U nga tsiki nchumu wu ku tsanzekisa ku kuma wudzunzo

1, 2. (a) A gezu ga xiHeberu “kungangamela” kutani “wudzunzo” gi wula yini? (b) Ziwutiso muni hi to wulawula hi zona ka nzima leyi?

XINI xi tako maalakanyweni ya wena loku uzwa a gezu “kungangamela” kutani “wudzunzo”? U alakanyela a kusaseka ka hombe loku ku wonekako lomu ka zivangwa? (Tis. 19:1) U alakanyela a kungangamela kutani wudzunzo legi gi nyikwako vanhu va nga ni titshomba, wutlhari, kutani a mahileko zilo zo hlamalisa ke? Lomu ka Biblia, a gezu ga xiHeberu “kungangamela” kutani “wudzunzo” gi nyika maalakanyo ya kubinza. Masikwini ya kale — a xikhati lexi a mali yi nga mahiwa hi tisimbi ta lisima nguvu — a lisima la xingerengere li wa pimiwa hi kubinza ka xona. A magezu lawa ma nga tirisiwa kasi ku komba kubinza, ma lo sangula ku zwisisiwa hi ndlela yo fananisa kasi ku komba lisima la hombe, kusaseka nguvu, kutani kuhlamalisa.

² Za koteka ku hi hlamaliswa hi wuhosi, xikhundla, kutani nduma ya munhu, hambulezo xini lexi Nungungulu a lavako ku xi wona ka munhu ke? Kunene, a Mitsalo yi wulawula hi kungangamela kutani wudzunzo legi Nungungulu a nyikako vanhu. Hi xikombiso, a bhuku ga Mavingu 22:4 gi wula lezi: “A nchachazelo wa kutikoramisa ni ku chava Jehova, hi wukosi ni wudzunzo ni wutomi.” Mupizani Jakobe yenawu i te ngalo: ‘Ti koramiseni mahlweni ka Jehova, yena i ta mu kulisa.’ (Jak. 4:10) Xini a kungangamela kutani wudzunzo legi Nungungulu a nyikako vanhu? Xini xi nga hi tsanzekisako ku gi kuma? Niku hi nga va vunisa kuyini vanwani lezaku va gi kuma?

3-5. Xana Jehova a nga hi kongomisa kungangameleni muni?

³ A mutsali wa tisimu i kombile lezaku i wa tsumba lezaku Jehova i wa ta mu khoma hi canja gakwe ga xinene a tlhela a mu yisa kungangameleni ka lisine. (Gonza Tisimu 73:23, 24.) Xana Jehova i zi mahisa kuyini lezo? Jehova i yisa kungangameleni a malanza yakwe ya kutikoramisa hi ku ma nyika wudzunzo hi tindlela to hambanahambana. I va katekisa hi ku va vuna ku zwisisa a kungo gakwe. (1 Kor. 2:7) Lava va zwako a mhaka yakwe va tlhela va mu ingisa i va nyika wudzunzo ga kuva ni kuzwanana ka hombe naye. — Jak. 4:8.

⁴ Jehova i nyika malanza yakwe kambe a tshomba yo ngangamela — ku ga wutireli ga wuKristu. (2 Kor. 4:1, 7) Niku a wutireli legi gi yisa kungangameleni. Ka lava va tirisako a lungelo gabye ga ku tirela Nungungulu kasi ku mu dumisa ni ku vuna vanwani, Jehova i tsumbisa lezi: “Nzi ta dzunza lava va nzi dzunzako.” (1 Sam. 2:30) A vanhu lavo va na ni wudzunzo hakuva va na ni vito gi nene mahlweni ka Jehova, niku va tolovela kuva vanhu vo dzunzeka xikari ka malanza manwani ya Nungungulu. — Mav. 11:16; 22:1.

⁵ Ahati lava va ‘rinzelako Jehova, va hlayisa a ndlela yakwe’ ke, va ta kuma yini? Va tsumbiswa lezi: “[Jehova] i ta ku yimisa kasi wa fumela tiko; u ta wona a kulobyiswa ka lava vo biha.” (Tis. 37:34) Va rinzela hi mahlo yo pswhuka a ku amukela wutomi ga pinzukelwa. — Tis. 37:29.

6, 7. Hikuyini a vanhu vo tala va nga kala ku kholwa lezaku Jesu i wa hi yena Messia?

⁶ Xini xi nga wa ta hi tsanzekisa ku kuma wudzunzo legi Jehova a ti yimiseleko ku hi nyika? A xinwe xa zona ku nyika nguvu lisima a mawonela ya lava va nga zwananiko na Nungungulu. Wona lezi mupostoli Johani a tsalileko xungetano hi vanhu vo kari lava va nga hi ni wuhosi masikwini ya Jesu. I te ngalo: A “vanyingi va vahombe va lo kholwa ka [Jesu]; kanilezi a va zi wulangi hi kota ya vaFarisi, hi lezaku va nga humeswa sinagogeni; hakuva va wa ranza ku dzunziwa hi vanhu a ku hunza ku dzunziwa hi Nungungulu.” (Joh. 12:42, 43) Kunene, zi wa ta ngha zi’ve ni xivuno xa hombe nguvu loku va wa nga nyikangi nguvu lisima a mawonela ya vaFarisi.

⁷ Na a ha sangula a ntiro wakwe wa kuxumayela, Jesu i kombile ziku dlunya lezi zi nga wa ta maha vanhu va nga mu amukeli va tlhela va nga kholwi kakwe. (Gonza Johani 5:39-44.) A tiko ga Israeli gi wa kari gi rinzela kuta ka Messia hi mazana ya malembe. Laha Jesu a nga sangula ku gonzisa, za koteka ku ngha a vanhu vo kari va zi wonile hi ku vuniwa hi wuprofeti ga Danieli lezaku a xikhati xa ku Kristu a humelela xi wa chikele. Tihwetanyana mahlweni ka ku Johani Mubapatizi a sangula ku xumayela, a vanhu vo tala va wa ‘fembela timbilwini tabye ha Johani, lezaku kuzilava hi yena Kristu.’ (Luka 3:15) Messia loyi va nga mu rinzela hi malembe yo tala, makunu i wa xikari kabye a gonzisa. Kanilezi, a vagonzisi lavo va Nayo a va mu amukelangi. Na a komba xigelo xa kona, Jesu i te ngalo: “Mu ta kholwisa kuyini nwina lava va dzunzanako, kasi a wudzunzo legi gi tako hi ka Nungungulu a nga yece, a mu gi lavi?”

8, 9. Hi ku tirisa mufananiso wa magezi, tlhamusela lezi a wudzunzo ga vanhu gi nga fihletelisako zona a wudzunzo ga Nungungulu.

⁸ Lezi a kungangamela ni wudzunzo ga vanhu gi nga pfhupelisako zona a wudzunzo ni kungangamela loku ku tako hi ka Nungungulu hi nga zi zwisisa khwatsi loku hi zi fananisa ni kuwonekela. A wuako ga hina go saseka gi tele hi kungangamela ka hombe nguvu. Wa ha gi alakanya a khati go gumesa legi u nga cuwuka tilweni ni wusiku ka siku legi a tilo gi nga basile zonake u ti wona na u ranzelwe hi tinyeleti to tala nguvu? Kunene, “a kungangamela ka . . . tinyeleti” ka hlamalisa nguvu! (1 Kor. 15:40, 41) Hambulezo, loku hi cuwuka tilweni na hi hi ka xitarato xi nga lomu doropeni gi nga ni magezi yo tala nguvu, a tilo gi wonekisa yini? A magezi ya doropa ma hi tsanzekisa ku wona a kuwonekela ku sukelako ka tinyeleti ti nga kule na hina. Xana lezo zi wula lezaku a kuwonekela loku ku tako hi zitaratwini, tikapo ta bhola, ni ka miako yinwani kova ni ntamu kutani ku lo saseka nguvu ku hunza a kuwonekela ka tinyeleti? Ahihi! Lezo zi maheka hi lezi a magezi ya doropa ma nga kusuhani na hina niku ma hi valela ku wona khwatsi a zivangwa za Jehova. Kasi hi ku wona khwatsi a kuwonekela ka tilo, hi ndlela yo kari, hi fanele ku valela kutani ku potsa a kuwonekela loku ku tako hi ka ziwoningo zi mahilweko hi vanhu.

⁹ Hi kufanana, loku a mbilu ya hina yi wo fenengetwa hi kuwonekela ka hava, zi wa ta hi tsanzekisa ku tsakela ni ku hlota a kungangamela ni wudzunzo ga pinzukelwa legi Jehova a ti yimiseleko ku hi nyika. A votala va tsika ku amukela mahungu ya Mufumo hi ku chava lezi a vanghana ni maxaka va nga tshukako va va wonisa zona. Xana a nanza ga Nungungulu gi ti hendleletileko gi nga tshuka gi phasiwa hi ku lava wudzunzo xikari ka vanhu? Hi nga alakanyela a jaha go kari legi gi nyikilweko ku xumayela lomu xipanzeni lexi a tiviwako khwatsi kanilezi a va se mu tiva ku i Mboni ya Jehova. Xana i ta tsika ku xumayela hi ku chava? Ahati loku a muKristu wo kari a tseketselwa hi ku ti karatela ku tatisa mixuvo yakwe ya moya ke? Xana i ta vumela ku a vanhu lava va nga wu nyikiko nguvu lisima a ntiro wa Jehova va mu tsikisa ku tatisa mixuvo yakwe? Xinwani xikombiso, a muKristu wo kari kuzilava i mahile xionho xa hombe. Xana i ta fihla xionho xakwe hi ku chava ku luza wudzunzo lomu bandleni kutani hi ku chava ku khunguvanyisa vanghana ni maxaka ke? Mhakeni ya xionho, loku ku hi lezaku a kuxuva kakwe ku lulamisa kuzwanana kakwe na Jehova, i ta ‘vitana a madota ya bandla,’ a ta kombela xivuno kabye. — Gonza Jakobe 5:14-16.

10. (a) Zini zi nga humelelako loku hi karateka ku hunza mpimo hi lezi a vanwani va nga tshukako va hi wonisa zona? (b) Zini hi tsumbisiwako loku hiva vanhu va kutikoramisa?

¹⁰ Kuzilava hi ti karatela ku buva hi tlhelo ga moya kota maKristu kanilezi, a makabye wo kari i tshama hi ku hi nyika wusungukati. A wusungukati lego ga gi nene, kuzilava gi nga hi vuna loku hi nga ti yimeleli hi kota ya matshanza, ku lava wudzunzo, kutani ku lava zigelo za kuva hi mahile nchumu wo kari. Xinwani kambe, ti alakanyele na u maha ntiro ni muKristu-kuloni. Xana u nga tsika ku vunetela khwatsi hi ku karatekela ku tiva loyi a to kuma wudzunzo hi mawonela ya wena ya ma nene ni kutikarata ka wena ntirweni lowo? Loku u tshuka uva ka xinwe xa ziyimo lezi, tiyiseka lezaku “loyi a nga ni moya wa kutikoramisa, i ta dzunziwa.” — Mav. 29:23.

11. Hi fanele ku ti zwisa kuyini loku hi dzunziwa, niku hikuyini?

¹¹ A vawoneleli ni lava va ti karatelako ku kuma a lungelo lego vonawu va fanele ku ti wonela ku karatekela ku kuma wudzunzo ga vanhu. (1 Tim. 3:1; 1 Tes. 2:6) Xana a makabye i fanele ku ti zwisa kuyini loku a dzunziwa hi ntiro wo kari a wu mahileko khwatsi? I wa nga faneli ku ti kulisa, khwatsi hi Hosi Saule. (1 Sam. 15:12) Hambulezo, xana wa tekela ku zi wona lezaku lezi a zi mahileko i zi kotile ntsena hi kota ya tipswalo ta Jehova niku ni xihi a to tshuka a xi kota ku maha i ta humelela ntsena hi ku katekiswa ni ku vuniwa hi Nungungulu? (1 Ped. 4:11) Lezi hi ti zwisako zona hi zona zi to komba a ku wudzunzo muni hi ti lavelako. — Mav. 27:21.

12. Xini xi nga tsanzekisa vaJuda vo kari a ku ingisa Jesu?

¹² A xinwani xi nga tshukako xi hi tsanzekisa ku kuma wudzunzo legi gi tako hi ka Nungungulu kunavela ka hina ka nyama. A kunavela ka hava ku nga tshuka ku hi tsanzekisa ku ingisa lisine. (Gonza Johani 8:43-47.) Jesu i byelile vaJuda vo kari lezaku va wa nga ingisi lisine hakuva va wa ‘ranza ku maha a kunavela ka raru wabye Satani.’

13, 14. (a) Zini lezi a tihloli ti wulako xungetano hi lezi a wongo ga hina gi tirisako zona loku ku wulawula vanhu? (b) Xana lezi hi hlawulako ku zizwa zi yelana ni yini?

¹³ Ka zikhati zinwani, lezi hi hlawulako ku zizwa zi yelana ni kunavela ka hina. (2 Ped. 3:5) Jehova i hi vangile hi ndlela yo hlamalisa ya ku zi kota ku sefa a guwa go kari loku hi nga lavi ku gizwa. Nyimanyana uku tse, u ingisela khwatsi a guwa u zi kotako ku gizwa ka xikhati lexi. Kuzilava, u wa nga zi tivi lezaku ku zwala guwa go kota lego. Hikuyini? Hakuva a wongo ga wena gi wa ku vuna ku veka kupima ka wena ka nchumu wunwe kuveni lezo ku na ni guwa go hambanahambana laha u nga kona. Kanilezi, a tihloli ti kumile lezaku mhakeni ya kuzwa guwa go hambanahambana, a munhu za mu karatela nguvu a ku ingisela magezu ya vanhu vo tala hi khati ginwe. Lezo zi wula ku loku ku wulawula vanhu vambiri hi khati ginwe, u fanele ku hlawula loyi u ta nga mu ingisela. Lezi u to hlawulisa zona zi yelana ni lezi wena u lavako ku zizwa. A vaJuda lava va nga lava ku maha kunavela ka dadani wabye, Satani, a va mu ingisangi Jesu.

¹⁴ Hizwa mahungu ma tako hi ‘ndlwini ya wutlhari’ ni ‘ndlwini ya wupumbu.’ (Mav. 9:1-5, 13-17) A wutlhari ni wupumbu zi simama ku hi khongotela lezaku hi zi ingisela, niku lezo zi vulula ndlela ya lezaku hi hlawula. Hi wahi mahungu lawa hi to hlawula ku ma ingisela ke? A hlamulo wa kona wu yelana ni loyi hi lavako ku maha kuranza kakwe. A tiyivu ta Jesu ti ingisa a gezu gakwe ti tlhela ti mu lanzela. (Joh. 10:16, 27) Ti le tlhelweni ga lisine. (Joh. 18:37) “A ti gi tivi a gezu ga vanwani.” (Joh. 10:5) A vanhu lavo vo ti koramisa va na ni wudzunzo. — Mav. 3:13, 16; 8:1, 18.

15. Xana zikarato za Paule zi wa hi wudzunzo ka vanwani hi ndlela muni?

¹⁵ A kutimisela a xikhati lexi hi mahako kuranza ka Jehova zi vuna vanwani lezaku va kuma wudzunzo. Paule i tsalele maKristu ya bandla ga le Efesusi aku: “Nza mu kombela lezaku mu nga rereki hi kota ya zikarato za mina hi kota ya nwina, hakuva wudumo ga nwina.” (Efe. 3:13) Xana a zikarato za Paule zi wa hi “wudumo” kutani wudzunzo ka va le Efesusi hi ndlela muni? Kota lezi Paule a nga ti yimisele ku simama a va tirela hambu loku a kumana ni minzhingo zi kombile ka va le Efesusi lezaku a lungelo legi va nga hi nago ga kuva maKristu gi wa hi ga lisima niku gi wa fanele ku nyikwa nguvu lisima. Loku Paule i wa no tsika kukholwa kakwe a xikhati lexi a nga kumana ni minzhingo, xana lezo zi wa nga ta komba lezaku a kuzwanana kabye na Jehova, wutireli gabye, ni kutsumba kabye ku wa nga hi ka lisima ke? Lezi Paule a timiseleko i dzunzile wuKristu a tlhela a komba lezaku a wupizani gi fanele ku lwelwa hi tindlela tontlhe.

16. Zikarato muni lezi Paule a nga kumana nazo le Listra?

¹⁶ Ehleketa hi lezi a kuhiseka ka Paule ni kutimisela kakwe zi vileko nazo. A bhuku ga Mitiro 14:19, 20 gi bika lezi: “Ku lo chikela a vaJuda na vata hi le Antiokia ni le lkoniume, va hlohlotela a zidlemo, va gandla Paule hi maribye, va mu rorovisela le handle ka muti, na va alakanya lezaku i file. Kanilezi laha a vapizani va nga yimile va mu ranzela, i lo vuka a enghena mutini; hi manziko wa kona i lo suka aya Derbe zinwe na Barnabasi.” Hi nga alakanya a ku mu tsika na vaku i file zonake hi manziko wa kona a vuka a famba pfhuka wa 100 wa tikilometro, lezo na a famba hi milenge!

17, 18. (a) Zi nga kotekisa kuyini ku ngha Timote a lanzele hi laha kusuhani a kuxaniseka ka Paule le Listra? (b) Xana a kutimisela ka Paule ku mu khumbisile kuyini Timote?

¹⁷ Xana Timote i’ve munwe wa “vapizani” lava va nga lekelela Paule? A bhuku ga Mitiro a gi wuli hi kukongoma lezaku i wa hi kona, kanilezi zi wonekisa ku khwatsi i wa hi kona. Wona lezi Paule a nga wula ka papilo gakwe ga wumbiri ka Timote: “Wena u nzi lanzele a kugonziseni, ni mafambeleni . . . ni kuxanisekeni loku nzi nga humelwa ha kona le Antiokia [ku hlongolwa doropeni], ni le Ikoniume [le va nga zama ku mu daya hi maribye], ni le Listra [ku mu gandla hi maribye]. Kuxaniseka ka kuyini nzi nga hi nako! kanilezi a Hosi yi lo nzi hlanguta ka kona kontlhe.” — 2 Tim. 3:10, 11; Miti. 13:50; 14:5, 19.

¹⁸ Timote, i “lanzele” hi laha kusuhani a zimaho lezo niku i wa ku tiva khwatsi a kutimisela ka Paule. Lezo zi khumbile nguvu a jaha legiya Timote. A xikhati lexi Paule a nga enzela Listra, i lo kuma Timote na a hi muKristu a nga hi xikombiso xi nene, loyi a nga “khesiwa hi vamakabye . . . va nga wa hi le Listra ni le Ikoniume.” (Miti. 16:1, 2) Hi kufamba ka xikhati, Timote i lo ringanelwa hi ku rwala a wutihlamuleli ga hombe. — Fil. 2:19, 20; 1 Tim. 1:3.

19. A kutimisela ka hina ku nga va khumbisa kuyini vanwani ke?

¹⁹ Loku hi timisela hi maha kuranza ka Nungungulu, a xikombiso xa hina xi nga khumba vanwani — nguvunguvu a vaswa, lava a kutala ka vona va to kula vava malanza ya lisima nguvu ya Nungungulu. A vaswa va gonza ka hina ku wulawula ni wutlhari wutirelini va tlhela va vuneka hi ku wona lezi hi lwisanisako zona ni zikarato wutomini ga hina. Paule i lo “timisela zontlhe” kasi vontlhe lava va simamako ku tsumbeka “va fela ku kuma a kuhanyiswa . . . zinwe ni kungangamela ka pinzukelwa.” — 2 Tim. 2:10.

20. Hikuyini hi faneleko ku ti karatela ku kuma wudzunzo gi tako hi ka Nungungulu?

²⁰ Xana a hi faneli ku simama ku lava “wudzunzo legi gi tako hi ka Nungungulu a nga yece” ke? (Joh. 5:44; 7:18) Zi la su dlunya! (Gonza Va Le Roma 2:6, 7.) Jehova i nyika ‘wutomi ga pinzukelwa ka vona lava va lavako wudzunzo.’ Tlhatakumbiri, a ‘kutimisela ka hina mitirweni yo saseka’ ku kuca vanwani lezaku va simama va tiyile kasi va vuneka kala kupinzuka. Hikwalaho, u nga tsiki nchumu wu ku tsanzekisa ku kuma kungangamela ni wudzunzo legi gi tako hi ka Nungungulu.