XIENGETELO
Swiphemu Leswitsongo Swa Ngati Ni Vuhandzuri
Swiphemu leswitsongo swa ngati. Swiphemu leswitsongo swa ngati swi humesiwa eka swiaki swa mune leswikulu swa yona, ku nga tisele to tshwuka, to basa, ti-platelet ni pulasima. Hi xikombiso, tisele to tshwuka ti ni phrotheyini leyi vuriwaka hemoglobini. Mirhi leyi endliwaka hi hemoglobini leyi humaka eka vanhu kumbe eka swiharhi, yi tirhisiwa ku tshungula vavabyi lava nga riki na ngati yo tala emirini kumbe lava humeke ngati yo tala.
Pulasima yi ni mati yo tala naswona yi ni tihomoni, mimunyu, tiphrotheyini leti rharhanganeke ni swiaki swa miri swo tala, ku katsa ni timinerali ni chukele. Nakambe pulasima yi na swiaki leswi endlaka leswaku ngati yi tiya, masocha lama lwaka ni switsongwatsongwana emirini ni tiphrotheyini to fana na albumin. Loko munhu a ri ni vuvabyi byo karhi, madokodela ma nga ha n’wi tlhava nayiti leyi nga ni gamma globulin leyi tekiweke eka vanhu lava ana se va tshunguriweke vuvabyi byebyo. Ku nga ha kumeka tiphrotheyini to tshungula mavabyi man’wana ni vuvabyi bya khensa.
Xana Vakreste va fanele va pfumela ku tshunguriwa hi mirhi leyi katsaka swiphemu leswitsongo swa ngati? Bibele a yi nyikeli vuxokoxoko emhakeni leyi kutani Mukreste un’wana ni un’wana u fanele a tiendlela xiboho emhakeni leyi emahlweni ka Xikwembu. Van’wana a va pfumeli ku tshunguriwa hi mirhi hinkwayo leyi nga ni swiphemu leswitsongo swa ngati, va vula leswaku Nawu wa Xikwembu eka Vaisrayele a wu lava leswaku ngati leyi humaka eka xiharhi yi ‘chululeriwa emisaveni.’ (Deteronoma 12:22-24) Kasi van’wana, hambiloko va nga pfumeli ku pomperiwa ngati kumbe ku tshunguriwa hi swiaki swa yona leswikulu, va nga ha pfumela ku tshunguriwa hi swiphemu leswitsongo swa yona. Va nga ha vula leswaku swiphemu leswitsongo swa ngati a swa ha yimeli vutomi bya xivumbiwa lexi ngati yi humesiweke eka xona.
Loko u ri karhi u endla xiboho emhakeni ya ku tshunguriwa hi swiphemu leswitsongo swa ngati, anakanyisisa hi swivutiso leswi: Xana ndza swi xiya leswaku ku ala ku tshunguriwa hi mirhi hinkwayo leyi endliweke hi swiphemu leswitsongo swa ngati swi vula leswaku a ndzi nge pfumeli ku tshunguriwa hi mirhi leyi lwaka ni mavabyi kumbe leyi pfunaka ku tiyisa ngati loko yi mpfempfa? Xana ndzi nga swi kota ku hlamusela dokodela leswaku ha yini ndzi pfumela ku tshunguriwa hi mirhi yin’wana leyi endliweke hi swiphemu leswitsongo swa ngati kambe ndzi ala yin’wana?
Ku endliwa vuhandzuri. Ku endla vuhandzuri swi katsa ku vevukisa ngati ni ku ponisa tisele. Loko ku vevukisiwa ngati, ngati ya muvabyi yi hambukisiwa eka nkhuluko lowu toloveleke kutani yi siviwa hi swihalaki leswi sivaka ngati leyi hambukisiweke, loko vuhandzuri byi herile misiha ya hlanganisiwa leswaku ngati yi khuluka hi ndlela leyi tolovelekeke. Ku ponisa tisele swi vula ku tswonga ni ku hlayisa ngati leyi humeke loko ku ri karhi ku endliwa vuhandzuri. Ngati leyi tswongiweke ya hlungiwa kutani yi tlheriseriwa eka muvabyi. Tanihi leswi madokodela ma tirhisaka tindlela to hambana-hambana ta matshungulelo lawa, Mukreste u fanele a vutisa dokodela wa yena leswaku u ta n’wi tshungurisa ku yini.
Loko u ri karhi u endla xiboho emhakeni leyi, anakanyisisa hi swivutiso leswi: ‘Loko yin’wana ya ngati ya mina yi ta hambukisiwa emirini wa mina naswona ku khuluka ka yona ku ta kavanyetiwa swa xinkarhana, xana ripfalo ra mina ri ta ndzi pfumelela leswaku ndzi yi teka ya ha ri ngati ya mina kutani swi nga lavi leswaku ndzi yi “chululela emisaveni”?’ (Deteronoma 12:23, 24) Xana ripfalo ra mina leri leteriweke hi Bibele ri ta ndzi kingindza loko ngati ya mina yi humesiwa emirini wa mina yi pfanganisiwa ni mirhi yo karhi kutani yi tlheriseriwa emirini wa mina loko ndzi ri karhi ndzi endliwa vuhandzuri? Xana ndza swi xiya leswaku ku ala matshungulelo hinkwawo lama katsaka ku tirhisa ngati ya mina swi vula leswaku a ndzi nge pfumeli ku kamberiwa ngati, ku basisa ngati hi muchini wa dialysis kumbe ku tirhisa muchini wo pfuneta ku tirha ka mbilu ni mahahu?’
Mukreste u fanele a tiendlela xiboho hi yexe leswaku ngati ya yena yi fanele yi tirhisiwa njhani loko a ri karhi a endliwa vuhandzuri. Nakambe u fanele a tiendlela xiboho loko a ta pfumela leswaku ngati ya yena yi kamberiwa nileswaku ku tirhisiwa matshungulelo ya sweswinyana ya ku koka ngati kutani yi pfanganisiwa ni mirhi yin’wana ivi yi tlheriseriwa emirini hi nayiti.