Ko Filemone Mo Onesimo—Neʼe Nā Logo Tahi ʼi Te ʼOfa Fakatautehina Faka Kilisitiano

KO TE tahi tohi ʼaē neʼe fai e te ʼapositolo ko Paulo ʼaki te laumālie ʼa te ʼAtua, ʼe talanoa ki te ʼu felogoi faigataʼa ʼa te ʼu tagata e toko lua. Ko te ʼuluaki tagata ʼe ko Filemone, pea ko te lua ʼe ko Onesimo. Neʼe ko ai koa te ʼu tagata ʼaia? He koʼe neʼe fakatokagaʼi e Paulo te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko kia nāua?

Ko Filemone ʼaē neʼe faitohi ki ai ia Paulo, neʼe maʼuli ʼi Kolose ʼi te Asie Mineure. Ko Filemone neʼe mole hage ko te tahi ʼu Kilisitiano ʼo te koga meʼa ʼaia, he neʼe feʼiloʼiʼaki mo Paulo, ʼi tana tali te logo lelei ʼaki te fai faka mafola ʼa te ʼapositolo. (Kolose 1:1; 2:1) Neʼe ʼui e Paulo ʼo ʼuhiga mo Filemone, ʼe ko tana ‘kaugā gāue ʼofaina.’ Neʼe ko he faʼifaʼitaki ʼo te tui pea mo te ʼofa. Neʼe ko he tagata tali kāiga pea neʼe leleiʼia ia ia e te ʼu tēhina mo tuagaʼane ʼo te kokelekasio. Tahi ʼaē meʼa, ʼe hā mai ko Filemone neʼe ko he tagata maʼu koloā, he neʼe feʼauga tona ʼapi ke fai ai te ʼu fono ʼo te kokelekasio. ʼE ʼui e ʼihi, ko Afia pea mo Akipo, ʼaē ʼe talanoa ki ai te tohi ʼa Paulo, neʼe lagi ko tona ʼohoana pea mo tona foha. Tahi ʼaē meʼa, ko Filemone neʼe ʼi ai tana kaugana e tahi, ko Onesimo.​—Filemone 1, 2, 5, 7, 19b, 22.

ʼE Hola Ki Loma

ʼE mole fakahā mai e te Tohi-Tapu pe koʼe neʼe nofo ia Onesimo ia kilometa e 1 400 ʼi te koga meʼa ʼaē neʼe nofo ai, ʼo kaugā nonofo mo Paulo ʼi Loma, te kolo ʼaē neʼe fai ai te tohi kia Filemone ʼi te taʼu 61 ʼo totatou temi. Kae neʼe ʼui fēnei e Paulo kia Filemone: “Kapau neʼe hala atu [ia Onesimo] kia te koe peʼe tuʼu maʼua kia te koe, pea fakatuʼu te meʼa ʼaia kia te ʼau.” (Filemone 18) ʼE hā lelei mai ʼi te ʼu palalau ʼaia, neʼe tokakovi ia Onesimo pea mo tona tagata pule ko Filemone. Neʼe fai e Paulo tana tohi ʼaia moʼo fakatokatoka te tokakovi ʼo te ʼu tagata ʼaia

Neʼe ʼui e ʼihi, neʼe hola ia Onesimo he neʼe ina kaihaʼa te paʼaga ʼo Filemone moʼo totogi tana folau ki Loma. ʼI tana tau atu ki te kolo ʼaia, neʼe ina faigaʼi ke mole tokagaʼi ia ia ʼi te lotolotoiga ʼo te hahaʼi.a ʼI te sosiete ʼa te kau Keleka pea mo te kau Loma, ko te hahaʼi ʼaē neʼe feholaki neʼe ko he fihifihia moʼoni, ʼo mole gata pe ki te hahaʼi ʼaē neʼe ʼi ai hanatou ʼu kaugana, kae ʼo toe feiā pe foki ki te puleʼaga. ʼE ʼui e ʼihi, ko Loma neʼe “ko he holaʼaga logona ʼaē neʼe ʼolo māhani kiai” te hahaʼi kaugana ʼaē neʼe feholaki.

Neʼe felāveʼi feafeaʼi ia Paulo pea mo Onesimo? ʼE mole fakahā mai e te Tohi-Tapu ia te faʼahi ʼaia. Kae ʼi te kua puli ʼo tana fiafia ʼi tona ʼuhiga tagata ʼāteaina, neʼe mahino ai kia Onesimo, ʼe kua nofo ʼi he ʼaluʼaga faigataʼa. ʼI te kolo ʼo Loma, neʼe ʼi ai te kūtuga solia neʼe nātou kumi te kau kaugana ʼaē neʼe feholaki, he ko tanatou mavae ʼaia mai tonatou ʼu pule neʼe ko he meʼa neʼe kovi ʼaupito kia mata ʼo te lao ʼi te temi ʼaia. Ohage ko tona ʼui e Gerhard Friedrich, “ko te kau kaugana ʼaē neʼe feholaki, neʼe puke e te kau solia, pea neʼe fakaʼiloga ʼonatou laʼe ʼaki te ukamea vela. Ko te meʼa ʼaē neʼe tau hoko, neʼe gaohi koviʼi nātou . . . , pea neʼe lī nātou ki te ʼu laione ʼi te ʼu malaʼe faigaoʼi, pe neʼe kolusifikoʼi nātou ke ʼaua naʼa faʼifaʼitakiʼi e te tahi ʼu kaugana te meʼa ʼaē neʼe nātou fai.” Ohage ko tona ʼui e Friedrich, ʼi te kua fakaʼaogaʼi fuli ʼo te falā ʼaē neʼe kaihaʼa e Onesimo, pea mo tana kumi he gāue pe ko he potu ke nono ai, neʼe ina kole age kia Paulo ke ina puipui ia ia pea mo tokoni ki ai, he neʼe kua logo ki te talanoa ʼo ʼuhiga mo Paulo ʼi tana kei nofo ʼi te ʼapi ʼo Filemone.

ʼE ʼui e ʼihi, neʼe ʼalu ia Onesimo ʼi tona loto faʼitaliha ki te kaumeʼa ʼo tona pule, ʼi tana fakaʼamu ʼaē ke tokoni age tona kaumeʼa ʼaia, ke ina toe fakatokatoka ia ia mo tona tagata pule, ʼaē neʼe ʼita ki ai ʼuhi ko te hala ʼaē neʼe ina fai. ʼE fakamatala e te ʼu tohi hisitolia kehekehe, ko te faʼahi ʼaia neʼe “ko he puleʼaki neʼe fai e te tokolahi ʼo te kau kaugana ʼaē neʼe hoko kia nātou he ʼu fihifihia.” ʼE fakamahino fēnei e te tagata sivi Tohi-Tapu ko Brian Rapske, kapau koia ʼaia, pea ko te kaihaʼa ʼaē neʼe fai e Onesimo neʼe “ina fai moʼo faka faigafua tana felāveʼi mo Paulo, ia ia ʼaē ka tokoni ki ai moʼo fakatokatoka ʼo ia mo tona tagata pule, kae neʼe mole ina kaihaʼa te falā ʼaia ke hola ʼo talu ai mai tona pule.”

ʼE Tokoni Ia Paulo Ki Ai

Tatau aipe pe koteā te meʼa ʼaē neʼe tupu ai te hola ʼa Onesimo, kae ʼe hā lelei mai neʼe ʼalu ʼo kumi tokoni kia Paulo, ke feala hana toe fakatokatoka mo tana tagata pule ʼaē neʼe kua ʼita kia ia. Neʼe faigataʼa kia Paulo te fakatokatoka te fihifihia ʼaia. Neʼe nofo mo ia te tagata kaugana ʼe kua tui ki te ʼAtua, kae neʼe ko te tagata neʼe hola he neʼe ina fai te meʼa ʼe kovi. Neʼe tonu koa kia Paulo ke tokoni ki ai, ʼo ina fakaloto mālohiʼi tona kaumeʼa Kilisitiano ko Filemone, ke mole ina fakahoko ki tana tagata kaugana te tūʼa fefeka ʼaē neʼe fakagafua kiai e te lao ke ina fai? Koteā te meʼa ʼaē neʼe tonu ke fai e Paulo?

ʼI te temi ʼaē neʼe faitohi ai ia Paulo kia Filemone, neʼe kua fualoa te nofo ʼa te kaugana ʼaia mo ia. Neʼe kua feala kia Paulo ke ina ʼui ʼo ʼuhiga mo Onesimo, ko he “tēhina ʼofaina,” he neʼe kua fualoa tanā kaugā nonofo. (Kolose 4:9) Neʼe ʼui fēnei e Paulo ʼo ʼuhiga mo tana ʼu felogoi fakalaumālie mo Onesimo, “ ʼE ʼau kole atu kia te koe ʼo ʼuhiga mo toku foha, ʼaē kua ʼau liliu ko tana tāmai ʼi te temi ʼaē neʼe ʼau nofo ai ʼi te fale pilisoni.” Neʼe mole manatu e Filemone ʼe hoko anai he meʼa feiā. Neʼe ʼui e te ʼapositolo, ko te tagata kaugana ʼaē neʼe “mole hona ʼaoga” ki muʼa atu, ʼe toe ʼalu anai kia Filemone, ka kua liliu ko te tēhina faka Kilisitiano. ʼI te temi ʼaia neʼe kua feala leva ke “ ʼi ai he ʼaoga” ʼa Onesimo, ʼo fakamoʼoni ai te faʼahi ʼaia ki te faka ʼuhiga ʼo tona higoa.​—Filemone 1, 10-​12.

Ko Onesimo, neʼe kua ʼi ai tona ʼaoga lahi ki te ʼapositolo ʼaē neʼe pilisoniʼi. ʼI tona fakahagatonu, neʼe loto e Paulo ke nofo ia Onesimo mo ia, kae neʼe fakafeagai te faʼahi ʼaia ki te lao, pea neʼe mole feala ke ina taupau mo ia te tagata kaugana ʼa Filemone. (Filemone 13, 14) ʼI te tahi tohi ʼaē neʼe fai ʼi te temi ʼaia ki te kokelekasio ʼaē neʼe maʼopoʼopo ʼi te ʼapi ʼo Filemone, neʼe ʼui e Paulo ʼo ʼuhiga mo Onesimo neʼe ko “[tona] tēhina agatonu pea mo ʼofaina, ʼaē ʼe haʼu mai ia koutou.” ʼE hā ʼaki mai, neʼe kua fakahā e Onesimo te feala ʼaē ke nātou falala ki ai.​—Kolose 4:​7-9.b

Neʼe fakaloto mālohiʼi e Paulo ia Filemone ke ina tali leleiʼi ia Onesimo, kae neʼe mole ina fakaʼaogaʼi tona tuʼulaga ʼapositolo moʼo fakatotonu age ki ai ke ina fai te faʼahi ʼaia, peʼe ke ina faka ʼāteaina tana tagata kaugana. Mai tona ʼuhiga ʼaē neʼe nā kaumeʼa pea mo feʼofaʼofani, neʼe ʼiloʼi papau e Paulo “ ʼe lahi age anai te ʼu meʼa ʼaē ka . . . fai” e Filemone, ʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina kole age ki ai. (Filemone 21) ʼE mole fakamahino mai pe koteā “te ʼu meʼa” ʼaia, koteʼuhi neʼe fakalogo pe kia Filemone te ʼu meʼa ʼaē ka ina fai kia Onesimo. Neʼe ʼui e ʼihi ʼo ʼuhiga mo te ʼu palalau ʼaia ʼa Paulo, neʼe ko he kole ʼaia kia Filemone ‘ke ina toe fekauʼi ia Onesimo kia Paulo ke feala hana tokoni ki ai ohage ko te meʼa ʼaē neʼe kua ina fai ʼi te temi ʼaia.’

Neʼe tali koa e Filemone te ʼu kole ʼaē neʼe fai age e Paulo ki ai ʼo ʼuhiga mo Onesimo? ʼE tou ʼiloʼi papau neʼe ina tali, logope la neʼe mole lagi leleiʼia te faʼahi ʼaia e te tahi ʼu hahaʼi ʼo Kolose ʼaē neʼe ʼi ai hanatou ʼu kaugana, he neʼe lagi nātou loto ke fakatūʼa ia Onesimo, ke ʼaua naʼa faʼifaʼitakiʼi e tanatou ʼu hahaʼi kaugana te meʼa ʼaē neʼe ina fai.

Kua Fetogi Ia Onesimo

Tatau aipe pe koteā te meʼa ʼaē neʼe hoko, kae neʼe kua fetogi te aga ʼa Onesimo ʼi tana toe liliu ki Kolose. Neʼe fetogi tana faʼahiga manatu e te mālohi ʼo te logo lelei, pea ʼe mahino papau ia neʼe liliu ko he Kilisitiano agatonu ʼo te kokelekasio ʼo te kolo ʼaia. ʼE mole fakahā mai e te Tohi-Tapu pe neʼe faka ʼāteaina ia ia e Filemone. Kae ʼi te faʼahi fakalaumālie, ko te kaugana ʼaē neʼe feholaʼaki ʼi te temi muʼa neʼe kua liliu ko he tagata ʼāteaina. (Vakaʼi ia 1 Kolonito 7:​22.) ʼE hoko te ʼu fetogi feiā ki te hahaʼi ia ʼaho nei. Kapau ʼe maʼuliʼi e te hahaʼi te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu, pea ʼe fetogi tonatou ʼaluʼaga pea mo tonatou faʼahiga maʼuli. Ko nātou ʼaē neʼe mole honatou ʼaoga ki te sosiete ki muʼa atu, ʼe fai kia nātou he ʼu tokoni ke nātou liliu ko he ʼu faʼifaʼitaki lelei ʼi te sosiete.c

Ko te fetogi maʼuhiga ʼaia neʼe hoko ʼaki te tui moʼoni! Neʼe hage kia Filemone, ko te Onesimo ʼāfea “neʼe mole hona ʼaoga,” kae ko te Onesimo foʼou neʼe ina fakamoʼoni ki te faka ʼuhiga ʼo tona higoa, ʼo liliu ko he tahi “ ʼe ʼi ai hona ʼaoga.” Pea ʼe mahino papau ia, neʼe ko he tapuakina te kua liliu ʼa Filemone pea mo Onesimo ʼo logo tahi ʼi te ʼofa fakatautehina faka Kilisitiano.

[Nota ʼi te lalo pasina]

[Talanoa ʼo te pasina 30]

Ko Te Hahaʼi Kaugana ʼi Te Lao ʼa Te Kau Loma

ʼO mulimuli ki te lao ʼa te kau Loma ʼi te ʼuluaki sēkulō ʼo totatou temi, neʼe tonu ke tali e te tagata kaugana te ʼita ʼo tona pule, pea mo te ʼu meʼa kovi fuli ʼaē neʼe fai age ki ai. Ohage ko tona ʼui e Gerhard Friedrich, “ ʼo mulimuli ki te lao, neʼe mole faka ʼuhiga te kaugana ʼe ko he tagata, kae neʼe hage ko he meʼa neʼe feala ke fai kiai e tona pule te meʼa ʼaē ʼe loto kiai. . . . Neʼe gaohi ohage ko he manu pe ko he meʼa gāue, pea neʼe mole hona ʼuhiga kia mata ʼo te lao.” Neʼe mole feala ke ʼalu he tagata kaugana ki te telepinale, ke fakamāuʼi te ʼu kovi ʼaē neʼe fai ki ai. ʼI tona fakahagatonu, neʼe tonu pe ia ke ina fakahoko te ʼu fakatotonu ʼo tona pule. Neʼe mole he tuʼakoi ʼo te ʼu tūʼa pea mo te ʼita ʼaē neʼe feala ke fakahoko ki ai e tona pule. Māʼiape la mo he kiʼi hala noa pe, neʼe feala ki tona pule ke ina matehi ia ia peʼe ina fakahāo ia ia.*

Ko te hahaʼi maʼu koloā, neʼe feala ke ʼi ai hanatou ʼu kaugana ʼe lauʼi teau, pea māʼiape la mo te hahaʼi māhani, neʼe feala ke ʼi ai hanatou kaugana e toko lua peʼe toko tolu. ʼE ʼui fēnei e te tagata sivi Tohi-Tapu ko John Barclay, “neʼe lahi te ʼu gāue kehekehe ʼaē neʼe fakahoko e te kau kaugana. Neʼe ʼi ai te kau kaugana neʼe nātou tokakaga ki te ʼu meʼa ʼo te ʼapi, mo nātou fai kuka, mo nātou tali te hahaʼi, mo fakamaʼa te ʼapi, mo fai te ʼu fekau, mo tokaga ki te akoʼi ʼo te ʼu fānau, pea mo te ʼu fafine kaugana ʼaē neʼe nātou fafaga te ʼu tamaliki, pea mo te tahi ʼu kaugana ʼaē neʼe nātou fai te ʼu gāue fuli pe ʼo te ʼapi, ʼo toe feiā pe mo te kaugana faiva ʼaē neʼe gāue ʼi te ʼu ʼapi lalahi ʼa te kau maʼu koloā. . . . ʼI tona fakahagatonu, ko te lelei ʼo te maʼuli ʼo he kaugana neʼe fakalogo pe ki tona pule, pea neʼe feala ke hoko ʼaki te ʼu faʼahi ʼaenī e lua: kapau neʼe aga fefeka te pule, pea neʼe feala ke mamahi ʼaupito te kaugana ʼuhi ko he ʼu faʼahiga gaohi koviʼi kehekehe neʼe fai kia ia, kae kapau neʼe agalelei te pule, pea neʼe feala ke maʼuli fīmālie te kaugana. ʼE ʼi ai te ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo te ʼu gaohi koviʼi ʼaē neʼe hoko ki te kau kaugana, kae ʼe toe ʼi ai foki mo te ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo te ʼu felogoi lotomāfana ʼo ʼihi pule mo tonatou hahaʼi kaugana.”

* ʼO ʼuhiga mo te hahaʼi kaugana ʼa te ʼAtua ʼi te ʼu temi ʼāfea, koutou vakaʼi te tohi Auxiliaire pour une meilleure intelligence de la Bible, ʼaē neʼe tā e te Sosiete Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., ʼi te pasina 478 ki te 479.