‘An wɔ ko kle be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ’

‘Ɲanmiɛn mannin min atin kɛ n sie ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n su ninnge’n kwlaa. I sɔ’n ti’n, an wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ.’—MATIE 28:18, 19.

1, 2. (a) ?Junman mennin yɛ Zezi fa mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun ɔn? (b) ?Ndɛ nga Zezi kannin’n i sin kosan mennin mun yɛ é wá tɛ́ be su ɔ?

AFUƐ 33 nun E.B.N. Izraɛli lɔ’n, Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be yiali Galile oka’n su. I blɛ sɔ nun’n, nn ɔ ka kan be Min Zezi mɔ Ɲanmiɛn cɛnnin i’n, ɔ́ wá sɛ́ i sin ɲanmiɛn su lɔ. Sanngɛ ka naan w’a wɔ’n, junman cinnjin kpa kun o lɛ m’ɔ fata kɛ ɔ fa mɛn i sɔnnzɔnfuɛ mun ɔn. ?Junman mennin yɛle sɔ’n? ?Wafa sɛ yɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be sɔli junman sɔ’n nun ɔn? ?Yɛ ngue ti yɛ junman sɔ’n ti e liɛ wie andɛ ɔ?

² Junman sɔ mɔ Zezi fa mannin i sɔnnzɔnfuɛ mun’n i ndɛ’n wo Matie 28:18-20 nun. I waan: ‘Ɲanmiɛn mannin min atin kɛ n sie ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n su ninnge’n kwlaa. I sɔ’n ti, an wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ, yɛ an yo be batɛmu e Si Ɲanmiɛn, nin i Wa’n, ɔ nin i wawɛ’n be dunman nun. Yɛ like kwlaa nga n kleli amun’n, amun kusu an kle be maan be fa su. An nian, min nin amun e o cɛn kwlaa lele mɛn’n fá wíe.’ Ndɛ nga Zezi kannin nun’n, ɔ seli kɛ Ɲanmiɛn ‘mannin min atin kɛ n sie ninnge kwlaa.’ Kpɔkun, ɔ kannin ‘nvlenvle’n kwlaa,’ nin ‘like kwlaa,’ nin ‘cɛn kwlaa,’ be ndɛ. Ndɛ sɔ m’ɔ kannin’n, ɔ man kosan cinnjin nnan su. Yɛle kɛ: ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e di junman nga Zezi kɛnnin i ndɛ’n niɔn? ?Nin yɛ ɔ fata kɛ e di junman sɔ’n niɔn? ?Ngue yɛ é klé sran mun ɔn? ?É dí junman sɔ’n lele é fá jú blɛ mennin nun? Amun e yiyi kosan sɔ’m be nun kunngunngun e nian.a

‘Ɲanmiɛn mannin min atin kɛ n sie ninnge kwlaa’

 3. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e di sran like klelɛ junman nga Zezi fa mannin e kɛ e di naan sran’m be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn?

³ ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e di sran like klelɛ junman nga Zezi fa mannin e kɛ e di naan sran’m be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn? Zezi bɔbɔ seli kɛ: ‘Ɲanmiɛn mannin min atin kɛ n sie ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n su ninnge’n kwlaa. I sɔ’n ti’n, an wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ.’ Ndɛ mma “i sɔ’n ti’n,” ɔ kle sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ e di junman ng’ɔ fa mannin e’n. Sa ti’n yɛle kɛ, Zezi bɔbɔ waan ‘Ɲanmiɛn mɛnnin i atin kɛ ɔ sie ninnge kwlaa.’ ?Nin yɛ Zezi i sielɛ’n ɔ trɛ ju ɔ?

 4. (a) ?Nin yɛ Zezi i sielɛ’n trɛ ju ɔ? (b) ?Kɛ e wun kan Zezi i sielɛ’n trɛ ju’n i wlɛ’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n ɲan ta junman ng’ɔ fa mannin e kɛ e di’n i su ɔ?

⁴ Zezi sie i asɔnun’n. Kpɔkun, kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1914 nun’n, i yɛ ɔ sie Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ’n mɔ be tɛkɛli i uflɛuflɛ’n niɔn (Kolɔsfuɛ Mun 1:13; Sa Nglo Yilɛ 11:15). Kɛ m’ɔ ti anzi kpɛnngbɛn’n ti’n, ɔ sie ɲanmiɛn su lɔ anzi kpanngban kpa mɔ be ti alɛ kunfuɛ’n (1 Tɛsalonikfuɛ Mun 4:16; 1 Piɛr 3:22; Sa Nglo Yilɛ 19:14-16). I Si mɛnnin i atin ekun kɛ ɔ “tu mmusu nin kpɛnngbɛn’m be kwlaa nin bae’n” mɔ be ɲin ci sa kpa yolɛ’n be bo (1 Korɛntfuɛ Mun 15:24-26; Efɛzfuɛ Mun 1:20-23). Sanngɛ, nán be nga be ɲin o su’n be ngunmin yɛ Zezi sie be ɔ. Afin, Ɲanmiɛn mɛnnin i atin wie kɛ ɔ ‘di be nga be ɲin o su’n nin be nga be wuli’m be ndɛ,’ naan ɔ cɛn be kwlaa nga be o ndia nun’n (Sa Nga Be Yoli’n 10:42; Zan 5:26-28). Nanwlɛ, sran kɛ ngalɛ’n sa mɔ be mɛnnin i atin kɛ ɔ sie ninnge kwlaa’n, ɔ fata kɛ sran’m be bu junman ng’ɔ mannin’n, i like dan kpa. I sɔ ti yɛ maan kɛ Klist seli kɛ e ‘wɔ e ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n,’ e fa su e yo i aklunjuɛ su’n niɔn.

 5. (a) ?Wafa sɛ yɛ Piɛli kleli kɛ i ɲin yi Zezi ɔ? (b) ?Kɛ Piɛli niannin ndɛ nga Zezi kannin’n su yoli’n, mmlusuɛ mennin yɛ ɔ ɲɛnnin i ɔ?

⁵ Kɛ Zezi boli i jasin fɛ’n bolɛ’n i bo’n, ɔ kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ sɛ be wun i wlɛ kɛ i yɛ ɔ sie be naan be ɲin yi i’n, bé ɲán su mmlusuɛ dan. Cɛn kun’n, ɔ seli Piɛli m’ɔ ti jue trafuɛ’n kɛ: ‘Fa alie’n kɔ nzue’n i kploun’n nun lɔ naan an gua amun lala’n.’ Kɛ mɔ Piɛli buli i klun lɔ kpa kɛ jue nunman lika sɔ’n nun ti’n, ɔ seli Zezi kɛ: ‘Baba, y’a guɛ i kɔnguɛ’n lele aliɛ’n w’a fa cɛn e y’a ɲanman like fi.’ Sanngɛ, kɛ mɔ Piɛli ti aɲinyiɛfuɛ ti’n, ɔ kan guali su kɛ: ‘Sanngɛ kɛ mɔ ɔ waan n gua’n ti’n, ń gúa.’ Kɛ Piɛli niannin ndɛ nga Zezi kannin’n su yoli’n, be trali “kpatra kpanngban kpa.” Siɛn’n, srɛ m’ɔ kun Piɛli ti’n, ɔ ‘kotoli Zezi bo ɔ seli i kɛ: “Nannan cuɛn ɔ wun kan, afin n ti sa tɛ yofuɛ.”’ Yɛ Zezi seli i kɛ: ‘Nán srɛ kun wɔ, kɛ ɔ fin andɛ’n, sran yɛ á wá trɛ́ i kɛ a fa tra kpatra’n sa ɔ.’ (Lik 5:1-10; Matie 4:18). ?Afɔtuɛ mennin yɛ sa sɔ’n man e ɔ?

 6. (a) ?Wafa sɛ yɛ jue tralɛ m’ɔ yoli abonuan’n i su ndɛ’n, ɔ yi aɲinyiɛ nga Zezi kunndɛ’n i nglo ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ e kwla fa Zezi i ajalɛ’n su ɔ?

⁶ Zezi seli Piɛli nin Andre, nin akoto wie mun ekun be kɛ bé “káci sran’m be trafuɛ kɛ jue trafuɛ sa.” Kɛ mɔ Zezi yoli mɔ be trali kpatra kpanngban wieli’n, yɛ ɔ seli be sɔ ɔ (Mark 1:16, 17). I sɔ’n kle kɛ, Zezi kunndɛman kɛ sran’m be ɲin yi i sa ngbɛn kɛ sran mɔ be wunman sa wlɛ’n sa. Sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ Piɛli nin Andre be ɲin yi i’n, ɔ yoli i nuan like kleli be maan be wunnin i wlɛ. Kɛ Zezi seli kɛ be gua be lala’n mɔ be niannin su be yoli’n, be ɲannin su mmlusuɛ dan. I sɔ kunngba’n, sɛ be fa ndɛ nga Zezi kɛnnin i kɛ bé wá káci ‘sran’m be trafuɛ’n’ i su’n, bé ɲán su mmlusuɛ dan kpa wie. Akoto’m be fali ndɛ nga Zezi kannin’n su kpa kusu. Afin, Biblu’n waan: ‘Kɛ be wa sili alie mun’n, be yacili be ninnge’n kwlaa lɛ naan b’a su i su.’ (Lik 5:11). Andɛ kusu’n, kɛ e wla sran’m be fanngan kɛ be di sran’m be like klelɛ junman naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie’n, e fa Zezi i ajalɛ’n su. Yɛle kɛ, e seman sran’m be kɛ be fa ndɛ nga e kan kle be’n i su sa ngbɛn. Sanngɛ, sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ be fa ndɛ nga Zezi kannin’n su’n, e yiyi nun e kle be.

Sa nga ti yɛ e nian junman nga Zezi fa mannin e kɛ e di’n nun e di’n

7, 8. (a) ?Biblu’n nun ndɛ mennin wie mun yɛ be su e bo maan e bo jasin fɛ’n, kpɔkun e kle sran’m be like maan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn? (b) ?Biblu’n nun ndɛ mma mennin ye ɔ su amun bɔbɔ amun bo mɔ i ti yɛ amun bo jasin fɛ’n titi’n niɔn? (An nian nzɔliɛ’n.)

⁷ Kɛ mɔ e si kɛ Ɲanmiɛn fali sielɛ’n mannin Klist’n, i ti yɛ e bo Sielɛ Blɛ jasin fɛ’n, kpɔkun e kle sran’m be like maan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn. ?Sanngɛ, Biblu’n nun ndɛ wie mun ekun be o lɛ mɔ e kwla fa wla sran’m be fanngan naan b’a di junman dan sɔ’n i wie ɔ? Amun e nian ndɛ nga e niaan wie mun mɔ be fin nvle fanunfanun be nun’n, mɔ be su Zoova i osu w’a cɛ kpa’n, be kannin’n. Kpɔkun maan e sie Biblu’n nun ndɛ mma ng’ɔ suan be ndɛ sɔ’m be bo’n i nzɔliɛ.

⁸ Roy (an kɛnngɛn i kɛ Rɔi), be yoli i batɛmu afuɛ 1951 nun. I waan: “Kɛ n fali min wun mannin Zoova’n, n fuali kɛ ń sú i cɛn kwlaa. Ɔ maan fualɛ nga n fuali’n, n kunndɛ kɛ ń yó i su sa’n.” (Jue Mun 50:14; Matie 5:37). Heather (an kɛnngɛn i kɛ Hetɛli), be yoli i batɛmu’n afuɛ 1962 nun. I waan: “Kɛ n bu sa kwlaa nga Zoova yo mannin min’n i angunndan’n, n kunndɛ kɛ ń sú i titi ń fá lɛ́ i ase.” (Jue Mun 9:2, 10-12; Kolɔsfuɛ Mun 3:15). Hannelore, be yoli i batɛmu’n afuɛ 1954 nun. I waan: “Blɛ kwlaa nga e fa bo jasin fɛ’n i nun’n, e nin anzi mun yɛ e bo ɔ. I sɔ’n ti n sran bulɛ dan!” (Sa Nga Be Yoli’n 10:30-33; Sa Nglo Yilɛ 14:6, 7). Honor, be yoli i batɛmu’n afuɛ 1969 nun. I waan: “Cɛn nga Zoova wá dí i jɔlɛ’n, n kunndɛman kɛ n mantanfuɛ’n kun ɔ tɔn Zoova nin i sufuɛ’m be suɛn kɛ: ‘Sran fi w’a seman min sɔ!’” (Ezekiɛl 2:5; 3:17-19; Rɔmfuɛ Mun 10:16, 18). Klaudio, be yoli i batɛmu’n afuɛ 1974 nun. I waan: “Kɛ é bó jasin fɛ’n, ‘Ɲanmiɛn ɲin ta e,’ kpɔkun ‘Klist kusu o e afiɛn.’ An wun i! Janvuɛ kpafuɛ mun yɛ e nin be e di junman’n niɔn.”—2 Korɛntfuɛ Mun 2:17.b

 9. (a) ?Wafa sɛ yɛ Piɛli nin i wiengu akoto’m be kpatra tralɛ’n i su ndɛ’n ɔ yi sa nga ti yɛ be ɲin yi Klist, i nglo ɔ? (b) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ su sran kun bo naan i ɲin wa yi Ɲanmiɛn nin Klist ɔ? ?Yɛ ngue ti ɔ?

⁹ Abonuan kpatra kpanngban tralɛ’n i su ndɛ’n, ɔ yi like cinnjin ng’ɔ su e bo maan e di junman nga Zezi fa mannin e’n i nglo wie. Like sɔ’n yɛle klolɛ’n. Piɛli seli Zezi kɛ: “Nannan, cuɛn ɔ wun kan, afin n ti sa tɛ yofuɛ.” Kɛ ɔ seli sɔ’n, Zezi w’a kplinman su, kusu w’a buman Piɛli i fɔ (Lik 5:8). Asa ekun’n, w’a seman kɛ ngue ti yɛ Piɛli w’a se i kɛ ɔ cuɛn i wun ɔn. Sanngɛ aunnvuɛ su’n, Zezi seli Piɛli kɛ: “Nán srɛ kun wɔ.” Nanwlɛ, ɔ fataman kɛ be ɲin m’ɔ yi Zezi’n i bo’n ɔ fin srɛ m’ɔ kun be’n. Afin, Piɛli nin i wiengu’m be wa trali sran kɛ be fa tra kpatra’n sa. Andɛ kusu’n, e faman srɛ, annzɛ sran’m be bɔbɔ be wun fɔ bulɛ angunndan, annzɛ ninnge wie mun ekun e wlaman sran’m be ti nun naan be ɲin w’a yi Klist. Afin like kunngba cɛ nga Zoova kunndɛ’n, yɛle kɛ maan be ɲin m’ɔ yi Ɲanmiɛn nin Klist, ɔ taka klolɛ mɔ be tu be klun be klo be’n i su.—Matie 22:37.

‘An kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ’

10. (a) ?Junman nga Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be di’n i su ndɛ mennin yɛ ɔ kle kɛ i dilɛ’n w’a yoman pɔpɔ i sɔnnzɔnfuɛ’m be sa nun’n niɔn? (b) ?Sanngɛ wafa sɛ yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be sɔli junman sɔ’n i dilɛ’n nun ɔn?

¹⁰ Kosan’n i nɲɔn su ng’ɔ o ndɛ nga Klist kannin’n i sin’n yɛle kɛ: ?Nin yɛ ɔ fata kɛ be wɔ ko di sran’m be like klelɛ junman’n naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn? Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: ‘An wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ.’ Lele naan Zezi w’a ba asiɛ’n su naan w’a bo i jasin fɛ’n bolɛ’n i bo’n, sran kwlaa nga be ba Izraɛli mɛn nun’n, sɛ be bali Zoova sulɛ’n, be sɔli be nun kpa (1 Famiɛn Mun 8:41-43). Zezi bɔbɔ boli jasin fɛ’n kleli Zuifu mun kusu. Sanngɛ siɛn’n, i waan maan i sɔnnzɔnfuɛ’m be ko kle nvlenvle’n kwlaa be like. Ɔ maan, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kpatra tralɛ lika’n, annzɛ be jasin fɛ’n bolɛ lika’n ɔ su yoman “nzue” ba nun kun. Yɛle kɛ ɔ su yoman Zuifu’m be ngunmin be afiɛn kun. Sanngɛ, sran mɔ bé wá trá be kɛ kpatra sa’n, bé trá be “jenvie” kwlaa nun. Kannzɛ junman uflɛ sɔ’n i dilɛ’n w’a yoman pɔpɔ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be sa nun’n, sanngɛ b’a sisiman be bo i dilɛ nun. Ɔ maan kɛ Zezi wuli m’ɔ dili afuɛ 30, akoto Pɔlu kwla seli kɛ b’a boman jasin fɛ’n b’a kleman Zuifu’m be ngunmin. Sanngɛ be bo “kleli asiɛ’n sufuɛ’m be kwlaa.”—Kolɔsfuɛ Mun 1:23.

11. ?Kɛ afuɛ ya kpɔlɛ ablaɔn boli i bo lele m’ɔ́ fá jú andɛ’n, wafa sɛ yɛ lika nga ‘be tra sran’m be kɛ be tra kpatra sa’n,’ ɔ trɛli ɔ?

¹¹ Afuɛ nga be sinnin koko nga nun’n be nun’n, e wunnin kɛ jasin fɛ’n bolɛ lika’n w’a trɛ. Kɛ afuɛ ya kpɔlɛ ablaɔn’n ɔ́ bó i bo’n, nn nvle kaan sa nun yɛ ‘be tra sran mun kɛ be tra kpatra’n sa ɔ.’ Sanngɛ, e blɛ liɛ nun Klistfuɛ’m be niannin Klistfuɛ klikli’m be ajalɛ’n su. Yɛle kɛ, be trɛli be jasin fɛ’n bolɛ lika’n nun (Rɔmfuɛ Mun 15:20). Ɔ maan, kannzɛ afuɛ 1930 nun nvle ko ju ya kun nun yɛ be boli jasin fɛ’n, sanngɛ kɛ é sé yɛ’n, nvlenvle 235 be nun yɛ e ‘tra sran mun kɛ be tra kpatra’n sa ɔ.’—Mark 13:10.

‘Sran mɔ be aniɛn’n ti ngunminngunmin’n’

12. ?Jasin fɛ’n i kekle lika nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zakari 8:23 yi i nglo’n yɛle mennin?

¹² Sɛ nvlenvle’n kwlaa be like klelɛ mɔ maan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n i yolɛ’n timan pɔpɔ’n, i sɔ’n fiman lika kpanngban mɔ e le i e kle sran’m be like nun’n i ngunmin. Sanngɛ i kekle m’ɔ ti’n, ɔ fin aniɛn fanunfanun nga sran’m be kan’n i wie. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zakari seli kɛ: ‘I blɛ sɔ nun’n, sɛ sran blu be aniɛn’n ti ngunminngunmin’n, bé kó trá Zuifu kunngba cenje i wun tralɛ’n i nuan su’n, kpɔkun bé sé i kɛ: “E nin amun yɛ é kɔ́ ɔ, afin e tili i kɛ Ɲanmiɛn’n wo amun sin.”’ (Zakari 8:23). Ndɛ sɔ’n i su kpɛnlɛ dan nun’n, ‘Zuifu kunngba cenje’n,’ yɛle Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n, kpɔkun ‘sran blu’n,’ yɛle “sran kpanngban kpa” mun.c (Sa Nglo Yilɛ 7:9, 10; Galasifuɛ Mun 6:16). Sran kpanngban sɔ mɔ be ti Klist i sɔnnzɔnfuɛ’n, be fin mɛnmɛn’n kwlaa nin nvlenvle’n kwlaa nun. Afin kɛ nga Zakari fa kannin sa’n, sran sɔ’m be aniɛn’n yó ngunminngunmin. ?E blɛ liɛ nun’n, Ɲanmiɛn i nvle’n i nunfuɛ’m be ti sɔ wie? Ɛɛn, kɛ be ti sɔ ɔ!

13. (a) ?Wafa sɛ yɛ aniɛn nga be su Ɲanmiɛn be nun’n be nuan nga be ti’n, ɔ kacikaci kɔ i ɲrun andɛ Ɲanmiɛn i nvle nunfuɛ’m be afiɛn ɔn? (b) ?Ngue yɛ sran kpa nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n ɔ yo naan w’a man aniɛn wafawafa kwlaa sɔ’m be aliɛ Ɲanmiɛn ninnge’m be nun ɔn? (An nian kuku’n i lika nga be flɛ i “Biblu’n i akua ng’ɔ ti aɲinsifuɛ’m be liɛ’n,” i nun.)

¹³ Afuɛ 1950 nun’n, sɛ e fa Zoova i Lalofuɛ 5 be nun 3 kan Angle. Sanngɛ afuɛ 1980 nun’n, ɔ wa kacili kan. Yɛle kɛ, sɛ e fa sran 5 be nun 2 yɛ be kan Angle ɔ. Dɔ nga su’n, sɛ e fa Zoova i Lalofuɛ 5 sran 1 yɛ ɔ kan Angle ɔ. ?Wafa sɛ yɛ sran kpa nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n ɔ́ yó naan w’a man aniɛn ngunminngunmin sɔ’n be kwlaa be aliɛ ɔ? Saan Ɲanmiɛn ninnge’m be nun aliɛ nga ɔ man’n, ɔ́ mɛ́n i aniɛn kpanngban nun ekun (Matie 24:45). Ɔ maan afuɛ 1950 nun’n, aniɛn 90 nun yɛ be yili e fluwa mun ɔn. Sanngɛ kɛ é sé yɛ’n, aniɛn nga be yi e fluwa’m be nun’n, ɔ kwla ju 400. ?Aniɛn ngunminngunmin sɔ’m be lika nianlɛ’n i bo’n gua kpa? Ɛɛn! Afin le mɔcuɛ kwlaa nun’n, sran 5.000 tra su mɔ ‘be ijɔ aniɛn wafawafa’n’ be kaci Klist i sɔnnzɔnfuɛ (Sa Nglo Yilɛ 7:9)! Kpɔkun junman’n su yaciman nvlɛ balɛ. Afin nvle wie’m be nun’n, sɛ é kwlá sé’n, “lala’n” tra kpatra kpanngban kpa!—Lik 5:6; Zan 21:6.

?Junman’n i bue kun ekun m’ɔ man aklunjuɛ’n, amún kwlá dí wie?

14. ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka e jasin fɛ’n bolɛ lika’n nun lɔ sran nga be kan aniɛn uflɛ’n mun ɔn? (An nian kuku’n i lika nga be flɛ i “Bobo’m be aniɛn’n nun like klelɛ mɔ maan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n,” i nun.)

¹⁴ Blɔfuɛ’m be mɛn’n nun lɔ klɔ kpanngban be nun’n, sran like klelɛ ‘aniɛn wafawafa mun’ be nun naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, i atin w’a tike dan kpa. Afin sran mɔ be kan aniɛn wafawafa’n, b’a tu be nvle liɛ’m be su b’a ko tran klɔ sɔ’m be nun (Sa Nglo Yilɛ 14:6). ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo naan y’a uka sran nga be kan aniɛn uflɛ e lika liɛ nun’n mun ɔn (1 Timote 2:4)? Sɛ é kwlá sé’n, saan é fá lala nga e kwla fa tra be ndɛndɛ’n. Yɛle kɛ, e fa fluwa nga be yi i be aniɛn nun’n e man be. Sɛ e kwla ɲan Zoova i Lalofuɛ ng’ɔ kɛn i sɔ aniɛn liɛ’n, maan ɔ ko nian be lika (Sa Nga Be Yoli’n 22:2). Dɔ nga su’n, ninnge’m be yolɛ kɛ ngalɛ sa ɔ timan kekle. Afin, kɛ ɔ ko yo naan b’a uka sran nga be fin nvle uflɛ nun mun naan b’a kaci Klist i sɔnnzɔnfuɛ’n ti’n, Zoova i Lalofuɛ sunman b’a suan aniɛn uflɛ’m be kanlɛ. Junman’n i su rapɔru’m be kle kɛ sran’m be ukalɛ wafa sɔ’n ɔ ba nvlɛ kpa.

15, 16. (a) ?Sa mennin mun yɛ be kle kɛ, kɛ be uka sran nga be kan nvle uflɛ nun aniɛn mun’n, be ɲan su mmlusuɛ dan ɔn? (b) ?Nvle uflɛ aniɛn’m be nun jasin fɛ’n bolɛ’n i su kosan mennin yɛ e kwla bu be su angunndan ɔn?

¹⁵ Pays-Bas lɔ mɔ be bo Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ jasin fɛ’n aniɛn 34 nun’n, amun e fa lɔ sa nɲɔn naan e nian. Aniaan kun ɔ nin i yi’n be siesieli be wun be ko kleli Pologne fuɛ nga be wa trannin be afiɛn’n be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Kɛ be wunnin kɛ be sran like klelɛ’n ɔ ba nvlɛ’n dan ti’n, aniaan bian’n ɔ kpɛli i junman ng’ɔ di’n i dɔ’n i sin naan b’a ɲan cɛn kun ekun le mɔcuɛ kwlaa nun b’a kle sran nga be kɔnvi sɔ Ɲanmiɛn ndɛ’n, be like. I osu w’a cɛman, aniaan sɔ’n nin i yi’n be kleli sran 20 tra su be Biblu’n nun like le mɔcuɛ kwlaa nun. Be seli kɛ: “E jasin fɛ’n bolɛ’n ɔ man e aklunjuɛ dan.” Kɛ be nga be kan aniɛn uflɛ’n be ti Biblu’n nun ndɛ m’ɔ ti nanwlɛ’n, kpɔkun be kɛn i fɛ m’ɔ yo be’n i ndɛ’n, jasin fɛ’n bofuɛ’m be klun jɔ kpa. I wie yɛle kɛ, Viɛtinamu aniɛn’n nun aɲia kun bo’n, sran oke kun mɛnnin i sa su kɛ ɔ́ íjɔ. Kɛ ɔ́ íjɔ i ɲinmuɛn kloklo i ti nun. Ɔ seli Zoova i Lalofuɛ’m be kɛ: “Amun ɲin mɔ amun mian be kan min klɔ aniɛn’n mɔ i kanlɛ’n timan pɔpɔ’n ti’n, ń yó amun mo, ń yó amun kwla. Biblu’n nun like nanndoliɛ kpanngban nga n kpɛnngbɛn nga m’an yo i yɛ’n m’an suan’n, ɔ yo min fɛ lele tra su.”

¹⁶ Sɛ aniaan nga be o asɔnun nga be kan aniɛn uflɛ nun’n be di aklunjuɛ dan’n, i sɔ’n boman e nuan. Angle lɔ aniaan kun ɔ nin i yi’n be seli kɛ: “E afuɛ 40 nga y’a di i jasin fɛ’n bolɛ nun’n i nun like nga i yolɛ’n yo e fɛ dan’n, yɛle nvle uflɛ’m be aniɛn’n nun jasin fɛ’n i bolɛ’n.” ?Ngue ti yɛ amun siesieman amun wun naan amun dimɛn i sɔ junman’n wie ɔ? ?Sɛ amun te kɔ suklu’n, ngue ti yɛ amun suanman nvle uflɛ nun aniɛn naan amun fa boman jasin fɛ’n i cɛn wie ɔ? Sɛ amun yo sɔ’n, amún ɲán suyralɛ dan kpa amun mɛn dilɛ’n nun (Nyanndra Mun 10:22). Amun kwla koko i sɔ ndɛ’n be kle amun si nin amun nin mun.

Maan e kacikaci jasin fɛ’n bolɛ lika’n ɔ nin blɛ nga e fa bo’n

17. ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo naan e jasin fɛ’n bolɛ lika’n nun lɔ’n, sran kpanngban b’a ti Ɲanmiɛn Ndɛ’n niɔn?

¹⁷ Nanwlɛ, sa fanunfanun ti’n, e nun sunman e kwlá guaman e “lala’n” be nga be kan nvle uflɛ aniɛn’n be nzue’m be nun naan y’a tra be kɛ be fa tra kpatra’n sa. Sanngɛ, e kwla yo naan e jasin fɛ’n bolɛ lika’n nun lɔ sran sunman ekun b’a ti Ɲanmiɛn Ndɛ’n. ?Wafa sɛ? Nán kɛ é káci ndɛ nga e kan’n niɔn. Sanngɛ e kwla kaci lika’n ɔ nin blɛ nga e fa bo jasin’n. Lika kpanngban kpa’m be nun’n, be sasa sran’m be tranwlɛ mun. Ɔ maan, saan á srɛ́ atin sasafuɛ’m be sa nun kwlaa naan w’a kwla wlu lika sɔ’m be nun. Lika wie’m be nun ekun kusu’n, kɛ e kɔ jasin fɛ’n bolɛ awlo’m be nun’n, e toman sran mun. I sɔ’n ti sɛ é kwlá sé’n, ɔ fata kɛ e kaci lika’n, ɔ nin blɛ nga é gúa e “lala’n.” Sɛ e yo sɔ’n, nn Zezi i ajalɛ’n su yɛ y’a nian ɔn. Afin Zezi kannin Ɲanmiɛn Ndɛ’n kleli sran mun lika fanunfanun’n be nun.—Matie 9:9; Lik 19:1-10; Zan 4:6-15.

18. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ, kɛ be bo jasin fɛ’n i lika fanunfanun’n be nun’n, i sɔ’n ba nvlɛ ɔ? (An nian kuku’n i lika nga be flɛ i “Maan e kle aata difuɛ’m be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n,” i nun.)

¹⁸ Mɛn’n i lika wie’m be nun’n, lika kwlaa nga be kwla to sran mun naan b’a kan Ɲanmiɛn Ndɛ’n b’a kle be naan b’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, w’a kaci ajalɛ cinnjin kpa’n kun. Aniaan nga be sa w’a tɔ jasin fɛ’n bolɛ nun’n, be fa be ɲin sie i sɔ liɛ’n su kpa. Yɛle kɛ, nán awlo’m be nun ngunmin yɛ be bo jasin fɛ’n niɔn. Sanngɛ, lika kwlaa nga be kwla to sran’m be lɛ’n, be kɔ be nun. Yɛle kɛ, be kɔ alapla jranwlɛ’n be nun, ɔ nin junman diwlɛ’m be nun, ɔ nin aata diwlɛ’m be nun, ɔ nin gali’m be su, ɔ nin bisi jranwlɛ’m be nun, ɔ nin akpɔ’m be nuan, ɔ nin jenvie nuan. Awaii lɔ sran nga be kacili Zoova i Lalofuɛ koko nga nun’n, lika kɛ ngalɛ sa’m be nun yɛ Zoova i Lalofuɛ’m be toli be ɔ. Kɛ e kacikaci e jasin fɛ’n bolɛ lika’n ɔ nin i blɛ’n, i sɔ’n uka e maan junman nga Zezi seli kɛ e ko kle sran’m be like maan be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n, e kwla di i kpa liɛ su.—1 Korɛntfuɛ Mun 9:22, 23.

19. ?Junman nga Zezi fa mannin e’n i su ndɛ kpɔlɛ mennin yɛ é wá yíyí be nun like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n nun ɔn?

¹⁹ Junman nga Zezi fa mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be di’n, nán like nga ti yɛ ɔ fata kɛ be di junman sɔ’n ɔ nin lika nga ɔ fata kɛ be di’n, i ngunmin i ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. Sanngɛ like nga bé klé sran mun’n ɔ nin blɛ nga bé dí junman sɔ’n lele bé fá jú’n i ndɛ yɛ ɔ kɛn i wie ɔ. Like suanlɛ ng’ɔ́ bɛ́ i sin lɔ nun’n, é wá yíyí junman mɔ Zezi fa mannin e’n i su ndɛ kpɔlɛ kasiɛn nɲɔn sɔ’m be nun.

[Ja ngua lɛ ndɛ mun]

‘Like kwlaa nga n kleli amun’n, amun kusu amun kle be maan be fa su’

‘An wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ. Yɛ like kwlaa nga n kleli amun’n, amun kusu amun kle be maan be fa su.’—MATIE 28:19, 20.

 1. ?Yalɛ mennin yɛ Filipu m’ɔ ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n ɔ nin Etiopi bian’n be kokoli ɔ?

ETIOPI bian kun tuli ajalɛ wɔli Zerizalɛmu lɔ Zoova m’ɔ ti i awlɛn su Ɲanmiɛn’n, i sulɛ. Bian sɔ’n klo Ɲanmiɛn Ndɛ’n kpa. Kɛ ɔ́ sɛ́ i sin’n, m’ɔ ti i kakaklolo’n nun ɔ́ kánngan Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai i fluwa’n nun’n, kpɔkun yɛ Filipu m’ɔ ti Klist i sɔnnzɔnfuɛ’n ɔ ko toli i ɔ. Filipu usɛli i kɛ: ‘?Ndɛ nga á kɛ́nngɛn i lɛ’n a si i bo?’ Bian’n seli i kɛ: ‘?Sɛ sran w’a kleman min’n, ɔ́ yó sɛ yɛ ń sí i bo ɔ?’ Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Filipu ukali bian sɔ m’ɔ klo Ɲanmiɛn Ndɛ’n, ɔ maan ɔ kacili Klist i sɔnnzɔnfuɛ.—Sa Nga Be Yoli’n 8:26-39.

 2. (a) ?Ngue ti yɛ ndɛ nga Etiopi bian’n kannin’n, ɔ ti kploun ɔn? (b) ?Junman nga Zezi fa mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be di’n, i su kosan mennin yɛ é wá yíyí nun ɔn?

² Wafa nga Etiopi bian’n tɛli Filipu su’n i bo’n ti kploun kpa. Ɔ seli kɛ: ‘?Sɛ sran w’a kleman min’n, ɔ́ yó sɛ yɛ ń sí i bo ɔ?’ Nanwlɛ, ɔ fata kɛ sran kun kle i naan w’a wun ndɛ’n i bo’n. I ndɛ sɔ m’ɔ kannin’n, ɔ yi junman nga Zezi fa mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be di’n, i nun kpɔlɛ cinnjin kpa kun m’ɔ fata kɛ be yo’n, i nglo. ?I nun kpɔlɛ mennin yɛle i sɔ’n? Kɛ ɔ ko yo naan y’a wun i wlɛ’n, amun e fa Matie ndɛ tre 28 ekun naan e nian ndɛ nga Zezi kannin’n. Like suanlɛ ng’ɔ sinnin’n nun’n, e yiyili kosan klikli nɲɔn’n be nun. Yɛle kɛ: ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e di junman nga Zezi kɛnnin i ndɛ’n niɔn? ?Kpɔkun nin yɛ ɔ fata kɛ e di junman sɔ’n niɔn? Like suanlɛ nga nun’n, é wá yíyí kosan kasiɛn nɲɔn’n be nun. Yɛle kɛ: ?Ngue yɛ é klé sran mun ɔn? ?Kpɔkun é dí junman sɔ’n lele é fá jú blɛ mennin nun?

‘Like kwlaa nga n kleli amun’n, amun kusu an kle be maan be fa su’

 3. (a) ?Wafa sɛ yɛ sran kun kwla yo Zezi Klist i sɔnnzɔnfuɛ ɔ? (b) ?Kɛ be se kɛ be kle sran kun like naan ɔ kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, i wie ekun yɛle mennin?

³ ?Ngue yɛ é klé sran mun naan b’a kaci Klist i sɔnnzɔnfuɛ ɔ? Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: ‘I sɔ’n ti, an wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ, yɛ an yo be batɛmu e Si Ɲanmiɛn, nin i Wa’n, ɔ nin i wawɛ’n be dunman nun. Yɛ like kwlaa nga n kleli amun’n, amun kusu an kle be man be fa su.’ (Matie 28:19, 20). Nanwlɛ, like nga Klist kleli’n, yɛ ɔ fata kɛ e kle sran mun ɔn.a ?Sanngɛ, ngue yɛ é yó naan y’a si weiin kɛ sran nga e kle i like’n ɔ́ káci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ, naan ɔ́ ká sɔ titi ɔ? Kɛ ɔ ko yo naan y’a wun i sɔ liɛ’n i wlɛ’n, amun e fa e ɲin e sie i ndɛ nga Zezi kannin’n i nun ndɛ mma’n i su kpa e niaan. W’a seman sa ngbɛn kɛ: ‘Like kwlaa nga n kleli amun’n, amun kusu amun kle be.’ Sanngɛ, ɔ seli kɛ: ‘Like kwlaa nga n kleli amun’n, amun kusu amun kle be maan be fa su.’ (Matie 19:17). ?Sanngɛ ngue yɛ é yó naan i sɔ’n w’a yo ye ɔ?

 4. (a) ?Kɛ be se kɛ be fa sran kun i nuan ndɛ su’n i bo’n yɛle mennin? (b) Wafa nga e kwla fa like nga Klist kleli’n e kle sran kun i like’n, amun fɛ i su sunnzun ase be yiyi nun.

⁴ Kɛ be se kɛ be fa sran kun i nuan ndɛ’n su’n, annzɛ be ɲin yi sran’n, i bo’n yɛle kɛ “be yo sran sɔ’n i nuan ndɛ’n i su sa mun.” ?Kɛ m’ɔ ti sɔ’n niɔn, wafa sɛ yɛ ninnge nga Klist kleli be’n, é klé sran kun naan w’a fa su, annzɛ naan w’a yo i su sa mun ɔn? Wafa nga sran ng’ɔ kle loto nun kisanlɛ’n ɔ fa akpɔ’m be su mmla mun kle i suklu ba mun naan b’a fa su’n, amun e fa e ɲin sie su e nian. Like klefuɛ’n ɔ dun mmua fa mmla mun kle i suklu mma mun sua’n nun lɔ. Sanngɛ i sin’n, kɛ ɔ ko yo naan w’a kle wafa nga suklu ba’n ko fa mmla sɔ’m be su’n, ɔ nin i be fu loto’n nun be kɔ kan loto’m be sinsin lɔ’n. Kpɔkun kɛ bé fá akpɔ’n, ɔ kle suklu ba’n i wafa trele ng’ɔ kwla fa like ng’ɔ suannin’n su’n. I sɔ kunngba’n, kɛ é klé sran’m be Biblu’n nun like’n, kannzɛ é yíyí like nga Zezi kleli’n nun é klé be’n, sanngɛ maan e uka be wie naan be wun wafa trele kun nga be mɛn dilɛ’n nun, ɔ nin be jasin fɛ’n bolɛ’n nun be kwla fa like kwlaa nga Klist kleli’n su’n (Zan 14:15; 1 Zan 2:3). Ɔ maan kɛ be se kɛ be kle sran’m be like nga Klist kleli’n naan be yo i sɔnnzɔnfuɛ’n, ɔ fata kɛ be yiyi like sɔ’n nun be kle sran’n, kpɔkun be kle i wafa trele kun nga ɔ kwla fa su’n. Sɛ e yo sɔ’n, nn e su fa ajalɛ kpa nga Zoova ɔ nin Zezi bɔbɔ be mannin’n su.—Jue Mun 48:15; Sa Nglo Yilɛ 7:17.

 5. ?Ngue ti yɛ sran kun mɔ e kle i Biblu’n nun like’n ɔ kwla sisi i bo naan w’a fa Klist i ndɛ nga ɔ seli kɛ be ko kle sran’m be like maan be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n, i su ɔ?

⁵ Kɛ be se kɛ like nga Zezi kleli’n be fa kle sran kun naan ɔ fa su’n, i wie ekun yɛle kɛ be ukɛ i naan i kusu ɔ kle sran uflɛ like naan sran sɔ’n ɔ kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie. Sanngɛ, i sɔ yolɛ’n kwla yo kekle man sran nga e kle be Biblu’n nun like’n be nun wie mun. Afin, kannzɛ bɔbɔ i nun mɔ be o mɛn’n nun lɔ’n be wun kpɛli kpa be laa asɔnun’m be nun’n, sanngɛ be kpɛnngbɛn’m b’a kleman be kɛ be wɔ be ko kle sran’m be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Be kpɛnngbɛn wie mun bɔbɔ be di i nanwlɛ weiin kɛ, kɛ bé klé sran’m be like’n, be kleman be kɛ be bo jasin fɛ’n. Kɛ John R.W. Stott (an kɛnngɛn i Jɔn Sutɔtu) ɔ́ kán ndɛ nga Zezi seli kɛ be wɔ nvlenvle’n kwlaa nun be kle sran’m be like maan be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n i su ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “Zezi i ndɛ sɔ mɔ andɛ e mɔ e ti Klistfuɛ’n e faman su’n, ɔ ti i mmla’n i fɔnlɛ dan kpa.” Ɔ kan gua su kɛ: “Fɔnlɛ dan sɔ mɔ e fɔn’n yɛle kɛ e kan jasin fɛ’n i ndɛ sa ngbɛn. Sɛ é kwlá sé’n, e ti kɛ sran kun m’ɔ si nzue wɛ m’ɔ wun kɛ i wiengu kun su mlɔn kpɔkun kɛ ɔ yo naan ɔ tɔ i sin ɔ ko de i’n, ɔ yomɛn i sɔ’n sa. Kɛ mɔ e kunndɛman kɛ nzue’n kan e’n ti’n, e jran cenje’n su yɛ e kpan e kle sran m’ɔ su wu’n i like ng’ɔ fata kɛ ɔ yo’n naan w’a fite nun’n niɔn.”

 6. (a) ?Wafa sɛ yɛ kɛ e uka Biblu’n nun like suanfuɛ’n, e kwla nian Filipu i ajalɛ’n su ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ kɛ Biblu’n nun like suanfuɛ’n ɔ́ bó jasin fɛ’n bolɛ’n i bo’n, e kwla kle kɛ e niɛn i lika kpa ɔ?

⁶ Sɛ sran nga e kle i Biblu’n nun like’n i laa asɔnun’n nun lɔ’n ‘srɛ kunnin be kɛ be ko bo jasin fɛ’n,’ ndɛ nga Klist kannin’n i su falɛ’n kwla yo kekle mɛn i sɔfuɛ’n. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e ukɛ i sɔfuɛ’n. Yɛle kɛ, maan e tra e awlɛn e kle i like blɛblɛblɛ naan kɛ nga Filipu kleli Etiopi bian’n i like’n mɔ i sɔ’n suli i bo maan be yoli i batɛmu’n sa’n, like suanfuɛ’n ɔ wun like ng’ɔ suan’n i kwlaa i wlɛ naan ɔ yo i su sa’n wie (Zan 16:13; Sa Nga Be Yoli’n 8:35-38). Asa ekun’n, kɛ mɔ e kunndɛ kɛ é klé like suanfuɛ’n i like naan ɔ fa su kle sran uflɛ’m be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie’n ti’n, i sɔ’n su e bo maan kɛ like suanfuɛ’n ɔ́ bó jasin fɛ’n bolɛ’n i bo’n, e nin i fite kpɔkun e klekle i trele.—Akunndanfuɛ’n 4:9, 10; Lik 6:40.

“Like kwlaa”

 7. ?Kɛ be se kɛ be kle sran’m be ‘like kwlaa maan be fa su’n,’ i sɔ yolɛ’n i wie yɛle kɛ e kle be mmla mennin ekun?

⁷ Nán sran’m be like klelɛ mɔ maan be kusu be kwla kle sran uflɛ like naan w’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie’n, i ngunmin yɛ e kle ɔ. Afin, Zezi seli kɛ ‘like kwlaa ng’ɔ kleli e’n, e kle be maan be fa su.’ I sɔ yolɛ’n i wie yɛle kɛ maan e kle sran’n i like naan ɔ fa mmla dan nɲɔn’n be su. Mmla sɔ mun yɛle kɛ maan e klo Ɲanmiɛn, kpɔkun e klo e wiengu (Matie 22:37-39). ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle sran mɔ w’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ uflɛuflɛ’n i like naan w’a fa mmla dan nɲɔn sɔ’m be su ɔ?

 8. Wafa nga be kwla kle Zezi i sɔnnzɔnfuɛ uflɛuflɛ’n i sran klolɛ’n, amun fa su sunnzun ase kun be yiyi nun.

⁸ Amun e sa e sin loto nun kisanlɛ suklu like klefuɛ’n, ɔ nin i suklu ba’n be su sunnzun ase’n i su ekun naan e nian. Kɛ be sran nɲɔn’n be o loto’n nun mɔ suklu ba’n ɔ́ kísan nun kɔ́’n, nán afɔtuɛ nga i like klefuɛ’n m’ɔ ti i nvɛn wun lɛ’n ɔ mɛn i’n, i ngunmin yɛ ɔ fɛ i ɲin sie su ɔ. Sanngɛ, ɔ fɛ i ɲin sie i wiengu loto nun kisanfuɛ’m be su wie. Yɛle kɛ wie liɛ’n, like klefuɛ’n kwla kle suklu ba’n i loto nun kisanfuɛ wie m’ɔ su mɛn i wiengu’m be atin naan be sin’n, annzɛ sran kun ekun m’ɔ kɛn i loto’n i kannin’m be ase naan w’a boman i wiengu’m be ɲin su’n, annzɛ kusu sran uflɛ ekun m’ɔ jrɛn i loto liɛ’n ɔ ko ukɛ i wiengu nga i loto liɛ’n w’a saci’n, naan i kusu nian su yo sɔ wie. I sɔ kunngba’n, nán like klefuɛ’n i ajalɛ’m be ngunmin su yɛ ɔ fata kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ nga w’a fa nguan atin’n su uflɛuflɛ’n ɔ fɛ i ɲin sie ɔ. Sanngɛ ɔ fata kɛ ɔ fɛ i ɲin sie asɔnun’n nun sran nga be ajalɛ’n ti kpa’n be su wie.—Matie 7:13, 14.

 9. ?Kɛ be se kɛ be klo be wiengu’n, wafa sɛ yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ uflɛuflɛ’n ɔ kwla yo naan w’a wun mmla sɔ’n i bo kpa’n naan i kusu w’a fa su wie ɔ?

⁹ Wie liɛ’n, Biblu’n nun like suanfuɛ’n kwla fɛ i ɲin sie i wafa nga siɛ kun annzɛ niɛn kun mɔ i ngunmin tɛ i mma mun’n, ɔ miɛn i ɲin fa ba sɔ mun ba asɔnun aɲia’m be bo’n, i su. Wie liɛ kusu’n, ɔ kwla fɛ i ɲin sie i aniaan kun mɔ i wla w’a bo i wun mɔ sanngɛ ɔ ba asɔnun aɲia kwlaa be bo’n, i su. Annzɛ kusu, angbeti bla kpɛnngbɛn kun m’ɔ ukɛ i wiengu angbeti bla kpɛnngbɛn uflɛ mɔ be ba asɔnun aɲia’m be bo titi’n, annzɛ aniaan bla kaan kun m’ɔ di Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ Sua’n i saun yolɛ junman’n wie’n, ɔ kwla fɛ i ɲin sie be su. Biblu’n nun like suanfuɛ’n kwla fɛ i ɲin sie i asɔnun kpɛnngbɛn kun mɔ kannzɛ i su junman’n sɔnnin’n, sanngɛ ɔ nian jasin fɛ’n bolɛ junman nun di i kpa’n, i su wie. Zoova i Lalofuɛ kun mɔ tukpaciɛ’n ti ɔ kwlá fiteman mɔ sanngɛ ɔ wla sran kwlaa nga be kɔ i osu nianlɛ’n be fanngan Ɲanmiɛn ninnge’m be nun’n, ɔ kwla kɔ i wun. Wafa nga aniaan kun ɔ nin i yi’n be mian be ɲin be kpɛ be blɛ’n i sin naan b’a nian be si’n, ɔ nin be nin oke’m be lika’n, like suanfuɛ’n kwla fɛ i ɲin sie su wie ekun. Kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ uflɛuflɛ sɔ’n ɔ fɛ i ɲin sie i ajalɛ kpakpa kɛ ngalɛ sa’m be su’n, i sɔ’n kwla ukɛ i naan w’a wun Klist i mmla ng’ɔ se kɛ maan be klo Ɲanmiɛn ɔ nin be wiengu’n, i bo’n kpa naan i kusu w’a fa su w’a klo i niaan ng’ɔ nin be lafi Klist su mun wie (Nyanndra Mun 24:32; Zan 13:35; Galasifuɛ Mun 6:10; 1 Timote 5:4, 8; 1 Piɛr 5:2, 3). I lɛ nun’n, asɔnun’n nun Klistfuɛ’m be kwlaa be kwla yo i like klefuɛ nin i atin klefuɛ.—Matie 5:16.

‘Cɛn kwlaa lele mɛn’n fá wíe’

10. (a) ?É dí sran’m be like klelɛ junman mɔ maan bé káci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n i lele é fá jú blɛ mennin nun? (b) ?Junman dilɛ’n i su ajalɛ kpa mennin yɛ Zezi mannin ɔn?

¹⁰ ?É dí sran’m be like klelɛ junman mɔ maan bé káci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n i lele é fá jú blɛ mennin nun? É dí i cɛn kwlaa lele mɛn’n fá wíe (Matie 28:20). ?Sanngɛ é dí junman’n i akpasua sɔ’n lele é gúɛgúɛ i bo? Mɛn wunmuan’n nun e asɔnun’m be nun’n, y’a ta nda kɛ é yó i sɔ’n. Afin afuɛ nga be sinnin nun’n, e tuli e klun e fali e blɛ’n, ɔ nin e wunmiɛn’n, ɔ nin e sa nun ninnge mun e kunndɛli “sran kpa” mun (Matie 10:11). Kɛ é sé yɛ’n mɛn wunmuan’n nun’n, cɛn kwlaa Zoova i Lalofuɛ’m be fa dɔ akpingbin lele nsan tra su be bo Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ jasin fɛ’n, kpɔkun be kle sran’m be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Kɛ e yo sɔ’n, e fa Zezi i ajalɛ’n su. Afin ɔ seli kɛ: ‘Min aliɛ’n yɛle sran ng’ɔ sunmannin min’n i klun sa’n yolɛ nin junman ng’ɔ mannin min’n i bo guagualɛ.’ (Zan 4:34). I sɔ wie kusu yɛ e kunndɛ kɛ é tú e klun é yó ɔ (Zan 20:21). Nán junman’n i bo bolɛ sa ngbɛn yɛ e kunndɛ kɛ é bó ɔ. Sanngɛ e kunndɛ kɛ é dí é gúɛgúɛ i bo.—Matie 24:13; Zan 17:4.

11. ?Ngue sa yɛ w’a ju e niaan Klistfuɛ wie’m be su ɔ? ?Yɛ kosan mennin yɛ e kwla fa usa e wun be lika ɔ?

¹¹ Sanngɛ kusu like ng’ɔ yo e ya’n yɛle kɛ, Ɲanmiɛn ninnge’m be nun’n, e niaan wie’m b’a kpɔnzɔ. I sɔ’n ti be cuɛncuɛn be ja ase jasin fɛ’n i bolɛ’n nun, annzɛ kusu b’a yaci i bolɛ bɔbɔ. ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka be naan b’a ba asɔnun aɲia’m be bo naan b’a fa sran’m be like klelɛ mɔ maan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n i atin’n su ekun ɔn (Rɔmfuɛ Mun 15:1; Ebre Mun 12:12)? Kɛ blɛ wie nun Zezi i akoto’m be kpɔnzɔli’n, wafa ng’ɔ ukali be’n, ɔ kwla man e ajalɛ wie andɛ.

Maan e bu be angunndan

12. (a) ?Kɛ bé wá trá Zezi bé kó kún i’n, ngue yɛ i akoto’m be yoli ɔ? (b) ?Kannzɛ bɔbɔ Zezi i akoto’m be kpɔnzɔli kpa liɛ su’n, sanngɛ wafa sɛ yɛ ɔ nin be nantili ɔ?

¹² Kɛ Zezi i jasin fɛ’n bolɛ’n ɔ juli i bue nuan mɔ bé wá trɛ́ i bé kó kún i’n, i akoto’m be ‘yacili i lɛ be wanndili.’ Kɛ nga Zezi bɔbɔ dun mmua kannin sa’n, be ‘kwlaa be sanndili ɔli be awlo.’ (Mark 14:50; Zan 16:32). ?Kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be yoli sɔ’n, wafa sɛ yɛ ɔ nin be nantili ɔ? Kɛ Ɲanmiɛn cɛnnin i cɛ’n, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ wie’m be kɛ: “Nán srɛ kun amun, an wɔ ko se n niaan’m be kɛ be wɔ Galile lɔ, lɔ yɛ bé wún min ɔn.” Kannzɛ bɔbɔ i akoto’m be kpɔnzɔli’n, sanngɛ ɔ flɛli be titi kɛ “min niaan mun.” (Matie 12:49). W’a yiman be ase le. Ɔ sili be aunnvuɛ, kpɔkun ɔ yacili be wun sa’n cɛli be kɛ nga Zoova fa si aunnvuɛ m’ɔ yaci sran’m be wun sa’n fa cɛ be’n sa (2 Famiɛn Mun 13:23). ?Wafa sɛ yɛ e kwla fa Zezi i ayeliɛ sɔ’n su ɔ?

13. ?Be nga Ɲanmiɛn ninnge’m be nun b’a kpɔnzɔ’n, angunndan mennin yɛ ɔ fata kɛ e bu i be lika ɔ?

¹³ Be nga be cuɛncuɛn be ja ase jasin fɛ’n i bolɛ’n nun, annzɛ b’a yaci i bolɛ’n bɔbɔ’n, ɔ fata kɛ e bu be angunndan kpa. E wla nin a fiman junman nga laa nun e niaan sɔ’m be dili’n, mɔ wie liɛ bɔbɔ be nun wie’m be dili i afuɛ kpanngban kpa nun’n, i su (Ebre Mun 6:10). Nanwlɛ, e niaan sɔ’m be ti e cinnjin kpa (Lik 15:4-7; 1 Tɛsalonikfuɛ Mun 2:17). ?Sanngɛ, wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e bu be angunndan ɔn?

14. ?Sɛ e waan é nían Zezi i ajalɛ’n su’n, wafa sɛ yɛ e kwla uka sran nga Ɲanmiɛn ninnge’m be nun w’a kpɔnzɔ’n niɔn?

¹⁴ Zezi seli i akoto mun mɔ be wla boli be wun’n be kɛ, be wɔ Galile naan lɔ yɛ bé wún i ɔ. Kɛ ɔ ko yo naan b’a yia’n, i ti yɛ Zezi seli sɔ ɔ (Matie 28:10). I sɔ kunngba’n, be nga Ɲanmiɛn ninnge’m be nun b’a kpɔnzɔ’n, maan e wla be fanngan naan be bla e asɔnun aɲia’m be bo. I lɛ nun’n, maan e yo i sɔ kpa tra laa’n. Akoto’m be liɛ su’n, be yialɛ’n yoli sa ye. Afin ‘Zezi i sɔnnzɔnfuɛ blu nin kun’n be ɔli Galile oka’n m’ɔ kleli be’n su.’ (Matie 28:16). Kɛ e tu e klun e yia be nga Ɲanmiɛn ninnge’m be nun b’a kpɔnzɔ’n, mɔ be kusu be kplin su be ba asɔnun aɲia’m be bo ekun’n, nanwlɛ, i sɔ’n jɔ e klun dan!—Lik 15:6.

15. ?Kɛ be nga Ɲanmiɛn ninnge’m be nun b’a kpɔnzɔ’n be ba asɔnun aɲia’m be bo’n, wafa sɛ yɛ e kwla nian Zezi i ajalɛ’n su ɔ?

¹⁵ ?Kɛ Klistfuɛ kun mɔ w’a kpɔnzɔ’n ɔ sɛ i sin Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ Sua’n nun ekun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? ?I lɛ nun’n, kɛ Zezi i akoto’m be kpɔnzɔli mɔ sanngɛ i sin’n ɔ nin be yiali ekun’n, ngue yɛ Zezi bɔbɔ yoli ɔ? ‘Zezi wunngeli be wun lɛ’ naan w’a kan ndɛ w’a kle be (Matie 28:18). W’a tranman mmua lɔ w’a nianman be. Sanngɛ, ɔ wunngeli be wun lɔ. Kɛ Zezi bɔbɔ dun mmua tuli ajalɛ ɔ wunngeli i akoto’m be wun lɔ’n, wafa nga be klun jɔli be fɔuun, amun bɔbɔ amun bu i angunndan be nian! Kɛ be nga Ɲanmiɛn ninnge’m be nun b’a kpɔnzɔ’n, be mian be ɲin be ba asɔnun aɲia’m be bo’n, maan e kusu e wunnge be wun lɔ naan e tu e klun e sɔ be nun.

16. (a) ?Kɛ Zezi nin i akoto’m be yiali Galile lɔ’n, afɔtuɛ mennin yɛ wafa nga ɔ yoli’n ɔ man e ɔ? (b) ?Angunndan nga Zezi buli i be nga Ɲanmiɛn ninnge’m be nun be kpɔnzɔli’n be wun’n, wafa sɛ yɛ e kwla bu wie ɔ? (An nian ja ngua lɔ nzɔliɛ’n.)

¹⁶ ?Kɛ Zezi wunngeli i sɔnnzɔnfuɛ’m be wun lɔ’n, ngue yɛ ɔ yoli i ekun ɔn? I klikli nun’n, ɔ seli be kɛ: ‘Ɲanmiɛn mannin min atin kɛ n sie.’ Kpɔkun i nɲɔn su’n, ɔ mannin be junman kun kɛ be di. Ɔ seli be kɛ: ‘I sɔ’n ti’n, an wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ.’ I nsan su’n, ɔ tali nda seli be kɛ: “Min nin amun e o nun cɛn kwlaa.” ?I kwlaa sɔ nun’n, amun wunnin like nga Zezi w’a yoman’n? Yɛle kɛ w’a ijɔmɛn i sɔnnzɔnfuɛ mun, w’a seman be kɛ: ?Ngue ti yɛ amun wandili min ɔn (Matie 28:17)? ?Zezi i ayeliɛ sɔ’n ɔ yoli sa ye? Ɛɛn. Afin i akoto’m b’a sisiman be bo lele. Cɛn kwlaa ‘b’a yaciman Zezi Klist jasin fɛ’n i bolɛ nin i klelɛ.’ (Sa Nga Be Yoli’n 5:42). Sɛ e nian angunndan nga Zezi buli i be nga Ɲanmiɛn ninnge’m be nun be kpɔnzɔli’n be lika’n ɔ nin wafa nga ɔ fa yoli’n i su’n, e kwla lafi su kɛ i sɔ’n yó sa ye e asɔnun liɛ’n nun wie.b—Sa Nga Be Yoli’n 20:35.

“Min nin amun e o cɛn kwlaa”

17, 18. ?Wafa sɛ yɛ kɛ Zezi seli kɛ ‘min nin amun e o cɛn kwlaa’n,’ ndɛ sɔ’n wla e fanngan ɔn?

¹⁷ Sran kwlaa nga be mian be ɲin kle sran’m be like maan be kaci Klist i sɔnnzɔnfuɛ’n, ndɛ nga Zezi kan kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun’n i nun ba kasiɛn’n, ɔ wla be fanngan dan kpa. Ɔ seli kɛ: ‘Min nin amun e o cɛn kwlaa.’ Maan e kpɔfuɛ’m be kunndɛ kɛ bé tánndan e Sielɛ Blɛ jasin fɛ’n bolɛ’n i ɲrun o, annzɛ maan be tɔn e suɛn tɛtɛ’n sɛ o, nán maan srɛ kun e. ?Ngue ti ɔ? Afin, e Min’n Zezi mɔ ‘Ɲanmiɛn mɛnnin i atin kɛ ɔ sie ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n su ninnge’n kwlaa’n,’ ɔ jin e sin!

¹⁸ Zezi seli kɛ: ‘Min nin amun e o cɛn kwlaa.’ Ndɛ sɔ’n gua awlɛn su nzue wie ekun dan kpa. Kɛ é mían e ɲin é klé sran’m be like naan be kaci Klist i sɔnnzɔnfuɛ’n, nán cɛn ngba yɛ e di aklunjuɛ ɔ (2 Be Nyoliɛ 6:29). Afin e nun wie’m be awlɛn su sran saci (Bo Bolɛ 23:2; Zan 11:33-36). Wie mun ekun oke yolɛ’n ti’n, be timan juejue kɛ be laa nun’n sa (Akunndanfuɛ’n 12:1-6). Wie mun ekun be liɛ’n, sa wie’m be ti’n, blɛ wie’m be nun’n, be awlɛn’n sɔman (1 Tɛsalonikfuɛ Mun 5:14). Kɛ ɔ yo sɔ nn yalɛ’n dí e nun sunman lika kɔ́ i ɲrun. Sanngɛ sa kekleekle fanunfanun sɔ’m be nun’n, maan sa’n yo kekle kpa e su sɛ o, e junman’n ba nvlɛ titi. Afin, Zezi nin e o ‘cɛn kwlaa’ blɛ sɔ’m be nun wie.—Matie 11:28-30.

19. (a) ?Afɔtuɛ fanunfanun mennin yɛ ɔ o sran’m be like klelɛ junman nga Zezi fa mannin e kɛ e di naan sran’m be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n i nun ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ e kwla di junman nga Klist fa mannin e’n i kpa ɔ?

¹⁹ Like suanlɛ klikli’n ɔ nin nga y’a suɛn i yɛ be nun’n, y’a wun kɛ, kɛ Zezi seli kɛ be kle sran’m be like maan be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n, ndɛ sɔ’n i bo’n ti tɛtrɛ kpa. Sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ e di sran’m be like klelɛ junman mɔ Zezi fa mannin e’n, ɔ nin lika ng’ɔ fata kɛ e di junman sɔ’n, Zezi bɔbɔ yiyili nun kleli e. Like ng’ɔ fata kɛ e kle sran mun’n, ɔ nin blɛ nga é klé like sɔ’n lele é fá jú’n, ɔ yiyili nun kleli e wie ekun. Nanwlɛ, junman dan kpa yɛ ɔ fa mannin e kɛ e di ɔ. Sanngɛ, kɛ mɔ Klist bɔbɔ yɛ ɔ sie e’n, kpɔkun ɔ nin e o cɛn kwlaa ti’n, e kwla di junman dan sɔ’n! ?I sɔ’n jɔ e klun dan! ?Nɛ́n i ɔ?

[Ja ngua lɛ ndɛ mun]