Madota, mu ti zwisa kuyini hi ku gonzisa vanwani?

1, 2. Zini lezi a vawoneleli va xipanze va zi polileko mabandleni yo tala?

A MUWONELELI wa xipanze i wa hi kusuhani ni ku mbheta mutlhangano wakwe ni hubye ya madota. I lo cuwuka lomu tinghoheni ta varisi lavo vo hiseka, lava a vokari vabye va nga hi ni tanga yo ringana kuva vararu vakwe, zonake ava ni liranzo hi vona. Hambulezo, i lo karateka kambe, a va wutisa lezi: “Vamakabye, zini mu zi mahako kasi ku gonzisa vanwani lezaku va kuma wutihlamuleli ginwani lomu bandleni?” Va wa zi alakanya khwatsi lezaku ka khati go gumesa legi a muwoneleli wa xipanze a nga va enzele i wa va kucile ku chela nguvu kota hi ku gonzisa vanwani. Hi magumo, a ginwe ga madota lawo giku: “Hi lisine, zi tsongwani nguvu hi mahako.” A madota lawa manwani ma lo vumelelana naye hi tihloko.

² Loku u hi dota ga muKristu, wa ti wona u hi ka xiyimo xa vamakabye lavo ke? Kuzilava. A vawoneleli va xipanze misaveni yontlhe va polile lezaku ka mabandla yo tala ku na ni xilaveko xa hombe xa ku gonzisa vamakabye va xinuna — vaswa ni vahombe — kasi va vunetela ku hlayisa a ntlhambi. Lezo a zi olovi. Hikuyini?

 3. a) A Mitsalo yi kombisa kuyini a lisima la ku gonzisa vanwani, niku hikuyini hontlheni hi faneleko ku chela kota hi mhaka leyi? (Wona tlhamuselo wa lahasi.) b) Hikuyini a madota yo kari zi nga ha ma karatelako a ku gonzisa vanwani?

³ Kota murisi, handle ko kanakana wa zi tiva lezaku a ku gonzisa vanwani za lisima.a Wa zi tiva lezaku ka ha hi ni xilaveko xa vamakabye va xinuna kasi ku a mabandla lawa ma nga kona ma simama ma tiyile hi tlhelo ga moya zinwe ni ku vulula mabandla maswa. (Gonza Isaya 60:22.) Wa zi tiva lezaku a Mhaka ya Nungungulu yi ku kuca “ku gonzisa vanwani.” (Gonza 2 Timote 2:2.) Hambulezo, a ku fana ni madota lawa ma kumbukilweko kusanguleni, zi nga ha ku karatela ku maha lezo. Anzhako ka ku khatalela a zilaveko za ngango, ntiro wa kutihanyisa, wutihlamuleli ga bandla, ni zilo zinwani za xihatla, zi nga ha wonekisa ku khwatsi a ka ha sali xikhati xa ku gonzisa vanwani lomu bandleni. Hi xigelo lexo, a hi woneni lezi hi faneleko ku wu wonisa zona a ntiro wa ku gonzisa vanwani.

 4. Hi xihi xinwe xa zigelo zi tshukako zi maha ku a gonziselelo yi thindiwa?

⁴ Hi xihi xinwe xa zigelo zi tshukako zi maha madota yo kari zi ma karatela ku siya xikhati xa ku gonzisa vanwani? Kuzilava a vo kari va ti byela lezi: ‘A ku gonzisa vanwani za lisima, kanilezi a hi za xihatla nguvu a ku fana ni zilo zinwani za bandla zaku a wu na ku zi veka hi tlhelo. Loku hi vumala xikhati xa ku gonzisa vanwani, a bandla gi nga ta nyima ku tira.’ Lisine lezaku ku na ni zilo zi lavako ku khatalelwa hi xihatla, kanilezi a ku hlwela ku gonzisa vanwani zi nga veka mhangweni a kutshamiseka ka bandla.

5, 6. Hi nga gonza yini ka xikombiso xa mufambisi wa mova ni ka mawonela yakwe xungetano hi ku khatalela a motori wakwe, niku zi yelanisa kuyini ni ku gonzisa vanwani bandleni?

⁵ Ehleketa hi xikombiso lexi: A mufambisi wa mova wa zi tiva lezaku a motori wakwe wu fanele ku ciciwa mafura hi kukhanzakanya kasi wu simama wu tira. Hambulezo, a nga ha zi wona na zi nga hi za xihatla a ku fana ni ku chela mafura lomu ka thangi ga kona — ma nga lawa yo famba hi wona. Hikuyini? Hi lezaku loku a nga cheli mafura lomu ka thangi, a mova wakwe wu ta tekela ku timeka. A nga ha ti byela lezi: ‘Loku nzi nga kumi xikhati xa ku cica mafura, a motori wu ta simama ku tira, hi xikhati xo kari hi wutsongwani ga kona.’ Kanilezi hi yihi a mhango ya lezo? Loku a mufambisi loye a simama ku nga ti nyiki xikhati xa ku khatalela motori wakwe, ku ta chikela siku legi a mova wakwe wu to timeka wu nga ha suki. Loku wu maha lezo, zi ta lava xikhati xo tala ni mali yo tala kasi ku lungisisa mova lowo. Zi hi gonzisa yini lezo?

⁶ A madota ma khatalela mitiro yo tala yi lavako ku khatalelwa hi xihatla, ya ku loku vo yi mahela mihoni, a bandla gi wa ta xaniseka nguvu. Hikwalaho, a ku fana ni lezi a mufambisi wa mova ka xikombiso lexi a kalako a nga tsiki ku chela mafura lomu thangini, a madota ma fanele “ku chela kota hi lezi zi nga za lisima nguvu.” (Fil. 1:10, Tradução do Novo Mundo) Kanilezi, a madota yo kari ma khomeka nguvu hi mitiro ya xihatla laha ka kuza ma nga ha khatali hi ku gonzisa vanwani — ku nga kukhatalela a motori, hi mawulela manwani. Kanilezi, loku a madota ma tshamela ku thinda a gonziselelo leyo yi lavekako, hi magumo a bandla gi tava ni wuna ga vamakabye va ringanelwako kasi ku khatalela a zilo zontlhe lezi lavako ku mahiwa.

 7. Hi fanele ku ma wonisa kuyini a madota lawa ma ti nyikako xikhati xo gonzisa vanwani?

⁷ Hikwalaho, zi te dlunya lezaku hi fanele ku ti wonela kasi hi nga alakanyi ku a ku gonzisa vanwani a hi za xihatla. A madota ma wonako za le kule ma tlhela ma ti nyika xikhati xa ku gonzisa vamakabye va xinuna va nga ni wutlhari gi tsongwani malanza ma nene niku makatekwa ya hombe ka bandla gontlhe. (Gonza 1 Pedro 4:10.) A bandla gi vunekisa kuyini?

 8. a) Matshamela muni ni zigelo zi kucako madota a ku gonzisa vanwani? b) Wutihlamuleli muni ga xihatla legi a madota ma tirako lomu ku nga ni xilaveko ma nga nago? (Wona a kwadru “Ntiro wa xihatla.”)

⁸ Hambu madota ma buvileko khwatsi ma fanele ku ti koramisa ma zi pima lezaku hi kutsongwani-kutsongwani a kukula ku taya ku hungula a mitiro leyi va yi kotako ku maha lomu bandleni zalezi. (Mika 6:8) Ma fanele ku zi alakanya kambe lezaku ku na ni zilo zo ‘dzuka zi humelela’ na zi nga rinzelwangi lezi zi nga cicako za hombe ka lezi va zi kotisako zona ku khatalela a wutihlamuleli ga bandla zalezi. (Mutsh. 9:11, 12; Jak. 4:13, 14) Hikwalaho, a madota ma cuwukako za le kule lawa ma nga ni liranzo li humako mbilwini hi tiyivu ta Jehova, ma avela vamakabye va xinuna va ha hiko vaswa a wutlhari legi ma gi kumileko nzeni ka malembe ya wona ya ntiro wo tsumbeka. — Gonza Tisimu 71:17, 18.

 9. Ximaho muni xi tshinelako xi mahako lezaku a ku gonzisa vanwani ziva za lisima nguvu?

⁹ Hi zini zigelo zinwani zi mahako lezaku a madota lawa ma gonzisako vanwani mava makatekwa ka ntlhambi? Ma tiyisa a xiseketelo xa bandla. Hi ndlela muni? A kutikarata ka madota lawa ma gonzisako vanwani ku maha lezaku ku engeteleka a ntsengo wa vamakabye va xinuna lava va to vuna bandla lezaku gi tshama gi tiyile gi tlhela giva ni wumunwe, ku nga hi nyamutlha ntsena kanilezi nguvunguvu zikhatini zo nonoha lezi zi tako ni kuxaniseka ka hombe. (Ezek. 38:10-12; Mika 5:5, 6) Hikwalaho, madota ma ranzekako, hi mu kuca kuva mu ti nyika xikhati xa ku gonzisa vanwani hi kukhanzakanya kusukela nyamutlha.

10. Kasi ku kuma xikhati xo gonzisa vanwani, zini lezi a dota gi faneleko ku maha ke?

¹⁰ Kunene, ha zi zwisisa lezaku a xikhati lexi mu xi mbhetako na mu khatalela a mitiro ya lisima ya bandla kuzilava xi mu siya na mu nga ha lavi nchumu. Hikwalaho, zi nga ha lava lezaku mu hungulanyana a xikhati lexo kasi ku gonzisa vanwani. (Mutsh. 3:1) Hi ku maha lezo mu ta ngha na mu tirisa xikhati hi wutlhari.

11. a) Xini xi hlamalisako ka mawonela lawa ma nyikilweko hi madota ya matiko yo hambana xungetano hi ku gonzisa vanwani? b) Hi kuya hi Mavingu 15:22, hikuyini zi tova zi nene a ku kambisisa mawonela ya madota manwani?

¹¹ A ntlawa wo kari wa madota wu humelelako ntirweni wa ku vuna vamakabye va xinuna lezaku va kula hi tlhelo ga moya wu lo wutisiwa lezaku wu mahisa kuyini loku wu gonzisa vanwani.b Hambu lezi a ziyimo za vamakabye lavo zi hambeneko nguvu, a wusungukati va nyikako gi fana nguvu. Zi komba yini lezo? Zi komba lezaku a gonziselelo ya Biblia ya tira ka zigonzani “matlhelweni wontlhe ni mabandleni wontlhe” — a ku fana ni masikwini ya Paule. (1 Kor. 4:17) Hikwalaho, ka nzima leyi ni leyi yi lanzelako, hi ta wona a mawonela yo kari ya madota lawo. (Mav. 15:22) Kasi ku olovisa, a tinzima leti ti ta wulawula hi lava va gonzisako kota “vagonzisi,” lava va gonziswako kota “zigonzani.”

12. A mugonzisi i fanele ku ranga hi ku maha yini, niku hikuyini?

¹² A mugonzisi i fanele ku vanga xiyimo xi nene xa ku gonzisa. A ku fana ni lezi a murimi a faneleko ku rima kutani ku buvisa wuhlavi gakwe na a nga se byala timbewu, a mu gonzisi i fanele ku longisela kutani ku kuca a mbilu ya xigonzani na a nga se sangula ku xi gonzisa zilo za ziswa. Makunu a vagonzisi va vangisa kuyini a xiyimo xinene kasi ku gonzisa vanwani? Hi ku lanzela mahela go fana ni legi gi mahilweko hi muprofeti wo kari wa kale. I mahela muni?

13-15. a) I ntiro muni lowu muprofeti Samueli a nga nyikilwe? b) Samueli i wu mahisile kuyini a ntiro wakwe? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.) c) Hikuyini a matimu lawa ya Biblia ma wulawulako hi Samueli ma nga ya lisima nguvu ka madota inyamutlha?

¹³ Ka siku go kari, kwalomo ka 3.000 wa malembe nzhako, Jehova i lo byela muprofeti a kulileko Samueli aku: “Manziko hi xwalexi xikhati nzi ta ku rumela a munhu wa le tikweni ga ka Benjamini u ta mu tota kasi a fela ku maha murangeli wa vanhu va mina va ka Israeli.” (1 Sam. 9:15, 16) Samueli i wa zi tiva lezaku a ntiro wakwe kota murangeli wu mbhelile niku Jehova i mu rumile ku ya tota munhu a to mu valeta. Kuzilava Samueli i ti wutisile lezi: ‘Nzi nga mu longiselisa kuyini wanuna loyi?’ I lo kuma pulani.

¹⁴ Ka siku gi nga lanzela, laha Samueli a ga wona Saule, Jehova i lo mu byela lezi: “Hi yaloyi.” Samueli i lo sangula ku tirisa pulani yakwe. I lo mu ramba lezaku va yaga zinwe. Ka wutshamu lego, Samueli i lo tshamisa Saule ni nanza gakwe zitshanwini zo hlawuleka a tlhela a va nyika xipanze xo hlawuleka xa nyama aku: ‘Gana, hakuva zi hlayiselwe wena kala xikhati lexi.’ Hi kulanzela, Samueli na Saule va lo longoloka vaya kaya ka Samueli, na va bhula. Samueli i wa lava ku lonzowota khwatsi a xikhati lexo xo tsakisa xa kuga ni ku longoloka. Hikwalaho i lo vitana Saule vaya le hehla ka yindlu. Na va kari va belwa hi moyana wa muphindelo, Samueli i lo simama ku “wulawula na Saule na va hi le hehla ka yindlu” kala vaya kuetleleni. Hi manziko wa kona, Samueli i lo tota Saule, a mu pswopswa, a tlhela a mu nyika zileletelo. Anzhako ka lezo, i lo tsika Saule a ti fambela — na a longile ku yimisana ni lezi zi nga hata. — 1 Sam. 9:17-27; 10:1.

¹⁵ Lisine lezaku a ku tota munhu lezaku a maha murangeli wa tiko zi hambene ni ku gonzisa makabye lezaku a maha dota kutani nanza ga wutireli lomu bandleni. Hambulezo, a madota inyamutlha ma nga kuma zigonzo zo tala za lisima ka mahela ga Samueli. A hi woneni zimbiri za kona.

16. a) Samueli i ti zwisile kuyini a xikhati lexi a vaIsraeli va ngaku va lava hosi? b) Samueli i tatisisile kuyini a ntiro lowu a nyikilweko wa ku tota Saule?

¹⁶ Zi mahe hi mbilu, u nga nonohi. A xikhati lexi Samueli a ngazwa lezaku a vaIsraeli va lava hosi, i lo tlhaveka mbilu a tlhela a ti wona na a nga ha laviwi hi vanhu vakwe. (1 Sam. 8:4-8) Kunene, i lo zi mahela mihoni nguvu lezi a vanhu va nga zi lava, laha ka kuza Jehova a wona xilaveko xa ku mu byela kunharu lezaku i wa ingise a xikombelo xabye. (1 Sam. 8:7, 9, 22) Hambulezo, Samueli a nga tsikangi xiluse kutani zanga hi wanuna loye a nga lava ku mu valeta zi zima mitsu mbilwini yakwe. Laha Jehova a nga mu ruma ku tota Saule, Samueli i lo ingisa — niku a nga mahangi na a ngurangura, kanilezi i lo zi maha hi liranzo.

17. A madota inyamutlha ma pimanyisisa kuyini a kutiyimisela ka Samueli, niku litsako muni ma li kumako hi lezo?

¹⁷ A ku fana na Samueli, a madota yo buva nyamutlha ma kombisa a kutiyimisela loko mayelano ni ku gonzisa vanwani. (1 Ped. 5:2) A madota lawo a ma tsiki ku gonzisa vanwani hi ku chava ku nyikela malungelo yo kari ya bandla ka zigonzani lezo. A vagonzisi va liranzo a va zi wonisi ku khwatsi a zigonzani zi kulako zo palisana navo, kanilezi va zi wona kota ‘vatiri-kulobye,’ kutani zinyikiwo zo saseka ka bandla. (2 Kor. 1:24; Maheb. 13:16) Niku a vagonzisi lavo va mbilu yi nene a vo ku tsaka loku va wona lezi a zigonzani zi tirisisako zona a wutlhari ga zona kasi ku vuna bandla! — Miti. 20:35.

18, 19. A dota gi nga longiselisa kuyini a mbilu ya xigonzani, niku hikuyini a ku maha lezo zi nga za lisima nguvu?

¹⁸ U ngavi mugonzisi ntsena, maha munghana wabye. Ka siku legi Samueli a nga kumana na Saule, a muprofeti loyi na a tekele ku humesa xikudzana xa mafura, a xi chulula hlokweni ka Saule, a tlhela a mu rumela kaya kota hosi yiswa — yi totilweko hi kumbhelela kanilezi na yi nga longangi ku maha ntiro lowo. Wutshanwini ga ku maha lezo, Samueli i lo kombisa wunene a ti nyika xikhati xa ku longisela a mbilu ya Saule hi kutsongwani-kutsongwani. Ntsena anzhako ka kuga zinwe, va longoloka, va ya tshama va bhula hi xikhati xo leha, va tlhela va humula khwatsi, hi kona Samueli a nga xi wona xi hi xikhati xi nene xa ku tota Saule.

¹⁹ A mugonzisi inyamutlha yenawu i fanele ku sangula gonziselelo yakwe hi ku ti nyika xikhati xa mabhulo yo tsakisa ni ku maha wunghana ni xigonzani lexo. A zilo lezi a dota gi zi mahako kasi ku wumba wunghana zi ta hambananyana hi kuya hi ziyimo ni mikhuwo ya tiko ginwe ni ginwani. Hambulezo, ni kwihi lomu u hanyako kona, loku wena dota go khomeka u ti nyika xikhati xa ku bhula ni xigonzani, hi ndlela yo kari u ta ngha u xi byela lezi: “Phela u wa lisima ka mina.” (Gonza Va Le Roma 12:10.) A mahungu lawo u ma wulako hi mitiro ma ta zwisisiwa ma tlhela ma nyikwa lisima hi zigonzani za mbilu yi nene matlhelweni wontlhe.

20, 21. a) A mugonzisi wo humelela hi loyi wo tshamisa kuyini? b) Zini hi to wulawula hi zona ka nzima yi lanzelako?

²⁰ Madota, alakanyani lezaku a mugonzisi a humelelako hi loyi wo kala a nga ranzi ku gonzisa munhu ntsena, kanilezi a ranzako a munhu loyi a mu gonzisako. (Ringanisa na Johani 5:20.) A xigonzani a xi hlweli ku zwisisa a tshamela lego ka mugonzisi niku ga khumba nguvu a ndlela leyi xi to amukela hi yona a gonziselelo leyi xi nyikwako. Hikwalaho, madota ma ranzekako, a xikhati lexi mu gonzisako vanwani, mu ngavi vagonzisi ntsena— mahani vanghana va zigonzani za nwina. — Mav. 17:17; Joh. 15:15.

²¹ Anzhako ka ku longisela a mbilu ya xigonzani, a dota gi lava ku mu hunzisela a wutlhari legi gi lavekako. Gi ta zi mahisa kuyini? Lezo hi ta wulawula hi zona ka nzima yi lanzelako.