“Hwa Osa rẹ Emu Wo Veri”

 1. (a) Idjerhe vọ yen Oguẹdjọ Jẹfta vẹ Hanah vwọ họhọ ohwohwo? (Ni ihoho rẹsosuọ na.) (b) Enọ vọ yen a cha kpahenphiyọ vwẹ uyono nana?

ỌSHARE na ọyen osun ro vwo ẹgba; aye na ke rha hẹ ohwo rọ vwomakpotọ. Ọshare na ọgbofovwin ro fiudugberẹ; aye na ke rha hẹ omamọ rẹ aye-uwevwin. Vwọ vrẹ Ọghẹnẹ vuọvo rẹ ayen ga, idjerhe vọ yen Oguẹdjọ Jẹfta vẹ aye rẹ Ẹlkanah re se Hanah vwọ họhọ ohwohwo? Ayen ohwo vuọvo ve ive kẹ Ọghẹnẹ, ayen ji ru oborẹ ayen veri. Ayen omamọ udje vwọ kẹ ihwo re guọnọ ve ive kẹ Jihova nonẹna. Ẹkẹvuọvo, enọ eghanghanre evo herọ: Die yen ive? Mavọ yen ive rẹ avwanre ve kẹ Ọghẹnẹ ghanre te? Die yen avwanre se yono mie Jẹfta vẹ Hanah?

2, 3. (a) Die yen ive? (b) Die yen Baibol na ta kpahen re vwo ve ive kẹ Ọghẹnẹ?

² Kirobo ra reyerọ vwo ruiruo vwẹ Baibol na, ive ọyen obo ra vuẹ Ọghẹnẹ nẹ e che ru. Ohwo se ve nẹ ọyen che ru emu ọvo, cha kokẹ ọvo, che ru oka rẹ owian ọvo, yẹrẹ kẹnoma kẹ erọnvwọn evo. A gba ohwo ve ive-e. Dedena, e pha ghanghanre vwẹ ẹro rẹ Ọghẹnẹ kidie e pha kerẹ iyori rẹ ohwo duvwuru nẹ ọyen che ru emuọvo yẹrẹ ọyen che ruo-o. (Jẹn. 14:22, 23; Hib. 6:16, 17) Die yen Baibol na ta kpahen ọghanrovwẹ re vwo ve ive kẹ Ọghẹnẹ?

³ Urhi rẹ Mosis tare nẹ, “Ọke rẹ ohwo de ve ive kẹ Ọrovwohwo, eyẹ o de duvwu iyori kẹ oma rọye, e jọ pha unu-u; ko ru kirobo ri nuro unu rhe na.” (Ukeri 30:2) Solomọn de ji si: “Wo de ve ive kẹ Ọghẹnẹ, wo gbe eghẹrẹ wọ ke hwa-a; kidie o vwo omavwerhe kpahe ẹkpa-a. Hwa osa rẹ emu wo veri.” (Aghwo. 5:4) Jesu kanrunumu ọghanrovwẹ re vwo ve ive, ọke rọ vwọ tanẹ, “We ji nyo re vwo ji urhi kẹ ihwo rẹ awanre nẹ, Wo duvwu iyori-i, ẹkẹvuọvo ive wẹ ejobi Ọrovwohwo wo ve ayen kẹ.”​—Mat. 5:33.

 4. (a) Diesorọ ive rẹ avwanre ve kẹ Ọghẹnẹ vwọ dia obo re ni ghanghanre? (b) Die yen e che yono kpahen Jẹfta vẹ Hanah?

⁴ Aphro herọ-ọ, ive re ve kẹ Ọghẹnẹ dia obo re ni phovwi-in. Obo re ruẹ kpahen ive re veri djobọte oyerinkugbe rẹ avwanre vẹ Jihova. Devid de si: “Kono se yeri ugbenu rẹ Ọrovwohwo na? Kono ri se mudia vwẹ asan ọfuanfon rọye na? Ohwo . . . ro duvwu iyori rẹ eku-u.” (Une 24:3, 4) Ive vọ yen Jẹfta vẹ Hanah veri, kẹ ọ lọhọre ayen vwo ru oborẹ ayen veri na?

 5. Die yen Jẹfta veri, kẹ die yen phiare?

⁵ Jẹfta ru obo ro veri kẹ Jihova ọke ro vwo nene ihwo rẹ Ammọn phi ofovwin, enana ihwo ri kpokpo idibo rẹ Ọghẹnẹ. (Iguẹ. 10:7-9) Kidie nẹ ọ guọnọ ophikparobọ gangan, Jẹfta de ve: “Wo de phi ihwo rẹ Ammọn na phihọ obọ mẹ, kemu kemu ro nẹ anurhoro rẹ uwevwi mẹ bru vwe rhe vwẹ ọke re me da cha vẹ ogangan re ephio kparobọ rẹ ofovwi rẹ ihwo rẹ Ammọn emu yena ke me vwọ kẹ Ọrovwohwo.” Die kọyen phiare? Jẹfta phi ihwo rẹ Ammọn kparobọ, ẹkẹvuọvo ọmọtẹ ọghanghanre rọyen yen nẹ uwevwin rhe rhi dede ọke ro vwo rhivwin cha. Ọmọtẹ na kọyen ọ cha “vwọ kẹ Ọrovwohwo.” (Iguẹ. 11:30-34) Die yen ọyena mudiaphiyọ kẹ ọmọtẹ na?

 6. (a) Eruo rẹ ive rẹ Jẹfta na lọhọ vwọ kẹ vẹ ọmọtẹ rọyen? Djekpahọn. (b) Die yen Urhi Rivẹ 23:21, 23 vẹ Une Rẹ Ejiro 15:4 yono uwe kpahen ive re ve kẹ Ọghẹnẹ?

⁶ Ro se vwo ru oborẹ ọsẹ rọyen veri na, ọmọtẹ rẹ Jẹfta kọ cha ga Jihova ọkieje vwevunrẹ uwevwin rẹ ẹga na. Orhiẹn re roro te-e yen Jẹfta bruru na? Ẹjo, kidie ọ sa dianẹ ọ riẹnre nẹ ọmọtẹ rọyen sa dia ohwo ro che rhi dede na. Dedena, ọnana ẹdia ọbẹnbẹn vwọ kẹ Jẹfta vẹ ọmọtẹ rọyen, kidie ọ guọnọ omaevwoze ọgangan mie ayen. Ọke rọ vwọ mrẹ ọmọ na, Jẹfta da “bẹrẹ emwa rọye,” ọ da je tanẹ ọ darọ mamọ. Ọmọtẹ rọyen da ‘viẹ fikirẹ ọghọ rọyen.’ Diesorọ? Jẹfta vwo ọmọshare-e, ọmọtẹ vuọvo rọyen na je cha rọvwọn ji vwiẹ emọ-ọ. Kọyen odẹ rẹ orua rayen che ghwru. Jẹ, ọ diẹ ọyena yen tobọ ma dia ọdavwẹ rẹ Jẹfta-a. Ọ da ta: “Mi rhie unu mẹ kẹ Ọrovwohwo na nure, me gbe sa rhẹriẹ ive mẹ-ẹ.” Ọmọtẹ rọyen da kpahen kẹ: “Gbe ru vwe kirobo wọ vwẹ unu wẹn ta.” (Iguẹ. 11:35-39) Ayen ihwo re fuevun, ayen tobọ vwo ẹwẹn ayen vwo chukoku ive rẹ ayen ve kẹ Ọghẹnẹ-ẹ, otoro obo re phiare-e.​—Se Urhi Rivẹ 23:21, 23; Une Rẹ Ejiro 15:4.

 7. (a) Ive vọ yen Hanah veri, diesorọ o vwo ve ive na, kẹ die yen nẹ obuko rọyen rhe? (b) Die yen ive rẹ Hanah na mudiaphiyọ vwọ kẹ Samuẹl? (Ni eta rehẹ obotọ na.)

⁷ Hanah, ọyen ohwo ọfa rọ je nabọ ru obo ro ve kẹ Jihova. O ve ive na ọke rọ vwọ hẹ ẹdia ọgangan, rẹ ẹdia rẹ ẹgan rọyen na vwọ da, ro ji vwo hirharoku ehwẹjẹ rẹ ọkieje. (1 Sam. 1:4-7, 10, 16) Hanah da ta ọdavwẹ rọyen eje kẹ Ọghẹnẹ, o de ve: “E Ọrovwohwo rẹ otuofovwi, wo de ghine ni oma ẹlaghọ rẹ odibo wẹn rẹ wọ da karohọ ovwẹ, odibo wẹn rẹ ọmọtẹ rha chọrọ owẹ ẹro-o, ẹkẹvuọvo wọ da kẹ odibo wẹn rẹ ọmọtẹ ọmọ, ke me vwọ kẹ Ọrovwohwo vwẹ ẹdẹ rẹ akpọ rọye ejobi, anre rhe te uyovwi rọye-e.”a (1 Sam. 1:11) Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo rẹ Hanah, o de rhi vwiẹ ọmọshare rọ dia ọmọkpako rọyen. A mrẹ vwo dje aghọghọ rọye-en! Dedena, ọ je karophiyọ ive ro ve kẹ Ọghẹnẹ. Ọke ro vwo vwiẹ ọmọ na, ọ da ta: “Me nọ ekpẹn rọye mie Ọrovwohwo.”​—1 Sam. 1:20.

 8. (a) Ọlọhọre rẹ Hanah vwo ru obo ro veri? Djekpahọn. (b) Idjerhe vọ yen eta rẹ Devid re si phiyọ Une Rẹ Ejiro 61 na vwọ nẹrhẹ wọ karophiyọ omamọ udje rẹ Hanah?

⁸ E ghwe vwo bru Samuẹl evie nu, ọke rọ vwọ hẹ omarẹ ẹgbukpe erha, Hanah de ru obo ro ve kẹ Ọghẹnẹ. Ọ tobọ vwo ẹwẹn ro vwo wene ive rọyen na-a. Ọ da reyọ Samuẹl bru Orherẹn Rode Eli ra, vwẹ uwevwin rẹ ẹga rọhẹ Shiloh, ọ da ta: “Fiki rẹ ọmọ nana me vwọ nẹ ẹrhovwo na; Ọrovwohwo da kẹ vwẹ obo re me yare mie. Fiki rẹ ọtiọye na mi siobọ no kẹ Ọrovwohwo; uchọke rọ dia akpọ na krite, mi siobọ no kẹ Ọrovwohwo.” (1 Sam. 1:24-28) “Ọmọ re se Samuẹl da rhe rho vwẹ obaro rẹ Ọrovwohwo.” (1 Sam. 2:21) Ẹkẹvuọvo, die yen ọyena mudiaphiyọ kẹ Hanah? O vwo ẹguọnọ rẹ ọmọ rọyen na mamọ, jẹ asaọkiephana ọ rha cha sa mrẹ ọmọ na kẹdẹ kẹdẹ rọ vwọ ghwanra cha-a. Ọ rha cha sa gbane ọmọ na, nene heha, vwẹrovwote, yẹrẹ nene ru erọnvwọn iyoyovwin efa rẹ oni vẹ ọmọ ruẹ kuẹgbe-e. Dedena, Hanah viẹ diekpọvwẹ kidie o ru obo ro ve kẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Ubiudu rọyen ghọghọre fikirẹ Jihova.​—1 Sam. 2:1, 2; se Une Rẹ Ejiro 61:1, 5, 8.

 9. Enọ vọ yen guọnọ ẹkpahọnphiyọ?

⁹ A vwọ riẹn obo rọ ghanre te re vwo ru obo re ve kẹ Ọghẹnẹ nure na, e jẹ e roro kpahen enọ nana: Oka rẹ ive vọ yen Onenikristi se ve? Ẹwẹn vọ yen avwanre vwo kpahen eruo rẹ ive avwanre?

10. Ọrhọ yen ive rọ ma ghanre vwọ kẹ Onenikristi, kẹ die yen o mudiaphiyọ?

¹⁰ Ive rọ ma ghanre vwọ kẹ Onenikristi yehẹ ive rẹ omaẹvwọkpahotọ vwọ kẹ Jihova. Diesorọ? Kidie vwẹ ẹrhovwo, o ve kẹ Jihova nẹ ọyen cha vwẹ akpeyeren rọyen eje vwọ ga Ọghẹnẹ bẹdẹ bẹdẹ, otoro obo re phiare-e. Kirobo rẹ Jesu djere, ohwo na kọ “sen oma rọye,” o mi ji ve nẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ yen ka obaro kẹ kemu kemu vwẹ akpeyeren rọyen. (Mat. 16:24) Vwo nẹ ẹdẹ yena yanran, ‘Jihova kọyen vworo.’ (Rom 14:8) Ofori nẹ kohwo kohwo nẹ ive rẹ omaẹvwọkpahotọ rọyen ghanghanre, kerẹ ọbuine na rọ tare nẹ, “Kidie me kẹ Ọrovwohwo na fiki rẹ ẹse buebu ro ru kẹ vwẹ? Me hwa osa rẹ ive mẹ kẹ Ọrovwohwo vwẹ irharo rẹ ihwo rọye ejobi.”​—Une 116:12, 14.

11. Die yen phiare vwẹ ẹdẹ wo vwo bromaphiyame?

¹¹ Wọ vwomakpahotọ kẹ Jihova ji bromaphiyame re? Ọ da dia ọtiọyen, ọyen omamọ orọnvwọn! Karophiyọ nẹ vwẹ ẹdẹ rẹ omaebrophiyame wẹn, vwẹ irharo rẹ ihwo buebun, a da nọ wẹ sẹ wọ vwomakpahotọ kẹ Jihova re, wọ je riẹn nẹ “omaẹvwọkpahotọ kugbe omaebrophiyame wẹn dje we phia kerẹ ọvo usun rẹ Iseri rẹ Jihova ro kuomakugbe ukoko rẹ Ọghẹnẹ rẹ ẹwẹn rọyen suẹn.” Ẹkpahọnphiyọ ophephẹn wẹn kẹ enọ yena djerephia kẹ ihwo eje nẹ wọ vwomakpahotọ kẹ Jihova re, wo ji muwan rẹ omaebrophiyame kerẹ odibo rẹ Jihova re vwo mu. Wọ nẹrhẹ oma vwerhen Jihova mamọ!

12. (a) Enọ vọ yen ofori nẹ a nọ oma avwanre? (b) Iruemu vọ yen Pita tare nẹ e vwo?

¹² Dedena, omaebrophiyame ọyen ọtonphiyọ. Kẹdẹ kẹdẹ, ofori nẹ e yeren akpọ nene omaẹvwọkpahotọ rẹ avwanre vwẹ ẹga rẹ Jihova. Ọtiọyena, wọ sa nọ oma wẹn: ‘Vwo nẹ ọke mi vwo bromaphiyame, idjerhe vọ me vwọ yan obaro re? Me je vwẹ ẹwẹn mẹ eje vwọ ga Jihova? (Kọl. 3:23) Me nẹrhovwo, se Baibol na, kpo uyono, ji vwobọ vwẹ iruo aghwoghwo na ọkieje? Gbanẹ mi shekpotọ vwẹ ẹdia nana re?’ Ọyinkọn Pita tare nẹ a da vwẹ erianriẹn, akoechiro, vẹ ẹfuọn vwọba esegbuyota avwanre ọkieje, ọ cha nẹrhẹ avwanre sasa vwẹ iruo rẹ ẹga na, e rhe che phieghe-e.​—Se 2 Pita 1:5-8.

13. Die yen Onenikristi rọ vwomakpahotọ ji bromaphiyame re, mrẹvughe?

¹³ A cha sa pha ive rẹ omaẹvwọkpahotọ re ve kẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Ohwo da tobọ tanẹ ẹga rẹ Jihova bẹnrẹ yẹrẹ o rhe che se yeren akpọ rẹ Onenikristi-i, ọ cha sa sen omaẹvwọkpahotọ rọye-en, o ji che se phoro omaebrophiyame rọye-en.b Oma rọyen eje yen ọ vwọ kpahotọ kẹ Jihova ọke yena. Jihova kugbe ukoko na cha nọ ohwo na orhiẹn siẹrẹ o de ru umwemwu ọgangan. (Rom 14:12) E jẹ ‘ẹguọnọ ẹsosuọ rẹ avwanre’ va avwanre abọ kakaka-a. Ukperẹ ọtiọyen, avwanre guọnọre nẹ Jesu ta ota nana kpahen avwanre: “Me riẹn iruo wẹn, ẹguọnọ wẹn kugbe esegbuyota wẹn kugbe ẹga kugbe erhiori vẹ akoechiro, wọ ke rha wian vwẹ ucheke na nọ ọke rẹsosuọ.” (Ẹvwọ. 2:4, 19) Kẹdẹ kẹdẹ, e jẹ e yeren akpọ nene ive rẹ omaẹvwọkpahotọ avwanre, vwọ kẹ urinrin rẹ Jihova.

14. Ọrhọ yen ive rivẹ rọ ma rho kẹ ohwo, kẹ diesorọ?

¹⁴ Ive rivẹ rọ ma ghanre yehẹ ive rẹ orọnvwe. Diesorọ? Kidie orọnvwe pha fuanfon. Ọshare vẹ aye na ve ive rẹ orọnvwe vwẹ obaro rẹ Ọghẹnẹ vẹ ihwo. Ayen ve ive rẹ ayen vwo vwo ẹguọnọ je vwẹrote ohwohwo, ayen ji che muọghọ kẹ ohwohwo, ọtiọyen ayen che ru vwẹ “ọke rẹ [ayen] diarọ gron te eje vwẹ akpọ na vwo nene ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ orọnvwe Ọghẹnẹ ruru.” Ọ sa dianẹ ibieta efa yen ihwo evo vwo ve ive rayen, dedena ayen ji ve ive vwẹ obaro rẹ Ọghẹnẹ. Ayen de ru ọnana nu, ke se ayen aye gbẹ ọshare, ofori nẹ orọnvwe rayen na dia rhirin bẹdẹ. (Jẹn. 2:24; 1 Kọr. 7:39) Kirobo rẹ Jesu tare, “Fiki rẹ ọtiọyẹ na emu rẹ Ọghẹnẹ ta kugbe nu, e jẹn ohwo hẹriẹ-ẹ,” owenẹ ọ dia ọshare na yẹrẹ aye na yẹrẹ ohwo ọfa. Ọtiọyena, ofori nẹ aye gbẹ ọshare re rọvwọnre vwo ẹwẹn rẹ orọnvwe ẹfa-an.​—Mak 10:9.

15. Diesorọ Inenikristi vwọ kẹnoma kẹ ẹro ri phovwin rẹ ihworakpọ vwo nẹ orọnvwe?

¹⁵ Vwọrẹ uyota, o vwo orọnvwe vuọvo ro jẹ ebẹnbẹn evwo-o. Kidie ayen ihwo ivẹ na gbare-e. Kọyensorọ Baibol na vwọ tanẹ ayen cha mrẹ “ukpokpogho rẹ akpọ na” ọke evo. (1 Kọr. 7:28) Ọ da ohwo mamọ nẹ ihwo buebun ni orọnvwe fi emuọvo-o. Ebẹnbẹn da herọ, kẹ ayen ghwa kpairoro vrẹ orọnvwe na ayen me yanjẹ ọrivẹ rayen vwo. Ẹkẹvuọvo, Onenikristi ru ọtiọye-en. A sa tanẹ ohwo ro ru obo ro veri kpahen orọnvwe rọye-en, gun efian kẹ Ọghẹnẹ, jẹ Ọghẹnẹ vwo utuoma kpahen ihwo ri gun efian! (Liv. 19:12; Isẹ 6:16-19) Ọyinkọn Pọl de si: “A gba wẹ mu aye? Wọ rha guọnọ re wọ rhan oma no-o.” (1 Kọr. 7:27) Pọl sa ta ọtiọyen kidie ọ riẹnre nẹ Jihova vwo utuoma kpahen orọnvwe ẹfan.​—Mal. 2:13-16.

16. Die yen Baibol na ta kpahen orọnvwe ẹfan vẹ ẹhẹriẹ?

¹⁶ Jesu tare nẹ orọnvwọn vuọvo rọ sa nẹrhẹ orọnvwe fan, ọyen siẹrẹ ohwo re gbe ọfanrhiẹn rhurhu na rha rhọnvwe vwo ghovwo ọrivẹ rọyen ro gbe ọfanrhiẹn rhurho na-a. (Mat. 19:9; Hib. 13:4) Kẹ ra vwọ hẹriẹ oma vwo? Oborẹ Baibol na ta kpahen ẹdia nana pha phephẹn. (Se 1 Kọrẹnt 7:10, 11.) Baibol na djunute erọnvwọn re sa nẹrhẹ ihwo re rọvwọnre hẹriẹ oma-a. Ẹkẹvuọvo, Inenikristi evo re rọvwọnre niro nẹ o vwo ẹdia evo re sa nẹrhẹ ohwo hẹriẹ oma, kerẹ udje ọ da dianẹ arhọ rẹ ohwo na yẹrẹ ẹga rọyen hẹ ẹdia rẹ imuoshọ mamọ kidie ọrivẹ rọyen vwẹ oja riọ yẹrẹ o she nẹ ukoko na re.c

17. Mavọ yen Inenikristi se vwo ru orọnvwe rayen ọ vwọ tọn?

¹⁷ Siẹrẹ iniọvo evo de bru ekpako na ra fikirẹ ebẹnbẹn rẹ orua rayen, ekpako na sa nọ ayen sẹ ayen ni ividio re se Die Yen Obọdẹn rẹ Ẹguọnọ? yẹrẹ sẹ ayen vwẹ ibroshọ na Orua Wẹn Se Vwo Omavwerhovwẹn vwo ru uyono kugbe re? Diesorọ? Kidie erọnvwọn nana vwẹ ukẹcha kẹ ihwo buebun vwẹ orọnvwe rayen re. Aye gbẹ ọshare ọvo da ta: “Vwo nẹ ọke rẹ avwanre vwọ ton uyono rẹ ibroshọ nana phiyọ, omavwerhovwẹn da rhe dia orọnvwe avwanre vrẹ obo ri jovwo.” Aye ọvo rẹ orọnvwe rọyen guọnọ hra, dede nẹ orọnvwe na te ẹgbukpe 22 re, da ta: “Avwanre ihwo ivẹ na bromaphiyame re, ẹkẹvuọvo ọdavwẹ rẹ avwanre fẹnẹre. Ividio na ghwa rhe vwẹ ọke rẹ avwanre vwọ guọnọ! Orọnvwe avwanre rhoma rhi yovwinphiyọ enẹna.” Wọ rọvwọnre? Ọ da dia ọtiọyen, davwẹngba wẹn eje vwọ vwẹ irhi rẹ Jihova vwo ruiruo vwevunrẹ orọnvwe wẹn. Ọnana cha nẹrhẹ wo ru obo wo veri vẹ omavwerhovwẹn!

18, 19. (a) Die yen emiọvwọn buebun re dia Inenikristi rure? (b) Die yen a sa ta kpahen iniọvo rehẹ ẹga ọkieje rẹ oghẹresan?

¹⁸ Wọ je mrẹ idjerhe ọfa rẹ Jẹfta vẹ Hanah vwọ họhọ ohwohwo? Ive rayen nẹrhẹ emọ rayen vwomakpahotọ kẹ ẹga rẹ oghẹresan vwẹ uwevwin rẹ ẹga na. Ọyena nẹrhẹ ayen yeren uvi rẹ akpeyeren. Nonẹna, emiọvwọn buebun re dia Inenikristi phiuduphiyawọ rẹ emọ rayen, ayen vwọ ro ẹga ọkieje ji mu akpeyeren rayen kpahen ẹga rẹ Ọghẹnẹ. Emiọvwọn tiọyena fo ejiro.​—Iguẹ. 11:40; Une 110:3.

¹⁹ Asaọkiephana, ihwo rehẹ Ẹko rẹ Iniọvo Rehẹ Ẹga Ọkieje rẹ Oghẹresan rẹ Iseri rẹ Jihova Vwẹ Akpọneje te omarẹ 67,000. Evo ga vwẹ Bẹtẹl, efa ruiruo rẹ ebabọn, evo iniruo okinriariẹ, iyono rẹ isikuru sansan, ekobaro oghẹresan, imishọnare, ihwo re vwẹrote Ọguan Romẹvwa yẹrẹ asan re de ru isikuru rẹ ukoko na. Ayen eje na rhọnvwephiyọ “Ive re Vwo Nyẹme je Dia Ogbere,” ro mudiaphiyọ nẹ ayen che ru kiruo kiruo ra kẹ ayen fikirẹ ẹyan obaro rẹ Uvie na, ayen ji che yeren akpeyeren ọlọlọhọ, je kẹnoma kẹ iruo efa ra rhọnvwephiyọ kẹ aye-en. Iruo na yehẹ ọ rẹ oghẹresan, ọ diẹ ihwo na-a. Ayen riẹn oborẹ ive rayen na ghanre te vwẹ uvwre rẹ ọke ayen vwọ hẹ ẹga ọkieje rẹ oghẹresan na.

20. Die yen ofori nẹ avwanre ru “kẹdẹ kẹdẹ,” kẹ diesorọ?

²⁰ Usun rẹ ive re djunute re na, bro ọyen wo ve kẹ Ọghẹnẹ re; ọvo, ivẹ, gbanẹ erha na? O muẹro nẹ ive nana dia obo wo ni saka-a. (Isẹ 20:25) E rhe ru obo ra vuẹ Jihova yẹrẹ obo re veri-i, e che rhiẹromrẹ oja rọyen. (Aghwo. 5:6) Ọtiọyena, e gbe jẹ a ‘so ine rẹ ejiro kẹ odẹ rẹ Jihova bẹdẹ bẹdẹ, je hwa osa rẹ ive avwanre vwọ kẹ kẹdẹ kẹdẹ.’​—Une 61:8.