Nạ Katue Ni Akuphom Owol Olhoghonhaạn Aḍighaạgh AZihova Mem Iiḅaghamhị

1-2. (a) Ika kụ edị adọl abuọ aJu phọ origheel bọ Jeruselem eghịgh ḍiạ ayira rodon? (b) Ighẹn asidọl kụ edị abuọ aJu phọ osoman? (Miịn igbe phọ “Siḍio phọ AHaggai, Zechariah, R’Ezra.”)

NẠ RAAḄAGHAMHIẠN ghan ni loor eeni amem ilọ aghisigh phọ? Eeni nạ oḍighi o/mhoọgh mun kụ nạ raaḅaghamiạn loor ipẹ nạ kapogh bọ eghunotu phọ anạ. Loor iiḅaghamhị dị edi eelhe phọ, igbiphoghọm, obobọ isophoghom ilọ oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ, nạ atue ni amoọgh ogbolhomaam ilọ ipẹ nạ kakoph bọ eghunotu phọ anạ. Nạ asoman ni iniin asidọl phọ iphẹn phọ ḍughụm? Eḍighi idiphọ, pọ kekparamhị ni nyinhạ ooḅeghiọn ipẹ aZihova alhoghonhaạn bọ ḍighaạgh we phọ Izrạl mem mọ bidị osoman bọ idọ iiḅaghamhị phọ iphẹn phọ.

² Abuọ aJu phọ omharaghị bọ epẹ Babilọn umhoghi ni omheeraam dị akpạr orue owilhẹ imạ asidọl abidị epẹ Babilọn kụ ogheel eelhe dị bidị u/kạr ulegheri. Mem mọ bidị osi bọ, i/bia bịn bidị omhiigh osoman aḍikparamhinheẹn loor ekuom ikpoki, iiḅaghamhị imirighan itooghị, ḅilhẹ r’isophoghom. Iphẹn phọ iḍighi idị ekparanhaạn buniin ogbon oḍighi olhọgh otu iiḅereghị phọ aZihova. Esi iduọn phọ, aZihova amạ ni riil phọ odị Haggai r’aZechariah lhạ phọ 520 B.C.E., oghị oosạ oophugh awe phọ. (Hag. 1:1; Zech. 1:1) Iduọn yira komiịn bọ, oḍighi ariil phọ abuẹn phọ amhoọgh ni ekol. Kuolọ rekị bọ omhạn 50 asiạ, bịn eḅilhẹ emhoghi okparamhị abidị. Kụ Ezra, ophelhegbe ogeeghiạ Olhogh phọ, aḍuạ Babilọn aru Jeruselem okparamhị awe phọ Enhaạn dị bidị kokị ghisigh osighẹ iiseeny phọ aZihova oḍighi eḅẹl.—Ezra 7:1, 6.

 3. Eeghe asipuru kụ edị yira kooḅeghiọn? (Proverbs 22:19)

³ Idiphọ imiịn phọ aHaggai r’aZechariah elhoghonhaạn bọ ḍighaạgh we phọ Enhaạn oghị aghisigh oḍuom olhoghi aZihova mem isophoghom, imiịn phọ ipẹ phọ ketue kẹn ni ekparamhị aani oḍuomolhoghi phọ ayira esi aZihova etigheri odọ iiḅaghamhị dị yira osoman. (Bạl Proverbs 22:19.) Siẹn yira kooḅeghiọn bọ dom mọ Enhaạn aHaggai r’aZechariah ogbeelhom bọ ḅilhẹ r’eḍeenhaan phọ Ezra, yira kopanyanhaạn sipuru phọ iphẹn: Ika kụ idị iiḅaghamhị dị bidị u/seere olhoghi etir buọ aJu phọ oḅula bọ siphẹ ade phọ abidị? Uḍighi ika kụ ewạ bọ ni dị yira kokiọm ghisigh ogbon oḍighi ogbi phọ Enhaạn mem dị adọl phọ kụ ekpạr ri? Kụ ika kụ idị yira kobughẹ oḍuomolhoghi phọ ayira esi aZihova simem iiḅaghamhị?

4-5. Ighẹn kụ iniin araraạr phọ eeni ekọm bọ idị oophugh abuọ aJu phọ aḍim bọ olhọgh otu iiḅereghị phọ?

⁴ Mem mọ abuọ aJu phọ osi bọ Jeruselem, bidị umhoọgh ni ibadị araraạr oḍighi. Bidị uugborion ni olhọgh ekpạn phọ aZihova kụ oḅilhẹ ophighi otu iiḅereghị phọ. (Ezra 3:1-3, 10) Kuolọ oophugh phọ abidị aḍim ni. Eeghe kụ iḍighi? Etigheri olhọgh otu iiḅereghị phọ, iwạ mọ bidị olhoghoḍị aani ruutu ilọ abidị, omhoọgh iizo, ḅilhẹ ongọ eḍien rughunotu abidị. (Ezra 2:68, 70) Oḅarạm isiẹn, bidị usoman ni isophoghom ḍighaạgh amulhọgh ḍien phọ abidị owạ ghan bọ okikima otu iiḅereghị phọ rolọgh bọ.—Ezra 4:1-5.

⁵ Iiḅaghamhị ikpoki r’iiḅaghamhị dị erọl eelhe phọ itir kẹn ni buọ aJu phọ oḅula bọ siphẹ ade phọ abidị. Usighẹ eelhe phọ abidị oḅarạm itooghị abuọ aPersia. Mem mọ Uw-emhạ phọ aPersia Cyrus amhugh bọ lhạ phọ 530 B.C.E., aCambyses kụ asighẹ esi odị. ACambyses anyạ ni ozuom eghạm Ijipt. Mem mọ bidị rokị bọ ozuom Ijipt, awe eghạm mọ aCambyses eeni ubonyị ni riiḍien, muụm, ḅilhẹ r’ariisi omhinhạ we phọ Izrạl, dị ekọm idị aḍikparamhinheẹn phọ abidị ebụgh. Mem mọ Darius I, asighẹ bọ esi aCambyses kụ amhiigh bọ otooghị, iiḅaghamhị idiphọ igbagharạn dị ekọm iiḅaghamhị engọ eelhe phọ imuza ni kẹn. Iikia i/lo, iiḅaghamhị phọ iphẹn phọ ikọm ni idị ibadị abuọ aJu phọ origheel bọ ooḅaghamhiạn loor ilọ ipẹ bidị kongọ bọ eḍien eghunotu abidị. Ḅilhẹ kẹn, loor iduọn iiḅaghamhị dị bidị u/seere olhoghi emite bọ, abuniin abuọ aJu phọ uutughiạn mọ amem mọ amuphẹ phọ i/kpẹ olhọgh otu iiḅereghị phọ aZihova.—Hag. 1:2.

 6. Odaphạn Zechariah 4:6, 7, ighẹn inhọn iiḅaghamhị kụ edị abuọ aJu phọ osoman, kụ eeghe okuphom owol kụ edị aZechariah angọ bidị?

⁶ Bạl Zechariah 4:6, 7. Etigheri iiḅaghamhị ikpoki ḅilhẹ r’iiḅaghamhị dị erọl eelhe phọ, abuọ aJu phọ usoman kẹn igbiphoghọm. Lhạ phọ 522 B.C.E., abumulhọgh ḍien phọ abidị umhoọgh ni ekol bịn ongọ itọ mọ ku/lọgh mun otu iiḅereghị phọ aZihova. Kuolọ aZechariah angọ ni okuphom owol Ju phọ mọ aZihova kasighẹ iikpọ uwaloor iigbia phọ Odị asigheọgh torobọ iyaạr dị rekikima oḍighi olhọgh otu iiḅereghị phọ. Lhạ phọ 520 B.C.E., Uw-emhạ phọ Darius agbuurogh ni itọ phọ esophoghom bọ oḍighi olhọgh otu iiḅereghị phọ, kụ aḅilhẹ angọ kẹn ikpoki ḅilhẹ r’itọ mọ abunhọn abuọ itooghị phọ obakị aani oḍighi phọ.—Ezra 6:1, 6-10.

 7. Mem mọ abuọ aJu phọ oḅula bọ dọl arebenhẹ phọ osighẹ bọ oḍighi olhọgh otu iiḅereghị phọ oḍighi eḅẹl, eeghe aḍisẹph kirokirọ kụ edị bidị omhoọgh?

⁷ Dị eego esi aHaggai r’aZechariah, aZihova aguanhaan we phọ odị m’onọ kabakị ni bidị eḍighi maạr dị bidị osighẹ oḍighi olhọgh otu iiḅereghị phọ oḍighi eḅẹl. (Hag. 1:8, 13, 14; Zech. 1:3, 16) Mem mọ ariil phọ abuẹn phọ okparamhị bọ bidị, abuọ aJu phọ oḅula bọ dọl arebenhẹ phọ uḅilhẹ ni omhiigh olhọgh otu iiḅereghị phọ lhạ phọ 520 B.C.E. kụ omhạn esi asiạ dị rekị ni omhạn oogh asiạ. Loor esi iduọn abuọ aJu phọ osighẹ bọ oḍighi olhọgh otu phọ oḍighi eḅẹl etigheri iiḅaghamhị dị bidị u/seere olhoghi, aZihova abakị ni bidị eten iphulhupul r’eten aruwaloor. Kụ eḍighi idị bidị okumu aZihova r’ibo.—Ezra 6:14-16, 22.

 8. Ika kụ edị ikpo onhụ phọ aHaggai 2:4 kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh ogbon oḍighi ghan ogbi phọ Enhaạn? (Miịn kẹn igẹ dị edi ude.)

⁸ Idiphọ igbogh iiḅaghamhị phọ metuman bọ siẹn, yira omiịn ni mọ ekạr kụ emoghi nyiidiphọ odạph itọ oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ. (Mạk 13:10) Etue ni ikparanhaạn iyira ogbon oḍighi iphelhegbeel phọ eḍighi maạr dị yira omheel ekulhom obobọ osoman isophoghom ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ. Eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh osighẹ Omhạr phọ oḍighi eḅẹl? Okuphom owol mọ “aZihova opọ asita araaghạm mọ”b odi ni agạ ayira. Odị kubakị ni iyira lọ yira oghị ghisigh oḍighi Omhạr phọ eḅẹl opuemhi raraạr ilọ ayira. Kụ iḍighi kụ, yira u/moọgh iyaạr otuạn oghiilhaan.—Bạl Haggai 2:4.

9-10. Ika kụ edị oniin olom r’anhịr oru omhiịn mọ ikpo onhụ phọ aZizọs edi bọ Matiu 6:33 mọ inẹ ni?

⁹ Ooḅeghiọn eḍeenhaan Oleg r’Irina,c olom r’anhịr dị rokọy eten. Mem dị bidị oḍuạ oghị enhọn ekpisi olhoghonhaạn aḍighaạgh oniin ookpomhoghan, bidị uroph ni oḍighi dị bidị olheom ghan eḍien loor aḍikparamhinheẹn dị erọl eelhe phọ abidị. Esi aḍikpom alhạ bidị u/moọgh oḍighi dị bidị oḍighi obia, kuolọ bidị umhoọgh ghan ni olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova. Kụ eeni amem abumor r’abumaranhi phọ oḅilhẹ obakị bidị. Eeghe kụ ilhoghonhaạn bọ bidị ḍighaạgh okaran adọl phọ bidị osoman bọ? Oleg, aḅonyonhu bọ azuan eḅẹl amem mọ, aḅẹm mọ, “Obughẹ amem mọ ayoor epẹ erugh phọ ilhoghonhaạn iyoor ḍighaạgh ogbon ipẹ emhạn bọ maạr siphẹ aghuḍum mọ ayoor.” Ghalhamọ r’iduọn odị r’anhịr phọ odị rowạ bọ ni oḍighi, bidị oḅạr ri rukumuan epẹ erugh phọ.

¹⁰ Ḍinhiin aḍio dị bidị omite epẹ erugh phọ kụ rotigheel, ogbogh oyaghirị abidị arelhe erelhe dị remạn ni 100 itobi asighẹ iyạl arukuru araraạr olhe r’osạ aruomaan bidị. Oleg aḅẹm mọ: “Ḍio phọ aḍiphẹ phọ, yoor uḅilhẹ olhoghoma ogbolhomaam mọ aZihova ḅilhẹ r’ookpomhoghan phọ omhoọgh bọ oru esi ayoor. Yoor okuphom ni owol mọ r’amem r’amem aZihova ra/bula ghan rebenhẹ phọ odị, ghalhamọ r’amem dị eghịgh mudị oḍuom olhoghi o/lho mun esi adọl phọ abidị.”—Mat. 6:33.

11. Eeghe kụ edị yira kokuphom owol eru maạr dị yira osighẹ oḍighi ogbi phọ Enhaạn kụ oḍighi eḅẹl?

¹¹ AZihova rawạ mọ yira ogbon oḍighi ophẹl asighuḍum mọ. Idiphọ oghaạph bọ siphẹ ekpịgh phọ 7, aHaggai aromha we phọ aZihova mọ bidị oḅilhẹ olhọgh inyaạm oḍighi otu phọ mudị purukụ romiigh olhọgh. AZihova aguanhaan mọ onọ “kasẹph ni bidị,” lọ bidị oḍighi ni iduọn phọ. (Hag. 2:18, 19) Yira kotue kẹn ni okuphom aani owol mọ aZihova kasẹph ni ikuph phọ ayira eḍighi maạr dị yira ogbon oḍighi phọ odị ungọ bọ iyira.

12. Uḍighi ika kụ Ezra r’abuọ aJu phọ oḍuạ bọ Babilọn oghị Jeruselem omhoghi bọ omheeraam dị akpạr?

¹² Lhạ phọ 468 B.C.E., Ezra r’omhunhenhiom iyạl egu abuọ aJu phọ uḍuạ ni Babilọn oghị Jeruselem. Ezra r’abuọ aJu phọ abuẹn phọ umhoghi ni oboom omheeraam orue oḅula aJeruselem. Eten phọ bidị orelhe bọ iḍighi egbagarạ eten, kụ bidị uphạm iboom asigol r’asilva dị osogh ongọ ilọ otu iiḅereghị phọ. Kụ iḍighi kụ aruḅạ otue ni ozuom bidị eten loor araraạr phọ ipẹ phọ. (Ezra 7:12-16; 8:31) Oḅarạm isiphẹ, bidị unhaghạn kẹn mọ aJeruselem bịn o/phọ. Kụ kẹn, awe u/kạr ulo egbogh emhạ phọ, ḅilhẹ iikpe emhạ phọ r’arughuugh aḍibuo emhạ phọ enighẹ oselhemhi. Yira otuughạ eeghe esi Ezra ilọ obughẹ oḍuomolhoghi phọ ayira esi aZihova?

13. Ika kụ edị Ezra akparamhị oḍuomolhoghi phọ odị esi aZihova? (Miịn kẹn igẹ dị edi ude.)

¹³ Ezra mamhiịn ni idị aZihova abakị we phọ Odị mem iiḅaghamhị. Siạ epẹ omhạn, lhạ phọ 484 B.C.E., eeni Ezra arọl li Babilọn mem mọ Uw-emhạ phọ Ahasuerus atọ bọ mọ ozẹ buọ Ju phọ odi bọ oomo ade phọ aPersia. (Esther 3:7, 13-15) Aghuḍum mọ Ezra aḍigh ni esi ooto r’osooromineen! Loor iphẹn rewạ bọ omite, abuọ aJu phọ orọl bọ “siphẹ oomo ariikpịgh areelhe phọ” ukururu ni orọl dọl okoọny, dị iikia i/lo ooḅereghị ghan olhọm iiḅakiọm aZihova. (Esther 4:3) Gbiom olhoghi ipẹ erọl bọ esi Ezra r’abueriphọ abuọ aJu phọ mem mọ eḅilhẹ bọ emheel ephum buphẹ oḅian bọ ozẹ abuọ aJu phọ! (Esther 9:1, 2) Araraạr phọ Ezra akaran bọ mugbagarạ amem mọ amuphẹ phọ eeni iikolhobian ni nyodị ilọ iiḅaghamhị dị retu ghisigh, ḅilhẹ kẹn ekparamhị oḍuomolhoghi phọ odị esi aZihova mọ odị katue ni akoph we phọ Odị.d

14. Eeghe kụ edị oniin onyọ umaranhi atuughạ esi ipẹ aZihova aphogh bọ nyodị mem dị odị asoman ḍikparamhinheẹn?

¹⁴ Mem dị yira omhiịn dị aZihova ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh mem iiḅaghamhị, rekparamhị ghan ni oḍuomolhoghi phọ ayira esi odị. Ooḅeghiọn eḍeenhaan onyọ umaranhi phọ Anastasia, dị odi ghan Eastern Europe. Odị awilhẹ ni oḍighi odị loor orọl adọl asạm. Odị aḅẹm mọ: “Mị ko/rọl ghan dọl dị r’apenị imhị u/lho.” Odị aḅarạm mọ: “Mị uuḅereghị ni aḅenhị aZihova kụ amhiịn idị odị uḍeenhaan imhị ogbolhomaam. Ilo ni ilo ni, kụ mị u/moọgh mun oḍighi, mị kaa/ḅaghamhiạn loor amhị. Eḍighi maạr dị Odẹ k’akẹ phọ amhị ruphogh ni imhị rodon, pọ iḍue odị kuphogh ni imhị.”

15. Eeghe kụ ilhoghonhaạn bọ Ezra ḍighaạgh ophamhanhạm oḍuomolhoghi phọ odị esi aZihova? (Ezra 7:27, 28)

¹⁵ Ezra amhiịn ḍighaạgh phọ aZihova siphẹ aghuḍum mọ odị. Iikia i/lo, ootughiạn amem dị aZihova alhoghonhaạn ḍighaạgh nyodị iḍighi idị Ezra aghiọm ghisigh aḍuom olhoghi aZihova. Ezra aḅẹm mọ, “aḍighaạgh aZihova Enhaạn phọ amhị irọl li r’amhị.” (Bạl Ezra 7:27, 28.) Ezra aḍighinhom ni iniin phọ ikpo onhụ phọ ipẹ phọ odiiny amem siphẹ aḍinyạ aBaibul phọ ogholhom bọ ḍien odị.—Ezra 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

16. Apụr amem kụ edị rekạr ghan k’eegholhaan mọ aZihova rulhoghonhaạn ni iyira ḍighaạgh? (Miịn kẹn afoto phọ.)

¹⁶ AZihova katue ni ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh mem iiḅaghamhị. Esi omaạm, mem dị yira olhọm uw-emhụ oḍighi ayira eepoogh oghị aani ookpomhoghan eephugh obobọ yira olhọm mọ aaḅenhion mem oḍighi phọ ayira ilọ oghị aani ghan ituughạ r’omite epẹ erugh phọ, pọ yira rongọ ghan eepoogh dị aḍighaạgh phọ aZihova kiteẹny aani iyira. Eeni keḍighi ni iikia esi ayira ipẹ araraạr keḅilhẹ bọ ekitonhu. Kụ iphẹn phọ keḍighi idị oḍuomolhoghi phọ ayira esi aZihova kekpạr ghan bịn.

17. Ika kụ edị Ezra aḍeenhaan osooromhi aloor mem dị odị amhoọgh ooḅaghamiạn aloor? (Miịn afoto oḅẹl opoḍi phọ.)

¹⁷ Ezra asooromhi loor aaḅereghị alhọm aZihova ilọ olhoghonhaạn aḍighaạgh. Torobọ amem dị Ezra amhoọgh ooḅaghamhiạn aloor ilọ iboom iiḍighi phọ odị, r’osooromhi aloor odị aaḅereghị ghan ni aḅenhị aZihova. (Ezra 8:21-23; 9:3-5) Ezọ phọ Ezra ephẹn phọ inyu ni buphẹ romiịn bọ obakị r’otuughaạny omheeraam mọ odị. (Ezra 10:1-4) Mem dị ooḅaghamhiạn aloor ilọ araraạr orolhọm obobọ ilọ oghoph eghunotu phọ ayira miḅonyon iyira ezu, ooghiraan osoman aZihova esi iiḅereghị.

18. Eeghe kụ ketue ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh okparamhị oḍuomolhoghi phọ ayira esi aZihova?

¹⁸ Eḍighi maạr dị yira osooromhi loor owạ olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova kụ oḅilhẹ osighẹ olhoghonhaạn aḍighaạgh abumor r’abumaranhi phọ, pọ oḍuom olhoghi phọ ayira esi oguanhaan phọ Enhaạn kakpạr ghan bịn. Onhiin dị amhoọgh iraạr ibạm anmụny dị oghol mọ Erika, aphamhanhạm ni oḍuomolhoghi phọ odị esi aZihova mem dị iiḅaghamhị esoorom nyodị. Esi ekulha amem bịn, obumoọny odị amhugh olhoghi okuruḅakạ ḅilhẹ ooḅi olom mọ odị amhugh kẹn. Mem dị odị aatughiạn oomo ipẹ emite bọ, odị aḅẹm mọ: “Nạ ka/tue anuụn alegheri k’ekpo amem ipẹ aZihova kalhoghonhaạn bọ nyinhạ ḍighaạgh. Olhoghonhaạn aḍighaạgh katue ni aago reten dị nạ u/seere olhoghi kụ atu. Mị mamhiịn mọ aZihova asighẹ righirị amhị kụ aphagharanhaạm ibadị iiḅereghị phọ amhị, dị eego esi ikpo onhụ r’iiḍighi phọ abidị. Eḍighi maạr lọ mị aḅenhị righirị phọ amhị iiḅaghamhị amhị, pọ ketue ni edughanhaan bidị olhoghonhaạn aḍighaạgh.”

19-20. Eeghe kụ edị yira otuughạ esi abuọ aJu phọ u/bulha aani bọ Jeruselem?

¹⁹ Yira kotue ni otuughạ iyaạr dị emhạn maạr esi aJu phọ abuphẹ u/tue bọ utigheel aani Jeruselem. Aḍikpọ r’ariiphinha, ḅilhẹ r’adọl eghunotu i/meera mọ abuniin abuọ aJu phọ oḍuạ Babilọn ogheel Jeruselem. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, bidị ubakị ni buphẹ oḅula bọ Jeruselem esi osogh araraạr emhoọgh abidị ongọ ilọ otu iiḅereghị phọ. (Ezra 1:5, 6) Ekịgh mudị 19 asiạ reten, mem mọ abuḅẹl abuọ aJu phọ osi bọ Jeruselem, abuphẹ osugha bọ Babilọn ughiọm ni ghisigh osogh ghan iisogh dị u/kpaariọm osighẹ oghimọm epẹ Jeruselem.—Zech. 6:10.

²⁰ Ghalhamọ yira ko/tue mun oḍighi ipẹ yira oḍighi ghan bọ, yira kotue ni okuphom owol mọ aZihova asereghiạn ni ikuph phọ ayira oḍighi ipẹ eḅeraạn bọ nyodị. Yira ulhegheri ika iphẹn phọ? Siḍio phọ aZechariah, aZihova aḅenhị oyil phọ odị mọ asighẹ silva r’agol phọ bidị ophạm bọ origheelhom alhemọm eghoony. (Zech. 6:11) “Eghoony” phọ ephẹn phọ kosighẹ “ootughianhạm ghan” iisogh phọ bidị osoghom bọ r’ophooph olhoghi. (Zech. 6:14, igẹ dị edi ude.) Esi iduọn phọ, yira kotue ni okuphom owol mọ aZihova r’amem r’amem ka/bulha ikuph phọ ayira okumu odị mem iiḅaghamhị.—Hib. 6:10.

21. Eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh osoman aghisigh phọ r’akpọ oḅio?

²¹ Iikia i/lo, yira kokị ni ghisigh osoman iiḅaghamhị dị olhoghi yira u/seere siẹn asiḍio aruukunha phọ, kụ eeni asidọl phọ kebeeph kẹn eloghorị ghisigh. (2 Tim. 3:1, 13) Toroboiperolbọ, i/wạ mọ ooḅaghamhiạn loor iboom ilọ ipẹ phọ. Tuutughiạn ghan ikpo onhụ phọ aZihova aḅenhị bọ we phọ odị siḍio phọ aHaggai mọ: “Mị odi ni r’anyinha . . . Ke/moọgh oghiilhaan.” (Hag. 2:4, 5) Yira kotue ni kẹn okuphom owol mọ aZihova katọl li r’ayira, lọ yira u/bilẹ oḍighi ipẹ yira kotue bọ oḍighi ogbi phọ odị. Yira orue ni osighẹ oḍighinhom raraạr ituughạ phọ yira mooḅeghiọn bọ siẹn imiịn phọ aHaggai r’aZechariah ḅilhẹ r’eḍeenhaan phọ Ezra, pọ yira kopamanhạm ni oḍuomolhoghi phọ ayira esi aZihova etigheri idọ iiḅaghamhị dị yira osoman ghisigh.