Tirisa khwatsi a ntamu wa lirimi la wena

1, 2. Hikuyini a nzilo wu fananisako khwatsi a ntamu wa lirimi?

KUSANGULENI ka Outubro wa 1871, ku loswa a nhova yi tlhamuselwako kota ya hombe ka tontlhe matinwini ya Estados Unidos, yi swiyela a matiko yo woma ya tisinya le mutsuwuka-gambo wa nwalungu wa Wisconsin. A nzilo lowo wa hombe wu lo daya vanhu vo hunza 1.200 ni xipimo xa tibiliyoni timbiri ta tisinya. Kuzilava a nzilo lowo wa hombe wu vangilwe hi tihlahle ti tsongwani ti balekileko ka zitimela na zi hunza. Hi nga wona a lisine li nga ka magezu ya Jakobe 3:5, yaku: “Langutani, a nzilwana wu tsongwani wa hisa a khwati ga hombe.” Hikuyini a mutsali loyi wa Biblia a nga wula magezu lawo?

² A xigelo xa mufananiso wa Jakobe xi dlunyateka ka vesi 6, gi nge: “Na lona lirimi i nzilo.” A lirimi li yimela a wuzikoti ga hina go wulawula. A ku fana ni nzilo, a magezu ya hina ma na ni ntamu wa ku vanga mhango ya hombe. A Biblia gi tlhela giku “a kufa ni kuhanya ku le ntanwini wa lirimi.” (Mav. 18:21) Lisine lezaku hi nga ta tsika ku wulawula hi ku chava ku wula zilo zi hohlotako, a ku fana ni lezi hi kalako hi nga tsiki ku tirisa nzilo hi ku chava ku maha mhango. Lexi xi lavekako ku wu wonelela. Loku hi wu wonelela, a nzilo hi nga wu tirisa kasi ku bhika zakuga, ku wora, ni ku hi woningela ni wusiku. Loku hi khoma a lirimi la hina, hi nga tirisa a ntamu wa lona kasi ku dumisa Jehova ni ku vuna vanwani. — Tis. 19:14.

 3. Zilo muni za zinharu hi to zi kambisisa xungetano hi kuwulawula?

³ Kani hi tirisa milomu ya hina kani hi tirisa mawoko, a wuzikoti ga hina ga ku wula lezi zi nga mbilwini ya hina xinyikiwo xo saseka hi nyikilweko hi Nungungulu. Hi nga xi tirisisa kuyini kasi ku aka, wutshanwini ga ku hahlula? (Gonza Jakobe 3:9, 10.) Hi ta kambisisa zilo zinharu za lisima xungetano hi kuwulawula: xikhati xa ku wulawula, magezu ya kona, ni mawulela ya kona.

 4. Nyika xikombiso xa “xikhati xa ku miyela.”

⁴ A kuwulawula xipanze xa wutomi ga hina ga siku ni siku, kanilezi a zi lavi lezaku hi wulawula xontlhe xikhati. Kunene, a Biblia gi wula lezaku ku na ni “xikhati xa ku miyela.” (Mutsh. 3:7) A ku miyela a xikhati lexi vanwani va wulawulako zi komba xichawo. (Joba 6:24) A ku hlayisa lirimi la hina hi kuva hi nga bhoxi a mifilhakalo zi komba lezaku hi na ni wutlhari ni ku pimisisa. (Mav. 20:19) A ku khoma lirimi la hina loku hi vukiwa wutlhari. — Tis. 4:4.

 5. Hi nga kombisa kuyini lezaku ha bonga a xinyikiwo xa Nungungulu xa ku wulawula?

⁵ Hi tlhelo ginwani, a Biblia gi tlhela gi wula lezaku ku na ni “xikhati xa ku wulawula.” (Mutsh. 3:7) Loku a munghana wa wena o ku nyika xinyikiwo xo saseka, kuzilava u wa nga ta xi fihla. Kanilezi, u wa ta kombisa kubonga hi ku xi tirisa. Hi kombisa ku bonga Jehova hi xinyikiwo xa kuwulawula hi ku xi tirisa hi wutlhari. Lezo zi nga ha patsa ku wula lezi zi nga mbilwini ya hina, zilaveko za hina, magezu yo tiyisa vanwani, ni ku dumisa Nungungulu. (Tis. 51:15) Hi nga xi tivisa kuyini a ‘xikhati xa xi nene xa ku wulawula’?

 6. A Biblia gi kombisa kuyini a lisima la ku hlawula a xikhati xa ku wulawula?

⁶ A magezu ma nga ka Mavingu 25:11 ma komba a lisima la ku hlawula a xikhati xa xi nene xa ku wulawula. Me ngalo: “A mhaka yi wulwako hi fanelo yi fanana ni malalanja ya nzalama xibyeni xa siliva.” A malalanja ha woce ma sasekile. Kanilezi a ku ma veka lomu ka xibya xa siliva zi engetela a kusaseka ka wona. Hi kufanana, a ku hlawula xikhati xa xi nene xa ku wulawula zi nga maha lezaku a magezu ya hina ma nanziha ma tlhela ma khumba khwatsi. Hi ndlela muni?

7, 8. A vamakabye va hina va le Japani va lanzelisile kuyini a xikombiso xa Jesu hi ku hlawula xikhati xi nene xa ku wulawula hi kuvuka ka vafileko?

⁷ A magezu ya hina ma ngava wona lawa hakunene ma lavekako ka loyi hi wulawulako naye, kanilezi loku hi nga tivi a xikhati xi nene xa ku ma wula, a mongo wa wona wu nga lahleka. (Gonza Mavingu 15:23.) Hi xikombiso, hi Março wa 2011, a madoropa yo kari ya mutsuwuka-gambo wa Japani ma lo swiyelwa maku bhi hi kutsekatseka ka misava ni tshunami. Ku lofa vanhu vo hunza 15.000. Hambu lezi a Timboni ta Jehova xipanzeni lexo ti xanisekileko zinwe ni vaakelane va tona, ti lo lonzowota ni gihi lungelo, ti tirisa a Biblia kasi ku chavelela lava va nga hi hlomulweni. Hambulezo, a kutala ka vahanyi va xipanze lexo va na ni kukholwa ka xiBhuda ku zimileko timitsu niku a va tivi nchumu hi tigonzo ta Biblia. A vamakabye va hina va lo zi zwisisa lezaku lexo xi wa nga hi xona xikhati xa xi nene xa ku bhulela vanhu lavo xungetano hi kutsumba ka kuvuka ka vafileko. Va lo tirisa xinyikiwo xabye xa ku wulawula kasi ku chavelela vanhu lavo ni ku va tlhamusela hi Biblia a ku hikuyini a vanhu va va nene va humelelweko hi zilo za kubiha.

⁸ Jesu i wa xi tiva a xikhati xa ku miyela, kanilezi i wa xi tiva kambe a xikhati xa xi nene xa ku wulawula. (Joh. 18:33-37; 19:8-11) Ka khati go kari, i byelile vapizani vakwe aku: “Nza ha hi ni timhaka tinyingi a ku kanela ka nwina, kanilezi ti nga mu tsanza makunu.” (Joh. 16:12) A Timboni ta le mutsuwuka-gambo wa Japani ti lo lanzela a xikombiso xa Jesu. Malembe mambiri ni khihlanya anzhako ka tshunami, a Timboni leto ti lo hlengela hi kuhiseka ka tsima ga misava yontlhe ga ku nyikela Mahungu ya Mufumo N.° 38, ma nga ni hloko ya mhaka “Xana a vafileko va zi kota ku tlhela va hanya hakunene?” Ka xikhati lexo, a vanhu vo tala va wa longile ku chavelelwa hi mahungu yo tiyisa hlana ya kuvuka ka vafileko, niku a kutala ka vanhu lo vumela ku amukela a xiphephana lexo. Kunene, a midawuko ya vanhu ni lezi va zi kholwako zi hambene nguvu, hikwalaho hi fanele ku tirisa wutlhari kuhlawuleni ka xikhati xi nene xa ku wulawula.

 9. Ziyimo muni zi lavako lezaku hi tiva a xikhati xi nene xa ku wulawula kasi a magezu ya hina ma bhinzula?

⁹ Handle ko kanakana ku na ni zikhati zi lavako kuva hi tiva xikhati xi nene xa ku wulawula. Hi xikombiso, a wokari a nga ha hi khunguvanyisa, hambu hi magezu a ma wulileko hi mixuvo yi nene. Zi wa tava wutlhari ku ranga hi ku ti nyika xikhati xo ehleketa, hi wona lezaku ku na ni xilaveko xa kuza hi wula xokari ke. Loku ku hi lezaku hi fanele ku wula nchumu, gi wa nga tava wutlhari a ku ya wulawula ni loyi a hi khunguvanyisileko na hi kwatile, laha hi nga wa ta wulawula na hi nga cuwuki nzhako. (Gonza Mavingu 15:28.) Hi fanele ku ringanisela kambe a xikhati lexi hi bhulelako lisine a maxaka ya hina ma nga kholwiko. Hi lava lezaku va tiva Jehova, kanilezi hi fanele kuva ni lihlaza-mbilu ni kupima. A ku wula magezu ma faneleko hi xikhati xi faneleko zi nga vuna ku vulula timbilu tabye.

10. a) Hikuyini hi faneleko ku hlawula khwatsi magezu? b) Nyika xikombiso xa magezu yo biha.

¹⁰ A magezu ma na ni ntamu wa ku bayisa ni ntamu wa ku hanyisa. (Gonza Mavingu 12:18.) A ku tirisa magezu kasi ku bayisa vanwani zi tolovelekile tikweni ga Satani. A zihungato za tiko legi zi maha vanhu vo tala va “lota tirimi tabye khwatsi i supado” va tlhela va “wula magezu yo biha khwatsi hi ku fula ka miseve.” (Tis. 64:3) A muKristu i fanele ku potsa mukhuwo lowo wo biha. A xinwe xa zikombiso za “magezu yo biha” ku poyila vanwani na uku khwatsi wo va dzunza. A kutala ka zikhati, a vanhu va tirisa wulawulela lego kasi ku hlekisa vanwani, kanilezi a zi hlweli ku hunza zi maha xiruko. A ku poyila vanwani zi maha xipanze xa “wuxezi” legi a maKristu ma faneleko ku gi ‘susa’ ma gi hoxa kule. A zithenga za nanzihisa bhulo, kanilezi hi fanele ku potsa a ntlhamu wa ku zama ku hlekisa vanwani hi ku wula magezu yo tlhava lawa ma bayisako vanwani kutani ku va wisa tingana. A Biblia ga hi khongotela giku: “A kuwulawula ko nyenyeza ngha ku nga humi milonwini ya nwina, sine timhaka ta zinene ta ku vunetela laha ku lavekako, lezaku tiva xikatekiso ka lava va ingisako.” — Efe. 4:29, 31.

11. A mbilu ya hina yi patsekisa kuyini kuhlawuleni ka magezu ma nene?

¹¹ Jesu i gonzisile lezaku a “nomu wa wulawula hi wunyingi ga mbilu.” (Mat. 12:34) Hikwalaho, a ku hlawula magezu ma faneleko zi sukela mbilwini. A kutala ka zikhati lezi hi wulako zi komba lezi hakunene hi va wonisako zona vanwani. Loku a timbilu ta hina ti tele hi liranzo ni tipswalo, hi ta wulawula zilo za zi nene ni zi vunako.

12. Hi nga engetelisa kuyini a wuzikoti ga hina go hlawula a magezu ma faneleko?

¹² A ku hlawula magezu ma faneleko zi patsa kambe a kualakanyela ni kupima. Hambu Hosi yo tlhariha Solomoni “i lo kambisisa, a hlolisisa” kasi ku kuma “timhaka leti ti tsakisako, . . . a timhaka ta [lisine]” kasi ku tsala. (Mutsh. 12:9, 10) Xana za tolovela ku ku karatela ku wulawula ‘timhaka ti tsakisako’? Loku zi tshamisile lezo, u fanele ku engetela a magezu hlokweni ya wena. A yinwe ya tindlela ta ku maha lezo ku wona lezi a magezu ma tirisiswako zona lomu ka Biblia ni mabhukwini ya hina ya wuKristu. Lava mitlhamuselo ya magezu lawa u nga ma tiviko. A xa lisima kambe, gonza ku tirisisa magezu hi ndlela yi vunako vanwani. Xungetano hi kutirisana ka Jehova ni N’wana wakwe wa matewula, hi gonza lezi: “Jehova i nzi nyikile a lirimi la mupizani, kasi nzi ta zi kota ku tangalisa loyi a kareleko.” (Isa. 50:4) A ku ti nyika xikhati xa ku ehleketa lezi hi lavako ku wula zi ta hi vuna ku kuma a magezu ma faneleko. (Jak. 1:19) Hi nga ha ti wutisa, ‘Xana a magezu lawa ma ta wula zalezi hakunene nzi zi lavako? Ma ta mu khumbisa kuyini loyi nzi wulawulako naye?’

13. Hikuyini a ku wulawula zilo zi olovako ku zi zwisisa zi nga za lisima?

¹³ Le Israeli ku wa tiriswa mipunzu kasi ku hlengeleta vanhu ni ku va hangalasa, zinwe ni ku byela masochwa lezaku ma sangula kulwa. Hi xigelo lexo, a Biblia gi tirisa a kuba ka mpunzu kasi ku fananisa a xilaveko xa ku wulawula zilo zo zwisiseka. A kuba mpunzu wo kala wu nga tiviwi zi wa ta peta khombyeni a butho gi gonzisilweko khwatsi. Hi kufanana, loku a kuwulawula ka hina ku nga zwisiseki, hi nga ha djudja kupima kutani ku hambukisa vanwani. Hambulezo, a ku na xilaveko xa ku wulawula hi ndlela yo halatela hi ku lava ku dlunyatisa magezu ya hina ntsena. — Gonza 1 Va Le Korinte 14:8, 9.

14. Nyika xikombiso xa lezi Jesu a tirisisileko zona mawulawulela yo olova ni yo zwisiseka.

¹⁴ Jesu i nyikile xikombiso xi nene nguvu xa ku hlawula magezu ma faneleko. Ehleketa hi kanelo yakwe ya ntamu yi tsalilweko ka Mateu xipimo 5 kala 7. Jesu a nga tirisangi a mawulawulela yo karata; ge hambu ku tirisa mawulawulela yo tlhava. Wutshanwini ga lezo, i wa hlawula magezu yo dlunyateka, mawulawulela yo olova kasi ku chikelela a timbilu ta vaingiseli vakwe. Hi xikombiso, kasi ku susa kukarateka ka vanhu hi xilaveko xa vona xa siku ni siku xa zakuga, i lo komba lezi Jehova a zi nyikisako zona a zinyanyani za tilo. Na a ecanyisa a vaingiseli vakwe ni zinyanyani, i lo va wutisa lezi: “A mu ti hunzi nguvu ke?” (Mat. 6:26) Hi nga wona lezi a magezu lawo ya liranzo ni yo zwisiseka ma khumbisako zona mbilu! Zalezi a hi kambisiseni zilo zinharu za lisima xungetano hi mawulawulela ya hina.

15. Hikuyini hi faneleko ku wulawula hi tipswalo?

¹⁵ A ndlela leyi hi wulako hi yona nchumu yi ngava ya lisima a ku fana ni magezu ya kona. Laha Jesu a nga wulawula ka sinagoga ga le tikweni gakwe ga Nazareta, a vanhu va lo “hlamaliswa hi timhaka ta tipswalo ti nga huma nonwini wakwe.” (Luka 4:22) A magezu ya tipswalo ma khumba mbilu niku a ma hunguli a ntamu wa lirimi la hina ne ni kutsongwani. Kunene, a tipswalo ti nyika ntamu a magezu ya hina. (Mav. 25:15) Hi nga pimanyisa a magezu ya tipswalo ya Jesu hi ku wulawula hi wunene, xichawo, ni kukhatala hi lezi vanwani va ti zwisako zona. A ku wona kutikarata loku a xidlemo xo kari xi ku mahileko kasi ku wulawula naye zi lo maha Jesu a va zwela wusiwana a tlhela a “sangula ku va gonzisa timhaka to tala.” (Mar. 6:34) Hambu a xikhati lexi a nga rukatelwa, Jesu a nga wulawulangi hi ndlela yo tlhava. — 1 Ped. 2:23.

16, 17. a) Loku hi wulawula ni maxaka kutani vanghana lomu bandleni, hi nga mu pimanyisisa kuyini Jesu? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.) b) Nyika xikombiso xa mabhinzu ya kuwulawula ka tipswalo.

¹⁶ A ku wulawula hi kurula ni xichawo zi nga tshuka zi karata loku loyi hi wulawulako naye a hi munhu hi mu tivako khwatsi. Hi nga ti wona na hi tlhatlhekile ku wula ni xihi xi tako. Lezo zi nga humelela loku hi wulawula ni xaka kutani munghana wa lomu bandleni. Xana Jesu i wa wona wunghana legi a nga hi nago ni vapizani vakwe kota karimbu yi mu vumelelako ku wulawula navo hi tihanyi? Ne ni kutsongwani! A xikhati lexi a valanzeli vakwe va nga simama ku kanetisana xungetano hi loyi a nga wa tava wa hombe xikari kabye, Jesu i lo va vuna hi magezu ma nene ni mufananiso wa nwanana tsongwani. (Mar. 9:33-37) A madota ma nga pimanyisa xikombiso xa Jesu hi ku nyika wusungukati hi “moya wa kuolova.” — Gal. 6:1.

¹⁷ Hambu loku a munhu a no wula magezu yo tlhava, a ku hlamula hi magezu ya tipswalo zi ngava ni mihanzu yi nene. (Mav. 15:1) Hi xikombiso, a jaha go kari ga tanga yo sangula ku ti tshotshota gi wa kari gi maha xionho xihundleni na gi ku khwatsi gi tirela Jehova hi kutsumbeka. Na aku o mu vuna kurila, a makabye wo kari wa xisati i lo byela mamani wa jaha lego aku: “A zo ku bayisa a ku ti tsitsirita u gonzisa n’wana, zi tlhela zi tsanza.” A mamani loye i lo nyima a ehleketa a gumesa aku: “Lisine ku a zilo a zi fambi khwatsi zalezi, kanilezi a nga se nyima ku gonza. Wuya hi ta bhula anzhako ka Har–Magedoni; hi ta ngha hi tivile a lisine la zona.” A hlamulo lowo wo rula wu lo vuna vamakabye lavo lezaku va simama va hanyisana hi kurula, wu tlhela wu nyika ntamu a jaha lego gi nga vazwa na va bhula. Gi lo zi wona lezaku a mamani wa gona i wa nga mbhelangi ntamu. Lezo zi lo gi kuca ku tsika vanghana vo biha. Hi kufamba ka xikhati, gi lo bapatizwa gi tlhela gi ya tira Beteli. Kani hi zinwe ni vamakabye va hina, maxaka ya hina, kutani vanhu hi nga va tiviko, a kuwulawula ka hina ku fanele kuva ka “tipswalo xontlhe xikhati, na ku lungilwe hi munyu.” — Kol 4:6.

18. A ku lanzela xikombiso xa Jesu kuwulawuleni zi nga hi vunisa kuyini ku tirisa khwatsi a ntamu wa lirimi la hina?

¹⁸ A wuzikoti ga ku tlhamusela hi magezu lezi hi zi alakanyako ni lezi hi ti zwisako zona ga hlamalisa hakunene. Ngha hi lanzela xikombiso xa Jesu hi ku hlawula a xikhati xi faneleko ni magezu ma faneleko hi tlhela hi ti karatela ku wulawula hi tipswalo. Hi ndlela leyo, a ntamu wa lirimi la hina wu ta hanyisa lava hi wulawulako navo wu tlhela wu tsakisa Jehova, a Munyiki wa xinyikiwo xa kuwulawula.