Si Abraham—Sarong Arogan Para sa Gabos na Naghihingoang makikatood sa Dios
“Sia dai nagluya sa pagtubod, . . . biyo an panarig na an . . . ipinanuga [nin Dios] kaya niang gibohon.”—ROMA 4:19-21.
1. Taano ta hiningoa ni Satanas na halean nin halaga an rekord manongod ki Abraham?
AN BANAL na tataramon na yaon sa Kasuratan “buhay asin mapuwersa.” (Hebreo 4:12) Kaya, an tala manongod sa relasyon ni Jehova ki Abraham, minsan ngani labing 3,500 na taon nang isinurat, burabod nin pagpakosog sa gabos na naghihingoang makikatood sa Dios. (Roma 15:4) An pangenot na kaiwal, si Satanas, aram ini asin ginamit an mga namomoon sa relihiyon na probaran na sabihon sanang eroestorya an rekord na iyan.—2 Corinto 11:14, 15.
2. Ano an punto-de-vista kan mga disipulo ni Jesus manongod ki Abraham?
2 Bilang kabtang kan “gabos na Kasuratan [na] ipinasabong nin Dios,” an kasaysayan ni Abraham totoo asin “kapakipakinabang para sa [Kristianong] pagtokdo.” (2 Timoteo 3:16; Juan 17:17) Tunay na nasabotan ini kan enot na mga disipulo ni Jesus, ta si Abraham nasambitan nin 74 beses sa Kristianong Griegong Kasuratan. Sa nakapakokosog sa pagtubod na ika-11 kapitulo nin Hebreo, mas dakol an lugar na itinao sa saiya kisa siisay pa man na ibang lingkod nin Dios bago kan panahon na Kristiano.
3. Paano tinawan nin dakulaon na onra si Abraham?
3 Si Abraham bako sanang ordinaryong “propeta,” ta ginamit sia ni Jehova sa sarong “may kahulogan na drama” na dian an patriarka tinawan nin dakulaon na onra na magserbing makahulang tipo nin Dios mismo. (Genesis 20:7; Galacia 4:21-26) Kaya, si Jesus nagtaram manongod sa “daghan ni Abraham” kan ipinag-iilustrar an kamugtakan na may pag-oyon nin Dios.—Lucas 16:22.
An Enot Niang Akto nin Pagtubod
4. Sono sa Biblia, paano nagpoon an relasyon nin Dios ki Abram?
4 Si Abram, na iyo an enot niang ngaran, nagdakula sa “Ur kan mga Caldeo.” Mantang sia nag-iistar duman, tuminunga si Jehova Dios sa saiya asin nagsabi: “Humale ka sa saimong banwaan asin sa saimong mga kag-anak asin sa harong kan saimong ama pasiring sa dagang itotokdo ko saimo; asin magibo ako nin dakulang nasyon hale saimo asin ika bebendisyonan ko asin padadakulaon ko an saimong ngaran; asin magigin kang paladan. Asin bebendisyonan ko an mga nagbebendisyon saimo, asin sia na nagsusumpa saimo susumpaon ko, asin an gabos na pamilya kan daga magbebendisyon nanggad kan saindang sadiri paagi sa saimo.”—Genesis 12:1-3; 15:7; Gibo 7:2, 3.
5. (a) Ano daw an epekto kan panuga nin Dios sa puso ni Abram? (b) Ano an reaksion ni Abram sa panuga?
5 Ini mapan-angat nanggad na pag-apod! Para ki Abram, an pagkuyog dian nangahulogan nin pagbaya sa marahay na mga kamugtakan asin sa saiyang mga paryentes tanganing mabuhay nin harayo sa sarong dagang dai nia midbid. Alagad ta an puso ni Abram napahirong gayo kan mamomoton na panuga nin Dios. Bilang daing aking gurang na may agom na bawas, garo baga nakatalagang malingawan tolos an saiyang ngaran. An panuga nin Dios naggarantiya kan kabaliktaran: Magikan sa saiya an sarong “dakulang nasyon.” Dugang pa, an panuga nin Dios may kaibang makangangalas na kapahayagan nin maogmang bareta para sa bilog na katawohan, na nagtotokdo sa panahon na an gabos na nasyon bebendisyonan. (Galacia 3:8) Si Abram nagtubod sa panuga ni Jehova asin binayaan an sentro nin sarong progresibong sibilisasyon. “Sia naghale,” sabi sato kan Biblia, “minsan dai nakaaaram kun saen sia maduman.”—Hebreo 11:8.
6. (a) Taano ta si Tare an sinasabi kan Genesis 11:31 na iyo an naghale? (Gibo 7:2-4) (b) Sa anong mga paagi na si Sara sarong arogan para mga Kristiana ngonyan?
6 An pagtubod ni Abram may epekto sa iba. An bilog niang pamilya, saka si Tare, an saiyang ama, asin si Lot, an saiyang sobrino, naghale kaiba nia. Minsan siring, huling si Tare an patriarkal na payo kan pamilya, sia an sinasabing iyo an naghale. (Genesis 11:31) Maninigo man na mangnohon an pagsuportar na inako ni Abram sa saiyang agom, si Sarai, na kan huri inapod na Sara. Tinios nia an mas hababang grado nin pamumuhay sa natatada pang mga taon kan saiyang buhay. (Genesis 13:18; 24:67) Natural sana na, kan sia magadan, “si Abraham naglaog sa pagtangis ki Sara asin sa paghibi huli sa saiya.” (Genesis 23:1, 2) Huli sa saiyang marigon na pagtubod asin bilog na pusong pagpapasakop bilang agom na babae, sia itinataong arogan sa tunay na espirituwal na kagayonan para sa mga Kristiana.—Hebreo 11:11, 13-15; 1 Pedro 3:1-6.
7. Sa anong mga paagi na an mga Kristiano ngonyan nagpaheling nin pagtubod na kapareho kan ki Abraham asin Sara?
7 An dakol na Kristiano ngonyan nagpapaheling nin kaparehong pagtubod sa pagboboluntaryo na darahon an mensahe nin Dios sa mga lugar na dakula pa an pangangaipo para sa mga parahulit kan Kahadean asin para sa pagtotogdok asin pagtrabaho sa bagong mga pasilidad para sa pag-imprenta asin pagpadara nin mga babasahon sa Biblia. (Mateo 24:14) An mga Kristianong ini nakikikabtang sa pagkuyog sa pagboot na, “Paduman kamo . . . gumibo kamo nin mga disipulo sa mga tawo kan gabos na nasyon.” Sa pagduman sa ibang nasyon, parate na kaipuhan sindang magliwat sa ibang grado nin pamumuhay. An iba guminibo nin pambihirang materyal na mga pagsasakripisyo tanganing gumibo nin mga disipulo sa saindang lugar.—Mateo 28:19, 20.
Iba Pang Akto nin Pagtubod
8. Ano an dahelan kan ikaduwang pagtunga ni Jehova ki Abram?
8 Si Abram nag-ontok sa siudad nin Haran sagkod na magadan an saiyang ama, si Tare. (Genesis 11:31, 32) Dangan an saiyang pamilya nagdakit sa Salog nin Eufrates asin napatimog. Sa katapustapusi nakaabot sinda sa “namumugtakan nin Siquem” sa tahaw kan daga nin Canaan. Seguradong magayonon idtong paghelingon! An Siquem nasa matabang kababan sa pag-oltanan nin duwang kabukidan na an pinakaalitoktok an Bukid nin Ebal asin Bukid nin Gerizim. Iyan inaapod na “paraiso kan Banal na Daga.” Tamang-tama, digdi tuminunga liwat si Jehova ki Abram asin nagsabi: “Itatao ko sa saimong banhi an dagang ini.”—Genesis 12:5-7.
9. (a) Sa anong pambihirang paagi na si Abram nagpadagos na magpaheling nin pagtubod? (b) Anong leksion an nanonodan niato digdi?
9 Binalos ini ni Abram nin saro pang akto nin pagtubod. Arog kan sabi kan rekord: “Sia nagtogdok duman nin altar ki Jehova.” (Genesis 12:7) Posible na ini may kaibang pagdolot nin atang na hayop, ta an terminong Hebreo para sa “altar” nangangahulogan “lugar nin pag-atang.” Pakalihis kaini, inotro ni Abram an mga aktong ini nin pagtubod sa ibang parte kan daga. Dugang pa, sia ‘nag-apod sa ngaran ni Jehova.’ (Genesis 12:8; 13:18; 21:33) An fraseng Hebreo na “mag-apod sa ngaran” nangangahulogan man nin “ipahayag (ihulit) an ngaran.” An pamilya ni Abram saka an mga Cananeo seguradong nadangog sia na mapusong ipinahahayag an ngaran kan saiyang Dios, si Jehova. (Genesis 14:22-24) Siring man, an gabos na naghihingoang makikatood sa Dios ngonyan dapat na mag-apod sa saiyang ngaran na may pagtubod. Kabale digdi an pakikikabtang sa paghuhulit sa publiko, na ‘danay na nagdodolot sa Dios nin atang nin pag-omaw, na iyo, an bunga nin mga ngabil na nagpapahayag sa publiko kan saiyang ngaran.’—Hebreo 13:15; Roma 10:10.
10. (a) Sa ano pang ibang paagi na si Abram nagpaheling nin pagtubod? (b) Anong halimbawa an itinao nia para sa mga Kristianong payo nin pamilya? (1 Timoteo 3:12)
10 An pagtubod ni Abram ki Jehova ipinaheling sa dakol pang ibang paagi. Sia nagsakripisyo para sa katoninongan alagad inatubang an mga krisis na may kapusoan. (Genesis 13:7-11; 14:1-16) Minsan ngani mayaman, bako siang materyalistiko. (Genesis 14:21-24) Imbes, sia mapagpadagos asin matinaong nagsuportar sa pagsamba ki Jehova. (Genesis 14:18-20; 18:1-8) Pinakamahalaga, sia arogan na payo nin pamilya asin nagkuyog sa instruksion ni Jehova paagi sa pagboot sa saiyang mga aki asin sa saiyang pamilya na masunod sa saiya tanganing sinda magdanay “sa dalan ni Jehova na gumibo nin katanosan.” (Genesis 18:19) Digdi, an pamilya ni Abram namuhay na laen nanggad sa mga Cananeong ginagamit sa sala an sekso sa kataed na Sodoma asin Gomorra. Tunay na dai itotogot ni Abram an siring kagrabeng mga kasalan sa saiyang pamilya. Na pinamahalaan nia sa marahay na paagi an saiyang pamilya ipinaririsa kan pag-arog sa saiya kan mga miembro kaiyan sa pag-apod na may pagtubod sa ngaran ni Jehova.—Genesis 16:5, 13; 24:26, 27; 25:21.
“Sia Dai Nagluya sa Pagtubod”
11. Paano si Abram nakatagal bilang “nakikihimanwa sa . . . ibang daga” sa laog nin sanggatos na taon?
11 An marigon na pagtubod ni Abram nakatabang saiya na matagalan an mga kasakitan mantang sia nabubuhay sa laog nin sanggatos na taon sa tahaw nin mga tawo na sinasadiri an daga. (Genesis 12:4; 23:4; 25:7) An Biblia nagsasabi: “Sia nag-erok bilang nakikihimanwa sa daga kan panuga siring sa nasa ibang daga, asin nag-erok sa mga tolda kaiba si Isaac asin si Jacob, an mga kapwa nia paramana sa iyo man sanang panuga. Huli ta hinahalat nia an siudad [an Kahadean nin Dios] na may tunay na mga pundasyon, na an paratogdok asin kaglalang kan siudad na iyan iyo an Dios. Alagad, kun talagang pinaggirumdom [nia] an lugar na [saiyang] pinaghalean, may oportunidad kutana [siang] magpuli.”—Hebreo 11:9, 10, 15; ikomparar an Hebreo 12:22, 28.
12. Ano an amay na oportunidad ni Abram na bumuwelta sa Ur, asin paano nia inatubang an krisis?
12 Dai pa nahahaloy si Abram sa Canaan kan itao sa saiya nin grabeng gutom an ‘oportunidad na magpuli.’ An Ur, huling may suplay na abundang tubig kan Salog nin Eufrates, dai nagsasarig sa oran. Alagad, imbes na bumuwelta duman, si Abram nagtubod ki Jehova asin napaduman sa ibong na direksion—sa Egipto. Peligroso idto. Huling magayon an agom, an dayo, si Abram, namemeligro an buhay sa ibang dagang idto. Minsan siring, nag-ingat sia paagi sa pakiolay ki Sarai na itago an saindang relasyon bilang mag-agom. Binendisyonan ni Jehova si Abram huli sa saiyang pagtubod, asin dai nahaloy nakabuwelta sia sa Dagang Panuga na mas dakula pa an kayamanan.—Genesis 12:10–13:2; 20:12.
13. Ano an ilinaladawan kan pagigin bawas ni Sarai asin kan pagtago ni Abram sa pagigin agom nia?
13 Ini man kabtang kan makahulang drama na daing pag-aram na ginibo ni Abram para sa pagtotokdo sa sato. Si Sarai, na sagkod kaidto bawas pa, nagladawan sa langitnon na garo-agom na organisasyon nin maimbod na mga anghel ni Jehova. An magayon na piguratibong agom na ini kaipuhan na maghalat nin labing 4,000 na taon bago ikatao an tunay na banhi kan Orog na Dakulang Abraham, si Jehova Dios. An hayag na paglamag sa maimbod na mga lingkod nin Dios sa laog kan mga taon na idto nin paghalat kun beses garo baga nagpaparisa na itinago ni Jehova an saiyang relasyon sa saiya bilang agom.—Genesis 3:15; Isaias 54:1-8; Galacia 3:16, 27, 29; 4:26.
14. (a) Ano an sa katapustapusi nagin reaksion ni Sarai sa saiyang pagigin bawas? (b) Ano an nangyari kaidtong ika-100 na taon ni Abram, asin taano?
14 Pakapagtagal bilang nakikihimanwa sa laog nin sampulong taon, mayo pa man giraray nin aking eridero si Abram. Huli sa pagkadesesperar, nakimaherak sa saiya si Sarai na magpaluwas nin aki sa saiyang oripon na babae, si Agar. Nag-oyon si Abram asin namundag si Ismael. (Genesis 12:4; 16:1-4, 16) Alagad ta an ipinanugang banhi nin bendisyon maluwas sa iba. Kan ika-100 na taon ni Abram, an ngaran nia liniwat sa Abraham ta, arog kan sabi nin Dios, “gigibohon ta kang ama nin dakol na nasyon.” An ngaran ni Sarai liniwat sa Sara kaiba an panuga na sia magkakaaki.—Genesis 17:1, 5, 15-19.
15. (a) Taano ta napangisi si Abraham sa ideya na tatawan sia ni Sara nin sarong aki? (b) Ano pang dugang na pruweba an itinao ni Abraham sa saiyang marigon na pagtubod?
15 Si Abraham (dangan si Sara) napangisi dian ta an kapangyarihan nia asin ni Sara sa pag-aki pareho nang mayo. (Genesis 17:17; 18:9-15) Alagad ini bakong pagngisi nin dai pagtubod. Arog kan paliwanag kan Biblia: “Sia dai nagluya sa pagtubod . . . Alagad huli sa panuga nin Dios . . . sia . . . nagin makosog huli sa saiyang pagtubod, na nagpapamuraway sa Dios asin biyo an panarig na an saiyang ipinanuga kaya niang gibohon.” (Roma 4:18-21) Kan aldaw man sanang idto, si Abraham nagtao nin pruweba sa saiyang marigon na pagtubod. Bilang tanda kan pakipagtipan sa saiya nin Dios, pinagbotan ni Jehova si Abraham na paturi kaiba an gabos na lalaki sa dakula niang pamilya. (Genesis 15:18-21; 17:7-12, 26) Ano an reaksion nia sa makolog na pagboot na ini? “Tinuri nia an laman kan sa poro kan saindang pisot sa aldaw mismong ini, siring sa isinabi sa saiya nin Dios.”—Genesis 17:22-27.
16. (a) Ano an nangyari kan aldaw na bubutason si Isaac? (b) Ano an ilinadawan kan pagpalayas ki Agar asin Ismael?
16 Si Isaac, na an ngaran nangangahulogan “Pagngisi,” namundag ki Sara kan sumunod na taon. (Genesis 21:5, 6) Dai nahaloy nag-abot an panahon na sia dapat na butason. Sa oras kan bangkete, pinaglamag kan nag-iimon na si Ismael si Isaac. Huli kaini, mapuwersang sinadol ni Sara si Abraham na pahaleon an oripon na babae, si Agar, asin an saiyang aki sa pamilya. Sinuportaran ni Jehova Dios an kahagadan ni Sara. Minsan ngani makolog an boot, listong nagkuyog si Abraham. (Genesis 21:8-14) Sono sa Galacia 4:21-30, ini nagladawan kun paano tatapuson kan Orog na Dakulang Abraham an saiyang relasyon sa nasyon nin Israel sa laman. Arog kan iba sa katawohan, sinda namundag na mga oripon nin kasalan. (Roma 5:12) Alagad ta isinikwal man ninda si Jesu-Cristo, an tunay na Banhi ni Abraham, na nagdatong tanganing kaldahon sinda. (Juan 8:34-36; Galacia 3:16) Asin kun paanong pinaglamag ni Ismael si Isaac, pinaglamag ninda an bagong maestablisar na Kristianong kongregasyon nin espirituwal na Israel, na iyo an segundang kabtang kan banhi ni Abraham.—Mateo 21:43; Lucas 3:7-9; Roma 2:28, 29; 8:14-17; 9:6-9; Galacia 3:29.
An Saiyang Pinakadakulang Pagbalo sa Pagtubod
17. Paano sumunod na binalo nin makuri an pagtubod ni Abraham?
17 Harayo an posibilidad na an siisay man na ama maorog an pagkamoot sa saiyang aki sa pagkamoot ni Abraham ki Isaac. Kaya seguradong nakabiglang gayo sa saiya kan akoon nia an pagboot na ini: “Daraha, tabi, an saimong aki, an bugtong mong aki na namomotan mong gayo, si Isaac, asin paduman ka sa daga nin Moria asin duman idolot mo sia bilang dolot na tinotong sa saro sa mga bukid na sasabihon ko sa saimo.”—Genesis 22:1, 2.
18. Paano an reaksion ni Abraham sa pagboot ni Jehova na iatang si Isaac?
18 Seguradong nagin masakit ki Abraham na masabotan an dahelan kan makamomondong pagboot na ini. Pero ipinaheling nia an saiyang dating listong pagkuyog. (Genesis 22:3) Tolong masakiton na aldaw an kinaipuhan nia tanganing makaabot sa piniling bukid. Duman naggibo sia nin altar asin binugtakan nin songo sa ibabaw. Kaidto, seguradong ipinaliwanag na nia an pagboot nin Dios ki Isaac, na pasil sana kutanang dumulag. Imbes, itinogot ni Isaac na gapuson kan gurang na niang ama an saiyang mga takyag asin bitis patin pahigdaon sia sa ibabaw kan altar. (Genesis 22:4-9) Ano an masasabi niatong dahelan kan siring na pagkuyog?
19. (a) Ano an masasabi niatong dahelan kan mapusong pagpasakop ni Isaac? (b) Paano an relasyon ni Abraham asin Isaac sarong leksion sa mga pamilyang Kristiano ngonyan?
19 Maimbod na inotob ni Abraham an saiyang mga paninimbagan mapadapit ki Isaac, arog kan sinasabi sa Genesis 18:19. Daing duwa-duwa na itinanom nia ki Isaac an katuyohan ni Jehova na buhayon liwat an mga gadan. (Genesis 12:3; Hebreo 11:17-19) Si Isaac man hararom na namomotan ni Abraham asin boot na paogmahon an saiyang ama sa gabos na bagay, nangorogna kun manongod sa pag-otob sa kabotan nin Dios. Ini marahayon na leksion para sa mga pamilyang Kristiano ngonyan!—Efeso 6:1, 4.
20. Paano nagkuyog si Abraham, asin may anong balos?
20 Ngonyan uminabot an kulminasyon kan pagbalo. Kinapotan ni Abraham an dagang panaksak. Alagad kan gagadanon na nia an saiyang aki, pinapondo sia ni Jehova asin nagsabi: “Ngonyan aram ko nang ika may pagkatakot sa Dios mantang dai mo man lamang isinayuma an saimong aki, an saimong bugtong na aki, sa sako.” (Genesis 22:11, 12) Dakulaon an balos ki Abraham sa pakadangog kan mismong pagpapahayag nin Dios kan saiyang katanosan! Ngonyan nakaseseguro na sia na naabot nia an kahagadan nin Dios sa sarong tawong bakong sangkap. Orog na mahalaga, nabindikar an dating opinyon ni Jehova sa saiyang pagtubod. (Genesis 15:5, 6) Pakalihis kaini, iinatang ni Abraham an sarong lalaking karnero na milagrosong itinao bilang kasalihid ni Isaac. Dangan nadangog nia si Jehova na patunayan, paagi sa sumpa, an mga panuga kan tipan. Dangan, sia namidbid na katood ni Jehova.—Genesis 22:13-18; Santiago 2:21-23.
21. Anong makahulang paglaladawan an itinatao digdi, asin iyan maninigong magpakosog sato na hanapon an ano?
21 An atang ni Abraham “makaladawan.” (Hebreo 11:19) Iyan naghalimbawa kan makolog, napakahalagang atang na ginibo ni Jehova Dios kan isugo nia sa daga an saiyang namomotan na Aki tanganing magadan bilang “an Kordero nin Dios na naghahale kan kasalan kan kinaban.” (Juan 1:29) Asin an pagigin andam ni Isaac na magadan naglaladawan kun paanong an Orog na Dakulang Isaac, si Jesu-Cristo, mamomoton na nagpasakop sa pag-otob sa kabotan kan saiyang langitnon na Ama. (Lucas 22:41, 42; Juan 8:28, 29) Ultimo, kun paanong inako ni Abraham na buhay an saiyang aki hale sa altar, inako ni Jehova an saiyang namomotan na Aki hale sa mga gadan bilang mamuraway na espiritung linalang. (Juan 3:16; 1 Pedro 3:18) Ini gabos nakapakokosog nanggad sa mga naghihingoang makikatood sa Dios ngonyan!
22. Paano an sarong piniling grupo nin mga tawo nakinabang sa daing kaagid na pagkamoot nin Dios?
22 Paagi sa pagtubod sa daing kaagid na aktong ini nin pagkamoot kan Orog na Dakulang Abraham, si Jehova Dios, an piniling grupo nin mga tawo ipinahayag na matanos bilang mga aki nin Dios. (Roma 5:1; 8:15-17) Kinua enot sa mga Judio dangan sa mga Hentil, an mga ini tunay na binendisyonan paagi sa Banhi ni Abraham, si Jesu-Cristo. (Gibo 3:25, 26; Galacia 3:8, 16) Sinda man minakompuwesto sa segundang kabtang kan banhi ni Abraham. (Galacia 3:29) Sinda sa katapustapusi may bilang na 144,000 asin, kapareho ni Jesus, bubuhayon liwat sa langitnon na buhay pakatapos na patunayan an saindang sadiri na maimbod sagkod sa kagadanan.—Roma 6:5; Kapahayagan 2:10; 14:1-3.
23. (a) Paano an mga minilyon binibendisyonan na ngonyan paagi sa natatada sa banhi ni Abraham? (2 Corinto 5:20) (b) Ano pang dugang na mga bendisyon an natatagama sa “dakulang kadaklan”?
23 Mientras tanto, an minilyon hale sa gabos na nasyon ‘binibendisyonan an saindang sadiri’ paagi sa saindang pag-ako sa mamomoton na ministeryo kan pirang natatada sa banhi ni Abraham. (Genesis 22:18) Naogma sindang maaraman kun paanong an makasalan na mga tawo puwedeng ipahayag na matanos bilang mga katood nin Dios. Bilang resulta, “an sarong dakulang kadaklan . . . hale sa gabos na nasyon” nagkakamit kan pag-oyon nin Dios, mantang “hinugasan ninda an saindang mga gubing asin pinaputi iyan sa dugo kan Kordero.” Sa pangengenot kan natatada, sinda man nagtatao sa Dios nin “banal na paglilingkod aldaw asin banggi.” Nasa atubangan kan dakulang kadaklan na ini an makangangalas na paglaom sa buhay na daing katapusan sa Paraiso bilang daganon na “mga aki nin Dios.” (Kapahayagan 7:9-17; 21:3-5; Roma 8:21; Salmo 37:29) Minsan siring, bago magin katunayan an siring na mga bendisyon, kaipuhan na mangyari nguna an mas mahahalagang mga bagay, arog kan manonodan niato sa masunod na luwas.
Mga Hapot Para sa Repaso
◻ Paano nabalo an pagtubod ni Abraham asin kan saiyang mga paryentes?
◻ Paano an mga Kristiano ngonyan nagpaheling nin kaparehong pagtubod?
◻ Sa ano pang ibang paagi na si Abraham nagpaheling nin pagtubod?
◻ Paano si Abraham, Sara, asin Isaac mga halimbawa sa mga pamilyang Kristiano?
◻ Ano an ilinadawan kan pinakadakulang akto nin pagtubod ni Abraham?