Iiḍighi Iiḍaạny Phọ AZizọs Itughemhị Iyira Eeghe?

 1. Kaạph ipẹ emite bọ mem mọ aZizọs aḍighi bọ iḅẹl iiḍaạny phọ odị.

GBIOM olhoghi ipẹ erọl bọ eekunha alhạ phọ 29 C.E. mem mọ aZizọs amhiigh bọ rukumuan phọ odị. Umhạgh Zizọs r’onhiin odị, Meri, r’abunhọn abumatuạn odị oghị apinien epẹ Kena, esiinyọm aNazarẹt emhạ phọ aZizọs. Kụ idiphọ oyaghirị eghunotu phọ, eeni aMeri alhọgh ni ḍighaạgh omhiịn mọ omaạr ri opogh ruuruen phọ. Kuolọ iyaạr imite ni siphẹ apinien phọ dị misiphe umugholoor eghunotu phọ, ekạr ekpaariọm omhoom olom r’anhịr phọ—amiim mọ amhunheen ni.b Eeni awe phọ oru bọ upu ni onhụ abạl phọ bidị ootughiạn bọ. Kụ aMeri aagborion aghị aḅenhị oọny phọ odị mọ: “Amiim o/sugha mun.” (Jọn 2:1-3) Eeghe kụ edị aZizọs aḍighi? Odị aḍighi iyaạr dị awe olhoghi u/seere—reten iiḍaạny odị akiton ni muụm atenhe “mugey amiim.”—Jọn 2:9, 10.

2-3. (a) Eeghe iiḍaạny kụ edị aZizọs aḍighi ghan bọ? (b) Kụ eeghe asuọ kụ edị yira komoọgh esi ooḅeghiọn iiḍaạny phọ ipẹ phọ?

² AZizọs aghị ni ghisigh aḍighi inhọn iiḍaạny mem mọ odị arọl bọ siẹn ade phọ.c Iiḍaạny phọ odị ingọ ni suọ ibadị oonịr awe. Esi omaạm, iyạl iiḍaạny odị bịn—apheremhị ni eḍien 5,000 ilhephiri anmụny ḅilhẹ r’abunhọn 4,000 ilhephiri anmụny—mughumọ ugbiom aani ni nmariịr phọ r’ibạm anmụny phọ orọl aani bọ obọ onhụ abạl awe phọ mupel li 27,000. (Mat. 14:15-21; 15:32-38) Kụ simem mọ iphẹn phọ, aZizọs aḅilẹ ni aakonhom ibadị awe dị u/moon. (Mat. 14:14; 15:30, 31) Gbiom olhoghi odọ ibo phọ aḍita phọ aZizọs angọ bọ eḍien phọ aḅilhẹ aakonhom eten iiḍaạny omhoọgh bọ!

³ Iiḍaạny phọ aZizọs itughemhị ni iyira ibadị araraạr rodon. Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kotuughạ idị iiḍaạny phọ aZizọs ketue ekparamhị omheeraam mọ ayira. Kụ yira oḅilhẹ ooḅeghiọn idị yira kotue otuughaạny osooromhi aloor phọ ḅilhẹ r’igbiririph phọ aZizọs eganana bọ siphẹ iiḍaạny phọ odị.

 4. Iiḍaạny phọ aZizọs itughemhị iyira ilọ anhiạn dị ketue ni ekparamhị omheeraam mọ ayira?

⁴ Iiḍaạny phọ aZizọs itughemhị iyira raraạr dị ketue ekparamhị omheeraam mọ ayira ilọ aZizọs ḅilhẹ r’Odẹ phọ odị. Loor esi dị aZihova kụ angọ ghan bọ nyodị iikpọ oḍighi iiḍaạny phọ. Iiḍighi 10:38 iḅenhị iyira mọ: “Enaạn esighẹ bọ UwaIoor Iigbia phọ r’inyaạm engọ [Zizọs] oIọ aNazerẹt phọ. Odị aḍuạ ghan ni emạ agbạ emạ aḍighi yogh iiḅi r’ookonom oomo phọ abuphẹ eru eeḅaghamị ghan bọ. Enaạn iroIonaạn ni nyodị.” Ka/bulha mọ, aZizọs aaghironhaan ni iitughiạn phọ ḅilhẹ r’olhoghoma Odẹ phọ odị esi ikpo onhụ, iḍighinhom araraạr ḅilhẹ r’iiḍaạny phọ odị. (Jọn 14:9) Ooḅeghiọn iraạr araraạr dị iiḍaạny phọ aZizọs itughemhị iyira.

 5. Eeghe kụ inyu ghan bọ Zizọs oḍighi iiḍaạny? (Matiu 20:30-34)

⁵ Eḅẹl phọ, aZihova r’aZizọs okạr kụ uphomhoghiạn iyira. Mem mọ odị arọl bọ siẹn ade phọ, aZizọs aḍeenhaan ni egbogh ephomhoghiạn phọ odị amhoọgh bọ aru esi awe, esi osighẹ iikpọ phọ odị olhoghonhaạn aḍighaạgh we dị romiinhọm. Ḍinhiin aḍio, iyạl awe ikpom ariḍien ulhọm ni nyodị olhoghonhaạn aḍighaạgh. (Bạl Matiu 20:30-34.) Lọgh elhegh mọ aZizọs “amoọgh igbiririph esi abidị” kụ aghị ghisigh aakonhom bidị. Igbiririph phọ iphẹn phọ, eḍighi bọ enhọn eten oḍeenhaan ephomhoghiạn kụ inyu bọ kẹn Zizọs ongọ eḍien we dị okoọny rasiph r’oḅilhẹ ookonhom awe ezẹgh okụ ufe phọ. (Mat. 15:32; Mạk 1:41) Yira kotue ni okuphom owol mọ aZihova aḍighi bọ Enhaạn “igbiririph” phọ r’Oọny phọ odị okạr uphomhoghiạn iyira, kụ bidị rologhoma ghan ni eephinha mem dị yira romiinhọm. (Luk 1:78; 1 Pit. 5:7) P’eeghe idị bidị ophogh rokiọm ghisigh osiemhi eekunha oomo imhinhimhiịn omhạr awe!

 6. Eeghe iikpọ kụ edị Enhaạn angọ Zizọs?

⁶ Omhunhenhiom iyạl, Enhaạn mangọ Zizọs iikpọ osiemhi eekunha oomo iiḅaghamhị omhạr awe. Iiḍaạny phọ aZizọs iḍeenhaan mọ odị katue ni asiemhi eekunha oomo iiḅaghamhị phọ yira ko/tue bọ osiemhi eekunha. Esi omaạm, odị amoọgh ni iikpọ ophẹl ayira osighẹ esi ikarạph phọ yira olhe bọ erua phọ, rekọm ghan bọ iiḅaghamhị kengọ omhạr awe emhiigh e/moon kụ esi ḍuugh. (Mat. 9:1-6; Rom. 5:12, 18, 19) Iiḍaạny phọ odị iḍeenhaan mọ odị katue ni aakonhom “torobọ odọ” e/moon aḅilhẹ aḅerion buphẹ momhuughu bọ. (Mat. 4:23; Jọn 11:43, 44) Ḅilhẹ kẹn, odị amoọgh ni iikpọ ophamhaghạn ogbogh oolhogh r’okpạr opu ikarạph aruwaloor. (Mạk 4:37-39; Luk 8:2) Eḍighi ni iyaạr okparamhị olhegheri mọ ophọn kụ odọ iikpọ dị aZihova aḅọgh alhọgh ḍighaạgh Oọny phọ odị!

7-8. (a) Iiḍaạny phọ aZizọs ingọ iyira eeghe okuphom owol? (b) Eeghe iiḍaạny kụ edị nạ aphogh rakiọm ghisigh omhiịn isiphẹ omhoom aḅirinhi phọ?

⁷ Omhunhenhiom iraạr, yira kotue ni okuphom owol mọ aḍisẹph kirokirọ phọ yira kokelhọm bọ eeḍiạn Omhạr phọ ketu ni inẹ. Iiḍaạny phọ aZizọs aḍighi bọ mem mọ odị arọl bọ siẹn ade phọ iḍeenhaan mọ odị kaḍighi ni idị epu pạ mem dị orolhomhị nyodị agadạ idiphọ Uw-emhạ siphẹ Omhạr phọ Enhaạn. Gbiom olhoghi raraạr dị yira kokelhọm eeḍiạn itooghị phọ aKraist. Yira kokelhọm ogey omhoon-aloor, loor esi dị odị kasiemhi eekunha oomo areezẹgh r’araghạ. (Isa. 33:24; 35:5, 6; Ogan. 21:3, 4) Okoọny ka/tọl mun, ḅilhẹ olhẹm mọ k/akọm mun imhinhimhiịn ungọ iyira. (Isa. 25:6; Mạk 4:41) Keḍighi ni kẹn iyaạr ibo omhiịn abuọ ephomhoghiạn phọ ayira, koḅerion bọ “pạ ariiḍi phọ.” (Jọn 5:28, 29) Ighẹn iiḍaạny kụ edị nạ akạr aphogh rakiọm ghisigh omhiịn isiphẹ omhoom aḅirinhi phọ?

⁸ Siphẹ iiḍaạny phọ odị, aZizọs aḍeenhaan ghan ni osooromhi aloor r’igbiririph—raagharạ dị ewạ mọ yira otuughaạny aani. Ooḅeghiọn iyạl areḍeenhaan, omhiighom ipẹ emite bọ siphẹ apinien phọ epẹ Kena.

 9. Eeghe kụ edị aZizọs aḍighi siphẹ apinien phọ? (Jọn 2:6-10)

⁹ Bạl Jọn 2:6-10. Mem mọ amiim mọ amhinheen bọ siphẹ apinien phọ, ikpaariọm Zizọs oḍighi iyaạr omiteom. Imiịn i/lo kẹn dị eḅẹm mọ aZizọs kasighẹ muụm atenhe miim. Kuolọ gbiom olhoghi idị ketọl eḍighi iyaạr dị amiim amhinheen pinien anạ. AZizọs amhoọgh ni igbiririph aghị esi eghunotu phọ, ekạr ekpaariọm olom mọ r’anhịr phọ, kụ odị o/wạ mọ ipẹ phọ ekọm roofolha engọ bidị. Esi iduọn phọ, odị aghị ni ghisigh aḍighi iiḍaạny phọ oghaạph bọ oghol epẹ emhiighom mọ. Odị asighẹ muụm dị ramạn 390 alita (103 agalon)—atenhe mugey amiim. Kụ eeni odị atuạn dị kosighẹ miim mọ oḍighinhom enhọn amem obobọ dị olom r’anhịr phọ kobool omoọgh ikpoki oḍighinhom inhọn araraạr kụ amiteom bọ muboom amiim mọ amuphẹ phọ. Dị iikia i/lo, olom r’anhịr phọ ukạr kụ osereghiạn ipẹ aZizọs aḍighi bọ!

10. Eeghe kụ iniin ikpanhạ araraạr ituughạ dị edi Jọn emhụ phọ 2? (Miịn kẹn afoto phọ.)

¹⁰ Oḅilhẹ okiririom ophogh inhọn araraạr ituughạ dị edi Jọn emhụ phọ 2. Nạ ulhọgh ni elhegh mọ aZizọs kụ o/sanyạn muụm mọ roko phọ? Kparipẹ r’oḍeenhaan aloor odị, odị arom ghụn bunhọn awe osanyạn amuụm mọ roko phọ. (Siikpịgh phọ 6, 7) Mem mọ aZizọs atenhe bọ muụm mọ miim, odị kụ o/sighẹ miim mọ oghị ongọ otolhọm agadạ apinien phọ, kparipẹ ghụn odị arom bunhọn awe. (Ekpịgh phọ 8) AZizọs o/sighẹ kẹn miim mọ kụ aḍeenhaan ḍita phọ kụ aabaga mọ, ‘Iporonọ amiim dị mị aḍighi, ipughọl!’

11. Eeghe kụ edị yira otuughạ esi iiḍaạny phọ aZizọs?

¹¹ Eeghe kụ edị yira kotue otuughạ esi iiḍaạny phọ aZizọs atenhe bọ muụm miim? Yira otuughạ ilọ osooromhi ghan aloor. AZizọs oo/baga ilọ iiḍaạny phọ odị; okạr oghaạph, r’amem r’amem odị oo/baga ghan ilọ araraạr dị odị aḍighi. Kparipẹ ghụn, r’osooromhi aloor odị asighẹ ghan rughuenhian phọ angọ Odẹ phọ odị. (Jọn 5:19, 30; 8:28) Eḍighi maạr dị yira osooromhi loor idiphọ aZizọs, yira koo/baga ghan ilọ araraạr dị yira moḍighi. Kuu/baga esi araraạr dị yira moḍighi siẹn ookpomhoghan phọ aZihova, oobaga ghụn esi emạ eepoogh phọ yira omhoọgh bọ okumu ookiạ Enhaạn phọ ayira. (Jer. 9:23, 24) Ongọ aZihova eghuan phọ esi bọ nyodị. Loor esi dị, egey iyaạr i/lo dị yira moḍighi ghan dị odị kụ u/lọgh ḍighaạgh.—1 Kọr. 1:26-31.

12. Eghẹn kụ enhọn eten dị yira kotue otuughaạny osooromhi aloor phọ aZizọs? Kaạph amaaniọm.

¹² Ooḅeghiọn enhọn eten dị yira kotue otuughaạny osooromhi aloor phọ aZizọs. Gbiom olhoghi iphẹn phọ: Oniin okumor oye ookpomhoghan alhọgh ni muboom amem olhoghonhaạn aḍighaạgh oniin oḍoọgh dị aḍighi oniin odị raloghonhaạn ghan ḍighaạgh ikumor awe phọ ookolhobian oḅẹl oghaạph ogbo odị. Kụ ipẹ phọ iḍighi ni idị onyọ oḍoọgh umor phọ angọ omạ oghaạph okparamhị, dị ookpomhoghan phọ okạr oghelhọm. Kụ ituughạ phọ remhinheen kụ oye aghị ateẹny okumor oye ookpomhoghan phọ kụ aḅẹm mọ: ‘Oghaạph phọ Opeẹr angọ bọ akạr kụ adụgh iikiạ, nạ umhiịn aani ika?’ Kewạ mọ okumor oye phọ aghaạph mọ: ‘Ii, mị ulhọgh ni muboom amem olhoghonhaạn odị ḍighaạgh, obobọ r’osooromhi aloor kewạ mọ odị aḅẹm mọ: ‘Ii, odị akạr aḍighi agey. Mị akạr raabagaam nyodị? Mem dị yira osooromhi loor, yira ko/wạ ghan oḅenhị yogh awe raraạr dị yira oḍighi, loor esi dị yira ro/wạ ghan ḍisẹph abidị. Kparipẹ ghụn yira romoọgh ghan ogbaanyạn olhegheri mọ aZihova amiịn ni kụ aḅilhẹ asereghiạn ipẹ yira oḍighi bọ. (Poghom Matiu 6:2-4; Hib. 13:16) Okạr agey, reḅaạl ghan ni olhoghi aZihova mem dị yira osooromhi loor idiphọ aZizọs.—1 Pit. 5:6.

13. Eeghe kụ edị aZizọs amhiịn mem mọ odị atuman bọ onhụ aḍibuo emhạ phọ aNen, kụ eeghe kụ edị odị aḍighi? (Luk 7:11-15)

¹³ Bạl Luk 7:11-15. Gbiom olhoghi enhọn iyaạr dị emite ogbo arukumuan phọ aZizọs siẹn ade phọ. Odị aghị epẹ aNen, emhạ aGalili dị i/kelhạn Shunem, ekpisi phọ oyil phọ Ilaisa aḅeton bọ oọny anhịr phọ esi 900 asiạ epẹ omhạn. (2 Ki. 4:32-37) AZizọs ratuman bọ onhụ aḍibuo emhạ phọ, kụ aazuanhaan oye dị orool rokị oḍi. Ikạr kụ eḍighi iyaạr igbiririph omhiịn ekpukelhe anhịr—dị ramoghi ḍuugh ogina oọny odị. Kuolọ ogina onhiin phọ bịn kụ o/lhọ; aḍita abuọ emhạ phọ udạph ni nyodị. Kụ aZizọs amheremhị ḍita phọ kụ aḍighinhaan ekpukelhe anhịr phọ iyaạr dị awe u/seere olhoghi—odị aḅeton oọny phọ odị! Ophọn kụ oḅẹl esi iraạr amem mọ aBaibul phọ aḅẹm bọ mọ aZizọs aḅeton oye dị mamhugh.

14. Eeghe imạ araraạr ituughạ kụ edi Luk emhụ phọ 7? (Miịn kẹn afoto phọ.)

¹⁴ Ooḅeghiọn raraạr ituughạ dị edi Luk emhụ phọ 7. Esi phọ eḅẹm mọ mem mọ aZizọs “amiịn bọ anịr phọ” kụ “amoọgh igbiririph” aghị esi odị. (Ekpịgh phọ 13) Eeni aZizọs—amhiịn iduọn anhịr phọ amhoghi bọ radạph we phọ rokị bọ oḍi oọny phọ odị—kụ amhoọgh bọ igbiririph aghị esi odị. AZizọs o/lhoghoma igbiririph oghị esi anhịr phọ bịn; odị aḍighi ni aḍeenhaan igbiririph phọ odị amhoọgh bọ. Dị iikia i/lo, odị aḅaanhaạn anhịr phọ reḍọgh dị eyoghoyoghọ, kụ aḅẹm mọ: “Ka/moghi mun wo.” Kụ aghị ghisigh aḍighi iyaạr amiteom. Odị angọ ghuḍum oọny anhịr phọ, kụ “aḅọgh nyodị angọ onhiin phọ.”—Siikpịgh phọ 14, 15.

15. Eeghe kụ edị yira otuughạ esi iiḍaạny phọ aZizọs?

¹⁵ Iiḍaạny phọ aZizọs aḅeton bọ oọny ekpukelhe anhịr phọ itughemhị iyira eeghe? Yira otuughạ ilọ oḍeenhaan ghan igbiririph we dị oroph we ephomhoghiạn abidị esi aḍuugh. Ii, yira ko/tue oḅerion buphẹ momhuughu bọ esi aḍuugh idiphọ aZizọs. Kuolọ idiphọ aZizọs, araraạr phọ yira omhiịn bọ ketue ni inyu iyira omhoọgh igbiririph. Yira kotue ni okị ghisigh oḍeenhaan bidị igbiririph esi oghaạph ghan oḅilhẹ oḍighi raraạr dị keloghonhaạn ḍighaạgh eḅilhẹ eedereghị buphẹ oroph bọ oye ephomhoghiạn abidị esi aḍuugh.d (Prov. 17:17; 2 Kọr. 1:3, 4; 1 Pit. 3:8) Iphurukpu araraạr dị yira oḍighi ketue ni eedereghị bunhọn.

16. Odaphạn afoto phọ eeghe kụ edị yira otuughạ esi ipẹ emitenhaan bọ onhiin phọ aroph bọ onyanhị odị esi aḍuugh?

¹⁶ Ooḅeghiọn idị emitenhaan oye. Siạ epẹ omhạn, mem dị romoọr suọr epẹ otu ituughạ, onyọ umaranhi alhọgh ni elhegh onhiin dị ramoghi. Aḍuọr phọ ighaạph eghol oḍuom olhoghi oḅetenhu esi aḍuugh phọ, kụ ke/bia onhiin phọ opọ phọ aroph bọ oḍoọgh onyanhị odị esi aḍuugh. Onyọ umaranhi phọ rootughiạn bọ ilọ iphẹn phọ, kụ aagboronhom aghị ateẹny onhiin phọ ramoghi bọ kụ akọm nyodị tutụ omhoọr ḍuọr phọ omhạn. Onyebel roten, kụ onhiin phọ ophọn phọ aḅẹm mọ: “Mị ukạr kụ alhoghoma ephomhoghiạn abumor r’abumaranhi phọ.” Olhoghi odị aḅaạl li idiphọ odị aghị bọ ituughạ ḍio phọ aḍiphẹ phọ. Kụ odị alhoghọm mọ: “Isiphẹ aKindọm Họl phọ, kụ edị yira kotue omoọgh olhoghonhaạn aḍighaạgh phọ yira omhoghi bọ.” Yira kotue ni okuphom owol mọ aZihova alọgh ni elhegh aḅilhẹ asereghiạn ibạm araraạr phọ yira roḍighi ghan bọ oḍeenhaan igbiririph buphẹ moroph bọ oye ephomhoghiạn abidị esi aḍuugh, kụ omhoọgh bọ “mukum olhoghi phọ.”—Ps. 34:18.

17. Yira motuughạ eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?

¹⁷ Otuughạ ilọ iiḍaạny phọ aZizọs kekạr kụ ikparamhị iyira. Iiḍaạny phọ odị itughemhị iyira mọ aZihova r’aZizọs okạr kụ uphomhoghiạn iyira, kụ mọ aZizọs amoọgh ni iikpọ osiemhi eekunha iiḅaghamhị omhạr awe, ḅilhẹ yira kotue ni okuphom owol mọ oomo phọ aruguanhaan phọ yira rokori bọ epẹ ghisigh eeḍiạn itooghị Omhạr phọ kemunughan ni. Mem dị yira rooḅeghiọn ilọ iiḍaạny phọ iphẹn phọ, yira kotue ni ootughiạn reten dị yira kotuughaạny iiḍaạny phọ aZizọs. Eeni nạ atue ni aloghọm siphẹ edeọm ituughạ phọ anạ obobọ siphẹ iiseeny eghunotu phọ anyinha ekpịgh dị egbon iiḍaạny phọ aZizọs. Pogh raraạr dị nạ katue atuughạ ḅilhẹ r’idị nạ katue atughemhị bunhọn awe. Dị iikia i/lo, nạ kakạr kụ akelhọm omhoọgh idọ araghaạph phọ iphẹn phọ r’abunhọn.—Rom. 1:11, 12.

18. Yira kooḅeghiọn eeghe emhuoghaạph phọ etum bọ siẹn?

¹⁸ Mem mọ rekpụl bọ dị odị kamạn rukumuan phọ odị, kụ edị aZizọs aḍighi bọ omhunhenhiom iraạr iiḍaạny phọ odị aḅeton bọ oye dị mamhugh. Kuolọ ophọn phọ agbatanhaạn ni—ophọn phọ aḍighi ogbogh oyaghirị odị, kụ odị aḍighi iiḍaạny phọ iphẹn phọ eten dị egbatanhaạn. Eeghe kụ edị iiḍaạny phọ ipẹ phọ itughemhị iyira? Kụ ika kụ edị yira kotue okparamhị omheeraam mọ ayira esi oḍuom olhoghi oḅetenhu esi aḍuugh phọ? Emhuoghaạph phọ etum bọ siẹn kụ keeḅeghiọn sipuru phọ iphẹn phọ.