U nga cuwuki “lenzhako”
“A munhu loyi a khomako xikomu a kuya kurimeni, a tlhela a cuwuka lenzhako, a nga fanelwi hi mufumo wa Nungungulu.” — LUKA 9:62.
U NGA HLAMULISA KUYINI?
Hikuyini hi faneleko ku ‘alakanya a sati wa Loti’?
Zilo muni za zinharu lezi hi faneleko ku potsa a ku zi alakanyela?
Xana hi longolokisa kuyini ni hlengeletano ya Jehova?
1. Xitlharihiso muni lexi Jesu a xi nyikileko, niku xiwutiso muni xi vukako?
“ALAKANYANI a sati wa Loti.” (Luka 17:32) A xitlharihiso lexi xi nyikilweko hi Jesu kwalomo ka 2.000 wa malembe ma hunzileko xa lisima nguvu makunu a ku hunza kale. Kanilezi xana Jesu i wa lava ku wula yini hi xitlharihiso lexi xa lisima nguvu? A vaingiseli vakwe va vaJuda va wa nga hi na xilaveko xa ku nyikwa tlhamuselo. Va wa zi tiva lezi zi nga humelela a sati wa Loti. A xikhati lexi a nga kari a tsutsuma Sodoma ni ngango wakwe, yena i lo cuwuka nzhako hi kungaingisi a su maha ruka ga munyu. — Gonza Genesisi 19:17, 26.
2. Xana a sati wa Loti a ngava a cuwukile nzhako hi xigelo muni, niku yi vile yihi a tsayiselelo ya kungaingisi kakwe?
2 Kanilezi hikuyini a sati wa Loti a cuwukileko nzhako? Xana i wo xuva ku wona lezi zi nga kari zi maheka? Xana i hunzulukile hi kukanakana kutani kungakholwi? Kutani i wo ti laya hi kota ya zilo zontlhe lezi a nga zi siyile le Sodoma? (Luka 17:31) Na ku nga khataliseki a xigelo xa kucuwuka kakwe nzhako, yena i lofa hi kota ya kungaingisi. Hi nga wona a tingana ta kona! I file siku ginwe ni vahanyi lavaya vo biha va Sodoma ni Gomora. A zi hlamalisi a kuva Jesu a te: “Alakanyani a sati wa Loti”!
3. Xana Jesu i khanyisisile kuyini lezaku a hi faneli ku cuwuka nzhako hi ndlela yo fananisela?
3 Hinawu hi hanya ka xikhati zi nga za lisima nguvu kuva hi nga cuwuki nzhako hi ndlela yo fananisela. Jesu i khanyisile a mhaka leyi a xikhati a nga hlamula a wanuna loyi a nga mu kombele lezaku a tlhela a ya salisa maxaka yakwe na a nga se maha mupizani. Jesu i te ngalo: “A munhu loyi a khomako xikomu a kuya kurimeni, a tlhela a cuwuka lenzhako, a nga fanelwi hi mufumo wa Nungungulu.” (Luka 9:62) Xana Jesu i wo nonoha mbilu kutani ku nga mu zweli wusiwana hi ku mu hlamulisa lezo? Ahihi, hakuva i wa zi tiva ku ngalo a xikombelo xa wanuna loye xi wa hi ndlela ya ku tsutsuma a wutihlamuleli. Jesu i tlhamusele a mihoni leyo kota ku cuwuka “lenzhako.” Xana zi na ni mhaka a ku a munhu loyi a rimako o cuwuka nzhako hi xikhatanyana kutani o maha hi ku veka xikomu a hunzuluka? Ni xinwe xa lezo a xi lulamangi hakuva xa mu hungatela ka lezi a mahako, niku a ntiro wakwe wu ta onheka.
4. Xana hi fanele ku veka kwihi a kupima ka hina?
4 A wutshanwini ga ku alakanyela za kale, hi fanele ku veka kupima ka hina ka zilo za ha hiko mahlweni. Wona lezi a mhaka leyi yi dlunyatisiswako zona ka Mavingu 4:25: “A mahlo ya wena ngha ma cuwuka hi kutshonometa, ni tisiyi ta wena ti kongoma mahlweni ka wena.”
5. Xigelo muni hi nga naxo xa kuva hi nga cuwuki a zilo za lenzhako?
5 Hi na ni xigelo xi nene xa ku nga cuwuki nzhako. Hi xihi a xigelo xa kona? Hi hanya “masikwini yo gumesa.” (2 Tim. 3:1) Zezi a hi yimisani ni kuloviswa ka madoropa mambiri yo biha ntsena, kanilezi ku lava ku loviswa a mafambisela wontlhe ya zilo ya misava. Xini xi to hi vuna a ku potsa ni xihi xi fanako ni lezi zi nga humelela a sati wa Loti? A xo sangula, hi fanele ku tiva a zilo zo kari hi zi siyileko nzhako lezi zi nga ha hi ringako a ku zi cuwuka. (2 Kor. 2:11) Makunu a hi woneni a ku zini zilo lezo hi tlhela hi wona ndlela ya ku potsa ku veka kupima ka hina ka zona.
A MASIKU YA MA NENE YA KALE
6. Hikuyini ku nga hiko xikhati xontlhe hi zi kotako ku tsumba a maalakanyo ya hina?
6 A yinwe ya timhango mawonela ma nga lulamangiko xungetano hi masiku ya ma nene ya kale. A hi xikhati xontlhe hi zi kotako ku tsumba maalakanyo ya hina. Na hi nga zi tivi, hi nga ha hungula a zikarato lezi hi vileko nazo kale, hi kulisa ku hunza mpimo a kutsaka loku hi vileko nako, zonake hi maha zilo zi wonekisa ku khwatsi zi wova chukwana a ku hunza lezi hakunene zi nga hi zona. A mawonela lawa ma nga lulamangiko ma nga ha hi maha hi xuva masiku ya ma nene ya kale. Kanilezi a Biblia ga hi tlharihisa giku: “U nga wuli, uku: Hikuyini a masiku ya kale ma nga hi chukwana ku hunza lawa ke? hakuva cima a ku wutisi lezo hi wutlhari.” (Mutsh. 7:10) Hikuyini a maalakanyo lawa ma nga ni mhango nguvu?
7-9. (a) Zini zi nga humelela vaIsraeli le Gipite? (b) Zigelo muni lezi a vaIsraeli va nga hi nazo kasi ku tsaka? (c) Xini lexi xi nga maha vaIsraeli va sangula ku ngurangura?
7 Wona lezi zi nga humelela a vaIsraeli masikwini ya Mosi. Hambu lezi kusanguleni a vaIsraeli va nga kari va woniwa kota valuveli tikweni ga Gipite, anzhako ka kufa ka Josefa a vaGipite “va lo yimisa a tinduna ta mitiro hehla kabye, va va xanisa hi mikhinyavezo.” (Ekso. 1:11) A vanhu va Nungungulu va lo gumesa hi ku dayetelwa a xikhati lexi Faro a nga zama a ku va hungula. (Ekso. 1:15, 16, 22) Hikwalaho a zi hlamalisi lezi Jehova a ngaza a wula lezi ka Mosi: “Nzi wonile kuxaniseka ka vanhu va mina le Gipite, nzi zwile kurila kabye hi kota ya lava va va xanisako; nza tiva a hlomulo wabye.” — Ekso. 3:7.
8 Hi nga alakanyela a kutsaka loku a vaIsraeli va vileko nako a xikhati va nga huma tikweni ga wukhumbi gabye kota vanhu va tlhatlhekileko! Hi ndlela yo hlamalisa, vona va wa wonile a ntamu wa Jehova a xikhati lexi a nga neha a Khume ga Mitungu hehla ka Faro wa matshanza ni ka vanhu vakwe. (Gonza Eksodusi 6:1, 6, 7.) Kunene, a vaGipite a va gumesangi hi ku tlhatlhisa a vaIsraeli ntsena kanilezi va lo va kurumeta ku famba, va va nyika nzalama ni siliva yo tala laha ka kuza ku wuliwa lezaku a vanhu va Nungungulu “va lo wutlela vaGipite.” (Ekso. 12:33-36) A vaIsraeli va tsakile nguvu kambe a xikhati va nga wona a kuloviswa ka Faro ni mabutho yakwe Bimbini go Pswhuka. (Ekso. 14:30, 31) Hakunene zi tiyisile nguvu kukholwa a ku wona zimaho lezo zo hlamalisa!
9 Kanilezi u nga ta kholwa lezi zi nga humelela. Xikhatanyana nzhako ka kutlhatlhiswa kabye ko hlamalisa, a vanhu valavo va vanwe va lo sangula ku ngurangura. Na va ngurangurela yini? A zakuga! A va tsakiswangi hi lezi Jehova a nga kari a va wundlisa zona, zonake va solasola vaku: “Ha alakanya a zidluwani lezi hi nga kari higa kota kuranza ka hina le Gipite, a mariwa, a makhalavatla, ni soboya, ni sobolinya, ni timbura. Makunu a timbilu ta hina ti womile; hakuva laha ku hava nchumu, ahandle ka manna lawa ma nga mahlweni ka hina basi.” (Mitse. 11:5, 6) Hakunene, a mawonela yabye ma wa nga lulamangi — ma wa bihile nguvu laha ka kuza va lava ku tlhelela tikweni ga wukhumbi gabye! (Mitse. 14:2-4) A vaIsraeli va lo cuwuka nzhako zonake va nga ha amukeleki ka Jehova. — Mitse. 11:10.
10. Xana a xikombiso xa vaIsraeli xi hi gonzisa yini?
10 Hi gonza yini ka lezo inyamutlha? Loku hi yimisana ni zikarato, ngha hi nga veki kupima ka hina ka zilo lezi zi nga ha wonekisako ku khwatsi zi wa hi zi nene kale — kuzilava na hi nga se tiva a zinene. Hambu lezi zi kalako zi nga bihangi a ku ehleketa hi zilo hi zi gonzileko ka lezi hi zi hanyileko kale kutani ku ti buza hi ku alakanya zilo zo tsakisa za kale, hi fanele ku hlayisa mawonela yo ringanisela ni ya lisine xungetano hi wukale ga hina. Loku hi nga mahi lezo, hi taya mahlweni hi nga tsakiswi hi xiyimo lexi hi nga ka xona zezi zonake hi ringwa a ku tlhelela mahanyeleni ya hina ya kale. — Gonza 2 Pedro 2:20-22.
LEZI HI ZI TSIKILEKO HI KOTA YA ZINENE
11. Xana a vokari va zi wonisa kuyini lezi va zi tsikileko hi kota ya zinene?
11 Lexi xi nga tsakisiko hi lezaku a vokari va wona a zilo lezi va zi tsikileko hi kota ya zinene kota malungelo va ma luzileko. Kuzilava u vile ni malungelo ya ku simama ni zigonzo za wena za xikola, kuva ni ndhuma, kutani ku kuma ntiro wu holelako khwatsi, kanilezi u no boha a ku nga zi lanzeli. A vamakabye va hina vo tala va xinuna ni va xisati va fularele zikhundla zo tlakuka mabhinzwini, zihungatweni, xikoleni, kutani mihlakanweni yo tiyisa miri. Kanilezi ku hunzile xikhati, niku a kugumesa a ku se chikela. Xana wa tshama hi ku lora zilo lezi u alakanyako lezaku zi wa ta ngha zi humelele loku u wa nga zi fularelangi?
12. Xana Paule i ti zwisile kuyini xungetano hi lezi a nga zi tsikile?
12 Mupostoli Paule i tsikile zilo zo tala lezaku ava mulanzeli wa Kristu. (Fil. 3:4-6) I ti zwisile kuyini xungetano hi zilo lezo? Yena i hi byela lezi: “A zilo lezi zi nga hi bhinzu ka mina, nzi zi alakanyile lezaku kulahleka hi kota ya Kristu.” Hikuyini? Yena wa simama: “Nza alakanya zilo zontlhe kulahlekelwa hi kota ya kusaseka ka ku tiva Kristu Jesu a Hosi ya mina; hakuva nzi lahlekelwe hi zilo zontlhe hi kota ya yena, nzi zi alakanya lezaku i chaka, kasi nzi fela ku bhinzula Kristu.”a (Fil. 3:7, 8) A ku fana ni lezi a munhu loyi a hoxako chaka a kalako a nga ti soli hi lezi a zi hoxileko, Paule a nga ti solangi hi kota ya ni gihi lungelo ga tiko a nga gi tsikile. A nga ha zi wonangi kota za lisima.
13, 14. Hi nga xi lanzelisa kuyini a xikombiso xa Paule?
13 Zini zi to hi vuna loku hi tshuka hi ti wona na hi navela a zilo lezi zi alakanyelwako kuva malungelo ma luzilweko? Lanzela a xikombiso xa Paule. Hi ndlela muni? Nyika lisima lezi u zi kumileko. U ganyile kuzwanana ka lisima na Jehova u tlhela u kombisa kutsumbeka mahlweni ka yena. (Maheb. 6:10) Titshomba muni ta tiko ti zi kotako ku ringana ni makatekwa ya moya lawa hi nga nawo zezi ni lawa hi to ma kuma xikhatini xi tako? — Gonza Marku 10:28-30.
14 Hi kulanzela, Paule i kumbuka a nchumu lowu wu to hi vuna a ku simama hi tsumbekile. Yena i ngalo ‘i rivala za lenzhako, a hlokolokela lezi zi nga mahlweni.’ (Fil. 3:13) Wona lezaku Paule i kumbuka zilo zimbiri zi lavekako. Xo sangula, hi fanele ku rivala za lenzhako, hi nga xakeli xikhati ni ntamu na hi zi karatekela a ku hunza mpimo. Xa wumbiri, a ku fana ni mutsutsumi loyi a chikelako ka nzhati wo gumesa, hi fanele ku hlokolokela kutani ku vulula zambo, hi veka kupima ka hina ka za le mahlweni.
15. Zini hi bhinzulako loku hi ehleketa hi zikombiso za malanza yo tsumbeka ya Nungungulu?
15 Loku hi ehleketa hi zikombiso za malanza yo tsumbeka ya Nungungulu — ma ngava ya kale kutani ya masikwini ya hina — ha zi kota ku kuciwa lezaku hi hlokolokela za le mahlweni wutshanwini ga ku cuwuka nzhako. Hi xikombiso, loku ku wo khwatsi Abrahama na Sara va wa no tshama hi ku alakanya Ure, “ngha va kumile xikhati xa ku tlhelela ka gona.” (Maheb. 11:13-15) Kanilezi a va tlhelangi. Mosi i siyile zo tala nguvu le Gipite a ku hunza lezi zi nga siyiwa hi vaIsraeli vanwani. Hambulezo, a ku na laha ku nga tsaliwa lezaku yena i wa ti laya hi zona. Kanilezi a tlhatlhambutelo wa Biblia wu hi byela lezaku “i lo alakanya lezaku a kurukwa ka Kristu i pfuno wa hombe ku hunza a kufuma ka le Gipite; hakuva i wa langutela a nchachazelo.” — Maheb. 11:26.
ZILO ZO BIHA ZA KALE
16. Xana hi nga khumbiswa kuyini hi zilo zo biha za kale?
16 Kanilezi, a hi zontlhe zilo hi zi hanyileko kale zi nga zi nene. Kuzilava ha ha binziwa hi maalakanyo ya zionho kutani zihoxo lezi hi zi mahileko kale. (Tis. 51:3) Kutani ha ha bayiseka hi kota ya wusungukati go binza legi hi nyikilweko. (Maheb. 12:11) A kubiha loku hi mahelweko — ka lisine kutani ka maalakanyo — ku nga ha fumela a kupima ka hina. (Tis. 55:2) Zini hi zi kotako ku maha kasi ku nga vumeleli a zilo lezo za kale zi hi maha hi cuwuka nzhako? A hi woneni zikombiso zinharu.
17. (a) Hikuyini Paule a ti wonileko kota “tsongwanyanyani xikari ka vobasa vontlhe”? (b) Xini xi vunileko Paule lezaku a nga binziwi hi maalakanyo yo biha?
17 Zihoxo za kale. Mupostoli Paule i wa ti wona kota “tsongwanyanyani xikari ka vobasa vontlhe.” (Efe. 3:8) Hikuyini? Yena i ngalo i ti zwisile lezo ‘hakuva i lo xanisa a bandla ga Nungungulu.’ (1 Kor. 15:9) Hi nga alakanyela lezi Paule a nga ti zwisa zona loku a tlhangana ni vokari lava a nga va xanisile! Hambulezo, a wutshanwini ga ku vumelela a maalakanyo lawo lezaku ma mu binza, Paule i lo veka kupima kakwe ka wuxinji legi a kombiselweko. (1 Tim. 1:12-16) A kubonga loku a ku zwileko ku mu nyikile ntamu wutirelini gakwe. A kubiha kakwe ka kale ku wa hi xikari ka zilo lezi Paule a nga ti yimisele ku zi rivala. Loku hinawu hi veka kupima ka wuxinji legi Jehova a hi kombiselako, hi ta potsa ku mbhetwa ntamu hi kukarateka ku nga faneliko xungetano hi zimaho za kale lezi hi nga zi kotiko ku zi cica. Hi nga tirisa a ntamu wa hina ntirweni lowu hi nga nawo zezi.
18. (a) Zini zi nga ha mahekako loku ha ha hi ni xiviti hi kota ya wusungukati legi hi nyikilweko? (b) Hi nga lanzelisa kuyini a magezu ya Solomoni xungetano hi ku vumela a wusungukati?
18 Wusungukati go bayisa. Ahati loku hi ringwa a ku vuxa xiviti lexi hi vileko naxo hi kota ya wusungukati hi nyikilweko? Lezo a zi nge bayisi ntsena kanilezi zi nga tlhela zi hi rera — zi hi ‘mbheta ntamu.’ (Maheb. 12:5) Kani hi ‘kanyisa’ a wusungukati lego hi ku gi ala kutani hi ‘mbhela ntamu’ hi ku gi vumela hi tlhela hi nga gi lanzeli, a magumo manwe — a hi susi bhinzu ka wusungukati lego ne a hi gi tsiki gi hi luleka. Zi chukwana nguvu ku lanzela magezu lawa ya Solomoni: “Khomisisa a gonziselelo [“kulaya,” NM], u nga yi tsiki; yi hlayise, hakuva hi yona wutomi ga wena.” (Mav. 4:13) A ku fana ni muchembeli a lanzelako zileletelo za zikombiso za rua, a hi vumeleni a wusungukati, hi gi lanzela, hi tlhela hi kula. — Mav. 4:26, 27; gonza Maheberu 12:12, 13.
19. Hi nga pimanyisisa kuyini a kukholwa ka Habakuka na Jeremia?
19 Kubiha loku hi mahelweko — ka lisine kutani ka maalakanyo. A zikhati zinwani hi nga ha tizwa a ku fana na muprofeti Habakuka, loyi a nga rilela Jehova hi ku lava ku lamulelwa, kanilezi na a nga xi tivi xigelo xa ku Jehova a vumelele a zilo zo kari zo biha. (Hab. 1:2, 3) Za lisima nguvu a kuva hi pimanyisa a kukholwa ka muprofeti loyi, a nga wula lezi: “Hambu zi hi tano, nzi ta tsakela Jehova, nzi tsakela a Nungungulu wa kuhanyiswa ka mina.” (Hab. 3:18) A ku fana na Jeremia wa kale, loku hi ‘tsumba’ Jehova, a Nungungulu wa kululama, hi kukholwa kontlhe, ha zi kota ku tiyiseka lezaku a zilo zontlhe zi ta lulamiswa hi xikhati xi faneleko. — Miko. 3:19-24.
20. Hi nga kombisisa kuyini lezaku ha ‘alakanya a sati wa Loti’?
20 Hi hanya ka zikhati zo tsakisa nguvu. Ku na ni zimaho zo hlamalisa zi mahekako zezi ni zinwani zi to maheka lokuloku. Ngha a munwe ni munwani wa hina a longoloka ni hlengeletano ya Jehova. A hi lanzeleni a wusungukati ga Mitsalo ga ku cuwuka mahlweni wutshanwini ga ku cuwuka za lenzhako. Hi ku maha lezo hi ta kombisa lezaku ha ‘alakanya a sati wa Loti’!
[Tlhamuselo wa lahasi]
a Hi lirimi leli a Biblia gi nga tsaliwa hi lona, a gezu legi gi hunzuluselweko a ku “chaka” gi wula kambe a ku “zilo zi hoxelweko timbyana,” “macimba ya zihari,” “macimba ya vanhu.” A tlhari yo kari ya ku hlola a Biblia yi ngalo a ndlela leyi Paule a tirisileko hi yona a gezu legi yi komba “ku potsa hi kutiya a zilo zi nga nyawuliko ni zi nyenyezako lezi munhu a to kala a nga ha zi lavi kambe.”