Kpla Nu So Daniɛli Kpɔwɛ Mɛ

 1. Nyi yí taɖo enyɔnuɖɛtɔ Daniɛli nu kpaca Babilonitɔwoɔ?

ÐAJƐVI yí enyɔnuɖɛtɔ Daniɛli nyi hwenu Babilonitɔwo li yi hwashigbemɛ le Babiloni fini yí jinjin le Ʒerusalɛmu gbɔ. Vɔ Daniɛli nu kpaca mɛ ciwo yí li yi hwashigbemɛ. Woglo Daniɛli “kpɔ” yí kpɔ mɔ ‘agin alo afɛn ɖe dele gotu ni o yí enya kpɔkpɔ,’ xomu vevi ɖeka mɛ eso. (1 Sam. 16:7) Eyi taɖo wona kpla yi nɔ avawa dɔ le efyɔ xomɛ.​—Dan. 1:3, 4, 6.

 2. Lé Yehowa kpɔnɔ Daniɛli doɔ? (Ezekiɛli 14:14)

² Denyi lé Daniɛli le do le gbaza mɛ alo texwe ci ele yí dɔ Yehowa luin o, vɔ mɛ ciŋmɛ enyi yí dɔ. Exwe 20 han yí Daniɛli ɖo hwenu yí Yehowa mɔ yɛnyi amɛ jɔjɔɛ shigbe Nowe koɖo Job nɛ, mɛ ciwo yí sin le gbejinɔnɔ mɛ na nɔ xwe sugbɔ. (Gɔnm. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; Hlɛn Ezekiɛli 14:14.) Yehowa kpɔtɔ lɔn Daniɛli le yi gbe pleŋ mɛ.​—Dan. 10:11, 19.

 3. Nyi mìakpɔ le nyɔta cɛ mɛɔ?

³ Le nyɔta cɛ mɛɔ, mìakpɔ Daniɛli nɔnɔmɛ amɛve ɖekawo ciwo yí na ele veviɖe nɔ Yehowa. Ŋkɔtɔɔ, mìaxo nuxu so nɔnɔmɛ lɔwo nu ɖekaɖeka yí akpɔ hwenuwo yí edasɛ wo. Yi goduɔ, mìakpɔ enu ci yí kpedo Daniɛli nu yí eɖo nɔnɔmɛ cɛwo. Le vɔvɔnuɔ, mìakpɔ lé mìatɛnŋ awa yitɔ han do. Ci enyi jajɛwo yí woŋwlɛ nyɔta cɛ nɔ can ɔ, mì pleŋ yí atɛnŋ akpla nu so Daniɛli kpɔwɛ lɔ mɛ.

 4. Lé Daniɛli dasɛ do mɔ yegbenɔ dɔn ɔ? Na kpɔwɛ ɖeka.

⁴ Amɛ ciwo yí gbenɔ dɔn tɛnŋ vɔnnɔ hweɖewonu, vɔ wodena yí vɔnvɔn lɔ dɔ wominɔ enunywi wawa o. Daniɛli nyi ɖajɛvi ɖeka ci yí gbenɔ dɔn haan. Mìakpɔ nɔnɔmɛ amɛve ciwo mɛ edasɛ le mɔ yenyi edɔngbetɔ. Ŋkɔtɔɔ, édasɛ mɔ yenyi edɔngbetɔ le xwe ve godu nɔ hwenu yí Babilonitɔwo gban Ʒerusalɛmu. Babiloni Fyɔ Nabukodonosɔ ku edrɔ do vɔnvɔn nɔ amɛ ɖeka ci mɛ ekpɔ enumɛmɛ gangan ɖeka le. Ékan adan mɔ yeawu nunyatɔwo pleŋ ciwo mɛ Daniɛli can le, nɔ wodenu drɔ lɔ nɔ ye yí gbeɖe gɔnmɛ ni nɔ ye o. (Dan. 2:3-5) Daniɛli ɖo awa nu blaŋ nɔ denyi ahan ɔ, amɛ sugbɔ aku. Daniɛli biɔ “efyɔ lɔ mɔ yi le na eye gamɛ sugbɔ. Eyi, [yea] nu nɔ efyɔ enu ci yí kudo gɔnmɛsese nɔ edrɔ lɔ nu.” (Dan. 2:16) Ecɛ dasɛ mɔ Daniɛli nyi dɔngbetɔ yí gbeɖo xɔse. Wodeŋwlɛ do fiɖe mɔ Daniɛli dre edrɔwo mɛ vayi o. Ébiɔ so yi xlɔ ciwo wovana ŋkɔ le Babiloni mɔ Shadraki, Meshɛki koɖo Abɛdi-Nɛgo mɔ, “wo le fankwi nɔ Mawu a wa xomɛvu nɔ wo yí akpedo wo nu yí wo a mɔŋje enyɔwlawla cɛ mɛ.” (Dan. 2:18) Yehowa ɖo to wowo kwifanwo. Mawu kpedo Daniɛli nu yí etɛnŋ ɖe edrɔ lɔ mɛ nɔ Nabukodonosɔ. Daniɛli koɖo yi kpena lɔwo ci agbe.

 5. Hwenu yí Daniɛli gbedasɛ mɔ yenyi edɔngbetɔɔ?

⁵ Hwenu ɖewo godu ci Daniɛli ɖe legbamɛmɛ drɔ lɔ mɛ ɖegbɔɔ, nubu gbejɔ ci mɛ eɖo agbedasɛ le mɔ yenyi edɔngbetɔ. Nabukodonosɔ gbeku drɔ ɖyi vɔnvɔn bu. Edrɔ cɛ yɛ kuso aci gangan ɖeka nu. Daniɛli gbe dɔn yí ɖe drɔ lɔ mɛ nɔ fyɔ lɔ yí nu ni mɔ yɛaje suku yí dagbenyi fyɔ na nɔ hwenu ɖe o. (Dan. 4:25) Efyɔ lɔ tɛnŋ bu mɔ Daniɛli fɔnfɔn gu do ye ji yɔ yí amɔ wo le wui. Vɔ Daniɛli gbe dɔn yí ɖe drɔ lɔ mɛ nɔ fyɔ lɔ nɔ ŋɖeŋɖe ajɔ can.

 6. Nyi yí kpedo Daniɛli nu yí egbe dɔn ɔ?

⁶ Nyi yí kpedo Daniɛli nu yí egbe dɔn le yi gbe pleŋpleŋ mɛɔ? Mìatɛnŋ akando ji mɔ Daniɛli dalɔ koɖo nɔlɔ nyi kpɔwɛ nywi ni hwenu enyi ɖajɛvi. Kankandojitɔɔ, wowa do mɔdasɛnamɛ ci Yehowa na vida koɖo vinɔwo le Izraɛli ji. Wokplanɔ Mawu Se lɔ wowo viwo. (2 Ese. 6:6-9) Daniɛli jeshi Ese Amɛwo lɔwo koɖo enumɛɖeɖe buwo le Ese Wema lɔ mɛ. Le kpɔwɛ mɛ, énya ŋciwo Izraɛliviwo aɖu koɖo ŋci wodeɖo aɖu o.b (1 Ese. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Daniɛli gbekpla nu so Mawu mɛwo xolɔlɔwo nu yí nya ŋci yí jɔ do wo ji ci wodewa do Yehowa sewo ji o. (Dan. 9:10, 11) Ŋciwo mɛ Daniɛli to le agbe mɛ na ekando ji mɔ Yehowa koɖo yi dɔla sɛnŋwo akpedo ye nu nɔ ŋɖeŋɖe jɔjɔ can.​—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

 7. Enubu ci yí kpedo Daniɛli nu yí egbe dɔn ɔ? (Kpɔ foto lɔ hɛnnɛ.)

⁷ Daniɛli kpla enu ciwo yí Mawu nyɔnuɖɛtɔwo ŋwlɛ ɖɛ, Ʒeremi nyɔnuɖɛwo can le mɛ. Enukplakpla cɛwo na yí Daniɛli vakpɔɛ mɔ dagbejinjin o Ʒuifuwo aso le hwashigbemɛ le Babiloni. (Dan. 9:2) Ci Daniɛli kpɔ mɔ enyɔ ciwo Yehowa nu jɔ do jiɔ, évakando Yehowa ji sɔwu yí mɛ ciwo yí ɖo kandoji sɛnŋ do Mawu nu gbenɔ dɔn haan. (Sɔ sɔ koɖo Rɔmatɔwo 8:31, 32, 37-39.) Gbesɔwu ŋnɔwoɔ, Daniɛli donɔ gbe ɖaɖa blaŋblaŋ nɔ Dalɔ ci yí le jeŋkwi mɛ. (Dan. 6:10) Énunɔ afɛn ciwo ewa nɔ Yehowa yí gbenunɔ lé enu wanɔ do ni. Daniɛli gbebiɔnɔ kpekpedonu. (Dan. 9:4, 5, 19) Daniɛli nyi amɛ shigbe mìwo hannɛ, wodeji koɖo dɔngbegbe o. Toto nukplakpla, gbedoɖa koɖo kankando Yehowa jiɔ, évaɖo nɔnɔmɛ cɛ.

 8. Lé mìawɛ anyi edɔngbetɔwoɔ?

⁸ Nyi yí akpedo mì nu yí mìagbe dɔn ɔ? Mìwo jilawo tɛnŋ do ŋsɛn mì mɔ mìwo le nyi edɔngbetɔwo, vɔ wodatɛnŋ ana mì dɔngbegbe o, ɖo edɔngbegbe denyi cinɔ woɖunɔ o. Woatekpɔ anyi edɔngbetɔ le shigbe lé wokplanɔ enu yoyu ɖe do ɛnɛ. Enu ɖeka ci àtɛnŋ awa yí abi le enu ci èkplakpla mɛ yí nyi mɔ, àle ŋkuvi do mɛ ci yí kplakpla enu lɔ eo wanawo nu nywiɖe yí atekpɔ awa yitɔ han. Ahanke mìawa nu do nɔ mìji mɔ mìanyi edɔngbetɔwo nɛ. Mìale ŋkuvi do mɛ ciwo yí nyi edɔngbetɔwo nu yí atekpɔ awa wowotɔ han. Nyi mìatɛnŋ akpla so Daniɛli gbɔɔ? Shigbe Daniɛli nɛɔ, mìɖo atekpɔ ajeshi Mawu Nyɔ lɔ nywiɖe. Mìɖo axonɔ nuxu nɔ Yehowa blaŋblaŋ yí anunɔ lé enuwo wakɔ do nɔ mì ni keŋ anyi exlɔ veviwo koɖi. Mìɖo akando Yehowa ji yí anya mɔ yɛle koɖo mì gashiagamɛ. Eyi nɔ mìwo xɔse vaɖo tetekpɔ mɛɔ, mìagbe dɔn.

 9. Nyɔna ciwo mìkpɔnɔ nɔ mìnyi edɔngbetɔwoɔ?

⁹ Mìkpɔnɔ nyɔna sugbɔ nɔ mìnyi edɔngbetɔwo. Mìasɔ Ben kpɔwɛ. Éyi suklu le Allemagne fini amɛ sugbɔ xɔɛ se mɔ enuwo jɔ le wowoɖekiwo shi yí ci Bibla mɔ wa wowa enuwo nyi enyɔkpakpa. Gbeɖekaɔ, emɔ hun nɔ Ben yí anɔ te le ŋkɔ nɔ yi kpena sukluviwo yí adre ŋci yí taɖo exɔɛ se mɔ wa wowa nuwo mɛ. Égbe dɔn yí ɖe yi jixɔse mɛ nɔ wo. Nyi yí to so mɛɔ? Ben nu mɔ: “Anyi cica wa ɖaŋ ɖo to nywiɖe, éwa kɔpi nɔ wema ci ŋzan yí sɔ dre enu lɔ mɛ keŋ mi nɔ amɛshiamɛ le xɔ lɔ mɛ.” Lé Ben kpena sukluviwo wa nu doɔ? Ben nu mɔ: “Sugbɔtɔ le wo mɛ ɖo to yí se enyɔ ci ŋnu yí womɔ anyi nu jɔ ji nɔ yewo.” Ben kpɔwɛ lɔ dasɛ mɔ edɔngbegbe mìwotɔ nanɔ yí mɛbuwo bunɔ mì. Etɛnŋ gbena yí mɛbuwo aji mɔ yewoakpla nu so Yehowa nu. Eyi taɖo susu nywiwo li ciwo yí taɖo mìɖo agbenɔ dɔn.

10. Nyi egbejinɔnɔ nyiɔ?

¹⁰ Wozannɔ Ebre nyɔgbe “egbejinɔnɔ” alo “lɔnlɔn egbejinɔnɔtɔ” le Bibla mɛ, yí sɔ drenɔ lɔnlɔn ci Yehowa ɖo nɔ yi sɛntɔwo. Bibla gbezannɔ enyɔgbe egbejinɔnɔ yí sɔ drenɔ lɔnlɔn ci Mawu mɛwo ɖonɔ nɔ wowonɔnɔwo. (Sam. 9:6, 7) Nɔ hwenuwo vayikɔɔ, egbejinɔnɔ mìwotɔ tɛnŋ vasɛnŋ doji. Mìakpɔ lé egbejinɔnɔ Daniɛli tɔ vasɛnŋ doji do.

11. Lé Daniɛli dasɛ do mɔ yenyi egbejinɔtɔ hwenu eshin ɔ? (Kpɔ foto ci yí le akpa lɔ ji.)

¹¹ Daniɛli to nu sugbɔ mɛ le yi gbe mɛ ciwo yí do egbejinɔnɔ yitɔ kpɔ. Éto dodokpɔ gangan lɔwo ɖeka mɛ hwenu eɖo exwe 90 han. Hwenɔnuɔ, Mɛdi koɖo Pɛsitɔwo xɔ Babiloni yí Efyɔ Darius va kpa nɔ wo. Efyɔdɔwatɔwo delɔn Daniɛli o yí wodeɖo bubu ɖekɛ nɔ Mawu ci esɛnsɛn o. Ecɛyɛɔ, wobla gbeju keŋ awu Daniɛli. Wowɛ keke efyɔ lɔ do se ɖeka ci yí ado egbejinɔnɔ Daniɛli tɔ kpɔ. Ánɔ gbeji nɔ Mawu a alo anɔ gbeji nɔ Fyɔ lɔ? Enu ci Daniɛli awa kpoŋ asɔ dasɛ mɔ yele gbeji nɔ fyɔ lɔ yí le shigbe mɛkpɛtɛwo nɛ yí nyi kpɔ mɔ ami gbe dodo ɖa nɔ Mawu na nɔ ŋkeke 30. Daniɛli gbe yí nɔ gbeji nɔ Mawu. Eyi taɖo wosɔ danŋkpe do janŋtanwo du mɛ. Yehowa cu fɛn nɔ Daniɛli do egbejinɔnɔ yitɔ ŋci yí hwlin gan le janŋtanwo lɔmɛ. (Dan. 6:12-15, 20-22) Lé mìawɛ yí anɔ gbeji nɔ Mawu shigbe Daniɛli nɛɔ?

12. Lé Daniɛli wɛ yí tɛnŋ nɔ gbeji nɔ Yehowa ɔ?

¹² Shigbe lé mìnui vayi nɛɔ, nɔ mìlɔn Yehowa gbɔxwe mìatɛnŋ anɔ gbeji ni. Daniɛli kpɔtɔ nɔ gbeji nɔ Yehowa, ɖo élɔn Dalɔ ci yí le jeŋkwi mɛ sugbɔ. Kankandoji li mɔ Daniɛli ɖo lɔnlɔn gangan ŋtɔ́ nɔ Yehowa, ɖo ézan gamɛ yí bu tamɛ kpɔ so yi nɔnɔmɛwo nu koɖo lé edanasɛ wo do. (Dan. 9:4) Daniɛli gbebu tamɛ kpɔ so nunywi ciwo Yehowa wa nɔ yiŋtɔ koɖo yi mɛwo nu yí wojeŋ ni.​—Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Egbejinɔnɔ tetekpɔ ciwo yí jajɛwo donɔ goɔ? Na kpɔwɛ ɖeka. (Kpɔ foto lɔ hɛnnɛ.) (b) Shigbe lé video lɔ dasɛ do nɛ ɖe, lé àɖo ŋci do nɔ wobiɔ eo se mɔ Yehowa Kunuɖetɔwo lɔnnɔ do vijinuɖekɛŋmɛ nɔnɔɖeɖe jia?

¹³ Shigbe Daniɛli nɛɔ, mɛ ciwo yí denanɔ bubu Yehowa o yí dezɔnnɔ do agbenywinɔnɔ se Yehowa tɔwo ji o yí trɔdo mìwo jajɛwo gbɛ. Mɛ ŋtɔ́wo gbenɔ ŋwa nɔ mɛ ciwo yí lɔn Mawu. Ŋtɔkpu can ɔ, eɖewo le wo mɛ jinɔ mɔ yewoana yí mìwo jajɛwo ami egbeji nɔnɔ nɔ Yehowa. Le kpɔwɛ mɛ, kpɔ ŋci yí jɔ do jajɛ Graeme ci yí le Australie ji ɖa. Hwenu ele lycée ɔ, édo go cukaɖa ɖeka. Wowo cica biɔ wo se mɔ lé woawa nu do nɔ wowo xlɔ nyɔnushi ɖe nu nɔ wo mɔ yedɔnnɔ koɖo nyɔnushi alo wowo xlɔ ŋsu ɖe nu nɔ wo mɔ yedɔnnɔ koɖo ŋsuɔ? Wowo cica nu mɔ mɛ ciwo alɔn do wowo xlɔ nyɔ lɔ ji le va nɔ akpaxwe ɖeka yí mɛ ciwo yí dalɔn do ji le va nɔ akpaxwe vetɔ. Graeme nu mɔ: “Amɛwo pleŋ xɔ gbe do wowo xlɔ lɔ susu ji, nyɛ koɖo Kunuɖetɔ bu ci yí le xɔ lɔ mɛ ɖekɛ yí vayi nɔ akpaxwe ɖetɔ lɔ.” Enu ci yí jɔ kplɔɛdo nyi tetekpɔ nɔ Graeme haan. Énu mɔ: “Gaxoxo kpɛtɛ ci mìwa le xɔ lɔ mɛ jinjin do nu nɔŋ haan. Sukluvi kpɛtɛwo koɖo cica lɔ ŋtɔkpu zuzuɔ mì yí gbalikɔ mì. Ŋwa ci ji ŋkpe yí ɖe anyi jixɔsewo mɛ koɖo fafa vɔ wodeji aɖo toŋ o.” Lé enu ci yí jɔ lɔ wa nɔ Graeme ɔ? Énu mɔ, “Lé wozuŋ do dekpe nɔŋ ɖeeɖe o, vɔ ejɔ ji nɔŋ mɔ ŋsun ji yí dre anyi jixɔsewo mɛ yí kpɔtɔ yí nɔ gbeji nɔ Yehowa.”c

14. Ŋɖeka ci yí atɛnŋ akpedo mì nu mìanɔnɔ gbeji nɔ Yehowa ɔ?

¹⁴ Shigbe Daniɛli nɛɔ, mìatɛnŋ asun ji anɔ gbeji nɔ Yehowa nɔ lɔnlɔn ci mìɖo ni sɛnŋ. Lɔnlɔn ci mìɖo nɔ Yehowa shinnɔ doji nɔ mìkplakpla nu so yi nɔnɔmɛ nywiwo nu. Le kpɔwɛ mɛ, mìatɛnŋ akpla nu so ŋciwo ewa nu. (Rɔm. 1:20) Nɔ èji mɔ yeawɛ keke nɔ lɔnlɔn koɖo bubu ci èɖo nɔ Yehowa asɛnŋ doji ɔ, àtɛnŋ ahlɛn nyɔta eɖekplɔɖedo ci yí nyi “Wowɛ yɔa?” alo akpɔ video lɔwo. Àtɛnŋ agbehlɛn wemagbaja ciwo yí nyi La vie a-t-elle été créée? alo Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie. Se enyɔ ci yí nɔvinyɔnu jajɛ ɖeka ci yí tɔ mɔ Esther yí so Danemark nu so wema cɛwo nu ɖa. Énu mɔ: “Enumɛɖeɖe lɔwo nyɔ haan. Wemagbaja lɔwo denu ŋciwo ji woaxɔ se o, vɔ wodre enyɔ lɔwo mɛ nywiɖe, eyi eoŋtɔ yí asɔ gbeta mɔ yeakando nyɔ lɔwo ji.” Ben ci nyɔ mìnu vayi nu mɔ: “Wema lɔwo na anyi xɔse sɛnŋ doji. Wodɔ ŋkando ji mɔ Mawu yí wa agbe lɔ.” Nɔ èkpla wema cɛwoɔ, àlɔn do enyɔ ci Bibla nu ji ci enu mɔ: “Mìwo Tɔhonɔ koɖo mìwo Mawu! È sun yí a xɔ kanfukanfu, bubu nana, koɖo hlɔnhlɔn. Eo yí wa enuwo pleŋ.”​—Enyɔ. 4:11.d

15. Enubu ci àgbewa yí anyi exlɔ vevi koɖo Yehowa ɔ?

¹⁵ Enubu ci àgbewa yí lɔnlɔn ci èɖo nɔ Yehowa agangan doji yí nyi mɔ nakpla nu so Eviɛ Yesu gbenɔnɔ nu. Eyi nɔvinyɔnu jajɛ ɖeka ci tɔ mɔ Samira yí le Allemagne wa. Énu mɔ: “Ŋvajeshi Yehowa ɖɛ nywiɖe to Yesu ji.” Hwenu Samira nyi vihwɛɔ, egbɔnnu ni mɔ amɔŋje mɛ mɔ Yehowa atɛnŋ anyi xlɔ koɖo ye yí alɔn ye. Vɔ emɔŋje mɛ mɔ Yesu yɛ atɛnŋ anyi xlɔ koɖo ye yí alɔn ye. Énu mɔ: “Yesu nu jɔnɔ ji nɔŋ, ɖo ewanɔ amɛ yí gbelɔn ɖeviwo.” Ci ekplakpla nu sugbɔ so Yesu nuɔ, évajejeɛshi Yehowa ɖɛ nywiɖe wu. Nyi yí taɖoɔ? Énu mɔ: “Ŋvamɔŋje mɛ vivivi mɔ Yesu ɖyi Dalɔ pɛpɛpɛ. Wo koɖo ve lɔ ɖyi nɔnɔ haan. Ŋvamɔŋje ŋci yí taɖo Yehowa dɔ Yesu ɖaɖa nyigban ji nɔ atɛnŋ anɔ fafɛɖe nɔ mì mɔ mìajeshi Yehowa ɖɛ.” (Ʒan 14:9) Nɔ èji mɔ exlɔnyinyi ci yí le ye koɖo Yehowa gblamɛ asɛnŋ doji ɖe, daji gamɛ akpla nu sugbɔ so Yesu nu ba? Nɔ èwɛ ahan ɔ, àlɔn Yehowa doji yí agbenɔ gbeji ni.

16. Nyi yí taɖo mìɖo anɔ gbejiɔ? (Ehajiji Wema 18:25; Mishe 6:8)

¹⁶ Amɛ ciwo yí nɔnɔ gbeji ɖonɔ xlɔ veviwo. (Ruta 1:14-17) Gbesɔ kpe niɔ, mɛ ciwo yí nɔnɔ gbeji nɔ Yehowa nɔnɔ fafa mɛ yí eji gbejɔnɔ wo. Nyi yí taɖoɔ? Ðo Yehowa ɖo gbe mɔ yeanɔ gbeji nɔ mɛ ci yí nɔ gbeji nɔ ye. (Hlɛn Ehajiji Wema 18: 25; Mishe 6:8.) Bu nyɔ cɛ kpɔ: Nɔ wosɔ mì sɔ koɖo ŋsɛnwopleŋtɔ koɖo Gbɛɖotɔ lɔɔ, mìdenyi ŋɖe o! Ci ele ahan can ɔ, éɖo gbe mɔ yeakpɔtɔ alɔnnɔ mì, eyi cukaɖa ɖekpokpui, ketɔnɔ ɖekpokpui alo eku ŋtɔkpu can datɛnŋ ama mì so Yehowa lɔnlɔn nu o. (Dan. 12:13; Luiki 20:37, 38; Rɔm. 8:38, 39) Ele veviɖe mɔ mìaɖyi Daniɛli keŋ akpɔtɔ anɔ gbeji nɔ Yehowa!

17-18. Enubu ci mìatɛnŋ akpla so Daniɛli gbɔɔ?

¹⁷ Daniɛli nɔnɔmɛ amɛve kpoŋ nu yí mìxo nuxu so le nyɔta cɛ mɛ, vɔ ekpɔtɔ nu sugbɔ ci mìatɛnŋ akpla so gbɔ. Le kpɔwɛ mɛ, Yehowa na yí Daniɛli kpɔ ŋteganwo yí ku drɔwo. Yehowa na enujikpekpe yi yí etɛnŋ ɖe enyɔnuɖɛwo mɛ. Sugbɔtɔ le nyɔnuɖɛ cɛwo mɛ jɔ do ji vɔ. Ebuwo xo nuxu so ŋciwo yí avajɔ le esɔ mɛ nu ciwo yí akan mɛɖekamɛɖeka le nyigban ji.

¹⁸ Le nyɔta ci yí gbɔgbɔ mɛɔ, mìakpɔ enyɔnuɖɛ amɛve ɖekawo ciwo yí Daniɛli ŋwlɛ ɖɛ. Nɔ mìmɔŋje wo mɛɔ, akpedo mìwo pleŋ nu jajɛ alo mɛganxoxu nɔ mìatɛnŋ asɔ gbeta nywiwo le kakacɛ mɛ. Woakpedo mì nu mìadra do ɖɛ nɔ ŋciwo yí ajɔ sabaɖe yɛ, ɖo woana yí mìaɖo edɔngbegbe yí akpɔtɔ anɔ gbeji nɔ Yehowa.