Maan e siesie e wun naan aja’n yo fɛ

1, 2. (a) ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli kɛ be wun siesielɛ’n ti cinnjin ɔn? (b) ?Like benin nun yɛ be wun siesielɛ’n ti cinnjin kpa’n niɔn?

SƐ E waan é kplán sua’n, ɔ fata kɛ e siesie e wun kpa. Ka naan y’a wla sua’n i bo ase’n, ɔ fata kɛ e ɲan asiɛ ɔ nin sua’n i jajalɛ’n. Sanngɛ like cinnjin kun ekun o lɛ. Zezi seli kɛ: “?Amun nun onin yɛ sɛ i waan ɔ́ kplán nglo sua fleiin kun’n, ɔ dunman mmua tran-man ase bu-mɛn i sika’n nian-man, sɛ i sika’n kwlá jú i kplanlɛ o?”—Lik 14:28.

² Sua kplanlɛ su ndɛ kunngba ngalɛ’n ɔ kan aja ng’ɔ yo ye’n wie. Sran sunman se kɛ: “N kunndɛ kɛ ń já bian annzɛ bla.” ?Sanngɛ sran nɲɛ yɛ ɔ tran ase bu i sin ɔn? Kannzɛ bɔɔ Biblu’n kan aja’n i ndɛ kpa’n, sanngɛ ɔ kle e wie kɛ sa o aja’n nun. (Nyanndra Mun 18:22; 1 Korɛntfuɛ Mun 7:28) I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ be nga be kunndɛ kɛ bé já’n, maan be wun aja’n i nun like nɲɔn sɔ’m be wlɛ.

 3. ?Be nga be waan bé já’n, ngue ti yɛ Biblu’n kwla uka be kpa ɔ? ?Yɛ kosan benin yɛ ɔ́ úka e naan y’a tɛ su ɔ?

³ Biblu’n kwla uka e. I nun mmla’m be fin Ɲanmiɛn Zoova m’ɔ kpɛli aja’n i ba’n. (Efɛzfuɛ Mun 3:14, 15; 2 Timote 3:16) Laa fluwa sɔ mɔ be te di i nun mmla’m be su’n, sɛ e nanti su’n, ɔ́ úka e naan y’a wun (1) Wafa nga sran kun kwla kle kɛ w’a ju bian annzɛ bla jalɛ’n ɔ nin (2) Like nga e kunndɛ i sran nga é jɛ́ i’n i lika’n yɛ (3) Wafa nga e wiengu wun kɔlɛ blɛ kwla yo sanwun’n.

 4. ?Ngue yɛ ɔ ti cinnjin naan aja’n w’a yo ye ɔ? ?Yɛ ngue ti ɔ?

⁴ Sua kplanlɛ’n leman ba, yɛ i lika nianlɛ’n kusu leman ba wie. Kɛ aja’n ti sɔ ɔ. Bian nin bla jalɛ leman ba. Sanngɛ kusu wafa nga kɛ afuɛ’m bé sín bé kɔ́’n e kwla tran aja’n nun’n, maan e fa e ɲin e sie su wie. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan e aja’n w’a cɛ ɔ? I klikli’n, yɛle kɛ maan e ta e wun nda kɛ jalɛ nga y’a ja lɛ’n, yɛ y’a ja ɔ. Maan e nian wafa nga Biblu’n kan aja’n i ndɛ’n. I waan: “Ɔ fata kɛ yasua kpaci i si nin i nin, yɛ ɔ fɛ i wun mɛntɛn i yi naan be nnyɔn’n be kaci sran wunmuan nin-ɔn.” (Bo Bolɛ 2:24) Zezi Klist waan like kunngba cɛ nga ti yɛ be kwla ra kpɛkun be ja bian annzɛ bla uflɛ’n, yɛle ‘be wun bo bian kunndɛlɛ annzɛ be yi bo bla kunndɛlɛ.’ (Matie 19:9) Sɛ amun su bu aja’n i akunndan’n, nán amun wla fi Biblu’n nun mmla sɔ’m be su. Sɛ amun nin a kwlaman aja’n i nun nda kɛ ngalɛ sa’n i ta’n, nn amun nin a juman bian nin bla jalɛ.—Mmla’n 23:22; Akunndanfuɛ’n 5:3, 4.

 5. (a) ?Kannzɛ bɔɔ nda talɛ’n kun sran sunman be srɛ’n, ngue ti yɛ ɔ nin i fata kɛ be nga be waan bé já’n be bu i like dan ɔn? (b) ?Ngue yɛ ɔ nin i fata kɛ bla kun bu i akunndan ka naan w’a ja bian ɔn?

⁵ Nda talɛ’n kun sran sunman be srɛ. Sɛ amun klo sran nga amun waan amún jɛ́ i sakpa’n, ajalɛ sɔ’n i falɛ’n su yoman amun ɲrun trɔ nɔnnin. Sanngɛ amún wún kɛ ɔ ti like mɔ maan amún dí alaje ɔ. Kɛ mɔ yasua nin bla nga be ja’n be bu aja’n i like dan’n ti’n, maan be blo i be lu i o, be kloman kɛ bé yáci be wiengu. Be suan be wiengu bo. Akoto Pɔlu klɛli i kɛ sran m’ɔ klo sran kpa’n, “sa’n kwlaa sɔn i nun,” yɛ “ɔ trɛ i anwlɛn sa’n kwlaa nun.” (1 Korɛntfuɛ Mun 13:4, 7) Like kun ekun o lɛ m’ɔ fata kɛ bla’n fɛ i ɲin sie su ɔ. Biblu’n waan i wun’n yɛ ‘ɔ́ síe’ i ɔ. (1 Korɛntfuɛ Mun 11:3) Kɛ bla kun ko ja bian’n, i si nin i nin’m be siemɛn i kun. I wun’n yɛ ɔ sie i ɔ. Ɔ maan ɔ fata kɛ bla ng’ɔ nin a jaman bian’n ɔ usɛ i wun kɛ: “?N kwla kplin su kɛ yasua ng’ɔ o yɛ’n sie min?” Ka naan b’a ja bian’n yɛ ɔ fata kɛ be bu ndɛ sɔ’n i akunndan ɔn. Nán kɛ be ko ja bian ko wie’n niɔn.—Rɔmfuɛ Mun 7:3.

 6. ?Ngue ti yɛ ɔ nin i fataman kɛ amun kpli be ja bla annzɛ bian ɔn?

⁶ Ɔ nin i fata kɛ e ɲin ti naan y’a fa ajalɛ kɛ nga sa’n. Sanngɛ, blɛ mɔ be ti gbanflɛn nin talua’n, be ɲin tran bla nin bian kunndɛlɛ’n su dan. Ɔ maan, be awlɛn tralɛ’n yo kekle. I sɔ’n ti’n, nán i sɔ blɛ nun mɔ be wunman sa wlɛ’n, yɛ ɔ fata kɛ be ja bla annzɛ bian ɔn. Kɛ gbanflɛn nin talua’m bé ɲín bé kɔ́’n, be kaci ndɛndɛ kpa. Sran sunman mɔ kɛ bé já’n be te yo gbanflɛn nin talua kpa’n, be wa wunnin i kasiɛn su kɛ like nga be ɲin o i sin’n laa ɔ nin be akunndan’n b’a kaci. Be sie i nzɔliɛ kɛ be nga be te yo gbanflɛn nin talua mɔ be ja’n, be wunman be wun fɛ kaan sa, kpɛkun ɔ cɛman nn be su kan be wun ralɛ ndɛ. Sanngɛ be nga be ɲin ti kpa naan b’a ja’n be liɛ’n be di aklunjuɛ. Ɔ maan nán amun kpli be ja bla annzɛ bian. Kannzɛ bɔɔ amun a yo sran’n, sanngɛ sɛ amun minndɛ kan naan amun a ja bian annzɛ bla’n, i sɔ’n kwla uka amun naan amun a yo bian annzɛ bla kpa. I sɔ’n kwla uka amun kusu naan amun a si amun bɔbɔ amun wun kpa. Sɛ amun kunndɛ kɛ amun aja’n yo ye’n, i sɔ yolɛ’n ti cinnjin.

 7. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ sran ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ já bian annzɛ bla’n, ɔ dun mmua si i bɔbɔ i wun ka ɔ?

⁷ ?Nzuɛn nga amun kunndɛ i sran nga amún jɛ́ i i lika’n, i wlɛ wunlɛ ti pɔpɔ man amun? Sran sunman be liɛ’n ɔ timan kekle be sa nun. ?Sanngɛ yɛ amun bɔbɔ amun nzuɛn liɛ’n nin? ?Nzuɛn benin yɛ amun le i m’ɔ kwla uka amun naan amun aja’n w’a yo ye ɔ? ?Bian’n annzɛ bla’n i wafa benin yɛ amún yó ɔ? ?Wienun ɔn, sɛ amun fɔn’n, amun kplin su kɛ amun a fɔn? ?Yɛ sɛ be man amun afɔtuɛ’n amun sɔ nun? ?Annzɛ kusu amun si su akplowa titi? ?Amun ti sran m’ɔ di aklunjuɛ titi mɔ i akunndan’n ti kpa, annzɛ amun ti sran mɔ i ɲrun ti mlanwa titi kɛ sran mɔ i klun jɔman’n sa? (Nyanndra Mun 8:33; 15:15) Nán amun wla fi su kɛ aja’n su kaciman amun sran’n i wafa nga amun ti’n. Kɛ amun nin a jaman bian annzɛ bla’n sɛ amun ti tutrefuɛ’n, amun ngasi lolɛ yoman ya’n, annzɛ amun ti sran mɔ ndɛ kwlaa nga be kan’n i tɛ lika’n yɛ ɔ wun i’n, sɛ amun ja bian annzɛ bla’n, amun sran’n i wafa’n su kaciman. Sran ng’ɔ nanti’n ɔ wunmɛn i wia sin. ?I sɔ’n ti ngue ti yɛ e seman e osufuɛ wie annzɛ e janvuɛ wie m’ɔ kwla di e nanwlɛ’n kɛ ɔ man e afɔtuɛ ɔ? Sɛ ninnge wie’m be nun’n, amun kwla kaci amun sa’n, amun mian amun ɲin be fɛ i wun ajalɛ naan amun a kunndɛ aja’n i wun atin.

8-10. ?Afɔtuɛ benin yɛ Biblu’n man m’ɔ kwla uka sran nga i waan ɔ́ já bian annzɛ bla ɔ?

⁸ Biblu’n wla e fanngan kɛ e yaci Ɲanmiɛn wawɛ’n maan ɔ kle e atin. I liɛ’n é yó sa nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan sran yo’n. Yɛle kɛ ‘é kló Nyanmiɛn nin sran, e klun jɔ́, e wla gúa ase, é trá e anwlɛn, é yó sran ye, é yó aklunye, é dí nanwlɛ, é yó wɛtɛɛ, yɛ é yó sa i nuan su.’ Asa ekun ɔ se e kɛ e ‘kaci e akunndan’n’ yɛ ‘e fa nzuɛn uflɛ b’ɔ fa Nyanmiɛn liɛ’n b’ɔ maan é yó kpa’n, é yó i klun sa nanwlɛ bɔ e di’n ti.’ (Galasifuɛ Mun 5:22, 23; Efɛzfuɛ Mun 4:23, 24) Kɛ amun nin a jaman bian annzɛ bla’n, sɛ amun nanti afɔtuɛ sɔ’n su’n, ɔ ti kɛ like wie yɛ amun a luɛ i amun fie’n nun mɔ amún tí i aja blɛ nun’n sa.

⁹ Wienun ɔn, sɛ amun ti bla’n, amun fa amun ɲin sie i ‘amun nzuɛn’n nin amun anwlɛn wɛtɛɛ’n’ be su tra klanman mɔ amun ti’n su. (1 Piɛr 3:3, 4) Be wun ase kanlɛ’n nin be wun su nianlɛ’n kwla uka amun naan amun a si ngwlɛlɛ m’ɔ ti kɛ sika kle yɛ b’a fa wla amun ti sa’n. (Nyanndra Mun 4:9; 31:10, 30; 1 Timote 2:9, 10) Sɛ amun ti yasua’n, amun suan bla’m be cɛcɛ yolɛ nin be sran bulɛ. (1 Timote 5:1, 2) Kɛ amún súan ajalɛ falɛ’n, amun suan wun ase kanlɛ nin wɛtɛɛ yolɛ wie. Sran nga i like yolɛ yo ya’n, ndɛnngan tɔ́ i aja’n nun.—Nyanndra Mun 29:23; Mise 6:8; Efɛzfuɛ Mun 5:28, 29.

¹⁰ Kannzɛ bɔɔ sa sɔ’m be nun’n e nzuɛn’n i kacilɛ timan pɔpɔ’n, sanngɛ ɔ ti like kun m’ɔ nin i fata kɛ Klistfuɛ kwlaa miɛn i ɲin yo ɔ. Kpɛkun ɔ́ yó maan aja’n nun amún yó bian annzɛ bla kpa.

11, 12. ?Wafa sɛ yɛ sran nɲɔn be kwla wun i wlɛ kɛ be ti be wun aniɛn ɔn?

¹¹ ?Amun nvle liɛ nun lɔ’n sran kun bɔbɔ yɛ ɔ fɛ i tiaun bla annzɛ bian nga i waan ɔ́ jɛ́ i’n niɔn? ?Sɛ ɔ ti sɔ’n naan amun klo sran kun’n, wafa sɛ yɛ amún yó ɔ? I klikli nun’n, amun usa amun wun kɛ: ‘?N kunndɛ kɛ ń já sran sɔ’n sakpa?’ Afin sɛ e yo naan e wiengu kun lafi su kɛ é jɛ́ i’n, naan y’a jɛmɛn i’n, ɔ ti sran sɔ’n i awlɛn kpɛlɛ. (Nyanndra Mun 13:12) I sɔ’n ti’n, maan amun usa amun wun kɛ: ‘?M’an ju bian nin bla jalɛ?’ Sɛ amun kwla tɛ kosan nɲɔn sɔ’m be su kɛ ɛɛn’n, i sin ajalɛ nga amún fá’n ɔ fin wafa nga be yo i amun nvle’n nun lɔ’n. Nvle wie’m be nun’n, sɛ ɔ bɔbɔ a fa blɛ nian sran’n naan ɔ ti ɔ liɛ su’n, a kwla ko to i, a kan ɔ klun ndɛ kle i. Nvle uflɛ wie liɛ nun kusu’n, be bo su kle be si nin be nin mun, yɛ be ko to bla’n i fuɛ liɛ mun naan b’a kan ndɛ’n b’a kle be. Sɛ bla’n w’a kplinman su’n, nán amun jran su fii kɛ ɔ ka amun liɛ’n su. Nán amun wla fi su kɛ bla’n kusu le atin se kɛ ɔ kplinman su. Sanngɛ kusu, sɛ ɔ kplin su’n, amun kwla siesie amun wun naan amun a yo ninnge wie m’ɔ nin yolɛ fata’n likawlɛ. I sɔ’n kwla uka amun naan amun a wun i wlɛ sɛ amun kwla ja sran sɔ’n nin o. ?Blɛ sɔ nun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ amun kunndɛ ɔ?

¹² Maan e fa ngowa kanlɛ like nɲɔn kɛ kokowa nin gita sa’n be su sunnzun ase e nian naan y’a tɛ kosan sɔ’n su. Sɛ be si be bo’n, be ngunminngunmin be nɛn’n kwla yo fɛ kpa. ?Yɛ sɛ be bo be nɲɔn’n likawlɛ’n nin? Ɔ fata kɛ be nɲɔn’n be nɛn’n kan bo nun kpa. I kunngba’n yɛle sran nga amún jɛ́ i’n. Ɔ fata kɛ amun sran nɲɔn’n amun mian amun ɲin kpa naan amun a ti amun wun aniɛn. Sanngɛ kosan nga ɔ fata kɛ e usa’n yɛ: ?Amun sran nɲɔn’n amun ti amun wun aniɛn?

13. ?Ngue ti yɛ ɔ nin i fataman kɛ e ja sran nga e nin i e suman Ɲanmiɛn kunngba’n niɔn?

¹³ Ɔ ti cinnjin kɛ amun sran nɲɔn’n, amun su Ɲanmiɛn kunngba’n naan amun nanti i mmla kunngba’n su. Akoto Pɔlu klɛli i kɛ: “Nán amun nin be nga be lafi-man Krist su’n, bɔ amun nzuɛn’n sɛ-man’n, an san nun.” (2 Korɛntfuɛ Mun 6:14; 1 Korɛntfuɛ Mun 7:39) Sɛ amun ja sran nga amun nin i suman Ɲanmiɛn kunngba’n, amun su timan amun wun aniɛn. Asa kusu sɛ amun nɲɔn’n amun su Ɲanmiɛn Zoova’n yɛ amun afiɛn’n sɛ́ kpa ɔ. Zoova klo kɛ amun di aklunjuɛ naan sran nga amun jɛ i’n, amun afiɛn’n mantan kpa. Sɛ klolɛ’n ti kɛ ɲanman nsan mɔ b’a wɔ’n sa’n, Zoova klo kɛ amun wiengu klolɛ’n yo tantrantan kɛ ɲanman sɔ’n sa, naan amun afiɛn’n mantan kpa.—Akunndanfuɛ’n 4:12.

14, 15. ?Like ngunmin kun cɛ mɔ maan be bo sɛ aja’n nun yɛle Ɲanmiɛn kunngba’n mɔ be su i’n? An yiyi nun.

¹⁴ Bo kun yolɛ nun’n, kannzɛ bɔbɔ Ɲanmiɛn mɔ be su i likawlɛ’n yɛ ɔ ti like cinnjinfuɛ’n, sanngɛ nɛ́n i ngunmin ɔn. Sran nga amún jɛ́ i’n, sɛ amun kunndɛ kɛ amun afiɛn’n sɛ’n, maan amun ɲin tran like kunngba’n su. ?Ngue su yɛ amun akunndan’n wo ɔ? ?Ba wulɛ ndɛ’n ti amun nɲɔn’n amun sɛ? ?Amun mɛn dilɛ’n nun’n, ngue yɛ amun fa sie i like kwlaa ɲrun ɔn?a (Matie 6:33) Aja’n i su akunndan nga yasua’n nin bla’n be mantanfuɛ’m be bu’n, ɔ kwla yo i liɛ ngunmin. Kannzɛ bɔbɔ ɔ ti sɔ o, sanngɛ aja ng’ɔ yo ye’n i nun’n, yasua’n nin i yi’n be ti janvuɛ kpa, kpɛkun be wiengu i wun yo be fɛ. (Nyanndra Mun 17:17) I sɔ’n ti’n ɔ nin i fata kɛ be ɲin tran like kunngba’n su. Sɛ ɔ timan sɔ’n, janvuɛ tralɛ’n su yoman pɔpɔ naan se kɛ aja’n yɛ ɔ́ yó pɔpɔ ɔ. ?Sɛ sran nga amún jɛ́ i’n klo like wie kɛ ajalɛ tulɛ sa naan amun kusu amun klomɛn i sɔ like’n, nn ɔ ti kɛ aja sɔ’n su yoman ye sa? Cɛcɛ, nɛ́n i sɔ ɔ. Atrɛkpa ninnge cinnjin uflɛ wie o lɛ mɔ amun sran nɲɔn’n amun klo i yolɛ ɔ. Asa ekun’n, sɛ sran nga amún jɛ́ i’n klo like wie yolɛ’n, amun kwla ko sunmɛn i, afin i sɔ’n yó i fɛ.—Sa Nga Be Yoli’n 20:35.

¹⁵ Nanwlɛ, kɛ be se kɛ be nin sran kun be ti be wun aniɛn’n, nán kɛ be ti kɛ i sa ti ɔ. Sanngɛ yɛle kɛ be mian be ɲin be nin i be nuan sɛ be wun. Nán amun usa amun wun kɛ: “?E nuan sɛ like kwlaa su?” Sanngɛ amun usa amun wun kɛ: “?Sɛ e nuan sɛman e wun’n, é yó i sɛ? ?E kwla koko ndɛ sɔ’n su yalɛ amanniɛn su nin aɲinyiɛ su? ?Annzɛ titi e yalɛ kokolɛ’n kaci ndɛnngan?” (Efɛzfuɛ Mun 4:29, 31) Sɛ amun waan amún já bian annzɛ bla’n, sran ng’ɔ ti tutrefuɛ’n annzɛ ɔ timan lofuɛ’n annzɛ sran nga ɔ yo lele mɔ i ndɛ liɛ’n su yɛ ndɛ kwlaa ka’n, amun nian amun wun i lika.

16, 17. ?Kɛ sran kun kúnndɛ bian annzɛ bla já’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ kunndɛ i sran sɔ’n i lika ɔ?

¹⁶ Klistfuɛ asɔnun’n nun’n, be nga be fa junman’n man be’n, be dun mmua sa be nian ka. (1 Timote 3:10) Amun kusu amun kwla nian ajalɛ sɔ’n su wie. Bla ng’ɔ nin a jaman bian’n, ɔ kwla usɛ i wun kɛ: “?Wafa sɛ yɛ be kan yasua sɔ’n i ndɛ ɔ? ?Wan mun yɛ be ti i janvuɛ ɔ? ?Ɔ ti sran m’ɔ si i awlɛn tra ɔ? ?Wafa sɛ yɛ ɔ bu sran kpɛnngbɛn mun ɔn? ?Awlobo benin nun yɛ ɔ fin ɔn? ?Ɔ nin i osufuɛ’m be afiɛn’n ti sɛ? ?Wafa sɛ yɛ ɔ bu sika’n niɔn? ?Ɔ ti nzan nɔnfuɛ? ?Ɔ ti nzajefuɛ? ?Junman benin yɛ ɔ di i asɔnun’n nun ɔn? ?Yɛ junman nga be mɛn i’n, wafa sɛ yɛ ɔ di ɔ? ?N kwla bu i sran?”—Saun Yolɛ 19:32; Nyanndra Mun 22:29; 31:23; Efɛzfuɛ Mun 5:3-5, 33; 1 Timote 5:8; 6:10; Tit 2:6, 7.

¹⁷ Yasua ng’ɔ nin a jaman bla’n kwla usɛ i wun kɛ: “?Bla sɔ’n klo Ɲanmiɛn yɛ i ɲin yi i? ?Ɔ kwla yo awlo bla kpa? ?Ngue yɛ i osufuɛ’m bé kúnndɛ kɛ e yo man be ɔ? ?Bla sɔ’n ti ngwlɛlɛfuɛ, ɔ ti junman difuɛ, ɔ yo ninnge mun cɛcɛ? ?Ninnge benin mun yɛ ɔ kan be ndɛ titi ɔ? ?I wiengu’m be ndɛ lo i annzɛ kusu i bɔbɔ i ngunmin i ndɛ liɛ’n yɛ ɔ lo i ɔ? ?Ɔ fɛ i nuan wla sran’m be ndɛ nun? ?Be kwla lafi i su? ?Ɔ kwla tu i klun kɛn i wun ase annzɛ i ɲin su ti kekle yɛ i like yolɛ yo ya?”—Nyanndra Mun 31:10-31; Lik 6:45; Efɛzfuɛ Mun 5:22, 23; 1 Timote 5:13; 1 Piɛr 4:15.

18. ?Sɛ amun wiengu wun kɔlɛ blɛ nun’n, amun wun fɔ kanngan wie amun wiengu i lika’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ amun wla fi su ɔ?

¹⁸ Nán amun wla fi su kɛ amun nin Adam i afinliɛ nunfuɛ mɔ fɔ o i nun wie’n yɛ amun su wa tran ɔn. Nán sran’n i wafa nga amun bu i amun akunndan nun annzɛ mɔ amun wunnin i fluwa wie nun ɔn. Sran ngba fɔn. Ɔ maan nán ndɛ ngba yɛ be fa yo ndɛ be kan ɔn. Ɔ fata kɛ amun yaci amun wiengu i sa cɛ i. (Rɔmfuɛ Mun 3:23; Zak 3:2) Asa ekun, sɛ be wun fɔ ng’ɔ o sran kun nun’n, i sɔ’n kwla ukɛ i naan w’a di su junman naan w’a yo kpa Ɲanmiɛn ninnge’m be nun. Wienun ɔn blɛ mɔ amún kɔ́ amun wiengu wun’n, amun kacikaci amun nuan. Amun bu i akunndan nian: Sran nga be klo be wun mɔ be ɲin yi be wiengu bɔbɔ’n, ɔ ju blɛ wie be nuan sɛman be wun. (An nian Bo Bolɛ 30:2; Sa Nga Be Yoli’n 15:39.) ?Atrɛkpa’n, ngalɛ kle amun kɛ ɔ nin i fata kɛ amun ‘si amun bɔbɔ amun wun kpata’ naan amun suan ninnge’m be siesielɛ amanniɛn su? (Nyanndra Mun 25:28) ?Sran nga amún jɛ́ i’n kle kɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ káci i sa? ?Yɛ amun li? ?Ɔ nin i fata kɛ nán sa kwlaa lo amun ngasi? (Akunndanfuɛ’n 7:9) Sɛ amun suan sa’m be siesielɛ’n, ɔ kwla kle amun ajalɛ kpa amun afiɛn yalɛ kokolɛ’n nun. Yalɛ kokolɛ wafa sɔ’n ti cinnjin amun aja’n nun.—Kolɔsfuɛ Mun 3:13.

19. ?Sɛ amun wiengu wun kɔlɛ blɛ nun’n sa wie’m be yi be wun nglo’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ amun yo ɔ?

¹⁹ ?Yɛ sɛ ninnge nga amun sie i nzɔliɛ’n be bo amun wla kpa’n nin? Ɔ nin i fata kɛ amun fa amun ɲin sie i sa sɔ’n su kpa. Kannzɛ bɔbɔ amun klo amun wun naan amun waan amún já sɛ’n, sanngɛ nán amun ɲin kpa aeliɛ tɛ sɔ’m be su mlɔnmlɔn. (Nyanndra Mun 22:3; Akunndanfuɛ’n 2:14 ) Sɛ amún nían naan sran nga amún kúnndɛ jɛ́ i’n, amun wunmɛn i sran’n i wafa’n i ɲrun nin sin’n, ndɛnngan’n timan kpa, amun yi amun ja.

20. ?Wafa sɛ yɛ amun wiengu wun kɔlɛ blɛ’n kwla yo sanwun ɔn?

²⁰ ?Wafa sɛ yɛ amun wiengu wun kɔlɛ blɛ’n kwla yo sanwun ɔn? I klikli’n, nán maan be kan amun nzuɛn’n i wun ndɛ tɛ. ?Amun tranwlɛ lɔ’n, yasua nin bla nga b’a jaman’n, kɛ bé nánti’n, be kwla tra be wiengu sa nun, annzɛ be kwla yo be wun amblase? Kannzɛ bɔbɔ sran’m be bumɛn i sɔ aeliɛ’n i fɔ’n, sanngɛ maan amun si weiin kɛ, kɛ aja sɔ’n w’a ka koko kpa’n yɛ amun kwla yo i sɔ like ɔ. Amun nian amun wun su naan i sɔ ajalɛ’n w’a faman amun w’a yiman fiɛn nun annzɛ sa sukusuku yolɛ nun. (Efɛzfuɛ Mun 4:18, 19; an nian Ngɔjue Fɛfɛ Kpa’n 1:2; 2:6; 8:5, 9, 10.) Kɛ mɔ klɔ sran’n i klun akunndan’n ti tɛ tra like kwlaa’n ti’n, nán maan amun sran nɲɔn amun kpɔci amun wun tran ngunmin lika wie, annzɛ sua wie nun annzɛ loto wie nun, annzɛ lika uflɛ wie mɔ maan amún tɔ́ fiɛn nun ɔn. (Zeremi 17:9) Sɛ amun wiengu wun kɔlɛ blɛ’n ti sanwun’n, amun kle weiin kɛ amun si amun awlɛn tra naan amun wiengu kun’n i ndɛ lo amun tra amun bɔbɔ. Ng’ɔ ti cinnjin kpa’n yɛle kɛ amun wiengu wun kɔlɛ blɛ’n m’ɔ ti sanwun’n, ɔ jɔ Ɲanmiɛn Zoova m’ɔ se i sufuɛ’m be kɛ nán be yo sa sukusuku’n i klun.—Galasifuɛ Mun 5:19-21.

21. ?Sɛ amun waan amun wiengu wun kɔlɛ blɛ’n yo sanwun’n, ninnge benin wie y’ɔ nin i fata kɛ amun koko su yalɛ weinwein ɔn?

²¹ I nɲɔn su’n, yɛle kɛ yalɛ kokolɛ nanwlɛ su’n ɔ o be wiengu wun kɔlɛ blɛ ng’ɔ ti sanwun’n i nun wie. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun mɔ amun aja’n mántan koko’n, ɔ le ninnge wie m’ɔ nin i fata kɛ amun koko su yalɛ weinwein ɔn. ?Nin yɛ amún trán ɔn? ?Ɔ nin i fata kɛ amun nɲɔn’n amun di junman? ?Amun kunndɛ kɛ amún wú ba? Sɛ nja, e su sa wie o lɛ naan ɔ kwla kan e aja’n maan e di i nanwlɛ. Ɔ kwla yo kalɛ wie mɔ e boli m’ɔ te o e su’n, annzɛ tukpacɛ wie m’ɔ o e wun’n i ndɛ. Sɛ amun wun kɛ amun wiengu kun’n le ba’n, nán amun wla fi su kɛ Ɲanmiɛn ɲrun’n, i yɛ ɔ fata kɛ ɔ tɛ i mma mun ɔn. Sɛ amun ja yasua’n, ɔ nin i fata kɛ amun sɔ i mma’m be nun wie. Sran nga be le sida’n, i bo bolɛ nun be kwlá wunmɛn i trele sa. Ɔ maan sɛ sran nga amún jɛ́ i’n yoli sa sukusuku kpa i laa nun’n, amun bɔbɔ annzɛ amun osufuɛ wie kwla se i kɛ ɔ ko nian i mmoja’n naan sɛ sida nunmɛn i wun o. Sɛ be se i sɔ’n, nán ɔ lo i ngasi. Sɛ bé sé bé sé naan tukpacɛ’n o sran sɔ’n i wun’n, naan i wiengu kun’n se kɛ ɔ́ yí i ja’n, ɔ nunman nun kɛ ɔ miɛn kɛ be ja kekle nun. Nanwlɛ, sran ng’ɔ yoli sa sukusuku laa’n, sɛ i waan ɔ́ já bian annzɛ bla’n, ɔ nin i fata kɛ i bɔbɔ fa ajalɛ ko niɛn i mmoja’n ka, sɛ sida nunmɛn i wun o.

22, 23. (a) ?Wafa sɛ yɛ ninnge’m be yolɛ be nuan su sɛsɛsɛ’n, ɔ kwla fi sran kun i ɲin i aja cɛn’n i siesielɛ nun ɔn? (b) ?Aja cɛn’n nin i aja’n bɔbɔ ba’n be siesielɛ nun’n, wafa sɛ yɛ e kwla yo ninnge mun ngwlɛlɛ su ɔ?

²² Anglo kasiɛn nga be ka naan aja cɛn’n w’a ju’n, cɛn sɔ’n i siesielɛ’n ti’n, junman’n sɔn amun su dan. Sɛ amun yo ninnge mun cɛcɛcɛ’n, amun su junman’n yó sɔsɔ. Aja’n i sroesroe nga be bo i wun kalɛ dan’n, ɔ kwla yo e wiengu nin e osufuɛ’m be fɛ, sanngɛ i sin afɛ’n nin i sin kalɛ dan’n bé tín be nga b’a ja uflɛuflɛ’n ɔ nin be si nin be nin’m be su kpa. E akpasua’n su lɔ aeliɛ wie’m be su falɛ’n timan tɛ sɔ. Sanngɛ nán e wla fi su kɛ sɛ e waan é fá be su ngbokongboko’n, naan be se kɛ e yɛ e aja liɛ’n yoli dan’n, i kasiɛn su’n ɔ́ klé e yalɛ. Kpɛkun e su wunman like nga ti yɛ e jali’n i wlɛ, yɛ aklunjuɛ’n fí e sa. Ɔ ti su kɛ e bu e wiengu’m be akunndan. Sanngɛ yasua ng’ɔ ja bla’n, yɛ ɔ ti m’ɔ kle wafa ng’ɔ fata kɛ be siesie ninnge mun ɔn.—Zan 2:9.

²³ Nán amun wla fi su kɛ cɛn kunngba yɛ be ja ɔ. Sanngɛ kɛ amun ko ja’n nn amun a ja. Ɔ maan nán aja cɛn’n i su yɛ é fá e wunmiɛn kwlaa é gúa ɔ. Sanngɛ, maan e kpɛ e ɲin Ɲanmiɛn Zoova wun lɔ naan ɔ kle e atin, yɛ e dun mmua e buabua e wun naan y’a si aja’n i nun tran. Sɛ e yo sɔ’n, yɛ é sé kɛ y’a siesie e wun kpa naan e aja’n w’a yo fɛ ɔ.