le tikweni rimbe, a tshama emintsongeni a ri na Isaka na Yakobe, vadyandzhaka na yena va xitshembiso xexo.” (Hev. 11:8, 9) Malunghana ni malandza wolawo ya Yehovha yo tshembeka, Pawulo u te: “Hinkwavo lava va fele eripfumelweni, hambileswi va nga ku kumangiki ku hetiseka ka switshembiso, kambe va swi vone swi ri ekule swinene hiloko va swi amukela kutani va vula erivaleni leswaku a va ri vafambi ni vatshami va nkarhinyana etikweni.”—Hev. 11:13.

Xilemukiso Eka Vaisrayele

 4. Hi xihi xilemukiso lexi Vaisrayele va nyikiweke xona loko va nga si nyikiwa tiko ra vona?

⁴ Vatukulu va Abrahama, ku nga Vaisrayele, va andze ngopfu lerova va hetelela va hleriwa ku va rixaka ivi va nyikiwa milawu ni tiko. (Gen. 48:4; Det. 6:1) Vaisrayele a va nga fanelanga va rivala leswaku tiko a ri nga ri ra vona kambe a ri ri ra Yehovha. (Lev. 25:23) A va fana ni vanhu lava hirheke, lava a va fanele va yingisa swileriso swa N’wini wa ndhawu. Ku engetela kwalaho, a va fanele va tsundzuka leswaku “munhu a nga hanyi hi xinkwa ntsena”; a va nga fanelanga va pfumelela rifuwo ri va endla va rivala Yehovha. (Det. 8:1-3) Loko Vaisrayele va nga si nyikiwa tiko ra vona, va nyikiwe xilemukiso lexi: “Loko Yehovha Xikwembu xa wena a ku tisa etikweni leri a ri hlambanyeleke vatata wa wena, Abrahama, Isaka na Yakobe leswaku u ta ku nyika rona, miti leyikulu ni leyi langutekaka kahle, leyi u nga yi akangiki, ni tindlu leti teleke hi swilo hinkwaswo leswinene, leswi u nga swi tatangiki, ni swihlovo leswi ceriweke leswi u nga swi celangiki, masimu ya vhinya ni ya mitlhwari leswi u nga swi byalangiki, naswona u ta swi dya u xurha, u tivonela leswaku u nga rivali Yehovha.”—Det. 6:10-12.

 5. Ha yini Yehovha a fularhele Vaisrayele naswona hi rihi tiko lerintshwa leri a ri hlawuleke?

⁵ Vaisrayele va xi be hi makatla xilemukiso xexo. Enkarhini wa Nehemiya, ntlawa wa Valevhi wu vulavule hi ku karhateka malunghana ni leswi humeleleke endzhaku ka loko Vaisrayele va nghene eTikweni leri Tshembisiweke. Endzhaku ka loko va kume tindlu ta manyunyu, ndzalo ya swakudya ni vhinyo yo tala, “va [sungule] ku dya va xurha, va nona.” Va xandzukele Xikwembu va kala va dlaya ni vaprofeta lava xi va rhumeke leswaku va va lemukisa. Hikwalaho, Yehovha u va tshikile leswaku va fumiwa hi valala va vona. (Hlaya Nehemiya 9:25-27; Hos. 13:6-9) Endzhaku ka malembe yo tala loko se va fumiwa hi mfumo wa Rhoma, Vayuda lava a va nga ri na ripfumelo va dlaye Mesiya loyi a tshembisiweke. Yehovha u va fularherile kutani a hlawula tiko lerintshwa, ku nga Israyele wa moya.—Mat. 21:43; Mint. 7:51, 52; Gal. 6:16.

‘A Mi Xiphemu Xa Misava’

6, 7. (a) U nga swi hlamusela njhani leswi Yesu a swi vuleke malunghana ni xiyimo xa valandzeri vakwe swin’we ni misava? (b) Ha yini Vakreste va ntiyiso a va nga fanelanga va va xiphemu xa mafambiselo ya Sathana?

⁶ Hilaha swi kombisiweke hakona eku sunguleni ka xihloko lexi, Yesu Kreste loyi a nga Nhloko ya vandlha ra Vukreste, u swi veke erivaleni leswaku valandzeri vakwe a va ta tihambanisa ni misava ya Sathana, ku nga mafambiselo lawa ya swilo yo homboloka. Emahlweninyana ko va Yesu a dlayiwa, u byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “Loko a mi ri xiphemu xa misava, misava a yi ta rhandza leswi nga swa yona. Kutani leswi mi nga riki xiphemu xa misava, kambe ndzi mi hlawuleke emisaveni, hikwalaho ka sweswo misava ya mi venga.”—Yoh. 15:19.

⁷ Tanihi leswi Vukreste a byi ya byi andza, xana Vakreste a va fanele va tekelela mikhuva ya misava ni ku va xiphemu xa yona? Doo! Kun’wana ni kun’wana laha a va tshama kona, a va fanele va tihambanisa ni mafambiselo ya Sathana. Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 30 Kreste a file, muapostola Petro u tsalele Vakreste lava a va tshama ematikweni lawa a ma ri ehansi ka mfumo wa Rhoma a ku: “Varhandziwa, ndza mi khongotela tanihi valuveri ni vatshami va nkarhinyana leswaku mi papalata ku navela ka nyama, loku hambetaka ku lwa ni moya-xiviri. Hlayisani ku tikhoma ka n’wina ku ri kunene exikarhi ka matiko.”—1 Pet. 1:1; 2:11, 12.

 8. I yini leswi n’wamatimu un’wana a swi vuleke leswi kombisaka leswaku Vakreste vo sungula a va nga ri xiphemu xa misava?

⁸ Ku tiyisekisa mhaka ya leswaku Vakreste vo sungula a va hanya tanihi “valuveri ni vatshami va nkarhinyana” ematikweni lawa a ma ri ehansi ka mfumo wa Rhoma, n’wamatimu Kenneth Scott Latourette u tsale a ku: “A swi tiviwa swinene leswaku emalembeni yo sungula ya 300 ya ku simekiwa ka vukhongeri bya Vukreste, Vakreste a va tshamela ku xanisiwa naswona hakanyingi a va xanisiwa hi ndlela ya tihanyi . . . A va hehliwa hi swihehlo swo hambana-hambana. Leswi Vakreste a va ala ku hlanganyela eminkhubyeni ya vuhedeni, a va vitaniwa vanhu lava nga pfumeliki leswaku Xikwembu xi kona. Kutani leswi Vakreste a va nga hlanganyeli eka swiendlo swo tala leswi a swi endliwa hi vanhu lava a va tshama na vona, swo fana ni minkhuvo ya vuhedeni ni vuhungasi, leswi a va swi teka swi tele tidyondzo ni mikhuva ya vuhedeni ni ku tikhoma ko biha, a ku vuriwa leswaku va venga vanhu.”

Ku Nga Yi Tirhisi Hi Xitalo Misava

 9. Tanihi leswi hi nga Vakreste va ntiyiso, hi swi kombisa njhani leswaku a hi va ‘vengi vanhu’?

⁹ Ku vuriwa yini hi hina namuntlha? Ku fana ni Vakreste vo sungula, na hina hi tiyimisele ku tihambanisa ni “mafambiselo ya swilo ya sweswi lama hombolokeke.” (Gal. 1:4) Hikwalaho ka sweswo, vanhu vo tala a va hi twisisi naswona van’wana va hi venga. Kambe hina a hi va ‘vengi vanhu’ hilaha va vulaka hakona. Leswi hi va rhandzaka, hi tikarhatela ku nghena hi yindlu ni yindlu leswaku hi byela un’wana ni un’wana ‘mahungu lamanene ya mfumo wa Xikwembu.’ (Mat. 22:39; 24:14) Sweswo hi swi endla hileswi hi khorwisekaka leswaku Mfumo wa Yehovha, lowu hosi ya wona ku nga Kreste, ku nga ri khale wu ta herisa mimfumo ya vanhu lava nga hetisekangiki kutani wu tisa misava leyintshwa yo lulama.—Dan. 2:44; 2 Pet. 3:13.

10, 11. (a) Hi yi tirhisa njhani misava hi ku ringanisela? (b) Hi tihi tindlela tin’wana leti ha tona Vakreste lava xalamukeke va papalataka ku tirhisa misava hi xitalo?

¹⁰ Leswi makumu ya mafambiselo lawa ya swilo ma tshineleke, hina malandza ya Yehovha ha swi xiya leswaku lowu a hi wona nkarhi wo lava ku hanya vutomi bya vulovolovo emisaveni leyi, leyi se yi heleriweke hi nkarhi. Hi yingisa marito ya muapostola Pawulo lama nge: “Ndzi ri, nkarhi lowu seleke wu komile. Ku sukela sweswi lava . . . xavaka a va endle onge a va na nchumu, ni lava tirhisaka misava leyi a va endle onge a va yi tirhisi hi xitalo; hikuva xiyimo xa misava leyi xa hundzuka.” (1 Kor. 7:29-31) Kambe Vakreste va namuntlha va yi tirhisa njhani misava? Va endla sweswo hi ku tirhisa thekinoloji ya manguva lawa ni tindlela to vulavurisana ha tona leswaku va hangalasa vutivi bya Bibele emisaveni hinkwayo hi tindzimi ta madzana. Nakambe va tirhisa misava hi ku ringanisela leswaku va kuma mali yo tihanyisa ni ku xava swilo leswi lavekaka leswaku va swi tirhisa evuton’wini. Hambiswiritano, va papalata ku tirhisa misava hi xitalo hi ku nga rhangisi rifuwo ni ntirho wa ku tihanyisa evuton’wini bya vona.—Hlaya 1 Timotiya 6:9, 10.

¹¹ Vakreste lava xalamukeke va papalata ku tirhisa misava hi xitalo malunghana ni dyondzo leyi tlakukeke. Vanhu vo tala emisaveni leyi va teka dyondzo leyi tlakukeke tanihi nchumu lowu nga ta endla leswaku va va ni ndhuma ni ku hanya emafurheni. Kambe hina Vakreste hi hanya tanihi vatshami va nkarhinyana naswona hi ni tipakani leti hambaneke ni ta vona. Hi papalata ku ‘karhateka hi swilo leswi tlakukeke.’ (Rhom. 12:16; Yer. 45:5) Leswi hi nga valandzeri va Yesu, hi yingisa xilemukiso xakwe lexi nge: “Tshamani mi pfule mahlo ya n’wina naswona mi tivonela eka muxaka wun’wana ni wun’wana wa ku navela, hikuva hambiloko munhu a ri ni swo tala, vutomi byakwe a byi humi eka swilo leswi a nga na swona.” (Luka 12:15) Hikwalaho, vantshwa lava nga Vakreste va khutaziwa ku fikelela tipakani ta moya ni ku kuma dyondzo ya xisekelo leyi nga ta endla leswaku va kota ku tikhathalela loko hi hala tlhelo va ri karhi va tilunghiselela ku tirhela Yehovha ‘hi mbilu ya vona hinkwayo, hi moya-xiviri wa vona hinkwawo, hi ntamu wa vona hinkwawo ni hi mianakanyo ya vona hinkwayo.’ (Luka 10:27) Loko va endla tano, va nga ‘fuwa eka Xikwembu.’—Luka 12:21; hlaya Matewu 6:19-21.

Papalata Ku Tshikileriwa Hi Ku Vilela Hi Vutomi

12, 13. Ku yingisa ka hina marito ya Yesu lama nga eka Matewu 6:31-33 swi hi hambanisa njhani ni vanhu va misava?

¹² Langutelo ra malandza ya Yehovha hi swilaveko swa nyama ra hambana ni ra vanhu va misava. Malunghana ni mhaka leyi, Yesu u byele valandzeri vakwe a ku: “Mi nga tshuki mi vilela kutani mi ku, ‘Xana hi ta dya yini?’ kumbe, ‘Xana hi ta nwa yini?’ kumbe, ‘Xana hi ta ambala yini?’ Hikuva hinkwaswo leswi i swilo leswi va matiko va swi lavisisaka hi mapfundza. Hikuva Tata wa n’wina wa le tilweni wa swi tiva leswaku ma swi lava swilo leswi hinkwaswo. Kutani, hambetani mi lava mfumo ni ku lulama ka yena ku sungula, xisweswo swilo leswin’wana hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.” (Mat. 6:31-33) Vo tala va vapfumeri-kulorhi va tivonele hi ya vona leswaku Tata wa hina wa le tilweni u va nyika swilo leswi va swi lavaka.

¹³ “Ku tinyiketela eka Xikwembu ni ku eneriseka i nchumu lowu pindzurisaka swinene.” (1 Tim. 6:6, New International Version) Mhaka leyi yi hambane ngopfu ni langutelo ra vanhu namuntlha. Hi xikombiso, loko vantshwa va tekana, vo tala va vona va lava ku va ni swilo hinkwaswo hi ku tsopeta ka tihlo—yindlu leyikulu leyi teleke fanichara, movha yo saseka ni switirhisiwa leswintshwa swa elektroniki. Hambiswiritano, Vakreste lava hanyaka tanihi vatshami va nkarhinyana, a va pfumeleli ku lawuriwa hi ku navela ka vona lerova va xava swilo leswi nga lavekiki ni ku lava swilo leswi nga ehenhla ka matimba ya vona. Swa tsakisa ku vona leswaku Vakreste vo tala va titsona swilo swin’wana leswi vonakaka leswaku va tirhisa nkarhi ni matimba ya vona yo tala entirhweni wa Yehovha tanihi vahuweleri va Mfumo lava hisekaka. Van’wana i maphayona, vatirhi va le Bethele, valanguteri lava famba-fambaka kumbe varhumiwa. Hakunene ha wu tlangela swinene ntirho lowu va wu endlelaka Yehovha hi mbilu ya vona hinkwayo!

14. I yini leswi hi nga swi dyondzaka eka xifaniso xa Yesu xa muhaxi?

¹⁴ Exifanisweni xakwe xa muhaxi, Yesu u vule leswaku “ku vilela ka mafambiselo lawa ya swilo ni matimba ya vuxisi bya rifuwo” swi nga endla leswaku rito ra Xikwembu ri kamanyeteka etimbilwini ta hina kutani hi nga veki mihandzu. (Mat. 13:22) Kutani loko hi tshama hi enerisekile tanihi vatshami va nkarhinyana eka mafambiselo lawa ya swilo, a hi nge phasiwi hi ntlhamu lowu. Ematshan’weni ya sweswo, swi ta hi pfuna leswaku hi tshama hi ri ni tihlo ro “olova,” hi langute eMfun’weni wa Xikwembu ni ku rhangisa timhaka ta wona evuton’wini bya hina.—Mat. 6:22.

“Misava Ya Hundza”

15. Hi wahi marito ya muapostola Yohane lama khumbaka swiboho ni tipakani ta Vakreste va ntiyiso malunghana ni misava leyi?

¹⁵ Xivangelo-nkulu lexi endlaka leswaku hina Vakreste va ntiyiso hi titeka tanihi “valuveri ni vatshami va nkarhinyana” emisaveni leyi, hileswi hi tivaka leswaku yi ta lovisiwa ku nga ri khale. (1 Pet. 2:11; 2 Pet. 3:7) Mhaka yoleyo yi khumba swiboho, ku navela ni tipakani ta hina. Muapostola Yohane u byele vapfumeri-kulobye leswaku va nga rhandzi misava kumbe swilo leswi nga eka yona hikuva “misava ya hundza ni ku navela ka yona, kambe loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu u tshama hi masiku.”—1 Yoh. 2:15-17.

16. Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi xiphemu xa vanhu lava Yehovha a va hlawuleke emisaveni leyi?

¹⁶ Yehovha u byele Vaisrayele leswaku loko va n’wi yingisa, a va ta va “ndzhaka [yakwe] yo hlawuleka exikarhi ka vanhu lavan’wana hinkwavo.” (Eks. 19:5) Nakambe loko va n’wi yingisa, vugandzeri ni mahanyelo ya vona a ma ta va hambanisa ni matiko laman’wana hinkwawo. Ninamuntlha, Yehovha u tihlawulele vanhu lava tihambaniseke hi ku helela ni misava ya Sathana. Bibele yi ri: “[A hi hambaneni] ni ku nga xiximi Xikwembu ni ku navela ka misava, [kutani hi] hanya hi mianakanyo yo hluteka ni ku lulama ni ku tinyiketela loku nga ni vukwembu exikarhi ka mafambiselo lawa ya swilo ya sweswi, hi ri karhi hi rindzele ntshembo wo tsakisa ni ku humelela loku vangamaka ka Xikwembu lexikulu ni ka Muponisi wa hina, Kreste Yesu, la tinyiketeleke hikwalaho ka hina leswaku a hi kutsula eka ku kala nawu kun’wana ni kun’wana ni ku tibasisela vanhu lava nga va yena, lava hisekelaka mintirho leyinene.” (Tito 2:11-14) “Vanhu” volavo va vumbiwa hi Vakreste lava totiweke ni “tinyimpfu tin’wana” ta Yesu ta timiliyoni leti va seketelaka.—Yoh. 10:16.

17. Ha yini vatotiwa ni lava tinyimpfu tin’wana va nga ta ka va nga tisoli hileswi va hanyeke tanihi vatshami va nkarhinyana emisaveni leyi yo homboloka?

¹⁷ “Ntshembo wo tsakisa” wa vatotiwa i wa ku fuma swin’we na Kreste etilweni. (Nhlav. 5:10) Loko ntshembo wa lava tinyimpfu tin’wana wo hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni wu hetiseka, a va nge he vi vatshami va nkarhinyana emisaveni leyi yo homboloka. Va ta va ni tindlu to saseka, swakudya ni swakunwa swo tala. (Ps. 37:10, 11; Esa. 25:6; 65:21, 22) Ku hambana ni Vaisrayele, vona a va nge tshuki va rivala leswaku swilo sweswo hinkwaswo swi huma eka Yehovha, “Xikwembu xa misava hinkwayo.” (Esa. 54:5) Vatotiwa ni lava tinyimpfu tin’wana a va nge tisoli hileswi va hanyeke tanihi vatshami va nkarhinyana emisaveni leyi yo homboloka.

U Nga Hlamula Njhani?

• Vavanuna va khale vo tshembeka va hanye tanihi vatshami va nkarhinyana hi ndlela yihi?

• Vakreste vo sungula va hanye njhani eminkarhini ya vona?

• Vakreste va ntiyiso va yi tirhisa njhani misava hi ku ringanisela?

• Ha yini hi nga ta ka hi nga tisoli hileswi hi hanyeke tanihi vatshami va nkarhinyana emisaveni leyi yo homboloka?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Vakreste vo sungula a va hlanganyelanga eka vuhungasi lebyi thyakeke ni lebyi nga ni madzolonga