Ndlela ya kuva ni kutikoramisa

A vanhu va ku ti koramisa va na ni cichavo. A va ti kulise, ne a va rindzeli lezvaku a vanhu vava nyika nguvhu lisima. A munhu wa ku ti koramisa wa khatala hi van’wani niku i ti yimisela ku gondza ka van’wani.

A van’wani va nga tshuka va alakanya lezvaku a munhu wo ti koramisa o vhumala ntamu, kanilezvi lezvo a hi lisine. A lisine ku a kutikoramisa hi kona ku mahako lezvaku va vhumela zvihoxo zvabye va tlhela va tiva a kugumelwa kabye.

• A kutikoramisa ku vhuvhumisa a kuzwanana. A bhuku The Narcissism Epidemic gi wulile lezvi: “A kutala ka vanhu lava va ti koramisako va zwana nguvhu ni van’wani.” Gi tlhelile gi ku a vanhu va ku ti koramisa “a zvi va karateli a maha wunghana ni van’wani.”

• A kutikoramisa ku ta vhuna n’wana wa wena cikhatini ci tako. A ku gondza ku ti koramisa zvi ta vhuna n’wana wa wena zvezvi ni cikhatini ci tako — hi cikombiso, loku a lava ntiro. A tlhari yo kari tlhelo dhokodhela ya ku hi Leonard Sax yi tsalile lezvi: “Loku a muswa a ti kulisa, a nga alakanyi ku zvi kona a zvi tsandzekako ku maha, a nge humeleli loku a mahiwa zvikambelo zva ku lava ntiro. Kanilezvi a muswa loyi a khatalako hi lezvi zvi wuliwako hi loyi a mu mahako a zvikambelo zva olova ku a tholiwa.”a

Vhuna n’wana wa wena lezvaku a nga ti woni a hi wa lisima ku hundza van’wani.

TSHINYA GA NAYO: “Loku a wokari a alakanya lezvaku wa nchumu kuveni a hi wa nchumu, wa ti kalavela.” — Va Le Galatiya 6:3.

• U nga hembeli a n’wana wa wena. A ku wula ku: “Yontlhe mixuvo ya wena yi ta tatiseka n’wananga” niku “u nga maha ni wihi ntiro u wu lavako” zvi nga wonekisa ku khwatsi zva kuca, kanilezvi a ku tala ka zvikhati a zvi kombe lisine. A vana va wena va nga humelela khwatsi loku va ti vekela a mixuvo zvi kotekako ku yi tatisa va tlhela va ti karatela ku maha lezvo.

• Dzundza n’wana wa wena hi zvilo zvo kongoma. A ku wula basi ku “a ku tiva n’wana loyi”, a zvi mu kuce ku a ti koramisa. Mu dzundze hi zvilo zvo kongoma.

• Mu pimele lezvi a faneleko ku zvi sixtira, ku ingisela, kutani ku lera. Lomu ka zvihaxa-mahungu, a kutala ka vanhu va randza ku wulawula hi zvilo zvontlhe zva hombe va zvi mahileko niku ti wula ku vanhu va va nene, a zvilo zvaku a zvi yelani ni kutikoramisa.

• Kuca n’wana wa wena lezvaku a tekela ku kombela rivalelo. Loku a n’wana wa wena a maha cihoxo co kari mu vhune ku wona a cihoxo cakwe a tlhela a ci vhumela.

Vhuvhumisa kubonga.

TSHINYA GA NAYO: “Muva ni kubonga.” — Va Le Kolosi 3:15.

• Kombisa kubonga hi zvivangwa. A vanana va fanele ku gondzisiwa ku kombisa kubonga hi zvilo zvontlhe zva ntumbuluko, va tlhela va zwisisa lezvaku a kutala ka zvilo zva ntumbuluko zva laveka kasi hi simama hi hanya. Hi lava moya kasi hi hefemula, mati ya kunwa, ni zvakuga. Tirisa zvikombiso lezvo kasi ku gondzisa vana va wena lezvaku va kombisa ku bonga hi zvilo zvontlhe zvo saseka zva ntumbuluko.

• Kombisa kubonga hi van’wani. Alakanyisa n’wana wa wena lezvaku a vanhu vontlhe va hombe ka yena hi ndlela yo kari niku wutshan’wini ga kuva ni ciluse hi kota ya wutlhari ga van’wani, a nga gondza ka vona.

• Wula magezu ya kubonga. Gondzisa n’wana wa wena a ku wula ku “ndzi bongile”, na ku nga hi magezu basi kanilezvi na zvi sukela mbilwini. A ku kombisa ku bonga hi gona a tshinya kasi ku ti koramisa.

Gondzisa vana va wena a lisima la ku tirela van’wani.

TSHINYA GA NAYO: “A mun’we ni mun’wani i wa ti koramise a wona mun’wani kota wa chukwana ku hundza yena, na mu nga ti laveli lezvi zvi tsakisako n’wina basi, kanilezvi mu lava ni lezvi zvi tsakisako van’wani.” — Va Le Filipi 2:3, 4.

• A n’wana wa wena i fanele ku maha mitiro ya laha kaya. Loku u byela n’wana wa wena lezvaku a nga mahi mitiro ya laha kaya, zvi ta mu maha a alakanya lezvaku, lezvi a lavako ku maha hi zvona zvi nga zva lisima. A mitiro ya laha kaya yi fanele kuva yona yo ranga ka ku hlakana. Komba lezvi a mitiro leyi yi vhunisako zvona van’wani ni lezvi a van’wani va to yi tsakelisa zvona va tlhela va mu komba cichavo hi ku yi maha.

• Khanyisa lezvaku a ku tirela van’wani i thomo. A ku tirela van’wani hi gona zambo go sangula kasi ku kombisa kubuvha. Vhuna n’wana wa wena a ku pola lava va lavako ku vhuniwa. Bhula naye hi lezvi a nga mahako kasi ku va vhuna. Mu dzundze u tlhela u mu seketela a cikhati leci a tirelako van’wani.