U na ni ‘mbilu ya ku tiva Jehova’ ke?

1, 2. Hikuyini a vokari va tsakiswako hi makuwu?

WA TSHUKA uga makuwu? A makuwu mihanzu leyi a vaIsraeli va masikwini ya kutsaliwa ka Biblia va nga tsaka nguvu hi ku yiga. (Nah. 3:12; Luka 13:6-9) A makuwu ma vuna maselula ya miri lezaku ma nga karali, niku a vokari ve ngalo a makuwu ma vuna mbilu lezaku yiva ni lihanyo li nene.

² Ka khati go kari, Jehova i fananisile mbilu ni makuwu. Nungungulu i wa nga wulawuli hi bhinzu ga kuga makuwu. I wo fananisa. Lezi a zi wulileko hi ku tirisa muprofeti Jeremia zi na ni xivuno ka mbilu ya wena ni ya varanzekako va wena. Laha hi to ya hi wulawula hi lezi a zi wulileko, alakanyela lezi a maKristu ma nga gonzako ka magezu lawo.

 3. Xana a makuwu lawa ma kumbukiwako ka Jeremia xipimo 24 ma yimela yini?

³ A kusangula, a hi wulawuleni hi lezi Nungungulu a wulileko masikwini ya Jeremia xungetano hi makuwu. Hi 617 Mahlweni ka Nguva ya Hina, a tiko ga ka Juda gi wa babya hi tlhelo ga moya. Nungungulu i lo nyikela muwoniso xungetano hi lezi zi nga hata, a zi fananisa ni makuwu ya muxaka wo hambana — makuwu “yo saseka nguvu” ni lawa “yo swara nguvu.” (Gonza Jeremia 24:1-3.) Lawa yo swara ma wa yimela Hosi Zedekia ni vanhu vanwani vo fana naye lava va xanisilweko nguvu hi Hosi Nebukadnezzare ni masochwa yakwe. Ahati Ezekieli, Danieli ni vanghana vakwe va vanharu lava makunu va nga hi le Babuloni, ni vaJuda vo kari lava va nga hi kusuhani ni ku khonwa vaya seyo ke? Va wa fana ni makuwu yo saseka. A misalela yabye yi wa ta tlhelela kaya yi ya aketa Jerusalema ni tempeli ya gona. Hi kufamba ka xikhati, lezo zi lo maheka. — Jer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

 4. Xana kutiyiswa muni hi ku kumako hi magezu ya Nungungulu xungetano hi makuwu yo saseka?

⁴ Jehova i wulile lezi xungetano hi lava va yimelwako hi makuwu yo saseka: ‘Nzi ta vaha mbilu yo nzi tiva lezaku hi mina Jehova; vona va tava vanhu va mina.’ (Jer. 24:7) Leyi hi yona a hloko ya mhaka ya nzima leyi, niku a yo ku hi tiyisa hlana! Nungungulu i tiyimisele ku nyika vanhu ‘a mbilu ya ku mu tiva.’ Ka mhaka leyi, a ‘mbilu’ yi yelana ni kutiyimisela ka munhu. Handle ko kanakana wa zi lava kuva ni mbilu ya tshamela lego ni kuva munwe wa vanhu vakwe. Kasi kuva ni mbilu leyo u fanele ku gonza a Mhaka yakwe u tlhela u hanya hi lezi u zi gonzako, u ti sola u tlhela u hunzuluka, u hendleleta wutomi ga wena ka Nungungulu u tlhela u bapatizwa vitweni ga Dadani, ni ga N’wana ni ga moya wa ku basa. (Mat. 28:19, 20; Miti. 3:19) Kuzilava makunu u lanzele zigava lezo, kutani u kari u hlengela ni Timboni ta Jehova hi kukhanzakanya kutani u kari u ti karatela ku maha lezo.

 5. Xana Jeremia i wa wulawula nguvunguvu hi timbilu ta vamani?

⁵ Kani hi lanzele xinwe xa zigava lezo kani hi sina hi lanzele zontlhe, ha ha fanele ku chela kota hi tshamela ga hina ni mahanyela ya hina. U nga wona xigelo xa ku maha lezo ka lezi Jeremia a zi wulileko xungetano hi mbilu. A zipimo zo kari za bhuku ga Jeremia zi wulawula hi matiko ya wuakelwani, kanilezi a mhaka tshinya ku wa hi tiko ga Juda xikhatini xa kufuma ka ntlhanu wa tihosi ta gona. (Jer. 1:15, 16) Kunene, Jeremia i yisa mhaka yakwe nguvunguvu ka vavanuna, vavasati ni vanana lava va nga ti hendleletile ka Jehova. A vakokwani vabye va wa ti hlawulele a kuva tiko gi ti hendleletileko ka Jehova. (Ekso. 19:3-8) Niku masikwini ya Jeremia, a vanhu va wa tlhelile va tiyisa kambe lezaku va ti hendleletile ka Nungungulu. Vate ngalo: “Hi tile ka wena; hakuva wena u Jehova a Nungungulu wa hina.” (Jer. 3:22) Hambulezo, hi mawonela ya wena, xana a mbilu yabye yi wa hi ya tshamela muni?

 6. Hikuyini hi faneleko ku chela nguvu kota ka lezi Nungungulu a zi wulileko xungetano hi mbilu?

⁶ A vadokodela va nguva leyi va zi kota ku wona a tshamela ga mbilu ni lezi yi tirisako zona hi ku tirisa a tekinolojiya. Kanilezi, Jehova wa zi kota ku maha zo hunza lezo khwatsi hi lezi a mahileko masikwini ya Jeremia. Nungungulu hi yena yece a zi kotako ku zi maha khwatsi kota lezi zi kombiswako hi magezu lawa: “A mbilu yi khohlakele ku hunza zilo zontlhe, yi bolile, yi nga tibyiwa hi mani ke? Mina Jehova nzi hlola mbilu, . . . nzi nyika ka munwe ni munwani kota mahanyela yakwe, kukotisa a mbhanzu wa zimaho zakwe.” (Jer. 17:9, 10) A ‘ku hlola mbilu’ loku ku wuliwako laha, a ku wuliwi ku kambiwa mbilu ya xiviri hi dokodela, leyi yi zi kotako kuba xipimo xa tibilioni tinharu nzeni ka 70 kutani 80 wa malembe. Kanilezi, Jehova i wa wulawula hi mbilu yo fananisa. A ‘mbilu’ leyo ku wuliwa a wumunhu gontlhe, lezi zi patsako kunavela, maalakanyo, kutiyimisela, mahanyela, wuzikoti, lexi xi kucako ku maha nchumu wo kari, ni mixuvo ya munhu. Wena u nayo a mbilu leyo. Nungungulu wa zi kota ku yi hlola, niku hi ndlela yo kari, wenawu u nga yi hlolawo.

 7. Hi kuwula ka Jeremia, xana a mbilu ya vaJuda vo tala masikwini yakwe yi wa tshamisile kuyini?

⁷ Kasi hi ti longisela a ku yi hlola, hi nga ha ti wutisa lezi, ‘Gi wa hi gihi a tshamela ga mbilu ya vaJuda vo tala masikwini ya Jeremia?’ Kasi ku hlamula a xiwutiso lexi, wona gezu gi nga tolovelekangiko legi Jeremia a gi tirisileko: A “yindlu yontlhe ya ka Israeli i khuna mbilwini.” I wa nga wulawuli hi wutshiva kutani wukwera legi a vaJuda va xinuna va nga tolovela ku maha, hakuva i wa rangile aku: “Languta, a masiku mata, ku wula Jehova, laha nzi ta nga tsayisa lava va nga zitshiva, na va hi makhuna.” Hikwalaho, hambu a vaJuda va xinuna lava va nga nghenile wukwera va wa hi ‘makhuna mbilwini.’ (Jer. 9:25, 26) Xana lezo zi wa wula yini?

8, 9. Xungetano hi mbilu yabye, xana a vaJuda vo tala va wa hi ni xilaveko xa ku maha yini?

⁸ Lezi Nungungulu a nga kuca a vaJuda lezaku va maha za hi vuna ku tiva tlhamuselo wa magezu kuva “khuna mbilwini.” I te ngalo: ‘Susani a dewu ga timbilu ta nwina, nwina vavanuna va ka Juda ni vaaki va Jerusalema kasi a zanga ya mina yi nga vutsuki . . . hi kota ya kubiha ka mitiro ya nwina.’ Kanilezi, a mitiro yabye yo biha yi wa sukela kwihi? Yi wa sukela nzeni, lomu mbilwini yabye. (Gonza Marku 7:20-23.) Kunene, hi ku tirisa Jeremia, Nungungulu i kombile lomu a mitiro ya vaJuda ya kubiha yi nga sukela kona. A timbilu tabye ti wa nonohile mahanyeleni yabye ya kubiha. A tshamela ni kupima kabye ni mitiro yabye zi wa nga mu xalalisi Jehova. (Gonza Jeremia 5:23, 24; 7:24-26.) Nungungulu i te ngalo kabye: “Mahani zitshiva ka Jehova, mu susa a dewu ga timbilu ta nwina.” — Jer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Hikwalaho, a vaJuda va masikwini ya Jeremia va wa fanele ku maha a operasawu mbilwini yabye yo fananisa — ‘wukwera ga mbilu’ — khwatsi hi lezi va mahileko masikwini ya Mosi . (Deut. 10:16; 30:6) A ‘ku susa a dewu ga mbilu yabye’ zi wa wula ku susa lexi xi nga maha a mbilu yabye yi nonoha ku ingisa — maalakanyo, kutizwa, ni matshamela yabye lawa ma nga lwisana ni lawa ya Nungungulu. — Miti. 7:51.

10. Khwatsi hi lezi zi kombisilweko hi Davida, zini lezi hi faneleko ku ti karatela ku maha?

¹⁰ A ho ku mu bonga Nungungulu hi lezi a hi vunako ku tiva tlhamuselo wa mbilu yo fananisa! Kanilezi, a vokari va nga ti wutisa lezi, ‘Hikuyini a Timboni ta Jehova ti faneleko ku khatalela a mhaka leyi ke?’ A hi lezaku a maKristu lomu mabandleni mo famba hi ndlela yo biha kutani kuva “makuwu yo swara,” khwatsi hi vaJuda va kale. Wutshanwini ga lezo, a malanza ya Nungungulu nyamutlha ma tirela Jehova hi kutsumbeka, vanhu va basileko. Kanilezi, hi nga ehleketa hi lezi Davida a kombeleko ka Jehova: “Nzi hlole, u tiva mbilu ya mina; nzi ringe, u tiva a maalakanyo ya mina. U cuwuka loku nzi kari nzi famba hi ndlela ya kubiha.” — Tis. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Hikuyini a munwe ni munwani wa hina a faneleko ku hlola mbilu yakwe wutsumbu? (b) Zini lezi Nungungulu a to kala a nga mahi?

¹¹ Jehova i lava lezaku a munwe ni munwani wa hina a tshinela kakwe a tlhela a simama ku amukeleka ka yena. Xungetano hi valulamileko, Jeremia i te ngalo: Wena ‘Jehova wa tiyimpi, wa ringa a valulamileko, u wona a tiswa ni timbilu.’ (Jer. 20:12) Loku loyi wa Ntamu-wontlhe a hlola mbilu ya valulamileko, xana hina a hi faneli ku, hi ndlela yo kari, hi hlolawu a mbilu ya hina? (Gonza Tisimu 11:5.) Laha hi mahako lezo, hi nga tshuka hi wona lezaku ku na ni tshamela, kutani mixuvo yo kari yi fihleleko hi faneleko ku yi tlharihela. Hi nga tshuka hi pola zilo lezi zi mahako a mbilu ya hina yi tlanyala, hi wulela ginwani, hiva ni ‘dewu mbilwini ya hina,’ legi hi gi wonako ku gi fanele ku susiwa. Lezo zi wa tava ku maha operasawu ga mbilu. Loku u vumela lezaku zi tava zi nene ku hlola mbilu ya wena yo fananisa, xana zini u faneleko ku ti karatela ku zi kuma? Niku xana u nga cicisa kuyini lezi zi lavako ku ciciwa ke? — Jer. 4:4.

¹² A nchumu wo tiya hi lowu: Hi nga rinzeli lezaku Jehova i ta hi kurumeta ku cica. Xungetano hi lava va nga yimela “makuwu yo saseka,” i wulile lezaku i wa ‘ta vaha mbilu yo mu tiva.’ A nga wulangi lezaku i wa ta va kurumeta ku cica timbilu tabye. Va wa fanele ku navela kuva ni mbilu yo olova leyi yi nga komba lezaku va mu tiva Nungungulu. Xana hina hi wa nga faneli ku xuva kuva ni mbilu leyo?

13, 14. Xana a mbilu ya muKristu yi nga ha mu veka mhangweni hi ndlela muni?

¹³ Jesu i te ngalo: “Hi le mbilwini ku huma a maalakanyo yo biha, ni kudaya, ni wubhayi, ni kuremba, ni kuyiva, ni wukustumunyu ga mawunwa, ni tihlamba.” (Mat. 15:19) Zi la su dlunya lezaku loku a mbilu yo nonoha ya makabye wo kari yi mu kuca ku maha wubhayi kutani wurembi zonake a simama a nga ti soli i ta luza wunghana gakwe na Nungungulu kala kupinzuka. Kanilezi, hambu munhu loyi a nga mahangiko zionho zo kota lezo zi nga koteka ku a tsika kunavela ko biha ku kula mbilwini yakwe. (Gonza Mateu 5:27, 28.) Hikwalaho, za lisima nguvu lezaku hi tshama hi ku hlola a mbilu ya hina kasi hi potsa a kunavela loko ko biha. Loku u hlola a mbilu ya wena, xana wa kuma lezaku wa navela munhu wa xiro xa wubeleki xo hambana ni xa wena hi ndlela yo biha, ni mixuvo yo biha leyi Nungungulu a nga yi tsakeliko, yi faneleko ku susiwa ke?

¹⁴ Hi kufanana, a makabye wo kari a nga ha tsika xiviti kutani zanga yi kula mbilwini yakwe laha ka kuza a zonda muKristu-kulobye. (Levi 19:17) Xana i ta maha zontlhe a zi kotako kasi a ti tlhatlhisa ka zilo lezo zi nga wa ta maha lezaku a mbilu yakwe yi nonoha? — Mat. 5:21, 22.

15, 16. (a) Nyika xikombiso xa lezi a maKristu ma nga kombisisako zona kuva ‘makhuna mbilwini.’ (b) Hi mawonela ya wena, hikuyini a kuva “khuna mbilwini” zi nga wa ta mu khunguvanyisa Jehova?

¹⁵ Lexi xi tsakisako hi lezaku a makristu yo tala a ma naxo xikarato lexo mbilwini yabye. Kanilezi, Jesu i wulawulile hi “maalakanyo yo biha” kambe. Lawa matshamela ma nga bihisako wutomi ga hina hi matlhelo yo hambanahambana. Hi xikombiso, a munhu a nga kombisa kutsumbeka ka maxaka yakwe hi ndlela ya hava. Handle ko kanakana, a maKristu ma tsakela ku ‘ranza a va ka kabye,’ va hambana ni lava va nga hiko ni liranzo lelo ‘masikwini lawa yo gumesa.’ (2 Tim. 3:1, 3) Hambulezo, za koteka ku a munhu a hunzeleta ku kombisa liranzo lelo. A vanyingi va ti yimelela vaku, “a xaka i xaka.” Hikwalaho, va nga maha zontlhe va zi kotako kasi ku vikela kutani ku yima ni maxaka yabye, va zi wonisa ku khwatsi lezi va onheleko xaka gabye va onhele vona. Hi nga alakanya lezi a ku ti zwisa lezo zi kucileko vamakabye va Dina lezaku va zi maha. (Gen. 34:13, 25-30) Hi nga alakanyela kambe lezi Absalome a nga kari a zizwa mbilwini yakwe, lezi zi mu kucileko ku daya makabye wakwe Amnoni. (2 Sam. 13:1-30) Xana a hi “maalakanyo yo biha” ma va kucileko ku maha lezo ke?

¹⁶ Handle ko kanakana, a maKristu ya lisine a ma dayi munhu. Kanilezi, xana za koteka ku vava ni xiviti xa hombe nguvu hi muKristu wo kari loyi a mahileko xihoxwana ka maxaka yabye, kutani kuva ni xiviti hi lava vona va alakanyako lezaku va hoxele maxaka yabye ke? Va nga tshuka va nga rureli a mukholwa-kulori loyi va alakanyako lezaku i mahele kubiha xaka gabye kutani ku ti mahela xiboho xa ku nga tshuki va mu rurela. (Maheb. 13:1, 2) A kuva ni tshamela legi go biha, ga ku nga rureli vanwani, zi komba lezaku a hi na liranzo niku a hi faneli ku tshuka hi gi vululela ndlela. Kunene, a Muhloli wa timbilu a nga zi wona kota ‘wukhuna mbilwini.’ (Jer. 9:25, 26) Alakanya lezaku Jehova i byelile vokari aku: ‘Susani a dewu ga timbilu ta nwina.’ — Jer. 4:4.

17. Xana a ku chava Jehova zi nga hi vunisa kuyini kuva ni mbilu yo olova ku ingisa Nungungulu?

¹⁷ Zini u faneleko ku maha loku u hlolile mbilu ya wena yo fananisa u kuma lezaku a yi olovi ku ingisa wusungukati ga Jehova khwatsi hi lezi yi nga fanele ku ingisisa zona, niku ya nonoha laha ka kuza yi ku khwatsi i “khuna” ke? Kuzilava u kumile lezaku u na ni xikarato xa kuchava munhu, ku lava nduma kutani ziphatiphati, kutani kuva wa xikanikani ni wo lava ku ti fuma. Ku na ni vanwani va ti zwisileko lezo. (Jer. 7:24; 11:8) Jeremia i wulile lezaku a vaJuda vo kala ku tsumbeka va masikwini yakwe va wa “hluwukile ni kuva ni mbilu ya wukaneti.” I lo engeta aku: “A va wuli timbilwini tabye ku: A hi chaveni Jehova Nungungulu wa hina, loyi a nyikako vula yo ranga.” (Jer. 5:23, 24) Xana lezo a zi kombi lezaku kasi hi kota ku susa ‘dewu mbilwini ya hina’ hi fanele ku ti karatela kuva ni kuchava ku nene ha Jehova niku tiva ku mu bonga? A kuva ni kuchava loko ha Jehova zi ta hi vuna kuva ni mbilu yo olova ku maha lezi Nungungulu a lavako lezaku hi zi maha.

18. Xitsumbiso muni lexi Jehova a mahileko ka lava va nga ka xivumelwano xiswa?

¹⁸ A xinwani kambe, hi nga mu vunetela Jehova a xikhati lexi a hi nyikako ‘a mbilu ya ku mu tiva.’ Hi lisine, hi zalezo futsi a tsumbisako ku mahela a vatotilweko lava va nga ka xivumelwano xiswa. I ngalo: “Nzi ta veka nayo wa mina nzeni kabye, nzi wu tsala timbilwini tabye; nzi tava Nungungulu wabye, na vona va tava vanhu va mina.” Ahati ku mu tiva ka lisine ke? I lo engeta aku: “A vaakelani va nga ta ha gonzisana, munhu a nga ta gonzisa makabye, aku: Tiva Jehova! Hakuva vontlhe va ta nzi tiva, kusukela ka vatsongwani vabye kala vahombe, . . . Hakuva nzi ta va tsetselela a kubiha kabye, cima nzi nga ta ha alakanya a zionho zabye.” — Jer. 31:31-34.a

19. Zini lezi a maKristu ya lisine ma zi rinzelako hi mahlo yo pswhuka?

¹⁹ Kani u rinzela hi mahlo yo pswhuka a ku vuneka hi xivumelwano lexo kala kupinzuka laha misaveni kani le tilweni, u fanele ku ti karatela ku tiva Jehova u tlhela uva munwe wa vanhu vakwe. A nchumu wo sangula kasi ku kuma xivuno lexo kuva u tsetselelwa zionho za wena muphahlelweni wa Kristu. A ku tiva lezaku u nga tsetselelwa zionho za wena, zi fanele ku ku kuca a ku tsetselela vanwani, hambu lava u nga ni xiviti xa hombe nguvu navo. Loku u ti yimisela ku tlhatlhisa a mbilu ya wena ka mixuvo yihi ni yihi ya kubiha, zi tava zi nene ka mbilu ya wena. Loku u maha lezo, u ta komba lezaku u lava ku tirela Jehova, u tlhela u komba lezaku makunu u sangulile ku mu tiva khwatsi. U ta fana ni lava Jehova a ngaku ngalo kabye: “Mu ta nzi lava, mu ta nzi kuma loku mu nzi hlota hi mbilu ya nwina yontlhe. Nzi ta kumiwa ha nwina.” — Jer. 29:13, 14.