Obo Me Vwọ Mrẹ Ẹkpahọnphiyọ kẹ Enọ Mi Vwo kpahen Orhiẹn Ehuhu
Ursula Menne Yin Gbikun Na
Me karophiyọ nẹ vwo nẹ ọke eghene mẹ yen mi vwo vwo owenvwe ọgangan rẹ ihwo eje vwo yerin kugbe wurhie wurhie je vwẹ ẹro abavo vwo ni ohwohwo. Owenvwe nana nẹrhẹ e mu vwe phiyọ uwodi vwẹ usuon ri Communism vwẹ East Germany. Etiyin me da mrẹ ẹkpahọnphiyọ vwọ kẹ obo re sa rhuẹrẹ oshenyẹ rẹ akpọ na phiyọ. Ju vwe vuẹ ovwan.
E VWIẸ vwẹ vwẹ ukpe ri 1922 vwẹ orere ọvo re se Halle vwẹ Germany, ọnana orere awanre rọ diarọ vwọ vrẹ ẹgbukpe 1,200 re. Orere nana hẹ obotọ rẹ ẹbẹre ọnre shera ri Berlin, rọ vwẹ omarẹ iroko 200 vwo sherabọ kẹ Berlin, ọnana asan rẹ evo usun rẹ ishọshi rẹ Protestant rẹsosuọ hepha. E vwiẹ oniọvo mẹ ọmọtẹ re se Käthe vwẹ 1923. Ọsẹ rẹ avwanre ruiruo rẹ isodje. Oni avwanre sune vwẹ afieha.
Ẹwẹn ra vwọ họnre vwọso oshenyẹ ro rhe vwe na, Ọsẹ mẹ yin mi yoniro mie. Ọsẹ mẹ da dẹ ushoghwa ọvo ọke ro vwo vrẹn nẹ iruo rẹ isodje nu. Kidie nẹ buebun rẹ ineki rọyen ivwiogbere, ko gbe arodọnvwẹ kẹ ayen rọ vwọ shẹ emu kẹ ayen riosa. Ẹse eruo rọyen nana da nẹrhẹ eki rọyen she. Ofori nẹ obo re phia vwọ kẹ ọsẹ mẹ na yono uvwe nẹ, a vwọ họnre vwọso oshenyẹ gan vrẹ obo ra vwẹ ẹro roro. Ẹkẹvuọvo, oborẹ ighene kọn phiyọ ẹwẹn nure, ọ bẹn e vwo siono.
Me riuku rẹ ena buebun mie Oni mẹ, o yono uvwe vẹ Käthe ihwehworo, une ẹsuọ vẹ eha-egbe. Mẹvwẹ ọmọ rẹ oma vwerhan rọ je sasa, mẹ vẹ Käthe riavwerhen rẹ omamọ rẹ akpọ jovwo tavwen ukpe ri 1939 ki te.
Emu rẹ Imuoshọ da Tonphiyọ
Mi vwo wontọ nẹ College nu, mi de kpo isikuru re de yono eha-egbe ri ballet, etiyin mi de ji yono eha-egbe re se Ausdruckstanz (eha-egbe re se vwo gbikun), rẹ Mary Wigman yonori. Ọyen ọvo usun rẹ ihwo rẹ tuẹn eha-egbe re se vwo gbikun rẹ se Expressionist dance phiyọ. Me da je tuẹn ihoho esio phiyọ. Ọke eghene mẹ vọnre vẹ omavwerhovwẹn, mi yono emu buebun. Ẹkẹvuọvo, akpeyeren mẹ de rhi wene ọke rẹ Ofovwin Akpọeje II vwọ tonphiyọ vwẹ 1939. Okpemu ọfa da rhoma phia vwẹ 1941, ọyen ọke rẹ owọnrhe ọgangan re se tuberculosis vwo hwe Ọsẹ mẹ.
Ofovwin ọyen orharhe orọnvwọn. Mi niro nẹ emu ọvo shechọ vwẹ akpọ na, dede nẹ ẹgbukpe 17 yen me hepha ọke ofovwin na vwọ tonphiyọ. Me mrẹ ihwo buebun mi rorori nẹ emamọ rẹ ihwo jovwo ri weneri siẹvuọvo vwo rhiabọreyọ omuru rẹ Usuon ri Nazi. Ọke yena yen ọkanrovwẹ, ughwu, vẹ oghwọrọ vwọ tonphiyọ. Ibọmbu ra sare guọghọ uwevwin avwanre mamọ, e ji hwe ihwo rẹ orua avwanre evo vwẹ ofovwin na.
Ọke rẹ ofovwin na vwo vwoba vwẹ 1945, mẹvwẹ, Oni mẹ kugbe Käthe jehẹ evunrẹ Halle. Vwẹ ọke yena, me rọvwọn re, avwanre ji vwo ọmọtẹ vwobọ, ẹkẹvuọvo, ebẹnbẹn vọn orọnvwe na. Avwanre da hẹriẹ oma, ọtiọyena, ki mi gbeha ji si ihoho rere me sa vwọ ghẹrẹ oma mẹ vẹ ọmọtẹ mẹ.
A ghare ẹkuotọ ri Germany kpo ẹko ẹne ọke rẹ ofovwin na vwo kuphiyọ nu, orere avwanre hẹ ẹko ri Soviet Union suẹn. Ọtiọyena, ofori nẹ avwanre rhiabọreyọ usuon ri Communism. Vwẹ ukpe ri 1949, ẹbẹre rẹ avwanre hepha vwẹ Germany, re se East Germany da rhe dia German Democratic Republic (GDR).
Oborẹ Akpeyeren Hepha Vwẹ Otọ rẹ Usuon ri Communism
Vwẹ uvwre rẹ ọke yena, Oni mẹ de she ro ọga, mẹvwẹ kọyen vwẹrote. Ihwo rẹ igọmẹti da kẹ vwẹ iruo rẹ ọfisi ọvo. Ọke vwọ yanran na, me da vwa emọ rẹ isikuru re vwọso usuon rẹ igọmẹti ri djephia nẹ ayen vwo utuoma kpahen oshenyẹ re phia na. Kerẹ udje, a rhọnvwe kẹ eghene ọshare ọvo nẹ o kpo yunivasiti-i kidie nẹ ọsẹ rọyen ọvo usun rẹ ẹko ri ihwo ri Nazi. Mi vughe eghene ọshare nana kidie avwanre hworo ihwehworo ọke buebun kugbe wanre. Ki mi roro, ‘Diesorọ ọ vwọ rioja fikirẹ oborẹ ọsẹ rọyen ruru?’ Orukugbe rọhẹ uvwre mẹ vẹ ihwo re vwọso igọmẹti na da rhe ganphiyọ, ọtiọyena, mi de brorhiẹn mi vwo nene ayen nudje. O vwo ọke ọvo me vwọ vwẹ ọmọbe vwọ tamu igbẹhẹ otafe rẹ asan re yerẹn vwẹ egenege rẹ uwevwin rẹ aguare na.
Ẹwẹn rẹ me vwọ họnre vwọso oshenyẹ kọ rhe ganphiyọ ọke ra vwọ kẹ vwẹ ileta evo nẹ me teyen, ọ vwọ dianẹ mẹvwẹ yen osiọbe ri Regional Peace Committee. Vwẹ ẹdia ọfa, fikirẹ oseghe rẹ usuon, Umẹ na da jiroro rẹ ayen vwọ vwẹ ẹbe ri titi usuon ri Communism vwo rhe ọshare ọvo rọ kpakore rọ dia West Germany, rere ayen se vwo phio phiyọ okpetu. Ophu mu vwe mamọ nẹ ayen guọnọ shenyẹ ọshare na, mi de si ovuẹ na nu vwevunrẹ ọfisi. Ọtiọyena, e gbi se vwo rhe-e.
Ohwo rọ “Ma Bra Kparobọ,” kẹ Vwẹ Iphiẹrophiyọ
Vwẹ June 1951, eshare ivẹ da ro ọfisi mẹ bru vwe rhe je vuẹ vwẹ: “Avwanre rhi mu we.” Ayen de mu vwe kpo uwodi re se Roter Ochse yẹrẹ Red Ox. Ẹgbukpe ọvo vwọ wan nu, a da vwẹ urhi yọnrọn ovwẹ nẹ me vwọso igọmẹti. Ohwo ọvo yen wan obuko shẹ vwẹ kẹ elọkpa ri Stasi, womarẹ ọ vwọ vuẹ ayen kpahen ẹbe me vwọ tamuẹ igbẹhẹ. Kọ ghwa họhọ nẹ a reyọ ovwẹ vwọ jẹ ehwẹ vwẹ ẹdjọeguo na kidie ohwo vuọvo kerhọ rẹ obo re me tare vwọ chochọn rẹ oma mẹ-ẹ. E de mu vwe phiyọ uwodi vwẹ ẹgbukpe esan. Vwẹ uvwre rẹ ọke yena, mi de she ro ọga, e de mu vwe kpo họspito rọhẹ uwodi na rẹ eya 40 efa hepha. Ọke me vwọ mrẹ nẹ ihwo na si opharo phiyọ mamọ, oshọ ko mu vwe. Me da djẹ ra vwẹ obọ ghwiẹ ẹchẹ na.
Ohwo rọ rhẹrẹ uwodi na da nọ vwẹ: “Die wọ guọnọre?”.
Mi de kperi vuẹ nẹ, “Si vwe nẹ etinẹ, ọ da tobọ dianẹ ovwan che mu vwe phiyọ uwodi rẹ omẹvwẹ ọvo cha dia, takpe nẹ mi vrẹn nẹ etinẹ!” Ọ kpahen kẹ vwẹ-ẹ. O kriri-i, mi de vwo oniso rẹ aye ọvo rọ fẹnẹ eya ichekọ na. Me mrẹ vwẹ ẹro rọyen nẹ ẹwẹn rọyen pha dọe. Ọtiọyena, mi de chidia kẹrẹ.
O gbevwunu rọ vwọ ta “Wọ cha jomaotọ ọ da dianẹ wọ guọnọ chidia kẹrẹ ovwẹ, kidie ihwo efa ni vwe nẹ mẹvwẹ yen ma bra kparobọ vwẹ etinẹ na, ọ vwọ dianẹ mẹvwẹ Oseri ri Jihova.”
Me riẹnre jovwo nẹ e ni Iseri ri Jihova phiyọ ivwighrẹn ri Usuon ri Communism vwẹ ọke yena-a. Ẹkẹvuọvo, me karophiyọ nẹ Emọ Uyono ri Baibol (rọ dia obo re se Iseri ri Jihova jovwo) ivẹ brẹ Ọsẹ mẹ cha ọkieje ọke me vwọ hẹ omotete. Vwọrẹ uyota, me karophiyọ ọke rẹ Ọsẹ mẹ vwọ tanẹ, “Oborẹ Emọ Uyono ri Baibol na tare gbare!”
Me viẹ oviẹ rẹ aghọghọ ọke me vwọ mrẹ aye nana re se Berta Brüggemeier. Me da ta kẹ: “Biko vuẹ vwẹ kpahen Jihova.” Vwo nẹ ọke yena yanran, kẹ avwanre ghwọrọ ọke buebun kuẹgbe vwọ fuẹrẹn Baibol na. Ọvo usun rẹ erọnvwọn mi yonori yen, Jihova rọ dia Ọghẹnẹ rẹ uyota na, ọyen Ọghẹnẹ rẹ ẹguọnọ vẹ ufuoma ro brorhiẹn rẹ abavo. Mi ji yono nẹ ọ cha rhuẹrẹ umiovwo rẹ irumwemwu rẹ ihwo vẹ erharhe isun soro vwẹ akpọ na. Une Rẹ Ejiro 37:10, 11 da ta: “Ọmọke krẹ, oruimwemwu gbe cha dia-a . . . Ẹkẹvuọvo ihwo dẹndẹn ri che vwo otọ na, vwẹ evun rẹ oyovwe rode kọye ayen da gọlọ.
E Siobọnu Vwe, Mi de Kpo West Germany
E siobọnu vwe vwẹ 1956, me vwọ ghwọrọ ẹgbukpe iyorin vwẹ uwodi nu. Ẹdẹ iyorin re vwo siobọnu vwe nu, me da djẹ nẹ GDR kpo West Germany. Vwẹ ọke yena, emetẹ ivẹ yen mi vwori, Hannelore vẹ Sabine, ri mi mu nene oma. Vwẹ etiyin, mẹ vẹ ọshare mẹ da fan orọnvwe, me da rhoma mrẹ Iseri na. Ọtiọyena, me vwọ rhoma ton uyono ri Baibol phiyọ vẹ ayen, me da mrẹvughe nẹ o vwo ewene evo ro fori nẹ mi ru vwẹ akpeyeren mẹ rere mi se vwo yerin mu iwan ri Jihova. Mi ru ewene na mi de bromaphiyame vwẹ 1958.
Ọke vwọ yanran na, me da rhoma rọvwọn, udje nana kẹ Oseri ri Jihova re se Klaus Menne. Mẹ vẹ Klaus riavwerhen rẹ orọnvwe avwanre na, avwanre de ji vwiẹ emọ ivẹ, Benjamin vẹ Tabia. Ọ da vwẹ nẹ ọshare mẹ Klaus ghwuru omarẹ ẹgbukpe 20 re wanre vwẹ asidẹnti, ọtiọyena, me da rhe dia ayeuku. Ẹkẹvuọvo, iphiẹrophiyo rẹ evrẹnushi na nẹrhẹ ẹwẹn mẹ rhi totọ, me vwọ riẹn nẹ a cha kpare ihwo ri ghwuru nushi rhe Iparadaisi vwẹ otọrakpọ na. (Luk 23:43; Iruo Rẹ Iyinkọn Na 24:15) Ẹwẹn mẹ ji totọ me vwọ riẹn nẹ emọ mẹ ẹne ga Jihova.
Womarẹ uyono ri Baibol mẹ, me da rhe mrẹvughe nẹ Jihova ọvo yen se brorhiẹn rẹ abavo. Vwọ fẹnẹ ihworakpọ, Jihova vwo oniso rẹ ẹdia avwanre ohwo vuọvo, ọtiọyen ji te oka rẹ ohwo avwanre hepha—rọ dia obo re djahenre vwẹ ẹro rẹ ihworakpọ. Ọmrẹvughe nana kẹ vwẹ ufuoma enẹna, ma rho vwẹ ọke me da mrẹ yẹrẹ hirharokuẹ oshenyẹ. Aghwoghwo 5:8 tare nẹ, “Ọ da dianẹ wọ mrẹ ubrakpọ re de shenyẹ ivwiogbere na, ra da kparẹ ọvwata vẹ ọsoso kuẹfia, wo jo gbe we unu-u, kidie oruiruo ro kpenu ji vwo ọfa ro kpenu nọ rọ rhẹrẹ, o ji vwo ọ ro me kpenu rọ rhẹrẹ ayen eje.” (The Revised English Bible) O phẹnre dẹn nẹ, “Ọ ro me kpenu” na yen Ọmemama rẹ avwanre. Hibru 4:13 da rha ta, ‘Emu na ejobi rhie phihọ ghwroro kẹ ohwo rẹ avwanre cha niyẹnrẹn kẹ na.’
Mi Vwo ni Kpuko Kpo Ikpe ri Joma te 90 Re
Ọkiọvo ihwo evo nọ vwẹ oborẹ akpeyeren hepha vwẹ otọ rẹ usuon ri Nazi vẹ usuon ri Communism. O vwo ọvuọvo vwẹ usun rẹ ayen rọ lọhọre-e. Usuon ivẹ na kugbe usuon rẹ igọmẹti efa ghwe djephia nẹ ihworakpọ che se sun omoma raye-en. Baibol na tare phephẹn nẹ, ohwo “tua ohwo muotọ kẹ umiovwo rọye.”—Aghwoghwo 8:9.
Ọke me vwọ hẹ eghene vẹ ọhọ rẹ omotete, me vwẹroso usuon rẹ ihworakpọ nẹ ayen che brorhiẹn ọsoso. Enẹna me rhe mrẹvughe nẹ Ọmemama avwanre ọvo yin se brorhiẹn ọsoso vwẹ akpọ na. O che ru ọnana womarẹ o che vwo si irumwemwu eje no ji vwẹ isuesun rẹ akpọ na vwọ kẹ Ọmọ rọyen, Jesu Kristi, rọ vwẹ ọdavwẹ rẹ ihwo efa vwọ kobaro kẹ ọrọyen ọkieje. Vwọ kpahen Jesu, Baibol na da ta: “Ọvwata wọ guọnọ ozighi tu we oma.” (Hibru 1:9) Me kpẹvwẹ Ọghẹnẹ nẹ o sivwe kẹrẹ Ovie nana ra mrẹ ọkpọ rọye-en, ro brorhiẹn ọsoso, re me guọnọ dia otọ rẹ usuon rọyen bẹdẹ bẹdẹ na!
[Uhoho]
Mẹvwẹ vẹ emetẹ mẹ Hannelore vẹ Sabine ọke avwanre vwo te West Germany nu
[Uhoho]
Mẹvwẹ vẹ ọmọshare mẹ Benjamin kugbe aye rọyen Sandra asaọkiephana