Pagpapadanay nin Birtud sa Sarong Kinaban na Pano nin Bisyo

“Padagos nindong gibohon an gabos na bagay na mayo nin mga paggumodgumod asin diriskutiran, tanganing magin kamong daing kanawayan asin inosente, mga aki nin Dios na daing kaninan sa tahaw nin maraot asin bikong kapag-arakian.”​—FILIPOS 2:​14, 15.

1, 2. Taano ta hinagad nin Dios na paraon an mga Cananeo?

SA MGA pagboot ni Jehova daing lugar an pakikikompromiso. An mga Israelita palaog na sa Dagang Panuga kan sabihan sinda ni propeta Moises: “Maninigo na daing pagkasudya na sinda laglagon mo, an mga Hiteo asin an mga Amorreo, an mga Cananeo asin an mga Perizeo, an mga Heveo asin an mga Jebuseo, siring sa ipinagboot sa saimo ni Jehova na saimong Dios.”​—Deuteronomio 7:2; 20:17.

² Mantang si Jehova maheherakon na Dios, taano ta hinagad niang paraon an mga nag-eerok sa Canaan? (Exodo 34:6) An sarong dahelan ‘tangani na an mga Cananeo dai makatokdo sa Israel na gibohon an sono sa gabos na makauuyam nin makuring bagay na ginibo ninda sa saindang mga dios asin sa siring magkasala tumang ki Jehova Dios.’ (Deuteronomio 20:18) Si Moises nagsabi man: “Huli sa karatan kan mga nasyon na ini na sinda inaalaw ni Jehova hale sa atubangan mo.” (Deuteronomio 9:4) An mga Cananeo personipikasyon mismo nin bisyo. An saindang pagsamba midbid sa kabikoan sa sekso asin idolatriya. (Exodo 23:24; 34:​12, 13; Bilang 33:52; Deuteronomio 7:5) An incesto, sodomiya, asin pakikidorog sa hayop iyo “an iginagawe kan daga nin Canaan.” (Levitico 18:​3-25) An inosenteng mga aki maringis na iinaatang sa falsong mga dios. (Deuteronomio 18:​9-12) Bakong makangangalas na an pag-eksister sana kan mga nasyon na ini ibinilang na ni Jehova na peligro sa pisikal, moral, asin espirituwal na ikararahay kan saiyang banwaan!​—Exodo 34:​14-16.

 3. Ano an nagin resulta huli ta dai lubos na sinunod kan mga Israelita an mga pagboot nin Dios mapadapit sa mga nag-eerok sa Canaan?

³ Huling dai lubos na sinunod an mga pagboot nin Dios, dakol na nag-eerok sa Canaan an nagdanay na buhay kan kongkistaron kan Israel an Dagang Panuga. (Hokom 1:​19-21) Pag-abot nin panahon, namatean an pairarom na impluwensia kan mga Cananeo, asin masasabi: “Padagos nindang [kan mga Israelita] isinikwal an . . . mga reglamento [ni Jehova] asin an saiyang tipan na ginibo nia sa saindang mga apoon patin an saiyang mga pagirumdom na ipinatanid nia sa sainda, asin nagsurunod sinda sa mga idolong daing kamanungdanan asin nagin mismong mga daing kamanungdanan, sa pag-arog ngani sa mga nasyon na nasa palibot ninda, na manongod sa sainda pinagbotan sinda ni Jehova na dai sinda pag-arogon.” (2 Hade 17:15) Iyo, sa nag-aging mga taon dakol na Israelita an naggibo kan mismong mga bisyo na iyong nagin dahelan na ipinagboot nin Dios na paraon an mga Cananeo​—idolatriya, mga pagpalabilabi sa sekso, asin pag-atang pa ngani nin mga aki!​—Hokom 10:6; 2 Hade 17:17; Jeremias 13:27.

4, 5. (a) Ano an nangyari sa bakong fiel na Israel asin Juda? (b) Anong sadol an itinao sa Filipos 2:​14, 15, asin anong mga hapot an pinalataw?

⁴ Kun siring nagpahayag si propeta Oseas: “Dangoga nindo an tataramon ni Jehova, O kamong mga aki ni Israel, huli ta si Jehova may asunto sa mga nag-eerok sa daga, huli ta mayo ni katotoohan ni mamomoton na kabootan ni kaaraman dapit sa Dios sa daga. Yaon an mga pagsumpa asin pandadaya asin paggadan asin paghabon patin pagsambay na naglakop, asin an mga pagpabolos nin dugo nagbunga nin iba pang mga pagpabolos nin dugo. Nin huli kaiyan an daga magmomondo asin an gabos na nag-eerok dian mapapara kaiba kan mabangis na hayop sa langtad asin kan naglalayog na linalang sa kalangitan, asin pati an mga sira sa dagat titiriponon sa kagadanan.” (Oseas 4:​1-3) Kan 740 B.C.E., an marigsok na amihanan na kahadean nin Israel dinaog kan Asiria. Pakaagi nin mga sarong siglo, an bakong fiel na timog na kahadean nin Juda dinaog kan Babilonya.

⁵ Ipinaheheling kan mga pangyayaring ini kun gurano kapeligroso na kita padaog sa bisyo. Ikinaoongis nin Dios an pagkabakong matanos asin dai nia iyan totogotan sa tahaw kan saiyang banwaan. (1 Pedro 1:​14-16) Totoo na kita nabubuhay na sa “presenteng maraot na palakaw nin mga bagay,” sa sarong kinaban na orog na nagigin marigsok. (Galacia 1:4; 2 Timoteo 3:13) Dawa siring, an gabos na Kristiano pinakasasadol kan Tataramon nin Dios na padagos na humiro sa paagi na sinda “daing kanawayan asin inosente, mga aki nin Dios na daing kaninan sa tahaw nin biko asin piripit na kapag-arakian, na sa tahaw kaiyan [sinda] nagliliwanag siring sa mga ilaw sa kinaban.” (Filipos 2:​14, 15) Alagad paano niato papagdadanayon an birtud sa sarong kinaban na pano nin bisyo? Talaga daw na posibleng gibohon iyan?

An Kinaban na Romano na Pano nin Bisyo

 6. Taano an mga Kristiano kan enot na siglo ta napaatubang sa angat na pagpapadanay nin birtud?

⁶ An mga Kristiano kan enot na siglo napaatubang sa angat na pagpapadanay nin birtud huli ta impluwensiado nin bisyo an gabos na aspekto kan sosyedad na Romano. An pilosopong Romano na si Seneca nagsabi dapit sa saiyang mga katemporanyo: “An mga tawo nakikilaban sa makosog na pagdaraogan nin karatan. Kada aldaw an pagmawot na gumibo nin sala mas makosog, an pagkatakot dian mas kadikit.” Iinagid nia an sosyedad na Romano sa “sarong komunidad nin mabangis na mga hayop.” Bakong makangangalas, kun siring, na para sa pag-aling-aling an hinahanap kan mga Romano iyo an sadistikong mga pagdinaogan nin mga gladiador asin malaswang mga pasale sa teatro.

 7. Paano ilinadawan ni Pablo an mga bisyo na lakop sa dakol kaidtong enot na siglo C.E.?

⁷ Tibaad nasa isip ni apostol Pablo an nagruro nang gawe-gawe nin mga tawo kan enot na siglo kan sia sumurat: “Pinabayaan sinda nin Dios sa makasosopog na seksuwal na mga horot, huli ta rinibayan kan saindang mga babae an natural nindang kagamitan nin bakong natural na kagamitan; asin siring man an mga lalaki nagbaya sa natural na kagamitan kan babae asin nagin malaad sa saindang horot sa lambang saro, lalaki sa lalaki, na naggigibo nin bastos asin nag-aako sa sainda man sana kan bilog na kabayadan, na maninigo para sa saindang kasalan.” (Roma 1:​26, 27) Desididong ipadagos an marigsok na mga horot nin laman, an sosyedad na Romano nasanop nin bisyo.

 8. Paano parateng inaaprobetsaran an mga aki sa sosyedad na Griego asin Romano?

⁸ Bakong malinaw sa kasaysayan kun gurano kalakop kan homoseksuwalidad sa tahaw kan mga Romano. Pero, daing duwa-duwa na naimpluwensiahan sinda kan saindang mga sinundan na Griego, na sa tahaw ninda lakop na ginigibo iyan. Napagkatodan nin may edad nang mga lalaki na paraoton an mga aking lalaki, na inaataman sinda sa relasyon na estudyante asin paratokdo na parateng minagiya sa mga aki pasiring sa abnormal na gawe-gawe sa sekso. Daing duwa-duwa, si Satanas asin an saiyang mga demonyo an nasa likod nin siring na bisyo asin pagmaltrato sa mga aki.​—Joel 3:3; Judas 6, 7.

9, 10. (a) Sa anong paagi na kinondenar kan 1 Corinto 6:​9, 10 an laen-laen na klase nin bisyo? (b) Ano an dating pamumuhay kan nagkapira sa kongregasyon nin Corinto, asin anong pagbabago an nangyari sa sainda?

⁹ Nagsusurat sa pasabong nin Dios, sinabihan ni Pablo an mga Kristiano sa Corinto: “Ano! Dai kamo nakaaaram na an mga bakong matanos dai magmamana kan kahadean nin Dios? Dai kamo palagalag. Bakong mga parapakisaro, ni mga parasamba sa idolo, ni mga parasambay, ni mga binabae, ni mga lalaki na minadorog sa kapwa lalaki, ni mga parahabon, ni mga paslo, ni mga paraburat, ni mga paramuda, ni mga parakikil an magmamana kan kahadean nin Dios. Alagad ta arog kaiyan kaidto an nagkapira sa saindo. Alagad kamo nahugasan na, alagad kamo sinantipikar na, alagad kamo ipinahayag nang matanos sa ngaran kan satong Kagurangnan na si Jesu-Cristo asin sa espiritu kan satong Dios.”​—1 Corinto 6:​9-11.

¹⁰ Sa siring kinondenar kan ipinasabong na surat ni Pablo an seksuwal na inmoralidad, na sinasabi na an “mga parapakisaro” “dai magmamana kan kahadean nin Dios.” Minsan siring, pakalista kan nagkapirang bisyo, si Pablo nagsabi: “Arog kaiyan kaidto an nagkapira sa saindo. Alagad kamo nahugasan na.” Paagi sa tabang nin Dios posible para sa mga parakasala na magin malinig sa saiyang pagheling.

11. Kumusta an mga Kristiano kan enot na siglo sa maraot na mga kamugtakan kan panahon ninda?

¹¹ Iyo, an Kristianong birtud nag-oswag dawa sa kinaban na pano nin bisyo kan enot na siglo. An nagturubod ‘naliwat paagi sa pagbago kan saindang isip.’ (Roma 12:2) Binayaan ninda an saindang “dating paggawe” asin ‘nagin bago sa puersa na nagpapahiro sa saindang isip.’ Sa siring nagdulag sinda sa mga bisyo kan kinaban asin ‘nagsolog kan bagong pagkatawo na linalang oyon sa kabotan nin Dios sa tunay na katanosan asin kaimbodan.’​—Efeso 4:​22-24.

An Presenteng Kinaban na Pano nin Bisyo

12. Anong pagliliwat an uminabot sa kinaban poon kan 1914?

¹² Kumusta man sa satong kaaldawan? An kinaban na nabubuhayan niato mas pano nin bisyo kisa kasuarin pa man. Nangorogna poon kan 1914 nagruro an moral sa bilog na globo. (2 Timoteo 3:​1-5) Isinisikwal an tradisyonal na mga ideya manongod sa birtud, moralidad, onra, asin etika, an dakol sadiri na sana an iniintindi sa saindang kaisipan asin “nawaran na kan gabos na pagmate sa moral.” (Efeso 4:19) An magasin na Newsweek nagsabi: “Nabubuhay kita sa panahon nin relatibismo sa moral,” na idinudugang na an lakop na kamugtakan sa moral “ginibo na sana an gabos na ideya nin tama asin sala na magin depende sa personal na gusto, kursonada sono sa emosyon o pagpili sono sa kultura.”

13. (a) Paano pinalalakop kan kadaklan na aling-alingan ngonyan an bisyo? (b) Ano an puedeng magin maraot na epekto nin salang aling-alingan sa mga indibiduwal?

¹³ Arog kan enot na siglo, lakop ngonyan an nagruro nang aling-alingan. An telebisyon, radyo, mga pelikula, asin video nagpapaluwas nin dayaday na suplay nin materyal na may pagkamakisekso. An bisyo nakalaog na pati sa mga network nin komputer. Sono sa sarong pag-estudyar nin unibersidad, an pornograpiya sa komputer ngonyan “saro sa pinakadakula (kun bakong an pinakadakula) na gamit para sa pag-aling-aling na ginigibo nin mga naggagamit nin mga network nin komputer.” Ano an mga epekto kaini gabos? Nagsabi an sarong kolumnista sa diaryo: “Kun an pagpabolos nin dugo asin burulyada patin bulgar na sekso nakasarumsom na sa kultura kan publiko, natotood na kita sa pagpabolos nin dugo asin burulyada patin bulgar na sekso. Kita nasusumo na. An kabikoan paorog nang paorog na nagigin puede huli ta padiit nang padiit an nakakukubhan sa sato.”​—Ikomparar an 1 Timoteo 4:​1, 2.

14, 15. Ano an ebidensia na nagruro na an moralidad sa sekso sa bilog na kinaban?

¹⁴ Horophoropa an baretang ini sa The New York Times: “An ibinilang na iskandaloso kaidtong 25 taon na an nakaagi ngonyan nagin puede nang pagsasaro. An bilang nin mga pinipili an magsaro imbes na magpakasal luminangkaw nin 80 porsiento [sa Estados Unidos] sa pag-oltanan nin 1980 asin 1991.” Ini bako sanang sa Amerika del Norte nangyayari. An magasin na Asiaweek nagbabareta: “Sarong debate dapit sa kultura an mainit na nagpapadagos sa mga nasyon sa bilog na [Asia]. An isyu seksuwal na katalingkasan kontra sa tradisyonal na mga prinsipyo sa buhay, asin danay na nag-oorog an impluwensia para sa pagliliwat.” An estadistika nagpapaheling nin nag-oorog na pag-ako sa pagsambay asin pagdodorog bago an kasal sa dakol na kadagaan.

¹⁵ Ihinula kan Biblia na an satanikong aktibidad magigin makosog sa satong kaaldawan. (Kapahayagan 12:12) Kun siring, dai niato maninigong ipagngalas na an bisyo nakakukubhan an paglakop. Halimbawa, an seksuwal na pag-aprobetsar sa mga aki uminabot sa sokol na garo epidemya.a An United Nations Children’s Fund nagbabareta na “an komersial na seksuwal na pan-aaprobetsar nakadadanyar sa mga aki sa haros gabos na nasyon sa kinaban.” Kada taon “labing 1 milyon na aki sa bilog na kinaban an napapabaretang pinipirit na magpatotot, ipinagnenegosyo asin ipinababakal para sa sekso, asin ginagamit para sa pagprodusir nin pornograpiya nin mga aki.” Lakop man an homoseksuwalidad, na an nagkapirang politiko asin namomoon sa relihion an nangengenot sa pagpalakop kaiyan bilang “napapalaen na estilo nin pamumuhay.”

Pagsikwal sa mga Bisyo kan Kinaban

16. Ano an paninindogan kan Mga Saksi ni Jehova kun dapit sa moralidad sa sekso?

¹⁶ An Mga Saksi ni Jehova dai nakikiayon sa mga nagsusuportar sa mapagkonsinteng mga pamantayan sa moralidad sa sekso. An sabi kan Tito 2:​11, 12: “An dai na kutana maninigong kabootan nin Dios na nagtatao nin kaligtasan sa gabos na klase nin tawo nahayag, na nagtotokdo sa sato na isikwal an kabikoan asin an kinabanon na mga horot asin mamuhay na may marahay na kaisipan asin katanosan patin diosnon na debosyon sa tahaw kan presenteng palakaw na ini nin mga bagay.” Iyo, kinukultibar niato an tunay na pagkaongis, makuring pagkasurang, sa mga bisyo na arog baga kan pagdodorog bago an kasal, pagsambay, asin mga gibong homoseksuwal.b (Roma 12:9; Efeso 5:​3-5) Itinao ni Pablo an sadol na ini: “An lambang nag-aapod sa ngaran ni Jehova humarayo sa karatan.”​—2 Timoteo 2:19.

17. Ano an pagmansay kan tunay na mga Kristiano sa paggamit nin mga inomon na de alkohol?

¹⁷ Isinisikwal kan tunay na mga Kristiano an pagmansay kan kinaban sa garo baga saradit na bisyo. Halimbawa, pinagngingisihan sana kan dakol ngonyan an pag-abuso sa inomon na de alkohol. Alagad an Mga Saksi ni Jehova hinihimate an hatol kan Efeso 5:18: “Dai kamo maburat sa arak, na dian igwa nin karigsokan, kundi padagos kamong mapano nin espiritu.” Kun gusto nin sarong Kristiano na uminom, ginigibo nia iyan na tama sana.​—Talinhaga 23:​29-32.

18. Paano ginigiyahan kan mga prinsipyo sa Biblia an mga lingkod ni Jehova sa saindang pagtrato sa mga miembro nin pamilya?

¹⁸ Bilang mga lingkod ni Jehova, isinisikwal ta man an pagmansay kan nagkapira sa kinaban na puede man an pagbulyaw asin pagsilyak sa agom asin mga aki o pagmuda sa sainda. Determinadong gibohon an birtuosong pamumuhay, an Kristianong mga mag-agom nagtatabangan na iaplikar an hatol ni Pablo: “Magkaharale na sa saindo an gabos na maraot an kamawotan na kapaitan asin kaanggotan asin kabangisan asin sirilyakan patin pagraway kaibahan an gabos na karatan. Kundi magin maboot sa lambang saro, madinamayon sa mamomoton na paagi, na sueltong nagpapatarawadtawad siring na an Dios man sueltong nagpatawad sa saindo paagi ki Cristo.”​—Efeso 4:​31, 32.

19. Gurano kalakop kan bisyo sa kinaban nin negosyo?

¹⁹ An pagkabakong onesto, pandadaya, pagputik, daing prinsipyong mga taktika sa negosyo, asin paghabon lakop man ngonyan. An sarong artikulo sa magasin sa negosyo na CFO nagbabareta: “An sarong surbey sa 4,000 na trabahador . . . nakadiskobre na an 31 porsiento sa mga sinurbey nakaheling na mismo nin ‘grabe karaot na ugale’ durante kan nakaaging taon.” Kaiba sa maraot na ugaleng iyan an pagputik, pagpalsipikar nin mga rekord, seksuwal na panriribok, asin paghabon. Tanganing magdanay kitang malinig sa moral sa pagheling ni Jehova, dapat niatong likayan an siring na gawe-gawe asin magin kitang onesto sa satong pinansial na mga transaksion.​—Miqueas 6:​10, 11.

20. Taano ta dapat na mayo sa mga Kristiano an “pagkamoot sa kuarta”?

²⁰ Horophoropa an nangyari sa sarong lalaki na naghona na magkakaigwa sia nin mas dakol na oras sa paglilingkod sa Dios kun makatama sia sa sarong pagprobar sa negosyo. Inagda nia an iba sa sarong pangangapital paagi sa pagpasobrang marhay sa saindang malalaoman na ganansia. Kan ini dai maotob, desesperado siang marhay na mabawi an dakulang kalugihan kaya hinabon nia an kuarta na ipinagkatiwala sa saiya. Huli sa saiyang gibo-gibo asin daing pagsolsol na aktitud, itiniwalag sia sa Kristianong kongregasyon. Totoo nanggad an patanid kan Biblia: “Idtong mga desididong yumaman nahoholog sa sugot asin sa siod patin sa dakol na rungaw asin nakararaot na horot, na nagdadara sa mga tawo sa kalaglagan asin kapahamakan. Huli ta an pagkamoot sa kuarta gamot nin gabos na klase nin karatan, asin sa pag-aabot sa pagkamoot na ini an nagkapira nagkaralagalag sa pagtubod asin sinaksak an bilog nindang sadiri nin dakol na kakologan.”​—1 Timoteo 6:​9, 10.

21. Anong gawe-gawe an komun sa tahaw nin makapangyarihan na mga tawo sa kinaban, alagad paano dapat na gumawe an mga may responsableng katongdan sa Kristianong kongregasyon?

²¹ An makapangyarihan asin maimpluwensiang mga tawo sa kinaban parateng mayo nin birtud asin ipinaheheling an pagigin totoo kan kasabihan, ‘An kapangyarihan nakararaot.’ (Eclesiastes 8:9) Sa nagkapirang kadagaan, an pagsoborno asin iba pang klase nin karatan iyo an paagi nin pamumuhay nin mga huwes, pulis, asin politiko. Minsan siring, an mga nangengenot sa Kristianong kongregasyon dapat na birtuoso asin dai dapat na magpakangkagurangnan nin iba. (Lucas 22:​25, 26) An kamagurangan, siring man an ministeryal na mga lingkod, dai naglilingkod “huli sa pagkamoot sa madayang pakinabang.” Dapat na dai sinda naaapektaran kan ano man na mga pagprobar na biribidon o impluwensiahan an saindang paghusgar huli sa linalaoman na personal na pagpayaman.​—1 Pedro 5:2; Exodo 23:8; Talinhaga 17:23; 1 Timoteo 5:21.

22. Ano an ipaliliwanag kan sunod na artikulo?

²² Sa pankagabsan, napapangganahan kan mga Kristiano an angat sa presenteng aldaw na pagpapadanay nin birtud sa satong kinaban na pano nin bisyo. Pero, an kalabot sa birtud bako sanang paglikay sa karatan. Ipaliliwanag kan sunod na artikulo an talagang kaipuhan sa pagkultibar nin birtud.

[Mga Nota sa Ibaba]

Mga Punto sa Pagrepaso

◻ Taano ta ipinagboot ni Jehova na paraon an mga Cananeo?

◻ Anong mga bisyo an lakop kan enot na siglo, asin kumusta an mga Kristiano sa siring na mga kamugtakan?

◻ Ano an ebidensia na nagruro an moral sa bilog na globo poon kan 1914?

◻ Anong lakop na mga bisyo an dapat na isikwal kan banwaan ni Jehova?

[Retrato sa pahina 9]

An mga Kristiano kan enot na siglo birtuoso, minsan ngani sinda namuhay sa sarong kinaban na pano nin bisyo

[Retrato sa pahina 10]

An bisyo nakalaog na pati sa mga network nin komputer, kaya nakaheheling na an dakol na hoben asin iba pa nin pornograpikong materyal

[Retrato sa pahina 12]

Dapat na papagdanayon kan mga Kristiano an birtud, na dai inaarog an bakong onestong mga taktika nin iba