Osụ Olhoghi Osighẹ Orolhọm

 1. Uḍighi ika kụ oomo ayira omhoghi bọ osụ olhoghi phọ opọ k’Enhaạn? (Proverbs 4:7)

DỊ IIKIA i/lo nạ raaḅereghị ghan ni k’alhọm osụ olhoghi mem dị nạ rawạ osopha osopha dị amhạn maạr agey—kụ ekạr ekpeanhaạn oḍighi iduọn phọ. (Jems. 1:5) Uw-emhạ phọ Solomọn agẹ mọ: “Osụ olhoghi kụ ekạr emạ iyaạr.” (Bạl Proverbs 4:7.) Siẹn phọ, aSolomọn ra/kaạph ghan ilọ ateẹny teẹny odọ osụ olhoghi. Odị rakaạph ghan ghụn ilọ osụ olhoghi phọ aZihova Enhaạn phọ kụ rangọ ghan bọ. (Prov. 2:6) Kuolọ osụ olhoghi phọ Enhaạn ophọn phọ katue ni ulhoghonaạn iyira ḍighaạgh okaran odọ kirokirọ iiḅaghamhị phọ yira rosoman ghan bọ rodon ḍughụm? Ii, katue ni, yira komiịn ni iphẹn phọ siẹn emhuoghaạgh phọ ephẹn phọ.

 2. Eghẹn kụ eniin eten dị yira kokạr otue omoọgh ogey osụ olhoghi?

² Eniin eten dị yira kokạr otue omoọgh ogey osụ olhoghi, pọ otuughạ kụ oḅilhẹ osighẹ oḍighinhom itughemhị iyạl awe dị olhegheriom mọ awe dị omhoọgh osụ olhoghi dị agbatanaạn. Omiighom, ooḅeghiọn ilọ aSolomọn. ABaibul phọ akaạph mọ “Enhaạn ingọ ni Solomọn osụ olhoghi r’onhaghanhạn aḍughụm dị aphughạn.” (1 Ki. 4:29) Kụ ipẹ reten kụ yira ooḅeghiọn ilọ aZizọs, opọ asụ bọ olhoghi apelheghiom siẹn ade phọ. (Mat. 12:42) Imiịn ighaạph ilọ aZizọs mọ: “Uwaloor aZihova kangọ nyodị osụ olhoghi r’onhaghanhạn aḍughụm.”—Isa. 11:2.

 3. Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?

³ ASolomọn r’aZizọs usighẹ ni osụ olhoghi phọ Enhaạn angọ bọ bidị ongoọm oromha ilọ araraạr dị igbolomaam iyira. Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kooḅeghiọn iraạr oromha dị bidị ongọ: Omhoọgh ephoghom dị eeleeny ilọ ikpoki, oḍighi, ḅilhẹ r’aloor phọ ayira.

 4. Eeghe ogbaranhaạn kụ arọl igbo aSolomọn r’aZizọs?

⁴ ASolomọn amhoọgh eboom eelạ, kụ iyaạr nyodị i/kuom ghan. (1 Ki. 10:7, 14, 15) Ḍierị phọ aḍighaạgh phọ, aZizọs o/mhoọgh aani ruphua, ḅilhẹ r’otu olọ odị. (Mat. 8:20) Kuolọ, iyạl phọ awe phọ abuẹn phọ umhoọgh ni ephoghom dị eeleeny ilọ aruphua loọr esi dị aZihova kụ angọ bidị osụ olhoghi.

 5. Eeghe ephoghom dị eeleeny kụ edị ASolomọn amhoọgh ilọ ikpoki?

⁵ ASolomọn amheeraam ni mọ ikpoki rengọ ghan ni “oghoph.” (Eccl. 7:12) Yira omhoọgh ikpoki, yira kotue ni oko raraạr dị yira omhoghi orolhọm rinhọn araraạr dị yira owạ. Ghalhamọ r’iduọn odị amhoọgh bọ ni ikpoki, bịn aSolomọn alhọgh ni elhegh mọ araraạr edi ni dị emhạn maạr epu ikpoki. Esi omaạm, odị agẹ mọ: “Oghimanaan nyinhạ ḍiiḅi aḍien r’egbogh eelhạ, pin ḍiiḅi aḍien.” (Prov. 22:1) ASolomọn aḅilhẹ kẹn aḅẹm mọ awe dị omhoọgh ephomhoghiạn ikpoki ro/gbor ghan komoọgh oḅaạl olhoghi esi araraạr phọ bidị omhoọgh bọ. (Eccl. 5:10, 12) Kụ odị aḅilhẹ aphụr rurụ mọ yira ku/kpasị oomo oḍuom olhoghi ayira esi ikpoki, loor esi dị ketue ni epe esi oyam oḅatạn.—Prov. 23:4, 5.

 6. Eeghe ephoghom dị eeleeny kụ edị aZizọs amhoọgh ilọ aruphua? (Matiu 6:31-33)

⁶ AZizọs amhoọgh ni ephoghom dị eeleeny aghị esi araraạr iphulhupul. Odị aghelhọm ghan ni miim r’eḍien. (Luk 19:2, 6, 7) Kụ amem irọl lị dị odị, asighẹ muụm atenhe mumạ amiim—ipẹ phọ kụ iḅẹl iiḍaạny dị odị aḍighi. (Jọn 2:10, 11) Kụ asuomạ phọ odị akpologhiạn bọ ḍio phọ odị amhugh bọ, amhạn agey ikpoki. (Jọn 19:23, 24) Kuolọ aZizọs o/mheera mọ aruphua eḍighi iyaạr dị emhạn maạr epu siphẹ aghuḍum mọ odị. Odị aḅenhị bumatuạn phọ odị mọ: “Oye o/lho dị katue adạph iyạl aburudẹ-otu . . . Nyinha k/etue eḅạr Enaạn r’ikpoki kụ edạph.” (Mat. 6:24) AZizọs atughemhị mọ eḍighi iyaạr dị yira osighẹ omhạr phọ kụ oḍighi eḅẹl iyaạr siphẹ aghuḍum mọ ayira, pọ aZihova kamiịn ni mọ yira omoọgh rararạr phọ ipẹ yira omhoghi bọ orolhọm.—Bạl Matiu 6:31-33.

 7. Ika kụ idị oniin onyọ umor amhooghọm suọ esi omhoọgh ephoghom dị eeleeny ilọ ikpoki?

⁷ Ibadị abumor r’abumoranhi ayira momhooghọm ni suọ esi osighẹ oḍighinhom oromha osụ olhoghi aBaibul phọ ilọ ikpoki. Ooḅeghiọn eḍeenhaan onyọ umọr dị anhịr ko/phin dị oghol mọ Daniel. Odị aḅẹm mọ: “Mem mọ mị aḍighi bọ onyọ iḍoọgh, kụ edị mị asopha mọ mị kasighẹ raraạr aruwaloor kụ aḍighi eḅẹl siphẹ aghuḍum mọ amhị.” Kụ loor iduọn odị adughe bọ dọl aghuḍum mọ odị, aDaniel masighẹ mem mọ ḅilhẹ r’aḍighalanyạ phọ odị raḍighinhom ibadị raraạr siẹn oḍighom mọ aZihova. Kụ odị aḅarạm mọ: “Mị katue ni aḅẹm mọ mị ukạr kụ asopha ogey osopha. Ii, Mị mutue ni amhoọgh iboom ikpoki eḍighi iyaạr dị mị asighẹ oomo inyaạm mọ amhị agbon ophorogh ikpoki. Kuolọ mị m/umoọgh imạ arighirị phọ mị amhoọgh bọ rodon. Mị m/umoọgh odọ ogbaanyạn phọ mị amhoọgh bọ rodon loor esi iduọn mị asighẹ bọ omhạr phọ kụ aḍighi eḅẹl siẹn aghuḍum mọ amhị? Ikpoki i/lo dị kotue otomaạm odọ aḍisẹph phọ aZihova munmoom bọ imhị.” Okạr agey, asuọ odi ni ogbon araraạr aruwaloor kparipẹ r’ikpoki.

 8. Yira ulhegheri ika mọ aSolomọn amhoọgh ni ephoghom dị eeleeny ilọ oḍighi? (Ecclesiastes 5:18, 19)

⁸ ASolomọn aḅẹm mọ ogbaanyạn phọ oḍighi rungọ ghan bọ iyira “eḍighi ruunmo k’Enhaạn.” (Bạl Ecclesiastes 5:18, 19.) Kụ odị aḅilhẹ agẹ mọ: “Kumuan kụ nạ amoọgh dọl.” (Prov. 14:23) ASolomọn alhegheri ni iphẹn phọ akuphom owol, loor esi dị odị aḍighi oye arukumuan! Odị adoghoḍi ni rutu, azuphọgh iizo avịn, aḅilhẹ amhoọgh roghoony r’aruunhụ. Odị adoghoḍiyogh ni kẹn ramhạ. (1 Ki. 9:19; Eccl. 2:4-6) Ipẹ phọ iboom arukumuan ni, kụ okạr agey odị amhooghọm ni ogbaanyạn esi oomo ipẹ phọ. Kuolọ aSolomọn alhegheri ni mọ oginha iphẹn phọ bịn ke/tue engọ nyodị ogey oḅaạl olhoghi. Esi iduọn phọ odị aghị ni ghisigh aphorogh raraạr aruwaloor. Esi omaạm, odị alhoghonhaạn ni aZihova omạ otu iiḅereghị—otu dị asighẹ oḍual asiạ omhadạn! (1 Ki. 6:38; 9:1) Mem mọ aSolomọn akiririom bọ aphogh oomo araraạr phọ iphẹn odị maḍighi bọ eten iphulupul r’eten aruwaloor, odị aru ni amhiịn mọ araraạr aruwaloor kụ imhạn maạr epu. Kụ odị agẹ mọ: “Oomo iphẹn phọ reru reten, eniin iyaạr bịn kụ edị oghaạph: lọgh eegu Enhaạn kụ anaghanạn itooghị phọ odị.”—Eccl. 12:13.

 9. Ika kụ idị aZizọs aseere oḍighi esi phọ ipạ ekpẹ bọ orọl phọ?

⁹ AZizọs aḍighi ni oye arukumuan. Mem iḍoọgh phọ odị, odị aḍighi okaạm-amakạ. (Mạk 6:3) Kụ dị iikia i/lo odẹ r’onhiin phọ odị usereghiạn ni olhoghonhaạn aḍighaạgh phọ odị orue ophogh egbogh eghun otu phọ abidị. Kụ idiphọ okaạm-amakạ, ibadị ukạr ghan ni kụ owạ dị odị kụ k’aḍighinaan bidị oḍighi loọr iduọn odị aḍighi bọ oye dị amhunhughan! Okạr agey aZizọs akạr kụ aghelhọm ghan oḍighi phọ odị. Kuolọ, ghalhamọ r’iduọn odị aghelhọm ghan bọ ni oḍighi phọ odị, aZizọs amiteom ghan ni mem osighẹ oḍighinhom araraạr aruwaloor. (Jọn 7:15) Kụ oyebel roten, odị asighẹ ni oomo phọ amem mọ odị alhọgh oghaạph ghan ilọ iiḅi iinhaghạn phọ, kụ aromha mọ: “K/etuạn ghan mun eḍien phọ epẹ keḅọr bọ, ituạn ghan eḍien phọ epẹ ketọl bọ eteẹny ghuḍum k’agee-pọ phọ kụ ekumuan ghan.” (Jọn 6:27) Kụ siphẹ oghaạph phọ odị angọ bọ pạ eeḅarạph phọ, aZizọs aḅẹm mọ: ‘Iiko ghụn eelhạ phọ anyinha eseerian epẹ k’akẹ.’—Mat. 6:20.

10. Eeghe ipaanhaạn kụ edị abuniin rosoman ghan epẹ oḍighi phọ abidị?

¹⁰ Osụ olhoghi phọ k’Enhaạn kụ rulhoghonhaạn ghan bọ iyira ḍighaạgh omhoọgh ephoghom dị eeleeny ilọ oḍighi. Utughemhị iyira aKristen mọ okumuan ghan “igey arukumuan.” (Efẹ. 4:28) Abugbogh phọ ayira epẹ aruutu iiḍighi phọ romiịn ghan ni mọ yira oḍighi we dị rokumuan ghan ḅilhẹ rogbạ ghan igey, kụ eeni amem bidị ruḅenhị ghan ni iyira mọ bidị osereghiạn ni ipẹ yira r’okumuan ghan bọ. Iphẹn phọ etue ni eḍighi idị yira komiigh osighẹ amuboom amen olhọgh siphẹ oḍighi phọ ayira loor esi dị yira rowạ mọ uw-oḍighi phọ aatughiạn ghan igey ilọ Abugbaanhaạn aZihova. Kuolọ yira oḍighi ghan iduọn phọ, moọny amem yira ko/moọgh mụn mem ongọ eghunotu ayira ḅilhẹ r’oḍighi araraạr aruwaloor. Eḍighi idiphọ phọ pọ kewạ ni dị yira konmeeghi raraạr obọ yira orue osighẹ raraạr aruwaloor oḍighi eḅẹl.

11. Oniin onyọ umor atuughạ eeghe ilọ omhoọgh ephoghom dị eeleeny ilọ oḍighi?

¹¹ Oniin oḍoọgh onyọ umor dị oghol mọ William akạr amhiịn r’aloor suọ phọ odi ghan bọ mem dị oseere oḍighi esi phọ ekpeanhaạn bọ. Odị aghaạph ilọ oniin okumor oye ookpomhoghan dị asighẹ nyodị oḍighi eniin mem mọ: “[Onyọ umor phọ] aḍighi egey eḍeenhaan oye dị amhoọgh ephoghom dị eeleeny ilọ oḍighi. Odị aḍighi oye arukumuan, kụ loor iduọn odị raḍighi ghan bọ oḍighi odị kakuamhị, odị amhoọgh ni igey asiya r’abuphẹ odị raḍighinhaan ghan bọ oḍighi phọ. Kuolọ mem dị oḍighi aḍio phọ romhunheen, odị awilhẹ ghan ni oḍighi phọ aghel olhoghotu pidị odị asighẹ inyaạm mọ ḅilhẹ r’amem mọ odị angọ eghun otu phọ odị ḅilhẹ r’aZihova. Kụ ogbạ agey, iphẹn phọ mekạr kụ engọ nyodị iboom ibo!”b

12. Ika kụ edị aSolomọn aḍeenhaan mọ odị amoọgh ni ephoghom dị eeleeny ilọ aloor odị, kuolọ ika kụ idị odị aroph ephoghom mọ epẹ phọ?

¹² Mem mọ odị aḍighi bọ ebenhẹ aZihova dị akpẹ oḍuom olhoghi, aSolomọn amhoọgh ni ephoghom dị eeleeny ilọ aloor phọ odị. Idiphọ onyọ iḍoọgh, odị r’osooromhi aloor alhọgh ni elhegh ḍidugh phọ odị kụ alhọm aZihova iiḅakiọm. (1 Ki. 3:7-9) Iḅẹl asiạ itooghị phọ odị, aSolomọn alhọgh ni elhegh ooto r’osoromineen phọ ophoophe aloor r’akọm ghan bọ. Odị agẹ mọ: “Ophoophe aloor ramạ ghan oogulaan, kụ oobaga atuomaan emeel.” (Prov. 16:18) Kuolọ dị eeph ni iboom, aSolomọn aghel li osighẹ oromha phọ opọ phọ oḍighinhom. Esighẹ rekị bịn odị amhiigh ophoophe aloor bịn awilẹ onhaghanhạn ghan Enhaạn. Esi omaạm, olhogh phọ aḅẹm mọ Uw-emhạ phọ Isral “ku/pinogh iboom anmariịr, obọ olhoghi odị kanmia ghan bọ.” (Deut. 17:17) ASolomọn aghel li oromha phọ opọ phọ kụ aghị ghisigh amhoọgh 700 anmariịr ḅilhẹ 300 iyooyọ, kụ ibadị abuẹn phọ uuḅereghị ghan ikaanheẹn arumhụgh! (1 Ki. 11:1-3) Eeni aSolomọn aatughiạn ghan mọ odị “katue ni apamaghạn, mọ ipẹ phọ ke/ḍighi iiḅaghamhị.” Toroboiperolbọ, eekunha phọ aSolomọn amhiinhọm ni iikpiạ oḅaạr emhụ oghị esi aZihova.—1 Ki. 11:9-13.

13. Ogbirima ghan ilọ osooromhi aloor phọ aZizọs itughemhị iyira eeghe?

¹³ AZizọs r’osooromhi aloor aphamanạm ni ephoghom dị eeleeny ilọ aloor odị. Kụ odị agbi bọ oru isiẹn ade phọ, aZizọs aḍighi ni ibadị araraạr r’aZihova epẹ k’akẹ. Esi aZizọs kụ edị olhẹm “bọ oomo araraạr phọ edi bọ k’akẹ r’isiẹn ade phọ.” (Kọl. 1:16) Mem mọ oḍiinye bọ nyodị muụm mọ, aZizọs dị iikia i/lo arue ni aatughiạn oomo phọ araraạr phọ odị aḍighiyogh bọ mem mọ odị arọl bọ r’odẹ phọ odị. (Mat. 3:16; Jọn 17:5) Kuolọ olhegheri iyaạr phọ odị opọ phọ o/kọm idị aZizọs amhiigh ophoophe aloor. R’amem r’amem aZizọs o/ḍighi idị awe komiịn nyodị idiphọ oye dị apu bunhọn. Odị aḅenhị bumatuạn phọ odị mọ odị o/ru siẹn ade phọ “mọ okumu ongọ nyinọ, aru okumu ongọ awe r’osighẹ aghuḍum mọ odị otanyanạm aḍita.” (Mat. 20:28) R’osooromhi aloor odị aḅẹm mọ odị k/atue aḍighi r’eniin iyaạr ilọ iitughiạn odị. (Jọn 5:19) P’eeghe emạ eḍeenhaan osooromhi aloor dị aZizọs uphighinaan iyira!

14. AZizọs utughemhị iyira eeghe ilọ omoọgh ephoghom dị eeleeny ilọ asiloor phọ ayira?

¹⁴ AZizọs atughemhị bumatuạn phọ odị ilọ omhoọgh ephoghom dị eeleeny ilọ asiloor phọ abidị. Eniin amem, aZizọs akparamhị ni bidị mọ: “Enaạn ekạr ri elegheri onhụ asilaạl dị edi rumhụ anyina.” (Mat. 10:30) Ikpo onhụ phọ ipẹ phọ ekạr kụ eḍighi ilọ iidereghị, eḍighi iyaạr dị yira u/moọgh egey ephoghom ilọ asiloor phọ ayira. Iphẹn phọ remạ ghan mọ Odẹ k’akẹ phọ ayira akạr kụ amoọgh ogbolomaam ayira—mọ yira omạn ni maạr ghisigh odị. Eḍighi iyaạr dị aZihova amheera mọ yira ooḅereghị nyodị kụ aḅilhẹ umhiịn iyira idiphọ awe dị okpẹ orọl k’agee-pọ siphẹ omhoom aḅirinhi phọ, pọ okạr agey yira omạn ni maạr.

15. (a) Eeghe ephoghom dị eeleeny kụ edị aWatchtower aromha mọ yira omhoọgh? (b) Idiphọ oḍeenhaan bọ siphẹ afoto opoḍi phọ 24, yira ootughiạn ghan iboom ilọ asiloor ayira eeghe aḍisẹph kụ edị yira ko/toph?

¹⁵ Esi 15 asiạ epẹ omhạn, aWatchtower aromha mọ yira omhoọgh ephoghom dị eeleeny ilọ asiloor ayira, aḅẹm mọ: “Yira ku/loghoma iboom siloor ayira dị tutụ yira komiigh ophoophe aloor, ḅilhẹ mọ ku/kị ḍierị phọ agạ phọ, olhoghoma ghan mọ yira u/mạn maạr bịn oḅonyonhu ozuan. Kuolọ, ewạ mọ yira omhoọgh ephoghom dị eeleeny ilọ asiloor phọ ayira, olhọgh elhegh inyaạm mọ ḅilhẹ r’asidugh phọ ayira. Oniin onyọ umoranhi aḅẹm mọ: Mị kụ ko/lhom oḍighinhom ikarạph; ḅilhẹ mị ku/nighẹ upu oomo awe. Mị amhoọgh ni gạ dị mị raḍighi agey r’agạ dị mị asughanham, idiphọ abunhọn phọ awe phọ.’ ”c Nạ amiịn ni suọ phọ odi bọ omhoọgh ephoghom dị eeleeny ilọ asiloor phọ ayira?

16. Uḍighi ika kụ aZihova rungọ ghan bọ iyira oromha dị aḍighi olọ osụ olhoghi?

¹⁶ Dị eego esi ikpo onhụ phọ odị, aZihova rungọ ghan iyira oromha osụ olhoghi. Odị uphomhoghiạn iyira, kụ rawạ mọ yira omhoọgh oḅaạl olhoghi. (Isa. 48:17, 18) Osopha dị anighẹ apeleghiom—dị katue ungọ iyira ogey oḅaạl olhoghi—pọ osopha oghị aghisigh oḍighi ghan atorobọ iyaạr dị keḍighi idị olhoghi aZihova k’aḅaạl. Yira oḍighi iduọn phọ, pọ yira kokpetenhaan ni ibadị iiḅaghamhị phọ awe phọ abuphẹ u/moọgh bọ ephoghom dị eeleeny ilọ ikpoki, oḍighi obobọ asiloor phọ abidị romhoọgh ghan bọ. Eḍighi ni idị torobọ onyọ ayira kasopha oḍeenhaan osụ olhoghi esi oghị aghisigh oḍighi idị olhoghi aZihova k’aḅaạl!—Prov. 23:15.