9 jalja
Jiwatat jaktaniñ suytʼäwix chuymachistuwa
1. ¿Jaktaniñax jan utjkasp ukhaxa jiwatanakatak mä suytʼäwix utjaspati?
INAS familiam taypit maynix jiwxchi. Jiwatat jaktaniñax jan utjkaspaxa, janiw mayampsa uñkatxsnati, kunjamtï Bibliax siskixa: “Jiwatanakax janiw kunsa yatipkiti, [...] sepulcror sarkätas ukanxa janiw kuna lurañas utjkiti, kuna lupʼiñasa, uñtʼañasa, janirakiw yatiñanïñasa utjkiti”, ukhamäsipkakispawa (Eclesiastés 9:5, 10).
2. ¿Jiwatat jaktanipxaniw siski uk yatiñax kuna suytʼäwsa churistu?
2 Jehová Diosax khuyapayasiñapatwa jan jaktʼkañ walja jiwatanakarux jaktayani, ukhamata wiñayataki kusisit jakasipxañapataki. Ukhamax jiwir familiaranakasampisa munata masinakasampisa mä urux Diosan jutïrpachapanwa jikisxañäni, ukax wali kusiskañawa (Marcos 5:35, 41, 42; Hechos 9:36-41).
3. 1) ¿Jehová Diosan amtanakapa phuqasiñapatakixa kunatsa jiwatat jaktaniñaxa wakisiri? 2) ¿Jaktaniñ suytʼäwix kuna jan waltʼäwinakansa yanapistu?
3 Jaktaniñ utjipanxa janiw jiwañar sinti axsarktanti. “Mä jaqixa jakañapa qhispiyasiña laykuxa kunsa lurakispawa” sasaw Supayax kʼarisïna, uk chiqaw sañatakixa kuns luraskakispawa, ukat Jehová Diosax yupaychirinakaparux Supayampix yantʼayaspawa, ukampis janiw jan askichañjam jan walinakxa luraykaniti (Job 2:4). Niyakixay Jesusax jiwañkam Jehová Diosat jan jithiqtkchïnxa, alaxpachan jakañapatakiw Diosax jupar jaktayatayna. Ukhamatwa Diosan Yuqapax jan juchani jiwasinxa kuntï jikxatkatayna ukxa Awkiparu alaxpachan churatayna, uka luqtäwi utjipanwa jakañ katuqsnaxa. Ukatsti ‘jiskʼa tamankirinakax’ Cristomp chika Apnaqäwi katuqirinakjamaxa, Diosan alaxpachankir Apnaqäwipan Jesusamp chik apnaqapxañapatakiw jaktayatäpxani (Lucas 12:32). Yaqhanakasti, paraíso uraqin wiñay jakasiñatakiw jaktanipxarakini (Salmo 37:11, 29). Yaqhip cristianonakax yantʼäwinakan jiwirjamäpkchisa, jupanakaruw jiwatat jaktaniñ suytʼäwix wal chuymachi (2 Corintios 4:7).
Kunas cristianon iyawsäwipatakix wakisi
4. 1) ¿Kunatsa jiwatat jaktaniñax mä ‘qallta yatichäwixa’? 2) Niya taqinitakis jiwatat jaktaniñaxa, ¿kun sañs muni?
4 Kunjamtï Hebreos 6:1, 2 qillqatax siskixa, jiwatat jaktaniñaxa mä ‘qallta yatichäwiwa’. Iyawsäwixa jaktaniñxaru uttʼayatarakiwa, jan iyawsäwinïksna ukhaxa janiw suma cristianüksnati (1 Corintios 15:16-19). Ukampis jaqinakax jiwatat jaktaniñ tuqitxa janiw kunjamtï Bibliax yatichkï ukham amuyapkapuniti. Bibliat jan yatxatir jaqinakaxa jakasktan ukakiw jakañaxa sapxiwa, ukatwa jañchin munañanakapaki thaqhasipki. Maysa tuqitxa, uñtʼat yaqha yupaychäwinakar saririnakaxa, cristianüpxtwa sasipkpasa, janis jan jiwir almanïksnasa ukham amuyapxi. Ukampis ukanakaxa janiw kuntï Bibliax jaktaniñxat yatichki ukampix mayakïkiti, almax jan jiwirïkaspaxa janiw jiwatat jaktaniñax munaskaspati. Alma tuqimpit jaktaniñ tuqimpit yatichäwinak mayachañ munasax mä suytʼäwi churañat sipansa jaqinakar pantjasiyapxiwa. Ukat ¿kunatï chiqäki ukar taqi chuyma uñtʼañ munirinakarux kunjamsa yanaptʼsna?
5. 1) Jaktaniñxat sum amuyañatakixa, ¿nayraqat kun yatiñasasa? 2) ¿Kunas almaxa ukat jiwatanakax kunjamäsipkisa, ukxa kuna jiskʼa tʼaqanakampis qhanañchtʼasma? 3) ¿Maynitix kunatï chiqäki uk chʼamaktʼayirjam Biblianïchi ukhaxa kun kamachañamasa?
5 Jiwatat jaktaniña uka suma churäwit amuyañatakix kunas almax ukat jiwatanakax kunjamäsipkisa uk yatiñasawa. Bibliat wal yatxatañ munirinakatakix mä qhawqha jiskʼa tʼaqanakakiw uk qhanañchtʼañatakix munasi (Salmo 146:3, 4; 1 Corintios 15:45, MT). Ukampis yaqhip Biblianakansa qhanañchäwinakapansa alma tuqit chiqa yatichäwix chʼamaktʼayatawa. Bibliax qillqaskäna uka arunakax kun sañs muni uk yatxatañaw wakisispa.
6. Kunas almaxa uk yatiñapatakixa, ¿kunjamsa yaqhanakar yanaptʼsna?
6 Traducción del Nuevo Mundo sat Bibliax uk amuyañatakix wali askiwa, né·fesch hebreo arusa, psy·kjé griego arusa “alma” sas jaqukipatapuniwa, ukat jukʼampi yatxattʼañataki qhipa janjanakapanxa walja jiskʼa tʼaqanakaw utji, uka qillqatanakanwa né·fesch, psy·kjé arunakax uñstaraki. Aymar Biblianakanxa janiw kunjamäñapäkitï ukham jaqukipatapunïkiti, uka né·fesch, psy·kjé arunakax janiw alma sas uchatapunïkiti jan ukasti; “jaqi”, “jumanaka”, “mayni”, “animal”, “wawa”, “jakaña”, “jakäwi” sasa uchatawa. Traducción del Nuevo Mundo Biblia uñxatasas aymar Biblianak uñxatasas chiqpach yatxatañ munir jaqixa “alma” sasa jaqukipata né·fesch arusa, psy·kjé arusa, jaqinaka, animalanaka sañ munatapwa amuyani. Ukampis janipuniw kuna jan uñjkañasa, jan llamtʼkañasa jiwktan ukaxa amayasat mistusax yaqha chiqan pachpa amuyuni jakaskakispa ukham sañ munkiti.
7. Seolankiris Hadesankiris ukat Gehenankiris kunjamäsipkiw sisa ukxa, ¿kunjamsa Bibliampi qhanañchsna?
7 Traducción del Nuevo Mundo Biblianxa scheʼóhl sata hebreo aruxa “Seol” sas jaqukipatapuniwa, hái·des ukat gué·en·na griego arunakas “Hades” ukat “Gehena” sas jaqukipatarakiwa. “Seol” aruxa “Hades” sañ munaraki (Salmo 16:10; Hechos 2:27). Seol arus Hades arus jiwatanak imaña mä jachʼa sepulturäkaspas ukham sañ muni, uka arunakax janiw jakañxat parlkiti jan ukasti jiwañxat parli, ukxa Bibliaw sum qhanañchi (Salmo 89:48; Apocalipsis 20:13). Ukampis uka Seolatxa jiwatanakax jaktanipxaspaw siw Bibliaxa (Job 14:13; Hechos 2:31). Ukatxa, khitinakatix Gehenar sarapki ukanakax janiw jaktanipkaniti, Bibliax janipuniw almax amuyunis ukan jakkaspa ukham siskiti (Mateo 10:28).
8. Jiwatat jaktaniñax kuntï sañ munki uk sum yatxatañaxa, ¿kunjamsa mä jaqirux amuyunsa luräwinsa yanaptʼaspa?
8 Ukanak sum yatxatasaxa, jiwatat jaktañax kun sañs munpacha uka tuqit yaqhanakar amuytʼayañax janiw chʼamäkaniti. Ukhamatwa Jehová Diosan munasiñap sum amuyapxani, jiwatat jaktaniñ churasaw Diosax munasiñap uñachtʼayistu. Diosan jutïrpachapanwa jiwir familiaranakampis munat masinakampis jikisxañäni, uk yatisax khitinakatï jiwirinïpki ukanakaxa janiw sinti llakisxapxiti. Criston jiwatapat jukʼampi yatxatañatakis ukanak amuyañaxa askiwa. Jesucriston jaktanitapax wali wakisiriw iyawsäwinïñatakix sasaw nayrïr cristianonakax sapxirïna, Jupan jaktanitapatwa yaqhanakax jaktanipxarakispäna. Ukhamasti Jesusan jaktanitapatsa, kunatï jaqinakataki utjkani ukanakatsa taqi chuymaw yatiyapxäna. Jiwatat jaktaniñax kun sañs muni uk yatxatirinakax ukhamarakiw jichhürunakanxa taqi chuyma uka chiqa suma yatichäwxa yatiyasipki (Hechos 5:30-32; 10:42, 43).
Kunatakis ‘Hadesan llavepax’ apnaqasini
9. ¿Kunsa Jesusax nayraqat luri ‘jiwañampina Hadesampina llavenakapampixa’?
9 Diosan alaxpachankir Apnaqäwipana Cristomp chika apnaqirinakax taqiniw nayraqat jiwapxañapa. Ukampis jupanakax Jesusan aka arunakapxa sum yatipxi, jupasti akham sänwa: “Jiwatarakïyätwa, ukampis akaxaya wiñayan wiñayapatakiw jakta, Ukhamäpan. Jiwañampina [Hadesampina, NM] llavenakapxa nayaw katta” sasa (Apocalipsis 1:18, MT). ¿Kun sañs munäna uka arunakampixa? Jupapachatwa parlaskäna. Jupax jiwataynawa, ukampis Diosax janiw Hadesan jaytjkänti, jan ukasti, kimsürutwa jaktayäna ajayjama jakañapataki, ukatxa jan mayampi jiwañapatakiw Diosax jakäñ churatayna (Hechos 2:32, 33; 10:40). Ukatxa ‘jiwañampina Hadesampina llavenakapwa’ churarakitayna, ukhamata Hadesampita, Adanan juchapampita jiwasar qhispiyañataki. Uka llavenakampixa Jesusax jupat jan jithiqtir arkirinakaparux jaktayaspawa. Nayraqatxa ajayun jawtʼat jupamp chika alaxpachar saririnakaruw jaktayi, ukatxa kuntï jupax Awkipat, jan mayamp jiwañataki jakañ katuqkataynaxa ukrakwa Jesusax jupanakar churi (Romanos 6:5; Filipenses 3:20, 21).
10. ¿Kunapachas alaxpachar sarir chiqa chuyman cristianonakax jaktapxi?
10 ¿Alaxpachar sarir chiqa chuyman jawtʼat cristianonakax kunapachas jaktapxani? Niyaw qalltxi siw Bibliaxa. ‘Cristox jutkani ukjaw’ jaktapxani sasaw apóstol Pablox satayna, ukaxa 1914 maran qalltäna (1 Corintios 15:23). Diosat jan jithiqtir alaxpachar saririnakax jichhürunakan jakañap aka Uraqin tukuyxapxani ukhaxa, mä arunxa, Cristox alaxpachan apnaqañ qalltki ukat aksar jiwirinakaxa, janiw Jesucriston kuttʼaniñapkam suyapxañapäkiti jaktañatakixa. Jiwxapxi ukjpachaw ajayjam jaktayatäpxi, ‘mä chʼipxtanakwa yaqha cuerponi tukupxi’. Ukat wal kusisipxi, ‘luratanakapax jupanak chikäskiwa’ (1 Corintios 15:51, 52; Apocalipsis 14:13).
11. ¿Khitinakas jaktanipxarakini, ukata kunapachas qalltani?
11 Ukampis janiw alaxpachar saririnakaki jaktapkaniti. Ukaxa Apocalipsis 20:6 qillqatanxa ‘nayrïr jaktäwi’ satawa, ukax yaqha kasta jaktäwi utjatapwa uñachtʼayistu. Uka qhipa jaktäwin jaktirinakax mä suma paraíso Uraqin jakasipxani. ¿Kunapachas jupanakax jaktanipxani? “Alaxpachas akapachas tukusxan[...]” ukhawa jaktanipxani siw Apocalipsis libroxa, mä arunxa, aka ñanqha pachax apnaqirinakapamp chika tukusxani ukjaw jaktanipxani. Aka ñanqha pachax tukusxani ukhaw aka Uraqinxa Diosan amtaparjamax jiwatanakax jaktanipxani (Apocalipsis 20:11, 12).
12. ¿Khitinakas aka uraqin jakasiñataki jaktanipxani, ukax kunatsa wali kusiskañaxa?
12 ¿Khitinakas aka Uraqina jaktanipxani? Jehová Diosar luqtir nayra chachanak warminakaw jaktanipxani, jupanakax jiwatat jaktaniñar taqi chuyma iyawsapxatap laykuxa janiw ‘libre sarnaqañar jaysapkänti’, mä arunxa, Diosat jan jithiqtañatakix janiw jiwañatsa jaltapkänti. Jupanakar uñtʼañaxa wali askïniwa, Bibliax kuntï jupanakat mä jukʼaki qhanañchki uka tuqinakat jukʼampi istʼañax wali askïniwa. Abel sata Jehová Diosan nayrïri qhanañchiripas aka uraqin jakasiñatakiw jaktanini; Uma Juicio janïra jutkipana jan axsartʼasa Diosan arunakapat yatiyir Enoc tatas Noé tatasa; ukat angelanakar qurpachtʼir Abrahamas Saras aka uraqinwa jaktanipxani; Sinaí qulluna Diosan kamachinakap katuqiri Moisesasa; 607 n.p. maran Jerusalén tʼunthapir uñjiri jan axsartʼir Jeremías profetasa, ukat Jesusaxa wawajaw siri pachpa Diosan arupa istʼir Juan Bautistasa, aka uraqin jaktanipxani. Diosat jan jithiqtiri, aka qhipa urunakan jiwiri jaqinakaw jaktanipxarakini (Hebreos 11:4-38; Mateo 11:11).
13, 14. 1) Hadesarusa ukankir jiwatanakarusa, ¿kunas kamachasini? 2) ¿Khitinakas jaktanipxarakini, ukat kunatsa?
13 Diosan taqi chuyma luqtirinakapat sipansa, yaqhanakarakiw tiempompix jaktanipxani, ukatxa janiw khitis Hadesan utjxaniti. Uka Hadesaxa ‘nina qutaru jaquntatänwa’ uk apóstol Juanax uñjatayna, ukhamaxa, Jesusax ‘Hadesan llavepampiwa’ jaqinakan askipatakix uka Hadesatxa taqi jiwatanakarux jaktayanirakini (Apocalipsis 20:14). ¿Kun sañs muni uka arunakaxa? Jesusax jan mayampitakiw uka Hadesarux chhaqtayani, uk sañ muni. Chʼusaki jaytjasaw jan mayampitak chhaqtayani, janiw Jehová Diosan chiqa chuymani yupaychirinakaparuk jaktaykaniti, jan ukasti, khuyapayasiñapatxa jan aski jaqinakarus jaktayarakiniwa. Diosan Arupaxa akham siwa: ‘Aski jaqinakas jan aski jaqinakas jiwatanakata jaktanipxaniw’ sasa (Hechos 24:15, MT).
14 Uka jan aski jaqinakax janiw maynis juchañchatäñatakiki jaktayatäpkaniti. Aka Uraqix Diosan Apnaqäwipampi apnaqatäxani ukhaxa taqi kunas chiqapäxaniwa, ukatxa Jehová Diosan thakinakaparjam sarnaqxapxañapatakiw jan aski jaqinakarux yanaptʼasini. Mä “Jakañ libro[w]” jistʼaratäni siw Bibliaxa, ukhamax uka libror sutinakap qillqantatäñapatakiw tiempox churatäni. Jaktanxapxani uka qhipatxa “taqi maynisa luräwinakaparjama taripatapxarak[iniwa]” (Apocalipsis 20:12, 13). Ukhamasti, taqi ukanak amuyatarjamaxa, “jakaña” katuqañatakiw jaktapxani, janiw ‘juchañchatäñatakipuni jaktanipkaniti’ (Juan 5:28, 29).
15. 1) ¿Khitinakas jan jaktayatäpkani? 2) ¿Jaktaniñxat chiq yatisax kun lurañasasa?
15 Ukampis janiw taqi jiwatanakax jaktanipkaniti. Yaqhipanakax jan pampachañjam wali jachʼa juchanakwa lurawayapxi, ukhamax janiw Hadesankapkiti, jan ukasti Gehenankapxiwa, ukaxa jan mayampitak jiwañ sañ muni. Gehenaruw sarpxarakini ‘wali tʼaqhisiñ urunakan’ jiwirinakaxa, uka urux jakʼankxiwa (Mateo 12:31, 32; 23:33; 24:21, 22; 25:41, 46; 2 Tesalonicenses 1:6-9). Ukhamasti, Hadesankir jiwatanakar jaktayasax Jehová Diosax wali khuyapayasirïtapwa uñachtʼayi, ukampis uk yatisax janiw munañasarjamaki sarnaqañasäkiti, yatkas Jehová Diosan jachʼakankañap contra saytʼasirinakax janiw jaktayatäpkaniti. Ukanak yatisax khuyaptʼayasir suma Diosätapwa uñjtanxa, ukat munañaparjam sarnaqañänixa yusparätaswa uñachtʼayañäni.
Jiwatat jaktaniñ suytʼäwix yanaptʼistuwa
16. ¿Kunatsa jiwatat jaktaniñax wal chʼamañchistu?
16 Khitinakatix jiwatat jaktaniñax utjaniw sisktan ukanakarux uka suytʼäwix wal yanaptʼistu. Jiwañax waktʼistu ukhaxa jiwxakipunsnawa, kuna qullanakampis qullasiskañäni ukasa janiw wiñayataki jiwañar atipksnati (Eclesiastés 8:8). Jehová Diosarutï taqi chuym markapamp chika yupaychstanxa, kunatï jutïrin utjkani ukarux chiqapunïniw sisnawa, kunapachaxay wakischini ukjaw Diosax kusisit jakasiñasatakix jaktayistani. Kunja sumänis ukaxa, ukapï ‘chiqpach jakañäki ukaxa’, kunjamtï apóstol Pablox siskatayna ukhama (1 Timoteo 6:19, MT; Hebreos 6:10-12).
17. ¿Kunasa Jehová Diosat jan jithiqtañatakix yanapistaspa?
17 Jiwatat jaktaniñ utjatap yatiñas ukat Khititï uk churkistu ukar uñtʼañasa, iyawsäwisarux wal chʼamañchi. Uñisirinakas jiwayañampi axsaraykchistu ukasa Diosat jan jithiqtañatakiw chʼamañchistu. Jiwañampiw Supayax jaqinakar nayratpach wal axsarayiritayna. Ukampis Jesusax janiw jiwañar axsarkänti; jiwañkamas janiw Jehová Diosat jithiqtkänti, jakäwip luqtasitapampiw jaqinakarux uka axsarañat qhispiyawayi (Hebreos 2:14, 15).
18. Jehová Diosan luqtirinakapax Jupat jan jithiqtirinakjam wali uñtʼatäpxiwa, ¿kunas ukham uñtʼayasiñatakix yanapi?
18 Criston luqtasitapar ukat jiwatat jaktaniñar iyawsapxatap laykuw Jehová Diosan luqtirinakapax Diosat jan jithiqtirinakjam uñtʼatäpxi. Kunapachatï jiwañampi axsarayatäpkän ukhaxa, Jehová Diosar munatap laykuxa “janirakiw jiwañsa axsarapkänti”, ukham nayratpach uñtʼatäpxiwa (Apocalipsis 12:11). Sum amuyasisax janiw aka urunakan jakañ laykuki Biblian kamachinakap apanukupkiti (Lucas 9:24, 25). Diosaw jupanakar jaktayani uk yatisaxa Jehová Diosan jachʼakankañaparux taqi chuymaw alkatapxi. ¿Jumax ukham iyawsäwinïtati? Jiwatat jaktaniñ suytʼäwix kun sañs muni ukaru askïtap uñjstaxa, ukhamaraki chiqapuni Jehová Diosar munassta ukhasa, jumax ukham iyawsäwinïsmawa.
Amtañataki
• Jiwatat jaktaniñ suytʼäwi sum amuyañatakixa, ¿kunatsa jaqinakax alma tuqita ukhamaraki jiwatanakax kunjamäsipkisa uka tuqimpit sum yatxatapxañapaxa?
• ¿Khitinakas jaktanipxani, ukat uk yatisax jiwasax kun lurañasasa?
• ¿Jiwatat jaktaniñ suytʼäwix kunatsa yanaptʼistu?
[84, 85 jananakan fotopa]
Jehová Diosax aski jaqinakas jan aski jaqinakas jaktanipxaniw siwa