Pagpili nin mga Tataramon

AN MGA tataramon mapuersang mga kasangkapan sa pakikikomunikar. Alagad tanganing maotob kan mga tataramon na ginagamit niato an sarong espesipikong katuyohan, kaipuhan na an mga iyan maingat niatong pilion. An sarong tataramon na tibaad angay sa sarong okasyon tibaad magkaigwa nin salang epekto kun laen man an mga kamugtakan. Kun sala an pagkagamit, an kawiliwiling pananaram tibaad magin “tataramon na makolog.” An paggamit nin siring na mga pananaram tibaad dai sana inisip, na nagpapabanaag nin kadaihan nin konsiderasyon. May mga termino na doble an kahulogan, na an saro nakaaanggot o mapagmenos. (Tal. 12:18; 15:1) Sa ibong na lado, “an marahay na tataramon”​—tataramon na nakaparirigon sa boot—​nagtatao nin kagayagayahan sa puso kan sinasabihan kaiyan. (Tal. 12:25) An paghanap kan tamang mga tataramon nagkakaipo nin paghihingoa, dawa para sa sarong madonong. Sinasabi sa sato kan Biblia na nakakarealisar si Salomon kan pangangaipo na hanapon “an kawiliwiling mga tataramon” asin an “tamang mga tataramon nin katotoohan.”​—Ecl. 12:10.

Sa nagkapirang lenguahe, may mga pananaram na ginagamit kun kaolay an mga mas may edad o nasa katongdan na may autoridad, mantang laen man na mga pananaram an ginagamit kun kaolay an mga kaedad nin saro o an mga mas hoben. Ibinibilang na daing modo an dai pag-intindi sa siring na mga kortesiya. Bako man na maninigo na gamiton sa sadiri an mga pananaram sa pagpaheling nin paggalang na irineserba kan lokal na kostumbre para sa iba. Kun dapit sa pagpaheling nin onra, mas halangkaw an pamantayan na ibinubugtak kan Biblia kisa tibaad hinahagad kan ley o lokal na kostumbre. Sinasadol kaiyan an mga Kristiano na “tawan nin onra an gabos na klase nin tawo.” (1 Ped. 2:17) An mga naggigibo kaini gikan sa puso kinakaolay an mga tawo ano man an edad sa paagi na nagpapaheling nin paggalang.

Siempre, an dakol na bakong tunay na Kristiano naggagamit nin pagtaram na bastos asin bulgar. Tibaad sa paghona ninda an pagtaram na bakong disente mas nagdodoon kan saindang sinasabi. O tibaad ipabanaag sana kan paggamit ninda kaiyan an limitadong marhay na bokabularyo. Kun an saro ugale nang gamiton an siring na pagtaram bago nakanood kan mga dalan ni Jehova, tibaad madiskobre nia na depisil na haleon an ugaleng iyan. Pero, posible iyan. Kayang tabangan kan espiritu nin Dios na bagohon nin saro an ugale sa pagtaram. Minsan siring, dapat na andam man an indibiduwal na magkaigwa nin bokabularyo na pano nin marahay na mga tataramon​—mga tataramon na nagtatao kan paborable, mga tataramon na nagpapakosog​—dangan gamiton an mga ini nin regular.​—Roma 12:2; Efe. 4:29; Col. 3:8.

Pagtaram na Pasil na Masabotan. An sarong pundamental na kahagadan sa marahay na pagtaram iyo na iyan pasil na masabotan. (1 Cor. 14:9) Kun an mga tataramon na ginagamit nindo dai tolos nasasabotan kan mga nagdadangog sa saindo, para sa sainda kamo nagigin garo saro na laen an lenguahe.

May mga tataramon na espesyalisado an kahulogan para sa mga tawong nasa sarong partikular na propesyon. Tibaad ginagamit ninda aroaldaw an siring na mga termino. Alagad an paggamit nindo kaiyan sa bakong tamang kamugtakan tibaad makaolang sa abilidad nindong magkomunikar. Apuera kaini, dawa ordinaryong bokabularyo an ginagamit, kun kamo magaot nin dai man kaipuhan sa mga detalye, tibaad mapasa ibang bagay na an isip kan mga naghihinanyog sa saindo.

An nagpapahayag na makonsiderasyon pinipili an mga tataramon na masasabotan dawa kan mga limitado sana an inadalan. Inaarog si Jehova, sia nagpapaheling nin konsiderasyon sa “dukha.” (Job 34:19) Kun talagang kaipuhan kan nagpapahayag na gumamit nin tataramon na bakong pamilyar, kun siring maninigo na gamiton nia iyan may koneksion sa simpleng mga frase na nakapalilinaw sa kahulogan.

An simpleng mga tataramon na marahay an pagkapili nagpapahayag nin mga ideya na may dakulang puersa. An haralipot na sentence asin simpleng mga frase pasil na masabotan. An mga iyan puedeng saliotan nin pirang mas halawig na sentence tangani na dai magin putol-putol an pahayag. Alagad para sa mga ideya na gusto nindo na espesyalmenteng magirumdoman kan mga nagdadangog sa saindo, pilion an mga tataramon na simple asin an mga sentence na halipot pero malaman.

Pagkalaenlaen Asin Pagkaeksakto sa Pananaram. Bakong kulang an marahay na mga tataramon. Imbes na gamiton an pararehong pananaram sa lambang situwasyon, gumamit nin laen-laen na tataramon. Dangan magigin kawiliwili asin makahulogan an saindong pagtaram. Paano nindo mapadadakol an saindong bokabularyo?

Kun nagbabasa, markahan an arin man na tataramon na dai nindo lubos na nasasabotan, asin helingon an mga ini sa diksionaryo kun igwa sa lenguahe nindo. Pumili nin nagkapira sa mga tataramon na iyan, asin hingoahon talaga na gamiton iyan kun angay. Magmaan na pronunsiaron iyan nin tama asin gamiton sa konteksto na dian iyan masasabotan tolos asin dai sana makaaapod nin atension. An pagpadakol kan saindong bokabularyo makatatao nin pagkalaenlaen sa saindong pagtaram. Alagad kaipuhan an pagmamaan​—kun an saro sala an pagpronunsiar o sala an paggamit sa mga tataramon, tibaad isipon nin iba na dai nia talaga aram an sinasabi nia.

An katuyohan niato sa pagpadakol kan satong bokabularyo magtao nin impormasyon, bakong gulaton an mga naghihinanyog sa sato. An komplikadong pagtaram asin haralabang tataramon may tendensia na darahon an atension sa nagpapahayag. An maninigong magin kamawotan niato magpaabot nin mahalagang impormasyon asin gibohon iyan na interesante sa mga nagdadangog kaiyan. Girumdomon an talinhaga sa Biblia: “An dila kan mga madonong naggigibo nin karahayan paagi sa kaaraman.” (Tal. 15:2) An paggamit niato nin marahay na mga tataramon, angay na mga tataramon na pasil na masabotan, nakatatabang na an satong pagtaram magin nakagiginhawa asin nakaaanimar imbes na magin daing buhay asin makauumoy.

Mantang pinadadakol nindo an saindong bokabularyo, tawan nin maingat na atension an paggamit kan tamang tataramon. An duwang tataramon tibaad may magkaagid alagad magkalaen nin kadikit na kahulogan na dapat gamiton sa magkalaen na mga kamugtakan. Kun ini namimidbid nindo, mapapakarhay nindo an pagigin klaro kan saindong pagtaram asin malilikayan na papagsentiron an mga naghihinanyog sa saindo. Maingat na hinanyogon an mga matibay magtaram. May mga diksionaryo na ilinilista sa irarom kan kada termino an mga sinonimo kaiyan (mga tataramon na an kahulogan magkaagid pero bakong magkapareho) sagkod an mga antonimo kaiyan (mga tataramon na medyo magkabaliktad an kahulogan). Sa siring, makukua nindo bako sanang an sarisaring mga pananaram para sa iyo man sanang ideya kundi pati an iba-ibang may kalaenan nin kadikit na kahulogan. Ini nakatatabang na marhay kun hinahanap nindo an tamang tataramon para sa sarong partikular na kamugtakan. Bago idagdag sa saindong bokabularyo an sarong tataramon, seguradohon na aram nindo an kahulogan kaiyan, kun paano an pagpronunsiar kaiyan, asin kun noarin iyan maninigong gamiton.

An pananaram na espesipiko nagtatao nin mas malinaw na pagladawan kisa sa mga pankagabsan. Puedeng sabihon nin sarong nagpapahayag: “Kan panahon na idto, dakol an nagkahelang.” O puede niang sabihon: “Pakalihis kan Guerra Mundial I, sa laog nin pirang bulan, mga 21,000,000 an nagadan sa trangkaso Española.” Abaa kadakula kan pagkakalaen kun malinaw na sinasabi kan nagpapahayag kun ano an boot niang sabihon sa “kan panahon na idto,” “dakol,” asin “nagkahelang”! An pagtaram nin arog kaini nagkakaipo nin kaaraman sa mga detalye na konektado sa tema nindo saka maingat na pagpili nin mga tataramon.

An paggamit kan tamang tataramon makatatabang man sa saindo na makaderetso sa punto na dai nagigin sobra sa tataramon. An pagigin sobra sa tataramon may tendensia na matahoban an mga ideya. An pagigin simple pinagigin pasil na masabotan asin matandaan nin iba an importanteng mga detalye. Nakatatabang iyan na ikapaabot an tamang kaaraman. An pagtotokdo ni Jesu-Cristo pambihira sa pagigin simple kan pagkataram. Makanood sa saiya. (Helingon an mga halimbawa na nasusurat sa Mateo 5:3-​12 asin Marcos 10:17-​21.) Ensayohon an pagtaram nin halipot pero malaman sa mga tataramon na marahay an pagkapili.

Mga Tataramon na Nagpapahayag nin Kaigotan, Pagsaboot, Kolor. Mantang pinadadakol nindo an saindong bokabularyo, isipon bako sanang an bagong mga tataramon kundi pati an mga tataramon na may partikular na mga karakteristiko. Estudyare, halimbawa, an mga berbo na nagpapahayag nin kaigotan; mga adhetibo na nagpapahayag nin kolor; asin mga pananaram na nagpapaheling nin init, may tono nin kabootan, o nagpapahayag nin pagigin odok.

An Biblia pano nin mga halimbawa kan siring na makahulogan na pagtaram. Paagi ki propeta Amos, nagsadol si Jehova: “Hanapon an marahay, asin bakong an maraot . . . Kaongisan an maraot, asin kamotan an marahay.” (Amos 5:14, 15) Ki Hadeng Saul, sinabi kan propetang si Samuel: “Pinasing ngonyan sa saimo ni Jehova an makahadeng pamamahala sa Israel.” (1 Sam. 15:28) Kan kaolay si Ezequiel, ginamit ni Jehova an pagtaram na masakit malingawan, na sinasabi: “An gabos na yaon sa kamag-anakan nin Israel matagas an payo asin matagas an puso.” (Ezeq. 3:7) Idinodoon an gabat kan pagkakasala nin Israel, naghapot si Jehova: “Hahabonan daw nin daganon na tawo an Dios? Alagad hinahabonan nindo ako.” (Mal. 3:8) Sa pagladawan sa sarong pagbalo kan pagtubod sa Babilonya, buhay na buhay na ibinareta ni Daniel na “si Nabucodonosor napano nin nagpuputok na kaanggotan” ta habo ni Sadrac, Mesac, asin Abednego na sumamba sa saiyang imahen, kaya ipinagboot nia na sinda gaposon asin iapon sa “nagkakalayong horno.”

Tinatabangan kitang marealisar kun gurano kagrabe kan init, sinabi ni Daniel na pinagbotan kan hade an mga tawohan nia na “initon an horno nin makapitong doble sa pinagkatodan na init kaiyan”​—grabe an init kaya kan rumani sinda sa horno, nagadan an mga tawohan kan hade. (Dan. 3:19-22) Kaolay an mga tawo sa Jerusalem pirang aldaw bago sia magadan, sinabi ni Jesus na may makosogon na pagsaboot: “Makapirang binoot kong tiriponon an saimong mga aki, siring kan pagtipon kan gunakan sa saiyang mga siwo sa irarom kan saiyang mga pakpak! Alagad ta kamo huminabo kaiyan. Uya! An saindong harong pinabayaan na sa saindo.”​—Mat. 23:37, 38.

An mga tataramon na marahay an pagkapili puedeng makapaabot sa mga naghihinanyog sa saindo nin buhay na marhay na mga ladawan sa isip. Kun naggagamit kamo nin mga tataramon na nakapupukaw sa mga sentido, “maheheling” asin “maduduotan” kan mga naghihinanyog sa saindo an mga bagay na sinasabi nindo, “mananamitan” asin “mapaparong” an mga kakanon na nasasambitan nindo, asin “madadangog” an mga tanog na ilinaladawan nindo asin an mga tawong kinokotar nindo. Mawiwili sa saindong sinasabi an mga nagdadangog ta ginigibo nindong buhay an mga bagay para sa sainda.

An mga tataramon na buhay na buhay na nagpapahayag nin mga ideya puedeng makapangisi o makapahibi sa mga tawo. An mga iyan puedeng makapukaw nin paglaom, na pinapano an tawong pinanluluyahan nin boot nin kamawotan na mabuhay asin pinupukaw sa saiya an pagkamoot sa saiyang Kaglalang. An mga tawo sa palibot kan daga naapektaran na marhay kan paglaom na pinatalubo kan mga tataramon sa halipot na mga kotasyon sa Biblia na arog kan Salmo 37:10, 11, 34; Juan 3:16; asin Kapahayagan 21:4, 5.

Mantang binabasa nindo an Biblia asin an mga publikasyon kan “fiel asin may diskresion na oripon,” maoobserbaran nindo an dakol na laen-laen na tataramon asin frase. (Mat. 24:45) Dai pabayaan na iyan gabos magdanay sana sa mga babasahon. Pumili kan mga ikinaoogma nindong marhay, asin iiba an mga iyan sa saindong pangaroaldaw na bokabularyo.

Pagtaram na Komporme sa mga Reglamento nin Gramatika. May mga nakakarealisar na an saindang pagtaram tibaad dai pirmeng oyon sa mga reglamento nin gramatika. Alagad ano daw an magigibo ninda manongod dian?

Kun kamo nag-eeskuela pa, aprobetsaran an oportunidad ngonyan na manodan an tamang gramatika asin an maingat na pagpili nin mga tataramon. Kun dai nindo segurado an dahelan nin sarong partikular na reglamento sa gramatika, ihapot sa maestro nindo. Dai mag-adal na basta sana pumuede na. May motibasyon kamo na tibaad mayo sa ibang estudyante. Gusto nindong magin epektibong ministro kan maogmang bareta.

Ano kun mas may edad na kamo asin nagdakula kamo na an lenguahe bakong an ginagamit nindo ngonyan? O tibaad dai kamo nagkaoportunidad na makapag-adal na marhay sa sadiri nindong lenguahe. Dai manluya an boot nindo. Imbes, gumibo nin tunay na paghihingoa na umoswag, na ginigibo iyan para sa kapakanan kan maogmang bareta. An dakol na aram niato manongod sa gramatika nanonodan niato sa paghinanyog sa pagtaram nin iba. Kaya maingat na maghinanyog kun nagpapahayag an mga eksperyensiadong magpahayag. Kun nagbabasa kamo kan Biblia asin mga publikasyon na basado sa Biblia, magin mapagrisa sa pagkaareglar kan mga sentence, sa mga tataramon na ginamit nin iriba, asin sa kontekstong ginamitan kaiyan. Ipareho an saindong pagtaram sa marahay na mga halimbawang ini.

An popular na mga enterteyner asin parakanta tibaad naggagamit nin mga pananaram asin pagtaram na kontra sa gramatikal na paggamit. May tendensia an mga tawo na arogon an siring na mga tawo. An mga negosyante nin droga asin iba pa na an bilog na pamumuhay kriminal o inmoral parate na may sadiring bokabularyo, na tinatawan nin kahulogan an mga tataramon na ibang-iba sa pinagkatodan na kahulogan. Bakong madonong na arogon nin mga Kristiano an siisay man sa mga tawong ini. Ikokonektar kita kan paggibo nin siring sa mga tawong iyan sa kinaban asin sa saindang pamumuhay.​—Juan 17:16.

Ugaleon na gumamit nin tamang pagtaram aroaldaw. Kun totogotan nindo na magin pabaya an saindong pagtaram sa ordinaryong orolay, dai nindo asahan na kamo makatataram nin toltol sa espesyal na mga okasyon. Alagad kun magamit kamo nin de kalidad na pagtaram sa ordinaryong mga kamugtakan sa buhay, iyan magigin pasil asin natural para sa saindo kun kamo nasa plataporma o naghuhulit sa iba manongod sa katotoohan.