Ndlela yo kuma kutlhatlheka ka lisine
“Loku N’wana a mu tlhatlhisa, mu tava mu tlhatlhekile futsi.” — JOHANI 8:36.
1, 2. a) Zvini lezvi a vanhu va mahako kasi ku kuma kutlhatlheka? b) Ma tala kuva wahi a magumo ya kona?
NI KWIHI lomu u yako, a vanhu va wulawula hi ku tlhatlheka ni kuva ni tifanelo to fana. A vokari va lava ku huma ka tixanisa, cihlawulela, ni wusiwana. A van’wani va lava ku chusiwa ku wula ni cihi va ci lavako, va hlawula lezvi va zvi lavako, va tlhela va hanyisa lezvi va zvi lavisako zvona.
2 Kasi ku kuma kutlhatlheka, a vanhu va maha zvitereka va tlhela va vhukela mufumo. Kanilezvi a va ku kumi. A kutala ka zvikhati, lezvi va mahako zvo engetela a kuxaniseka zvi tlhela zvi dayisa vanhu vo tala. Hosi Solomoni i wulile mhaka yo tiya ka Mutshawuteli 8:9, laha a ngaku: ‘A mun’we a fumela mun’wani a mu yisa khombyeni.’
3. Zvini hi nga mahako kasi hiva ni litsako la lisine?
3 A Bhibhiliya ga hi tlhamusela lezvi hi faneleko ku maha kasi hi kuma litsako la lisine. Mupizani Jakobe i te: “Loyi a cuwukako nayweni wu mbheleleko, lowu wa kutlhatlheka, a nonohisa ka wona, . . . i ta katekiswa kumaheni kakwe.” (Jakobe 1:25) A nayo wu mbheleleko wuta hi ka Jehovha, loyi a zvi tivako khwatsi lezvi zvi lavekako kasi hiva ni litsako la lisine. Jehovha i wa va nyikile kutlhatlheka ka lisine Adhamu na Evha a tlhela a va nyika zvontlhe zvi nga laveka kasi va tsaka.
ADHAMU NA EVHA VA WA HI NI KUTLHATLHEKA KA LISINE
4. Kutlhatlheka muni loku Adhamu na Evha va nga hi nako? (Wona mufota kusanguleni ka ndzima.)
4 Loku hi gondza a zvipimo 1 ni 2 zva bhuku ga Genesisi, hi pola ku Adhamu na Evha va wa hi ni kutlhatlheka loku a vanhu nyamutlha va ku lavako va ku vhumala. Va wa hi ni zvontlhe zvi nga laveka, va wa nga chavi nchumu, niku va wa nga tshuki va mahelwa kubiha. Ne va wa nga karateki hi zvakuga, ntiro, mababyi, kutani kufa. (Genesisi 1:27-29; 2:8, 9, 15) Kanilezvi, xana a kutlhatlheka kabye ku wa nga hi na mimbhingano? A hi zvi woneni.
5. Zvini zvi lavekako kasi a vanhu vava ni kutlhatlheka?
5 A vanhu vo tala va alakanya ku a kuva ni kutlhatlheka ka lisine zvi wula ku maha ni cihi va ci lavako na va nga khatali hi makhombo ya zvona. A bhuku Enciclopédia Delta Universal gi li a ku tlhatlheka “kuva a munhu a zvi kota ku ti hlawulela lezvi a zvi lavako a tlhela a zvi maha.” Kanilezvi, gi tlhela giku a vanhu va wuliwa ku va na ni kutlhatlheka loku a mufumo wu nga va vekeli mimbhingano ya hava, yo kala yi nga laveki, kutani yo hundzeleta. Lezvo zvi komba ku a mimbhingano ya laveka kasi a vanhu vontlhe vava ni kutlhatlheka. Ntsena ku yi fanele kuva mimbhingano yo lulama, leyi hakunene yi lavekako, yi tlhela yi hi ka mpimo wu nene. Kanilezvi hi mani a nga ni fanelo ya ku veka mimbhingano leyo?
6. a) Hikuyini ku nga Jehovha yece a nga ni kutlhatlheka ko mbhelela? b) Kutlhatlheka ko tshamisa kuyini loku a vanhu va nga ku kumako, niku hikuyini?
6 Hi fanele ku alakanya lezvaku hi Jehovha yece a nga ni kutlhatlheka ko mbhelela, kaku a ku na mbhingano. Hikuyini? Hi ku hi yena a nga vanga zvilo zvontlhe niku hi yena Hosi ya hombe wuakweni gontlhe. (1 Timote 1:17; Kuvhululelwa 4:11) Hosi Dhavhidha i tirisile magezu yo saseka kasi ku wulawula hi cikhundla ca Jehovha. (Gondza 1 Kronekele 29:11, 12.) Kanilezvi a kutlhatlheka ka zvivangwa zvontlhe le tilweni ni laha misaveni ku na ni mimbhingano. Jehovha i lava ku hi zvi zwisisa ku hi yena yece a nga ni fanelo yo veka mimbhingano yo lulama, yi lavekako, yi tlhela yi hi ka mpimo wu nene. Kusukela kusanguleni, Jehovha i zvi vekele mimbhingano a zvivangwa zvakwe.
7. Zvilo muni hi faneleko ku maha kasi hi tsaka?
7 Adhamu na Evha va wa hi ni kutlhatlheka ka hombe, hambulezvo ku wa hi ni mimbhingano. A mimbhingano yo kari yi wa nga va bindzeli ku yi tatisa. Hi cikombiso, kasi ku simama va hanya, va wa fanele ku hefemula, vaga, ni ku etlela. Xana lezvo zvi wula ku va wa nga tlhatlhekangi? Ahihi. Hi lisine, Jehovha i mahile zvilo lezvo hi ndlela yaku zvi tsakisa ku zvi maha. (Lisimu 104:14, 15; Mutshawuteli 3:12, 13) Hontlheni ha zvi randza ku hefemula moya wa wu nene, kuga zvakuga zvo nandziha, ni kuzwa kunandziha ka wurongo ni wusiku. A zvilo lezvo a zvi hi tsoni litsako. Adhamu na Evha vonawu va wa ti zwisa zvalezvo.
8. Cileletelo muni co kongoma leci Nungungulu a nga nyika Adhamu na Evha niku hikuyini?
8 Jehovha i va nyikile cileletelo co kongoma Adhamu na Evha. I te va fanele ku pswala vana, va tata misava, va tlhela va yi hlayisa. (Genesisi 1:28) Xana a cileletelo leco ci va wutlele kutlhatlheka? Ne ni kutsongwani! Ci wo va nyika thomo ga ku cica misava yontlhe yi maha paradhise, yiva muti waku vona ni vana vabye vo mbhelela va hanya ka wona kala kupindzuka. A kungo ga Nungungulu gi wa hi galego. (Isaya 45:18) Nyamutlha, a hi ku tshova nayo wa Nungungulu loku a munhu a boha ku nga chadhi kutani ku nga pswali vana. Hambulezvo, a vanhu va chadha va tlhela va pswala vana na va zvi tiva ku lezvo zva vanga zvikarato. (1 Va Le Korinte 7:8, 9) Hikuyini? Va alakanya ku lezvo zvi ta va nyika litsako. (Lisimu 127:3) Loku Adhamu na Evha va wa no ingisa Jehovha, na va vile ni litsako ngangweni wabye kala kupindzuka.
LEZVI A KUTLHATLHEKA KA LISINE KU NGA LAHLEKISA ZVONA
9. Hikuyini a nayo wa Nungungulu wu nga ka Genesisi 2:17 wu nga hi wo lulama, wo laveka, wu tlhela wu hi ka mpimo wu nene?
9 Jehovha i va nyikile nayo wun’wani kambe Adhamu na Evha a tlhela a va byela khwatsi ku zvini zvi to humelela loku va nga wu ingisi. I te: “A sinya ya ku tiva kusaseka ni kubiha u nga yigi; hakuva a siku lego u ta nga yiga, u tafa.” (Genesisi 2:17) A ku a nayo lowo wu wa nga lulamangi, wu wa nga laveki, kutani wu wa hi wo hundzeleta? Wu wa va tekela kutlhatlheka Adhamu na Evha ke? Ahihi. Hi lisine, a titlhari to tala ta ku tlhamusela Bhibhiliya ti alakanya ku a nayo lowo wa Nungungulu wu wa kombisa wutlhari ga hombe niku wu wa zwisiseka. A yin’we ya tona yi li wu hi gondzisa “lezvaku hi Nungungulu yece a tivako lezvi zvi nga zvi nene . . . ka vanhu niku hi yena yece a tivako lezvi zvi kalako zvi nga hi zvi nene . . . ka vona. Kasi va kuma zva ‘zvi nene’, a vanhu va fanele ku tsumba Nungungulu va tlhela va mu ingisa. Loku va nga mu ingisi, i ta va tsika va ti hlawulela hi voce a zva zvi nene . . . ni zvo biha.” Lezvo zva va karatela nguvhu vanhu.
10. Hikuyini a ku tlhatlheka ku hlawula zvi kalako zvi nga fani ni kuva ni fanelo ya ku boha ku lezvi zvi nene, lezvi zvi bihile?
10 A vokari va nga ha alakanya ku Jehovha a nga mu nyikangi kutlhatlheka Adhamu kaku a ti mahela lezvi a zvi lavako. A va zvi tivi ku a kuva ni tlhatlheka kutani fanelo ya ku ti hlawulela lezvi u zvi lavako zvi hambene ni kuva ni fanelo ya ku gema a zva zvi nene ni zvo biha. Adhamu na Evha va wa tlhatlhekile ku hlawula ku ingisa Nungungulu kutani ku nga mu ingisi. Kanilezvi hi Jehovha yece a nga ni fanelo ya ku boha ku lezvi zvi nene, lezvi zvi bihile. A “sinya ya ku tiva kusaseka ni kubiha” yi wa dlunyatisa mhaka leyo ka Adhamu na Evha. (Genesisi 2:9) A hi cikhati contlhe hi zvi tivako ku a zviboho zva hina zvi ta hi yisa kwihi, niku a hi na ku zvi tiva ku zvi ta pswala mihandzu yi nene kutani ahihi. Hi cigelo leco, ha tolovela ku wona vanhu na va hlawula zvilo kutani ku maha zviboho na va hi ni makungo ma nene, zvi ya gumesa hi kuxaniseka ni makhombo. (Mavingu 14:12) Kunene, a vanhu va na ni kugumelwa. Hi ku nyika nayo Adhamu na Evha wa ku va ngagi a mihandzu ya sinya leyo, Jehovha i wo va gondzisa ku va fanele ku mu ingisa kasi va kuma kutlhatlheka ka lisine. Maku, zvini lezvi Adhamu na Evha va nga maha?
11, 12. Hikuyini a ciboho ca Adhamu na Evha ci nga va yisa khombyeni? Nyika cikombiso.
11 A ya hava hi ku Adhamu na Evha va hlawulile ku kala va nga mu ingisi Jehovha. Evha i hlawulile ku ingisa Sathani a cikhati a ngaku: ‘A mahlo ya n’wina ma ta vhululeka, mu kota Nungungulu, mu tiva kusasa ni kubiha.’ (Genesisi 3:5) Xana a ciboho ca Adhamu na Evha ci va engetele ku tlhatlheka, kota kuwula ka Sathani? Ahihi. Hi lisine a ku tsika wurangeli ga Jehovha zvi va nehele makhombo. (Genesisi 3:16-19) Hikuyini? Hi ku Jehovha a nga nyikangi vanhu a kutlhatlheka ka ku boha hi voce ku lezvi zvi nene, lezvi zvi bihile. — Gondza Mavingu 20:24; Jeremiya 10:23.
12 Lezvo zvi fana ni loku munhu a fambisa avhiyawu. Kasi a chikela lomu a yako, i fanele ku famba hi laha a vanghana va fambako hi kona, na a tirisa michini yo komba ndlela a tlhela a tirisana ni lava va wonelelako miavhiyawu loku yi kari yi famba. Loku o tsika lezvo, a famba muyoyoyo, zvi nga mu yisa khombyeni. Adhamu na Evha vonawu va wa lava ku maha zvilo hi mamahela yabye. Va wa nga lavi kuzwa hi munhu. Give gihi wuyelo ga kona? I hlomulo! A ciboho cabye ci mahile lezvaku vona ni vana vabye va kuma ciwonho ni kufa. (Va Le Roma 5:12) Adhamu na Evha a va kumangi kutlhatlheka ka hombe hi ku zama ku gema hi voce a zva zvi nene ni zvo biha. Kanilezvi va luzile a kutlhatlheka ka lisine loku Jehovha a nga va nyikile.
HI NGA KU KUMISA KUYINI A KUTLHATLHEKA KA LISINE?
13, 14. Hi nga ku kumisa kuyini a kutlhatlheka ka lisine?
13 A vokari va alakanya ku zvi wa tava chukwana loku hi wova ni kutlhatlheka ko kala mbhingano. Kanilezvi lisine lezvo? Hambu lezvi a kuva ni kutlhatlheka zvi nga ni mabhindzu yo tala, hi nga alakanyela lezvi a tiko gi nga wa ta tshamisa zvona loku a munhu ni munhu i wo ti mahela lezvi a zvi lavako. A Enciclopédia Delta Universal gi li a ku veka milayo zva karata hakuva yi fanele ku vhikela vanhu yi tlhela yi va pimela a kutlhatlheka loku va faneleko kuva nako. Lezvo a zvi tali ku olova. Hi zvalezvo zvi mahako ku hiva ni milayo ya talela ga cima, vaadhivhogadho ni valamuli va tsandza-vahlayi kasi ku yi tlhamusela ni ku komba matirela ya yona.
14 Jesu Kristu i tlhamusele lezvi hi nga kumisako zvona kutlhatlheka ka lisine. I te: ‘Loku mu simamisa kugondziseni ka mina, mu vapizani va mina hakunene; zvonake mu ta tiva zvinene, ni zvinene zvi ta mu tlhatlhisa.’ (Johani 8:31, 32) Hikwalaho kasi hi kuma kutlhatlheka ka lisine, hi fanele ku maha zvilo zvimbiri. A co sangula ku vhumela a lisine leli Jesu a nga gondzisa. A ca wumbiri kuva vapizani vakwe. Kanilezvi hi ta tlhatlheka ka yini? Jesu i te: ‘Loyi a mahako kuwonha, i tshama khumbi ya kuwonha.’ A guma aku: “Loku N’wana a mu tlhatlhisa, mu tava mu tlhatlhekile futsi.” — Johani 8:34, 36.
15. Hikuyini a kutlhatlheka loku Jesu a nga tsumbisa ku hi mahako hi tlhatlheka zva lisine?
15 A kutlhatlheka loku Jesu a nga tsumbisa vapizani vakwe ku chukwana nguvhu ku hundza loku a vanhu vo tala nyamutlha va ku lavako. A cikhati leci Jesu a ngaku: “Loku N’wana a mu tlhatlhisa, mu tava mu tlhatlhekile futsi,” i wa wulawula hi ku tlhatlheka ka ciwonho, gi nga gona wukhumbi ga hombe legi a vanhu va lwako nago. Kanilezvi hi tikhumbi ta ciwonho hi ndlela muni? Hi lezvaku a ciwonho ci hi kokela ku maha zvilo zvo biha. Ci nga hi vhalela ku maha zvilo hi zvi tivako ku zvi nene kutani ku hi maha hi nga tiri hi ntamu wa hina wontlhe. Lezvo zvi vanga kukarateka, ni kubayisa, ni kuxaniseka niku hi magumo zvi yisa kufeni. (Va Le Roma 6:23) Mupostoli Pawule i wa ku tiva a kubayisa ka kuva khumbi ya ciwonho. (Gondza Va Le Roma 7:21-25.) Ntsena loku a ciwonho ci ta susiwa hi kumbhelela hi kona hi tova ni kutlhatlheka loku Adhamu na Evha va nga hi nako.
16. Hi nga ku kumisa kuyini a kutlhatlheka ka lisine?
16 A magezu ya Jesu yaku ‘loku mu simamisa kugondziseni ka mina’ ma komba ku loku hi lava lezvaku Jesu a hi tlhatlhisa, hi fanele ku maha cokari. Kota maKristu ma ti hendleletileko, hi ti tsikile hi vhumela mimbhingano leyi Jesu a vekeleko vapizani vakwe. (Matewu 16:24) Maku kota lezvi a nga tsumbisa, cikhatini ci tako hi tava ni kutlhatlheka ka lisine, a cikhati hi to amukela a mabhindzu wontlhe ya ndzhiho.
17. a) Hi nga li kumisa kuyini a litsako la lisine? b) Zvini hi to gondza ka ndzima yi landzelako?
17 Kasi hi kuma litsako la lisine, hi fanele ku ingisa a tigondzo ta Jesu kota vapizani vakwe. Loku hi maha lezvo, hi magumo hi ta tlhatlheka hi kumbhelela ka wukhumbi ga ciwonho ni kufa. (Gondza Va Le Roma 8:1, 2, 20, 21.) Ka ndzima yi landzelako, hi ta gondza ku tirisa kutlhatlheka loku hi nga nako zvezvi hi wutlhari. Hi ndlela leyo, hi ta zvi kota ku dhumisa Jehovha, a Nungungulu wa kutlhatlheka ka lisine, kala kupindzuka.