A “kutlhamusela a kuti hi ka Nungungulu ke?”

JOSEFA i hunzile hi ka wutshamu ga munyama, na a dzunukile hi kota ya ntiro wo binza lowu a wu mahako ka siku ga hisela ga cima. Lehandle, a mumu wa tiko ga Gipite wu maha paxo gi hisisa ku khwatsi xitofu. Ka zikhati zinwani, a wutshamu lego i gi tiva khwatsi laha ka kuza zi ku khwatsi i tiva xitini ni xitini xi akileko a paxo legi. Hi kwalomo a hanyako kona zezi. Josefa i wa kombiswa xichawo xa hombe, hambu lezi a nga hi xibochwa.

Handle ko kanakana, ka zikhati zo tala i wa alakanya a kale kakwe na a hi ka xitsunga xa hombe xa maribye le Hebroni, lomu a nga risile tiyivu ta papai wakwe! I wa hi ni xipimo xa 17 wa malembe a xikhati lexi a raru wakwe, Jakobe, a nga mu ruma lezaku a teka lipfhumba leli a nga wa ta famba tikilometro to tala a ku suka hi laha va nga tshama kona. A kutlhatlheka loko makunu ku wa wonekisa ku khwatsi i noro. A xiluse xa vamakabye va Josefa xi lo va maha va mu venga nguvu zonake va mu xavisa kota khumbi. Va lo mu yisa Gipite, lomu a nga sangula ku tira mutini wa Potifare, a nduna ya muGipite. Josefa i wa tsumbiwa hi nwinyi wakwe kala ka xikhati lexi a nga lumbetwa kupfinya a sati wa Potifare — ku nga lezi zi mu nghenisileko ka paxo legi.a — Genesisi, xipimo 37, 39.

Ka xikhati lexi Josefa i na ni 28 wa malembe, na a tshamile xipimo xa khume ga malembe lomu paxweni. A ya kubiha hi lezaku a wutomi gakwe gi wa nga fambisi lezi a nga zi rinzela. Xana i wa ta tlhatlhiswa? I wa ta tlhela a mu wona kambe a papai wakwe loyi a nga khosahele kutani a nzisana yakwe Benjamini leyi a nga yi ranza nguvu? Xana i wa ta tshama a xikhati xo kota kwihi ka paxo legi?

U tshuka u ti zwisa ku khwatsi hi lezi Josefa a ti zwisileko zona? Ka zikhati zinwani a wutomi ga hina gi ngava zo hambana nguvu ni lezi hi nga zi rinzela kusukela wunwananeni ga hina. Hi lisine, a ziyimo zo bayisa zi nga wonekisa ku khwatsi a zi nyimi zi tlhela zi karata a ku zi timisela. A hi woneni lezi hi nga gonzako ka kukholwa ka Josefa.

Josefa i wa zi tiva lezaku a Nungungulu wakwe, Jehova, i wa nga ta tshuka a mu rivala, niku a ku tiyiseka loko ku mu vunile ku timisela. Hambu laha a nga hi paxweni ka tiko ginwani, Jehova i lo kuma tindlela ta ku katekisa Josefa. Hikwalaho, hi gonza lezi: “Jehova i wa hi zinwe na Josefa; i lo mu kombisa wuxinji, a mu maha lezaku a kuma thomo ka nduna ya paxo.” (Genesisi 39:21-23) Kota lezi Josefa a nga simama a tira hi ku ti karata, i lo nyika Nungungulu a zigelo za lezaku a mu katekisa. Hi nga alakanya lezi zi nga mu chavelelisa zona a ku tiva lezaku Jehova xontlhe xikhati i wa hi zinwe naye!

Xana Jehova i wa lava lezaku Josefa a simama lomu ka paxo lego kala kupinzuka? Josefa i wo hulumetela a hlamulo wa kona ntsena, kanilezi lexi hi xi tivako hi lezaku i wa tshama hi ku hendleleta a mhaka leyi ka Nungungulu wakwe hi mukhongelo. Khwatsi hi lezi zi tolovelako ku humelela, a hlamulo wuta hi xitshuketi, na hi nga alakanyi nchumu. Ka siku go kari, ku lova ni nyenganyenga a xikhati ku nga chikela a zibochwa zimbiri lomu paxweni — va nga hi vatiri va Faro. A munwe i wa hi nduna ya vabhiki; loyi munwani i wa hi nduna ya vacheleteli va zakunwa. — Genesisi 40:1-3.

A nduna ya varinzeli va paxo yi lo yimisa Josefa lezaku a khatalela a vavanuna lavo va vambiri va lisima nguvu.b Ka wusiku ginwe, a munwe ni munwani wabye i lova ni noro wo hlamalisa. A xikhati lexi Josefa a nga va wona ni mixo, i zi wonile lezaku zi kona zi nga kala zi nga fambi khwatsi. Hikwalaho, i lo va wutisa lezi: “Hikuyini mu tsuvileko nyamutlha?” (Genesisi 40:3-7) Kuzilava a wunene gakwe hi gona gi nga maha a vavanuna lavo lezaku va tlhatlheka ku mu byela a zikarato zabye. Josefa i wa nga zi tivi, kanilezi a mabhulo lawo ma wa ta cica a wutomi gakwe. Loku Josefa i wa nga kombisangi wunene lego ka vavanuna lavo va vambiri kuzilava na va nga zangi vava ni mabhulo. Lezi a zi mahileko zi fanele ku hi maha hi ti wutisa lezi: ‘Xana nza kombisa kukholwa ka Nungungulu hi ku khatala hi vanwani?’

A vavanuna lavo va vambiri va lo tlhamusela lezaku va wa karateka nguvu hi kota ya miloro yabye yo hlamalisa — niku hi lisine va wa nga kumangi mutlhamuseli. A vaGipite va wa nyika nguvu lisima a miloro niku va wa mu tsumba nguvu a munhu loyi a nga ti wula lezaku wa zi kota ku va tlhamusela. A vavanuna lava va vambiri va wa nga zi tivi lezaku a miloro yabye yi wata hi ka Jehova, a Nungungulu wa Josefa. Kanilezi, Josefa i wa zi tiva. I lo va tiyisa aku: A “Kutlhamusela a kuti hi ka Nungungulu ke? Nzi byeleni lezi mu nga lora.” (Genesisi 40:8) A magezu ya Josefa ma ha hi ya lisima ni nyamutlha ka vontlhe lava va gonzako a Biblia hi mbilu yabye yontlhe. Mayiwako loku a vanhu va wukhongeli gontlhe va wo fana na Josefa va ti koramisa! Hi fanele ku ti koramisa hi tsika a maalakanyo ya vanhu ya ku ti kukumukisa, hi khegela ka Nungungulu a xikhati lexi hi hlotako mitlhamuselo ya lisine ya Mhaka yakwe — 1 Va Le Tesalonika 2:13; Jakobe 4:6.

A mucheleteli wa zakunwa kuve yena wo sangula ku wulawula. I lo byela Josefa xungetano hi noro wa sinya ya vina ni maravi manharu lawa ma nga pswala zitata za mauva. A mauva lawo ma lo buva, niku a mucheleteli wa zakunwa i lo kamela a mauva lawo lomu ka gombe ga Faro. Hi ku vuniwa hi Jehova, Josefa i lo tekela ku tiva tlhamuselo wa noro lowo. I lo byela a mucheleteli wa zakunwa lezaku a maravi lawo ya manharu masiku manharu; nzeni ka xikhati lexo, Faro i wa ta tlhela a wuyisa a mucheleteli wa zakunwa ka ntiro wakwe wo sangula. A mucheleteli wa zakunwa na a kombisa kutsaka nghoheni yakwe, Josefa i lo kombela lezi: ‘Nzi mahele wuxinji u nzi wulawulela ka Faro.’ Josefa i lo tlhamusela lezaku i lo khomiwa le kaya kabye a gumesa a valelwa paxweni na a nga hi na nanzu. — Genesisi 40:9-15.

Hi ku nyikwa ntamu hi mahungu yo saseka lawa a mucheleteli wa zakunwa a nga ma kumile, a mubhiki i lo wutisa Josefa a tlhamuselo wa noro wakwe lowu a nga wonile a zirunzu zinharu ni zinyanyani zi nga kari ziga lomu ka xirunzu lexi a nga rwele. Josefa i wa nyikilwe tlhamuselo wa noro lowo wo karata kambe. Kanilezi lezo ku wa nga tava mahungu yo saseka ka mubhiki. Josefa i te ngalo: “A tlhamuselo wa kona hi lowu: Zirunzu zinharu hi masiku manharu. Ku ta hunza masiku manharu, Faro i ta tlakusa a hloko ya wena a kuva yi hayekwa sinyeni, a tinyanyani ti ta jowotela a nyama ya wena.” (Genesisi 40:16-19) A ku fana ni malanza wontlhe yo tsumbeka ya Nungungulu, Josefa i lo tivisa a mahungu ya Nungungulu hi kutiya-hlana — mahungu yo saseka ni ya kulamula ku tako. — Isaya 61:2.

Anzhako ka masiku manharu, a magezu ya Josefa ma lo tatiseka. Faro i wa maha mubuzo wa siku ga kubelekwa kakwe — ku nga mukhuwo lowu a vanhu va Nungungulu va xikhatini xa kutsaliwa ka Biblia va nga kala va nga mahi. Ka mubuzo lowo i lo lamula a malanza yakwe ya mambiri. A mubhiki i lo dawa, kota lezi Josefa a nga wulile, kanilezi a mucheleteli wa zakunwa i lo tlhelela ntirweni wakwe. Lexi xi nga tsakisiko hi lezaku a wununa loye a nga khataliko i lo rivala Josefa. — Genesisi 40:20-23.

Ku lo hunza malembe mambiri yo tala. (Genesisi 41:1) Hi nga alakanya lezi zi nga mu bayisisa zona Josefa! Kuzilava Josefa i wa rinzela za hombe a xikhati lexi Jehova a nga mu nyika mitlhamuselo ya miloro liyani yo karata, ya mucheleteli wa zakunwa ni ya mubhiki. Ka masiku ma nga lanzela, laha a siku ni siku gi nga kari gica, kuzilava Josefa i wa hi ni manyawunyawu a ku hunza tolo. Kuzilava i wa ti byela lezi: ‘Inyamutlha hi gona siku ga kutlhatlhiswa ka mina’ — kuveni lezo ku wa nga ta cica nchumu, a wutomi go bayisa ga lomu paxweni gi wa ha simama. Za koteka ku ngha a malembe lawo ya mambiri ku vile wona ma nga mu bayisela nguvu ka wontlhe lawa Josefa a ma timiseleko. Hambulezo, a nga zangi a tsika ku tsumba Jehova, a Nungungulu wakwe. Wutshanwini ga ku rereka a vumala ni xo maha, i wa ti yimisele ku timisela, lezi zi mu vunileko ku huma ka xiyimo lexo xo nonoha na a tiyile nguvu. — Jakobe 1:4.

Ka xikhati lexi xa zikarato, himani xikari ka hina a nga zi laviko kuva ni kutimisela? Kasi hi lwisana ni zikarato za wutomi, hi fanele kuva ni kutiyimisela ko kari, lihlaza-mbilu, ni kurula loku ku nga Nungungulu ntsena a zi kotako ku hi nyika. Khwatsi hi lezi a mahileko ka Josefa, hinawu a nga hi vuna kuva ni kutsumba. — Va Le Roma 12:12; 15:13.

A mucheleteli wa zakunwa i wa rivele Josefa, kanilezi Jehova a nga tshukangi a mu rivala. Ka wusiku go kari, Nungungulu i lo rumela miloro mimbiri yo hlamalisa nguvu ka Faro. Ka wo sangula, a hosi yi lo wona a ntlhanu wa tihomu ni timbiri to saseka ni to kuluka na ti huma hi le Congweni wa Nilo, na ti lanzelwa hi ntlhanu wa tihomu ni timbiri to swara na ti wonzile. Leti to wonza ti lo mita leti to kuluka. Anzhako ka lezo, Faro i lo tlhela a lora wunwani laha a nga wona ntlhanu wa miponwani ni mimbiri yo chela khwatsi. Kanilezi, anzhako ka lezo i lo wona yinwani ya ntlhanu ni mimbiri, yo wuna na yi womile hi mheho ya xikobani, zonake yi lo mita leyi yo chela khwatsi. Ni mixo ya kona, Faro i lo vuka na a karateka nguvu hi kota ya miloro yakwe. Hikwalaho, i lo vitanisa a titlhari takwe tontlhe ni vapristi vakwe va nga hi vangoma, kasi ku ta mu tlhamusela. Vontlhe va lo zi tsanzeka. (Genesisi 41:1-8) Kani lezo zi wula lezaku va lo ta vumala xo wula kutani va lota ni mawonela yo tala yo hambana, a hi zi tivi. Kani hi zihi zi nga maheka, Faro i lo mbhela ntamu — hambulezo, i wa karateka nguvu hi ku lava a tlhamuselo wa miloro leyo yo karata.

Hi kugumesa, hi kona a mucheleteli wa zakunwa a nga alakanya Josefa! A livalo li lo sangula kuba, zonake a byela Faro xungetano hi jaha go hlamalisa gi nga hi lomu paxweni, legi ka malembe mambiri nzhako gi nga tlhamusele a noro wakwe ni wa mubhiki. Hi kuhatlisa, Faro i lo vitanisa Josefa hi lomu paxweni. — Genesisi 41:9-13.

Hi nga alakanyela lezi Josefa a nga ti zwisa zona a xikhati lexi a zirunwa za Faro zi ngata ni tihosana tinwani! Hi kuhatlisa i lo cica tinguwo, a tsemeta misisi — kuzilava i lo halula misisi yontlhe, kota lezi wu nga hi mukhuwo wa vaGipite. Handle ko kanakana i lo khongela hi mbilu yontlhe lezaku Jehova a mu katekisa ka mabhulo lawa a nga wa tava nawo! Hi xitshuketi i lo ti wona na a hi xikari ka yindlu ya wuhosi, na a yimile mahlweni ka hosi. Ku wuliwa lezi: “Zonake Faro aku ka Josefa: Nzi lorile a miloro, kanilezi a nga kona a zi kotako a ku yi tlhamusela. Makunu nzi zwile lezaku loku wena uzwa a noro wa zi kota ku wu tlhamusela.” Ka khati legi kambe, a hlamulo wa Josefa wu lo komba a kutikoramisa ni kukholwa loku a nga hi nako ka Nungungulu wakwe. I lo wula lezi: “A hi mina, Nungungulu hi yena a to hlamula khwatsi ka Faro.” — Genesisi 41:14-16.

Jehova i ranza vanhu vo ti koramisa ni vo tsumbeka. Hikwalaho, a zi hlamalisi lezi a nyikileko Josefa a tlhamuselo wa miloro leyi yi nga tsanzekiwa hi titlhari ni vapristi va Faro. Josefa i lo tlhamusela lezaku a miloro ya Faro ya yimbiri yi wa hi ni mitlhamuselo yo fana. A kuva yi phindilwe kumbiri, Jehova i wo komba lezaku “i mhaka yi tiyisilweko” — yi wa nga ta thindeka. A tihomu to kuluka ni miponwani yo chela khwatsi zi wa yimela a ntlhanu wa malembe ni mambiri ya pfuno le Gipite, kasike a tihomu to wonza ni miponwani yo wuna zi wa yimela a ntlhanu wa malembe ni mambiri ya ndlala lawa ma nga wa ta lanzela lawa ya pfuno. A ndlala leyo yi wa ta mbheta a zakuga zontlhe za tiko. — Genesisi 41:25-32.

Faro i tekele ku zi wona lezaku a mitlhamuselo ya Josefa yi wa hi ya lisine. Kanilezi zini zi nga fanele ku mahiwa? Josefa i lo va byela lezi zi nga fanele ku mahiwa. I byelile Faro lezaku a lava wanuna loyi a nga hi ni ‘kupimisisa ni wutlhari,’ lezaku a tira ku hlengeletela zakuga lezi zi nga wa ta pfuna nzeni ka ntlhanu wa malembe ni mambiri, ni lezaku a avela zakuga lezo ka lava va nga hi ni ndlala nzeni ka malembe lawa ya ndlala. (Genesisi 41:33-36) Lezi Josefa a nga zi hanyile ni wutlhari gakwe zi wa maha lezaku a ringanelwa hi ntiro lowo, kanilezi a nga rangisangi a vito gakwe. A kutikoramisa kakwe ku mu mahile a zi wona na zi nga ringani ni ku nga faneleki a ku maha lezo. Niku hi tlhelo ginwani, a kukholwa kakwe ku mu mahile a zi wona na zi nga laveki ku maha lezo. Loku hi hi ni kukholwa ka lisine ka Jehova, a hi na xigelo xa ku ti lavela za hombe kutani ku rangisa mavito ya hina. Hi ngava ni kurula, hi veka a zilo zontlhe canjeni gakwe ga ntamu!

Faro ni malanza yakwe wontlhe ma lo wona a wutlhari ka lezi Josefa nga zi wulile. A hosi yi lo tlhela yi wona lezaku a Nungungulu wa Josefa hi yena a mu nyikileko a wutlhari legi a nga hi nago. I lo wutisa a malanza yakwe lawa ma nga hi lomu ndlwini ya wuhosi aku: “Xana hi ta mu kuma a munhu wo kota loyi ke? Loyi a nga ni moya wa Nungungulu ke? Zonake Faro aku ka Josefa: Kota lezi Nungungulu a ku kombileko a timhaka tontlhe leti, a nga kona munhu wo tlhariha ni wo pima kota wena. Wena u tava wa hombe hehla ka yindlu ya mina, a tiko ga mina gontlhe gi ta fumelwa hi nomu wa wena. Ntsena lezaku nzi tava wa hombe ka wena hi wuhosi ga mina basi.” — Genesisi 41:38-41.

Faro i lo tatisa xitsumbiso xakwe. Zalezo Josefa i lo ambexwa tinguwo to saseka ta wukene. Faro i lo mu nyika a kordawu ga nzalama, ni phera ya xifungo, ni kareta ya wuhosi, ni ntamu wa ku fambafamba lomu tikweni gontlhe ni ku maha lezaku a makungo yakwe ma tira. (Genesisi 41:42-44) Nzeni ka siku ginwe, Josefa i lo huma hi lomu paxweni aya ndlwini ya wuhosi. I lo vuka na a hi khumbi ya khumbi, a etlela na a hi wa wumbiri hi ntamu mufunweni wa Faro. Zi lo tekela ku dlunyateka lezaku Josefa i wa hi ni xigelo xo zwala xa ku tsumba Jehova! Jehova i lo wona a kubiha kontlhe loku ku xanisileko a nanza gakwe hi malembe yo tala. I lo lulamisa a zikarato lezo hi xikhati xi faneleko ni hi ndlela ya yi nene kambe. Jehova i wa nga alakanyeli a ku lulamisa a kubiha loku Josefa a mahelweko kona ntsena, kanilezi ni ku hlayisa a tiko ga Israeli legi gi nga hata. Ka nzima yi tako ya xaxamelo lowu hi ta wona lezi zi mahisileko zona.

Loku u lwisana ni nzhingo wo kari, ku ngava kuxaniseka ko kari ku simamako hi malembe na ku nga mbheli, u nga mbheli ntamu. Alakanya Josefa. Kota lezi a nga simama ni wunene gakwe, kutikoramisa, kutimisela ni kukholwa kakwe, i lo nyika Jehova a xigelo xa lezaku hi kugumesa a mu chachazela.