E mian e ɲin e nian sran mun kɛ Zoova fa nian be’n sa
“[Ɲanmiɛn] akunndan nin sran’m be liɛ’n ti-man kun.”—1 SAMIƐL 16:7.
1, 2. ?Sɛ yɛ wafa nga Zoova nin Samiɛli be niannin Eliabu’n, ɔ timan kun ɔn? ?Yɛ i sɔ’n kle e sɛ?
AFUƐ ya kpɔlɛ 11 nun laa blɛ liɛ nun’n, Zoova sunmɛnnin i nuan ijɔfuɛ Samiɛli nvialiɛ nun. Ɔ seli i kɛ ɔ wɔ bian nga be flɛ i Yese’n i awlo lɔ, naan ɔ ko gua bian sɔ’n i mma’m be nun kun mɔ ɔ́ wá yó Izraɛli famiɛn’n, i ti su ngo. Kɛ Samiɛli juli lɔ m’ɔ wunnin Eliabu m’ɔ ti Yese i mma’m be nun kpɛnngbɛn’n cɛ’n, ɔ buli i klun lɔ kɛ sran nga Ɲanmiɛn kɛn i ndɛ’n yɛ w’a wun i lɛ ɔ. Sanngɛ Zoova seli i kɛ: “Nán niɛn i nyrun waka’n ti, ɔ nin i tɛnndɛn b’ɔ ti’n ti, nɛ́n i yɛ n kɛn i ndɛ nin-ɔn. Min akunndan nin sran’m be liɛ’n ti-man kun, afin sran’m be nian nga be nyinma wun i’n, sanngɛ min liɛ’n, n nian lele ju anwlɛn’n i bo lɔ.” (1 Samiɛl 16:6, 7). Samiɛli w’a nianman Eliabu kɛ nga Zoova fa niɛn i’n sa.a
2 Nanwlɛ, klɔ sran’m be wiengu fɔ bulɛ’n timan kekle be sa nun. A wun sran wie ɔ, ɔ waan ɔ ti sran kpa, sanngɛ nn ɔ ti wlakafuɛ. Wie nun ɔn sran’n i wun m’ɔ yo e tɛ’n ti, kɛ e nin i é kán ndɛ’n, e yomɛn i blɛblɛ, sanngɛ nn ɔ ti sran kpa.
3, 4. (a) ?Sɛ ndɛ tɔ Klistfuɛ nɲɔn be afiɛn’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ be nɲɔn’n be mian be ɲin be yo ɔ? (b) ?Sɛ ble tran e nin e niaan Klistfuɛ kun e afiɛn’n, kosan mennin mun yɛ ɔ fata kɛ e usa e wun ɔn?
3 Sɛ e wiengu fɔ bulɛ’n ti e nzuɛn’n, ndɛnngan kwla tɔ e nin e sifuɛ kpa bɔbɔ e afiɛn. Atrɛkpa, i sɔ ndɛnngan ti’n, ya ble w’a tran amun nin aniaan kun m’ɔ ti amun janvuɛ kpa laa’n amun afiɛn le. ?Amun kunndɛ kɛ ya ble sɔ’n, ɔ tu amun afiɛn lɛ? ?Ngue yɛ ɔ kwla uka amun naan amun a siesie amun afiɛn ɔn?
4 ?Aniaan Klistfuɛ sɔ’n, ɔ leman nzuɛn kpa kun mɔ amun kwla fa amun ɲin sie su ɔ? ?Yɛ ngue yɛ amun wunnin i aniaan’n i wun mɔ i ti yɛ amun trɛli i janvuɛ’n niɔn? Sɛ amun waan amún wún aniaan’n i nzuɛn’n i kpa lika’n, amun bu Zezi i ndɛ nga i su angunndan be nian. I waan: “Sran fi kwla ba-man n sin saan be nga n Si b’ɔ sunmannin min’n ɔ maan be ba n sin’n.” (Zan 6:44). Kpɔkun amun usa amun wun kosan yɛ mun: ‘?Ngue ti yɛ Zoova yoli maan sran sɔ’n bali i Wa’n i sin ɔn? ?Nzuɛn kpa mennin yɛ sran sɔ’n le i ɔ? ?N wla fi i nzuɛn kpa sɔ’m be su annzɛ n buman be like fi? ?Ngue ti yɛ laa e trɛli i janvuɛ ɔ?’ Ya ble nga ɔ trannin amun afiɛn’n, sɛ i osu w’a cɛ kan’n, nanwlɛ aniaan sɔ’n i nzuɛn kpa’n i su angunndan bulɛ ekun’n, ɔ kwla yo kekle kpa man amun. ?Sanngɛ, sɛ amun a fɛmɛn i sɔ ajalɛ mun’n, wafa sɛ yɛ amún yí ble nga ɔ o amun afiɛn’n niɔn? Kɛ ɔ ko yo naan y’a wun i sɔ yolɛ’n i kpa lika’n, e fa sunnzun ase sran nɲɔn be su e nian. Kɛ e ti sran nɲɔn sɔ’m be dunman cɛ’n, be nzuɛn tɛ’n i su yɛ e angunndan’n kɔ ɔ. Sanngɛ nn be le nzuɛn kpa wie mun. Sran nɲɔn sɔ’n yɛle Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zonasi nin akoto Piɛli.
E yiyi Zonasi i sran’n i wafa nga ɔ ti’n, i nun e nian
5. ?Ndɛ mennin yɛ Ɲanmiɛn sunmannin Zonasi kɛ ɔ ko kan ɔn? ?Sanngɛ ngue yɛ ɔ yoli ɔ?
5 Kɛ Zonasi yó Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n, nn Zɔasi i wa Zeroboamu II su’n ti Izraɛli i nglo lɔ lika’n i su famiɛn (2 Famiɛn Mun 14:23-25). Cɛn kun’n, Zoova sunmannin Zonasi kɛ ɔ jaso wɔ Ninivu. Klɔ sɔ’n ti Asiri mɛn dan’n i klɔ’m be bo bia. ?Ngue ti yɛ ɔ sunmɛnnin i ɔ? Ɔ sunmɛnnin i kɛ ɔ ko kan kle Ninivufuɛ’m be kɛ ɔ́ wá núnnún be (Zonas 1:1, 2). Sanngɛ Zonasi kpɛli Ɲanmiɛn i atin srɛ. Ɲanmiɛn ɲrun mɔ i waan ɔ́ wánndi ti’n, ɔ ko fuli mmeli kun m’ɔ su kɔ Tarsisi’n i nun. Kpɔkun yɛ fuauun ɔ wɔli ɔ. Klɔ sɔ’n i mmuammua tra Ninivu.—Zonas 1:3.
6. ?Ngue ti yɛ Zonasi yɛ Zoova sunmɛnnin i kɛ ɔ wɔ Ninivu’n niɔn?
6 ?Kɛ amun nian Zonasi siin sa’n, i wun angunndan onin yɛ ɔ ba amun ti nun ɔn? ?Amun bumɛn i kɛ ɔ ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ ɲin keklefuɛ m’ɔ kpɛ atin srɛ’n? Kɛ e bu Zonasi i angunndan i klikli nun’n, e bu i sɔfuɛ. ?Sanngɛ yoo, Zonasi i atin srɛ kpɛlɛ’n ti, Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ su yomɛn i nuan ijɔfuɛ kun? W’a yoman sɔ! Ɔ maan sɛ Zonasi kwla dili i sɔ junman’n ekun’n, ɔ kle kɛ ɔ le nzuɛn kpa wie mun. Maan e fa e ɲin e sie be su e nian.
7. ?Kɛ Zonasi sú Zoova Izraɛli lɔ’n, nn lɔ lika’n ti sɛ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ i sɔ’n tinngɛ wafa nga amun fa wun Zonasi siɛn’n niɔn?
7 Zonasi dili Ɲanmiɛn junman kpa Izraɛli lɔ. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn Izraɛlifuɛ’m be ti ɲin keklefuɛ kpa. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Amɔsu m’ɔ ti Zonasi blɛ su sran’n, ɔ kannin Izraɛlifuɛ mun mɔ be kloli mɛn pɔɔ dilɛ i blɛ sɔ nun’n be ndɛ wie.b Sa tɛ yolɛ’n truli klɔ’n nun, sanngɛ Izraɛlifuɛ’m be nun wie fi w’a kokomɛn i ti (Amɔs 3:13-15; 4:4; 6:4-6). Sanngɛ kɛ aliɛ’n fá cɛ́n m’ɔ́ fá sán’n, nn Zonasi míɛn i ɲin bó jasin nga Ɲanmiɛn fa wlɛli i nuan’n. Sɛ amun ti jasin fɛ’n bofuɛ’n, amun si kɛ sran nga be tu be wun’n, mɔ be buman Ɲanmiɛn ndɛ’n i like fi’n, be jasin fɛ’n bo klelɛ’n timan pɔpɔ. Ɔ maan i ti’n, kannzɛ bɔɔ Zonasi fɔnnin Zoova wun’n, sanngɛ like nga ɔ fataman kɛ e wla fi su’n, yɛle kɛ Zonasi kwla boli jasin fɛ’n kleli Izraɛlifuɛ mun mɔ be lafiman Ɲanmiɛn su’n. I sɔ’n fin i yakpa m’ɔ ti’n, ɔ nin i Ɲanmiɛn sulafilɛ tankaan’n.
8. ?Ngue sa yɛ ɔ minndɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ kwlaa nga be sunmɛn i Ninivu klɔ’n su lɔ’n niɔn?
8 Sanngɛ Ninivufuɛ’m be jasin fɛ’n bo klelɛ’n ti kekle kpa tra Izraɛlifuɛ mun. Afin lele nin i kɛ Zonasi fá jú Ninivu lɔ’n, ɔ fata kɛ ɔ nanti i ja nun kilo lele ya mɔcuɛ (800). I sɔ’n kwla di anglo kun bɔbɔ. Ɔ maan, lɔ kɔlɛ’n timan pɔpɔ. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, Asirifuɛ mun m’ɔ fata kɛ Zonasi ko bo jasin fɛ’n kle be’n, be klunwi liɛ’n tra like ngba. Afin ɲrɛnnɛn nga be fa kle sran nga be tra be alɛ nun’n, i tɛtɛ liɛ’n, be kwlá kanman. Kpɔkun be fa be wlɛfuɛ ayeliɛ sɔ’n, be fa di be nuan kpa. Ɔ maan nán ngbɛn ti yɛ be flɛli Ninivu klɔ’n kɛ ‘sran kunwlɛ klɔ’n’ niɔn.—Naɔm 3:1, 7.
9. ?Kɛ aunmuan dan kpa kun fitali jenvie’n su mɔ mmeli’n i kanfuɛ’m bé wá le wú’n, nzuɛn kpa mennin yɛ Zonasi yili i nglo ɔ?
9 Zonasi waan ɔ́ kpɛ́ Zoova i atin srɛ’n ti’n, ɔ ko fuli mmeli kun nun naan ɔ nin i bé kɔ́ lika mmuammua kpa. Ɔ nin i sɔ ngba’n, Zoova w’a yimɛn i sa i nuan ijɔfuɛ’n su, annzɛ w’a sunmanman sran uflɛ. Sanngɛ, Zoova yoli maan Zonasi wunnin i wlɛ kɛ junman nga ɔ fa mɛnnin i’n ti cinnjin kpa. I klikli nun’n, Ɲanmiɛn yoli maan aunmuan dan kpa kun fitali jenvie’n su. Ɔ maan kɛ é íjɔ wa’n, mmeli nga Zonasi fuli nun’n, i nun su wa bubu. Zonasi i wanndilɛ m’ɔ su wanndi’n ti’n, sran’m be su wa wu (Zonas 1:4). ?Zonasi yó i liɛ sɛ? W’a yomɛn i fɛ kɛ i dunman nun ti’n, mmeli’n i kanfuɛ’m be wu. I sɔ ti’n, Zonasi seli be kɛ: “Sɛ amún wún kɛ jenvie’n gó nun’n, saan amu’an fa min b’a to b’a yi nun.” (Zonas 1:12). Kɛ be mannin Zonasi su be to yili i jenvie nun’n, Zonasi bɔbɔ w’a kwlá lafiman su kɛ Zoova dé i (Zonas 1:15). Afin i liɛ’n, ɔ flunman kɛ ɔ wu naan mmeli’n i kanfuɛ’m be ɲan be ti. ?I lɛ nun’n, amun wunman kɛ Zonasi yoli yakpafuɛ’n nin wun ase kanfuɛ’n, yɛ sran klofuɛ’n?
10. ?Sunmanlɛ nga Zoova fa sunmannin Zonasi ekun’n ti, wafa sɛ yɛ amun bu Ɲanmiɛn bɔbɔ’n niɔn?
10 I agualiɛ su’n, Zoova deli Zonasi. ?Sanngɛ like nga Zonasi dun mmua yoli’n ti’n, ɔ kwlá diman Ɲanmiɛn junman’n kun? W’a yoman sɔ. Afin Zoova kan kleli i nuan ijɔfuɛ’n i aunnvuɛ su nin klolɛ su ekun kɛ, ɔ ko bo jasin fɛ’n kle Ninivufuɛ mun. Kɛ Zonasi juli Ninivu klɔ’n su’n, ɔ miɛnnin i ɲin boli ndolo seli klɔfuɛ’m be kɛ, be sa tɛtɛ yolɛ’n ti’n, ɔ ka cɛn ba ablanan (40) Ɲanmiɛn wá núnnún be klɔ’n (Zonas 1:2; 3:4). Kɛ Ninivufuɛ’m be tili ndɛ weiinweiin nga Zonasi kannin’n, be kacili be nzuɛn’n, ɔ maan Ɲanmiɛn w’a nunnunman be klɔ’n kun.
11. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ fɔ nga Zoova fa tuli Zonasi’n, ɔ ukɛli i ɔ?
11 Sanngɛ Zonasi nin a wunman Zoova i ninnge’m be yolɛ’n i wlɛ kpa. I sɔ’n ti’n, Zoova yoli like kun fa ukali Zonasi blɛblɛblɛ naan ɔ wun i wlɛ kɛ, i bɔbɔ Zoova’n ɔ nianman like nga sran’m be ɲinma wun i’n, sanngɛ ɔ nian lele ɔ ju sran’n i awlɛn’n i bo lɔ (Zonas 4:5-11). Ndɛ nanwlɛ nga Zonasi klɛli m’ɔ o Biblu nun’n, ɔ kle kɛ fɔ nga Zoova tuli i’n, ɔ ukɛli i. Yɛ Zonasi bɔbɔ i nzuɛn tɛ mun ɔ nin wafa kwlaa nga Ɲanmiɛn fa tuli i fɔ’n, m’ɔ yiyili be nun ti’n, ɔ kle ekun kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ. Ɔ ti yakpafuɛ wie, afin i sɔfuɛ yɛ ɔ kwla di nanwlɛ kɛ ɔ fɔnnin ɔn.
12. (a) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ wafa nga Zezi nin Zoova be nian sran mun’n, ɔ ti kun ɔn? (b) ?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e nian sran nga e bo jasin fɛ’n kle be’n mun ɔn? (An nian pazi 7 i kuku nun.)
12 Kɛ afuɛ ya kpɔlɛ mɔcuɛ (8) sinnin’n, Zezi Klist kannin sa kun m’ɔ juli Zonasi su’n i wun ndɛ kpa. Ɔ seli kɛ: ‘Kɛ Zonasi dili le nsan jue dan’n i klun’n i kunngba’n niɔn, m bɔ n kacili Sran’n, n kusu ń dí le nsan asiɛ’n bo.’ (Matie 12:40). Kɛ Ɲanmiɛn wá cɛ́n Zonasi i nguan’n, Zonasi bɔbɔ ɔ́ wá sí kɛ Zezi fɛli i blɛ ng’ɔ dili i ndia nun’n ɔ fa sunnzunnin i liɛ nga ɔ dili i jue’n i klun’n. ?Kɛ be nga be su Ɲanmiɛn mɔ be yo sa tɛ’n, mɔ sanngɛ Ɲanmiɛn yiman i sa be su mlɔnmlɔn’n, i sɔ’n jɔman e klun? Jue tofuɛ’n seli kɛ: ‘Kɛ siɛ kun fa si i mma’m be aunnvuɛ ju’n yɛ [Zoova] kusu fa si be bɔ be ɲin yi i’n be aunnvuɛ ɔ. Afin ɔ si like nga ɔ fa yili ye’n. Ɔ o i klun, ɔ si kɛ fa yɛ ɔ fa yili ye ɔ.’ (Jue Mun 103:13, 14). “Fa” sɔ’n, yɛle laa nin andɛ klɔ sran mɔ fɔ o be nun’n, mɔ Ɲanmiɛn wawɛ’n fanngan nun ti’n, be kwla yo like kpanngban Ɲanmiɛn ninnge’m be nun’n.
Piɛli i wun ndɛ m’ɔ ti nanwlɛ sɛsɛsɛ’n
13. ?Kɛ e bu Piɛli i angunndan’n, i sran’n i wafa mennin yɛ ɔ kwla ba e ti nun ɔn? ?Sanngɛ ngue ti yɛ Zezi fɛli i wlali i akoto’m be nun ɔn?
13 Maan e kan sran kun ekun i ndɛ kpe kan e nian. Sran sɔ’n yɛle akoto Piɛli. ?Sɛ be se amun kɛ amun kan Piɛli i sran i wafa nga ɔ ti’n i ndɛ’n, amún sé sɛ? Nga ɔ́ bá amun angunndan nun’n, yɛle kɛ Piɛli yó like ɔ, ɔ bumɛn i sin naan w’a yo. Wie’m be kwla se kɛ Piɛli fa ninnge’m be su ajalɛ ndɛndɛ naan ɔ tu i wun bɔbɔ. Nanwlɛ, ɔ juli cɛn wie mɔ Piɛli yili i sɔ ayeliɛ’m be nglo ɔ. ?Sanngɛ yoo, sɛ ayeliɛ sɔ’m be ngunmin yɛ be ti Piɛli i nzuɛn’n, nn Zezi fɛ́ i wlá i akoto blu nin nɲɔn’n (12) be nun (Lik 6:12-14)? Cɛcɛ, ɔ kwlá yoman sɔ! Zezi w’a fɛmɛn i ɲin w’a siemɛn i Piɛli i ayeliɛ tɛ’n su, sanngɛ Piɛli i nzuɛn kpa’m be su yɛ ɔ fɛli i ɲin sieli ɔ.
14. (a) ?Ngue ti yɛ Piɛli fa ijɔlɛ ndɛndɛ’n niɔn? (b) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo e fɛ kɛ Piɛli usali kosan fanunfanun mun ɔn?
14 Ɔ juli cɛn wie’n, Piɛli ijɔli i wiengu akoto’m be nuan. I lɛ nun’n, sran wie’m be waan Piɛli simɛn i jranwlɛ. ?Sanngɛ, Piɛli ti sɔ sakpa? Sran sunman be waan kɛ mɔ Piɛli ti kpɛnngbɛn tra i wiengu akoto mun, naan atrɛkpa bɔbɔ’n, i kpɛnngbɛn tra Zezi wie’n, i ti yɛ ɔ yo sɔ ɔ. Sɛ i sɔ’n ti nanwlɛ’n, ɔ kwla uka e maan e wun sa nga ti yɛ Piɛli yɛ ɔ dun mmua ijɔ titi’n i wlɛ (Matie 16:22). Sanngɛ, sa kun ekun o lɛ m’ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie su ɔ. Yɛle kɛ Piɛli klo Ɲanmiɛn ninnge mun. I sɔ ti’n, ɔ sisimɛn i bo lele naan w’a usa kosan mun. I kosan sɔ’m be uka e wie. Afin wafa klanman nga Zezi tɛli Piɛli i kosan’m be su’n, i kwlaa o Biblu’n nun. E sie i nzɔliɛ e nian. Piɛli i kosan’m be nun kun’n i su tɛlɛ nun yɛ Zezi kannin ‘sran kpa b’ɔ si like su nian kpa’n,’ i ndɛ’n niɔn (Lik 12:41-44). Kpɔkun e bu kosan nga Piɛli usali’n i sin e nian. I waan: ‘Nian, y’a yaci e ninnge’n kwlaa y’a su ɔ su. ?Ngue yɛ é ɲɛ́n i-ɔ?’ I sɔ’n yoli maan Zezi boli kasiɛ kun fa guali be awlɛn su nzue. Ɔ seli kɛ: “Sran kwlaa nga min ti ɔ yaci sɛ i awlo o, sɛ i niaan bian o, sɛ i niaan bla o, sɛ i si o, sɛ i nin o, sɛ i wa o, sɛ i asiɛ o, ɔ́ nyán be wunsu kpɛ ya, yɛ ɔ́ nyán anannganman nguan.”—Matie 15:15; 18:21, 22; 19:27-29.
15. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Piɛli ti sran ndɛnmanfuɛ ɔ?
15 Piɛli le nzuɛn kpa kun ekun. Ɔ ti ndɛnmanfuɛ. Yɛle kɛ, i nun mɔ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be nun kpanngban b’a wunman i ndɛ nga ɔ kannin’n be nun kun i wlɛ kpa’n, mɔ b’a sumɛn i su kun’n, saan Piɛli kunngba’n, yɛ ɔ fali akoto blu nin nɲɔn (12) be nuan ndɛ ekun naan w’a se Zezi kɛ: “?Wan sin yɛ é kɔ́ ɔ? Ɔ ndɛ’n yɛ maan é nyán anannganman nguan-an.” (Zan 6:66-68). I sɔ ndɛ’n wluwluli Zezi wun kpa! I sin’n, kɛ sonja’m be bali be Min’n i tralɛ’n, akoto’m be nun sunman be wanndili. Sanngɛ, Piɛli suli be su lele ɔ ko wluli Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn’n i awlo lɔ wie. I lɛ nun’n, Piɛli yoli yakpa, w’a yoman srongble. Kɛ bé dí Zezi i jɔlɛ’n, Piɛli ko jrannin Zuifu nga be su tɔn sin’n, be wun lɛ naan ɔ́ tɔ́n wie. Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn’n i afanniɛn kun sieli Piɛli i nzɔliɛ kɛ ɔ ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be nun kun. I lɛ nun’n, nanwlɛ, Piɛli seli kɛ ɔ simɛn i Min’n. Sanngɛ like nga nán maan e wla fi su’n, yɛle kɛ Zezi dunman nun ti yɛ Piɛli fɛli i wun yili i sa sɔ’n nun ɔn. Sanngɛ i wiengu akoto’m be nun sunman b’a kwlá trɛnmɛn i bo.—Zan 18:15-27.
16. ?Sa mennin ti yɛ maan e fali e ɲin e sieli i Zonasi nin Piɛli be nzuɛn kpa’m be su ɔ?
16 Piɛli i nzuɛn kpa’m be sɔnnin tra i nzuɛn tɛ mun. I sɔ ndɛ kunngba’n yɛ e kwla kɛn i Zonasi i lika ɔ. Zonasi nin Piɛli be nzuɛn kpa mɔ e wunnin be’n, be tinngɛli e wafa nga e fa nian be’n. I sɔ kunngba’n, ɔ fata kɛ e mian e ɲin e kunndɛ e niaan Klistfuɛ’m be nzuɛn kpa mun. I sɔ’n yó maan e nin be e afiɛn’n mántan kpa. ?Ngue ti yɛ i sɔ yolɛ’n ti cinnjin ɔn?
Afɔtuɛ nga i sɔ sa’m be man e andɛ’n
17, 18. (a) ?Ngue ti yɛ ndɛ kwla tɔ Klistfuɛ’m be afiɛn ɔn? (b) ?Biblu’n nun afɔtuɛ mennin yɛ ɔ kwla uka e naan y’a siesie e nin e wiengu Klistfuɛ mun e afiɛn ɔn?
17 I yasua o, i bla o, i ba kanngan o, i aɲanbeunfuɛ o, i yalɛfuɛ o, i fluwa sifuɛ o, i be nga be siman fluwa o, nvlenvle kwlaa nin aniɛn wafawafa kwlaa be bo yo kun be su Zoova andɛ (Sa Nglo Yilɛ 7:9, 10). E wun kɛ sran’m be ti wafawafa asɔnun’n nun. Yɛ kɛ mɔ e su Ɲanmiɛn likawlɛ’n ti’n, kannzɛ ɔ yo sɛ o, saan cɛn kunngun é tía e wiengu ja su bɔɔ le.—Rɔmfuɛ Mun 12:10; Filipfuɛ Mun 2:3.
18 Kannzɛ bɔɔ e wun fɔ nga be o e niaan’m be nun’n, sanngɛ e faman e ɲin e sieman be su. E mian e ɲin e sɔnnzɔn Zoova. Kɛ Jue tofuɛ’n kán Zoova ndɛ’n, ɔ seli i kɛ: “[Zoova], sɛ ɔ waan á nían tɛ nga e yo’n, wan cɛ yɛ ɔ ka lɛ-ɔ ɔ́ yó ye ɔ?” (Jue Mun 130:3). Kɛ ɔ ko yo naan fɔ nga ɔ o e niaan’m be nun’n ti y’a bubuman e wun nun’n, e ‘yo sa nga ɔ jɔ e wiengu klun bɔ maan e kwlaa é yó kpa’n.’ (Rɔmfuɛ Mun 14:19). E mian e ɲin e nian sran mun kɛ Zoova fa nian be’n sa. E faman e ɲin e siemɛn i be nzuɛn tɛ’m be su. Kɛ e yo sɔ’n, ɔ uka e maan ‘sa nga e wiengu yo mɔ e wun i’n, ɔ sɔn e nun.’—Kolɔsfuɛ Mun 3:13.
19. ?Ajalɛ kpa mennin mun yɛ Klistfuɛ’m be kwla fa be su naan b’a siesie be afiɛn ndɛ mun ɔn?
19 ?Sanngɛ, yɛ sɛ ndɛ tɔ e nin e niaan kun e afiɛn naan i sɔ’n ti e kwlá tranman diin nin (Jue Mun 4:5)? ?I sɔ ndɛ w’a tɔ amun nin amun niaan kun amun afiɛn le? ?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, ɔ timan kpa kɛ amun mian amun ɲin naan amun siesie ndɛ sɔ’n? (Bo Bolɛ 32:13-15). I klikli nun’n, amun srɛ Zoova naan ɔ kle amun atin nga amún fá su’n. Kpɔkun, kɛ amun bu aniaan’n i nzuɛn kpa’n i angunndan’n, amun ko wun i wun ‘aenvuɛ su nin ngwlɛlɛ su.’ (Zak 3:13). Amun se i kɛ, amun kunndɛ kɛ amun afiɛn’n sɛ kɛ laa’n sa ekun. Biblu’n nun afɔtuɛ nga ɔ seli kɛ: “Maan sran’m be kwlakwla be sie be su be tie ndɛ nga be kan’n kpa, nán maan sran fi kan ndɛ ndɛndɛ, yɛ nán maan ɔ fa ya ndɛndɛ,” maan amun wla kpɛn su (Zak 1:19). Afɔtuɛ kɛ ‘nán maan ɔ fa ya ndɛndɛ’n,’ ɔ kle kɛ e niaan wie kwla wɔ e safle annzɛ kusu ɔ kwla yo sa wie m’ɔ kwla lo e ngasi ɔ. Sɛ i sɔ sa ju’n, amun srɛ Zoova kɛ ɔ uka amun naan amun tra amun awlɛn (Galasifuɛ Mun 5:22, 23). Amun yaci amun niaan’n nun maan ɔ kɛn i klun ndɛ liɛ’n, kpɔkun amun sie amun su i nuan bo kpa. Kannzɛ ndɛ ng’ɔ kan’n be nun wie timan amun liɛ’n su’n, nán amun kpalo i nuan. Afin wafa nga ɔ wun ndɛ’n i su yɛ ɔ fa ijɔ ɔ. Ɔ maan amun mian amun ɲin be wun ndɛ sɔ’n i kɛ nga amun niaan’n fa wun i’n sa. Ndɛ’n i wunlɛ wafa sɔ’n i wie ekun yɛle kɛ an bɔbɔ amun kunndɛ nian amun wun kɛ amun niaan’n fa wun amun’n sa.—Nyanndra Mun 18:17.
20. ?Kɛ é síesíe e nin e wiengu e afiɛn ndɛ’n, ajalɛ mennin yɛ ɔ fata kɛ e fɛ i ekun ɔn?
20 Kɛ amún kán amun ndɛ liɛ’n, maan amun ijɔlɛ wafa’n yo amun niaan i fɛ (Kolɔsfuɛ Mun 4:6). Sa nga ti yɛ amun klo amun niaan’n i sa’n, amun kan be kle i. Kpɔkun, ninnge nga amun yoli mɔ i ti yɛ amun afiɛn’n sacili’n, amun kpɛtɛ i. Sɛ an mian amun ɲin an kan amun wun ase kɛ ngalɛ sa’n naan amun nuan sɛ amun wun’n, amun la Zoova i ase. Sanngɛ sɛ w’a yoman sɔ’n, amun srɛ Zoova kɛ ɔ man amun blɛ uflɛ naan amun fa siesie ndɛ sɔ’n.—Rɔmfuɛ Mun 12:18.
21. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ kwlaa nga e kokoli su yalɛ’n, ɔ ukali amun maan amún wá nían sran mun kɛ Zoova fa nian be’n sa ɔ?
21 Zoova klo i sufuɛ’m be kwlaa. Kannzɛ bɔɔ fɔ o e kwlaa e nun’n, sanngɛ ɔ yo i fɛ kɛ ɔ fa e di i junman. Kɛ é sí wafa nga Zoova fa nian sran mun’n, nn e niaan’m be klolɛ’n yó dan kɔ́ i ɲrun. Ɔ maan sɛ e wun kɛ klolɛ nga e fa klo e niaan Klistfuɛ’n ɔ su kan ase’n, e fɛ i wun ajalɛ ndɛndɛ. Sɛ e mian e ɲin e bu e wiengu’m be wun angunndan kpa’n, yɛle kɛ sɛ e nian sran mun kɛ Zoova fa nian be’n sa, é ɲán suyralɛ dan kpa.
[Ja ngua lɛ ndɛ mun]
a I sin’n, gbaflɛn klanman Eliabu wa kleli kɛ ɔ timan sran m’ɔ kwla yo Izraɛli famiɛn ɔn. Afin kɛ Filistifuɛ Goliati sran jajraja’n fali alɛ’n wlali Izraɛlifuɛ’m be sin’n, Eliabu nin Izraɛlifuɛ’m be kwlaa be usuli sa tututu, be wieli wu mlɔnmlɔn.—1 Samiɛl 17:11, 28-30.
b Klɔ kpanngban nga Zeroboamu ll su’n fali be’n, ɔ nin Izraɛli i akpasua wie mun m’ɔ deli be i kpɔfuɛ’m be sa nun’n ti, famiɛn diwlɛ nga ɔ o nglo lɔ’n ɲannin aɲanbeun ninnge kpanngban kpa.—2 Samiɛl 8:6; 2 Famiɛn Mun 14:23-28; 2 Be Nyoliɛ 8:3, 4; Amɔs 6:2.
?Wafa sɛ yɛ amún tɛ́ kosan’m be su ɔ?
• ?Wafa sɛ yɛ Zoova bu fɔ nga ɔ o i sufuɛ’m be nun’n niɔn?
• ?Zonasi nin Piɛli be nzuɛn kpa wie mennin mun yɛ amun kwla bobo be ɔ?
• ?E niaan Klistfuɛ’m be su angunndan mennin yɛ é mían e ɲin é bú i titi siɛn’n niɔn?
[Kuku, bue 7]
Maan e bu wafa nga Ɲanmiɛn fa nian sran mun’n i su angunndan
?Kɛ amun bu Zonasi i su ndɛ nga Biblu’n kan’n i su angunndan’n, amun wunman kɛ ɔ fata kɛ an kaci amun angunndan’n naan an bu sran nga an bo jasin fɛ’n kle be titi’n be wun angunndan kpa’n? Be ti kɛ Izraɛlifuɛ’m be sa. Á wún be ɔ, ɔ waan be bɔbɔ be ninnge kunndɛlɛ’n yɛ ɔ lo be ɔ, annzɛ Ɲanmiɛn ndɛ’n timan be cinnjin, annzɛ kusu be tanndan Ɲanmiɛn i jasin fɛ’n bolɛ’n i ɲrun. ?Sanngɛ wafa sɛ yɛ Zoova bu be ɔ? Wafa kunngba nga kɛ Ninivu lɔ famiɛn’n tili Zonasi i jasin’n m’ɔ kacili i ayeliɛ’n, andɛ mɛn’n nun sran dandan wie’m be kwla kunndɛ Zoova sulɛ wie.—Zonas 3:6, 7.