Hapot Hali sa mga Parabasa
Igwa daw nin iba pang makakakan an mga Israelita sa kaawagan apuwera sa manna asin pugo?
Manna an panginot na pagkakan kan mga Israelita durante kan 40 taon ninda sa kaawagan. (Exo. 16:35) Nagtao man si Jehova nin pugo sa duwang pagkakataon. (Exo. 16:12, 13; Bil. 11:31) Minsan siring, igwa pa man nin ibang makakakan an mga Israelita.
Halimbawa, kun minsan ginigiyahan ni Jehova an saiyang banwaan pasiring sa “lugar na mapapahingaluan” kun sain igwa nin tubig na maiinom asin igwa nin makakakan. (Bil. 10:33) An saro sa mga lugar na iyan iyo an Elim, “na diyan igwa nin 12 burabod nin tubig asin 70 puon nin palma”—na posibleng marhay na mga palmang datiles. (Exo. 15:27) An librong Plants of the Bible nagsasabi na an palmang datiles, na “nabubuhay sa iba-ibang lugar, . . . iyo an panginot na tinanom sa disyerto na pinagkukuanan nin pagkakan saka lana, asin nagigin sirungan kan minilyon na tawo.”
Posibleng nagpundo man an mga Israelita sa dakulang oasis na inaapod sa ngunyan na Feiran, na parte kan Wadi Feiran.a An sulugan na kababan na ini, o salog sa kababan, “130 kilometros an laba asin saro sa pinakahalaba, pinakamagayon, asin pinakamidbid na sulugan na kababan sa Sinai,” an sabi kan librong Discovering the World of the Bible. Sinasabi pa kaiyan: “Sa sulugan na kababan, mga 45 kilometros hali sa bukana kaiyan, mahihiling an 4.8 kilometros na magayon, pano nin palma na Feiran Oasis, na mga 610 metros na mas halangkaw sa kapantayan kan dagat. Iyan an Eden kan Sinai. Puon pa kan suanoy na mga panahon, dakul an naeengganyong mag-istar sa lugar na ini dahil sa rinibong palmang datiles.”
Mga palmang datiles sa oasis na Feiran
Paghali kan mga Israelita sa Ehipto, nagdara sinda nin minasang harina, nin mga mangko na pigmamasahan nin tinapay, asin posible nin mga tipasi asin lana. Siyempre, dai man naghaloy an mga bagay na ini. Nagdara man an banwaan nin “kadakul-dakul na karnero, kanding, asin baka.” (Exo. 12:34-39) Minsan siring, huli sa masakit na kamugtakan sa kaawagan, dakul na hayop an posibleng marhay na nagkagaradan. Tibaad an nagkapira sa mga iyan nagserbing pagkakan para sa mga Israelita. An ibang mga hayop tibaad idinulot bilang atang, dawa sa palsong mga diyos.b (Gibo 7:39-43) Pero, an mga Israelita nagpadakul nin mga hayop, arog kan maririsa sa mga sinabi ni Jehova sa banwaan huli sa grabeng kawaran ninda nin pagtubod: “An saindong mga aki magigin mga pastor sa kaawagan sa laog nin 40 taon.” (Bil. 14:33) Kun siring, posible na nagtao nin gatas asin karne an saindang mga hayop pero dai idto igo para pakakanon an mga tulong milyon na tawo sa laog nin 40 taon.c
Sain nagkua nin kakanon asin tubig an mga hayop?d Tibaad mas dakul pa kaidto an uran asin huli kaiyan mas dakul an tinanom sa kaawagan. An Kaunawaan sa Kasulatan, Tomo 1, nagsasabi na kan 3,500 na taon na an nakaagi, “mas bastante an tubig sa Arabia kisa sa presenteng panahon. An pagkaigwa nin dakul na harararom na marang sulugan na kababan, o mga kababan, na dati mga irarom kan salog, nagtatao nin ebidensiya na may panahon kaidto na bastante an uran na nagigin dahilan kan pagkaigwa nin mga salog.” Dawa arog kaiyan, an kaawagan sarong alang saka nakakatakot na lugar. (Deu. 8:14-16) Kun mayo an tubig na milagrosong itinao ni Jehova, siguradong magkakagaradan an mga Israelita saka an saindang mga hayop.—Exo. 15:22-25; 17:1-6; Bil. 20:2, 11.
Sinabi ni Moises sa mga Israelita na pinakakan sinda ni Jehova nin manna “tanganing maaraman [ninda] na an tawo bakong sa tinapay sana nabubuhay kundi nabubuhay an tawo sa lambang tataramon na minaluwas sa nguso ni Jehova.”—Deu. 8:3.
a Hilingon an Mayo 1, 1992, na isyu kan Ang Bantayan, p. 24-25.
b Sinasambit kan Bibliya an duwang pangyayari na diyan an mga hayop iinatang ki Jehova sa kaawagan. An inot nangyari kaidtong gibuhon an pagtalaga sa pagkasaserdote; an ikaduwa nangyari kaidtong Paskuwa. Pareho iyan nangyari kan 1512 B.C.E., an ikaduwang taon kan paghali kan Israel sa Ehipto.—Lev. 8:14–9:24; Bil. 9:1-5.
c Kan madali nang matapos an 40 taon sa kaawagan, kuminua an mga Israelita nin rinibong hayop bilang mga samsam sa giyera. (Bil. 31:32-34) Dawa arog kaiyan, padagos sindang nagkakan nin manna sagkod na maglaog sinda sa Dagang Panuga.—Jos. 5:10-12.
d Mayong sinasabi na nagkakan nin manna an mga hayop, huli ta nakatagama na iyan sa banwaan sigun sa kayang kakanon kan kada saro.—Exo. 16:15, 16.