Mga Siudad na Pailihan—Maheherakon na Probisyon nin Dios
“An anom na siudad na ini magigin pailihan, tanganing dumulag pasiring dian an siisay man na makagadan sa sarong kalag na dai man tinutuyo.”—BILANG 35:15.
1. Ano an punto-de-vista nin Dios sa buhay asin kasalan sa dugo?
SI Jehova Dios ibinibilang na banal an buhay nin tawo. Asin an buhay nasa dugo. (Levitico 17:11, 14) Kun siring, si Cain, an enot na tawong namundag digdi sa daga, nagkasala sa dugo kan gadanon nia an saiyang tugang na si Abel. Bilang resulta, sinabihan nin Dios si Cain: “An dugo kan saimong tugang nagkukurahaw sa sako hale sa daga.” An dugo na duminigta sa daga sa lugar kan paggadan nagtao nin silensio, minsan ngani malinaw, na patotoo sa buhay na may karingisan na pinahalipot. An dugo ni Abel nagkurahaw sa Dios na ipamalos.—Genesis 4:4-11.
2. Paano idinoon an paggalang ni Jehova sa buhay pagkatapos kan Baha?
2 Idinoon an paggalang nin Dios sa buhay nin tawo pakatapos na an matanos na si Noe asin an saiyang pamilya lumuwas sa dahong bilang mga nakaligtas sa panglobong Baha. Kan panahon na idto, idinugang ni Jehova sa magigin kakanon nin katawohan an laman nin hayop alagad bakong an dugo. Ipinagboot man nia: “An saindong dugo kan saindong kalag babawion ko. Iyan babawion ko sa kamot kan lambang nabubuhay na linalang; asin hale sa kamot nin tawo, hale sa kamot kan kada saro na tugang nia, babawion ko an kalag nin tawo. An siisay man na magpabolos nin dugo nin tawo, paboboloson man nin tawo an saiyang dugo, huli ta sa ladawan nin Dios ginibo nia an tawo.” (Genesis 9:5, 6) Minidbid ni Jehova an diretso kan pinakaharaning paryente kan biktima na gadanon an paragadan kun matuparan nia ini.—Bilang 35:19.
3. Paano idinoon kan Mosaikong Pagboot an kabanalan nin buhay?
3 Sa Pagboot na itinao sa Israel paagi ki propeta Moises, an kabanalan nin buhay paorootrong idinoon. Halimbawa, an Dios nagboot: “Dai ka maggadan.” (Exodo 20:13) Maheheling man an paggalang sa buhay sa sinabi kan Mosaikong Pagboot manongod sa pakagadan na an kalabot sarong bados na babae. Espesipikong sinabi kan Pagboot na kun sia o an saiyang dai pa namumundag na aki magadan sa aksidente bilang resulta nin paglalaban nin duwang lalaki, pagtuturotimbangon kan mga hokom an mga kamugtakan asin kun baga tinuyo an akto, alagad an padusa puedeng ‘kalag sa kalag,’ o buhay sa buhay. (Exodo 21:22-25) Minsan siring, puede man daw na makadulag an paragadan na Israelita sa mga ibubunga kan saiyang madahas na akto?
Amponan daw Para sa mga Paragadan?
4. Sa luwas nin Israel, anong mga lugar na amponan an yaon kan suanoy?
4 Sa mga nasyon apuera sa Israel, tinatawan nin proteksion sa santuaryo, o amponan, an mga paragadan asin iba pang kriminal. Ini an kaso sa mga lugar na arog kan templo kan diosang si Artemis sa suanoy na Efeso. Mapadapit sa kaparehong mga lugar, sinasabi: “An ibang mga templo narseri nin mga kriminal; asin parateng kinaipuhan na limitaran an bilang nin mga amponan. Sa Atenas nagkapira sanang santuaryo an minidbid nin ley bilang mga pailihan (halimbawa, an templo ni Teso para sa mga oripon); kan panahon ni Tiberio an katiriponan nin mga desperado sa mga templo nagin peligrosong marhay kaya an diretso sa proteksion nin Amponan linimitaran sa pirang siudad (kan taon 22).” (The Jewish Encyclopedia, 1909, Tomo II, pahina 256) Kan huri, an mga simbahan nin Kakristianohan nagin mga lugar na amponan, alagad garo ibinalyo kaini an kapangyarihan hale sa mga autoridad sibil pasiring sa mga padi asin nakaolang ini sa tamang pag-administrar nin hustisya. An mga pan-aabuso sa kahurihurihi nagbunga kan paghale sa areglong ini.
5. Ano an ebidensia na an kapabayaan dai itinogot kan Pagboot bilang basihan sa paghagad nin pagkaherak kun may nagadan?
5 Sa tahaw kan mga Israelita, an tuyong mga paragadan dai tinawan nin santuaryo o amponan. Dawa an saserdoteng Levita na naglilingkod sa altar nin Dios dapat na gadanon huli sa tusong paggadan. (Exodo 21:12-14) Saro pa, an kapabayaan dai itinogot kan Pagboot bilang basihan sa paghagad nin pagkaherak kun may nagadan. Halimbawa, an saro dapat na gumibo nin sanggaan para sa patag na bubong kan saiyang bagong harong. Kun dai, an harong magkakasala sa dugo kun may maholog hale sa bubong asin nagadan. (Deuteronomio 22:8) Dugang pa, kun an kagsadiri nin baka na nagpaparapanuag pinatanidan na alagad dai binantayan an hayop asin iyan nakagadan, an kagsadiri kan baka nagkasala sa dugo asin puedeng gadanon. (Exodo 21:28-32) An dugang pang prueba sa halangkaw na paggalang nin Dios sa buhay maheheling sa bagay na an siisay man na makagadan sa sarong parahabon magkakasala sa dugo kun ini nangyari sa aldaw na an nanlaog puedeng maheling asin mamidbid. (Exodo 22:2, 3) Malinaw nanggad, kun siring, an mga regulasyon nin Dios na sangkap an pagkatimbang dai nagtogot sa tuyong mga paragadan na makadulag sa padusang kagadanan.
6. Paano naotob an ley na ‘buhay sa buhay’ sa suanoy na Israel?
6 Kun may paggadan na ginibo sa suanoy na Israel, an dugo kan biktima sisingilon. Naootob an ley na ‘buhay sa buhay’ kun an paragadan magadan kan “parasingil nin dugo.” (Bilang 35:19) An parasingil iyo an pinakaharaning lalaking paryente kan ginadan. Alagad kumusta an dai tinutuyong mga paragadan?
Maheherakon na Probisyon ni Jehova
7. Anong probisyon an ginibo nin Dios para sa mga nakagadan na dai man tinutuyo?
7 Para sa mga nakagadan na aksidente sana o dai man tinutuyo, an Dios mamomoton na nagtagama nin mga siudad na pailihan. Mapadapit kaini, si Moises sinabihan: “Taraman mo an mga aki ni Israel, asin sabihon mo sa sainda, ‘Mabalyo kamo sa Jordan pasiring sa daga nin Canaan. Asin pumili kamo nin mga siudad na pasil para sa saindo. Iyan magigin mga siudad na pailihan para sa saindo, asin dumulag pasiring dian an paragadan na makagadan sa sarong kalag na dai man tinutuyo. Asin an mga siudad magigin pailihan nindo sa parasingil nin dugo, tanganing dai magadan an paragadan sagkod na sia mamugtak sa atubangan kan katiriponan para sa paghokom. Asin an mga siudad na itatao nindo, an anom na siudad na pailihan, magagamit nindo. Tolong siudad an itatao nindo sa kamping ini kan Jordan, asin tolong siudad an itatao nindo sa daga nin Canaan. Iyan magigin mga siudad na pailihan . . . tanganing dumulag pasiring dian an siisay man na makagadan sa sarong kalag na dai man tinutuyo.’”—Bilang 35:9-15.
8. Yaon saen an mga siudad na pailihan, asin paano tinabangan an dai tinutuyong mga paragadan na makapasiring dian?
8 Paglaog kan mga Israelita sa Dagang Panuga, sinda makinuyog na nagpatindog nin anom na siudad na pailihan. An tolo sa mga siudad na ini—Quedes, Siquem, asin Hebron—yaon sa solnopan kan Salog nin Jordan. Nasa sirangan nin Jordan an pailihan na mga siudad nin Golan, Ramot, asin Bezer. An anom na pailihan na siudad yaon sa mga lugar na pasil dumanan sa mga tinampo na perming nasa marahay na kamugtakan. Sa angay na mga lugar sa mga gilid kan tinampong ini, may mga karatula na nasusurat an tataramon na “pailihan.” An mga karatulang ini nagtotokdo sa direksion kan siudad na pailihan, asin an dai tinutuyong paragadan minadulag sa pinakaharaning pailihan tanganing iligtas an saiyang buhay. Dian mapoprotehiran sia sa parasingil nin dugo.—Josue 20:2-9.
9. Taano ta itinao ni Jehova an mga siudad na pailihan, asin sa kiisay na pakinabang na iyan itinao?
9 Taano an Dios ta nagtao nin mga siudad na pailihan? Iyan itinao tanganing an daga dai maatian nin dugong daing sala asin an banwaan dai magkasala sa dugo. (Deuteronomio 19:10) Para sa kiisay na kapakinabangan itinao an pailihan na mga siudad? An Pagboot nagsabi: “Para sa mga aki ni Israel asin sa nakihihimanwa patin sa nakiiistar sa tahaw ninda an anom na siudad na ini magigin pailihan, tanganing dumulag pasiring dian an siisay man na makagadan sa sarong kalag na dai man tinutuyo.” (Bilang 35:15) Sa siring, tanganing magin pantay-pantay asin tanganing maotob an mga katuyohan nin hustisya minsan ngani itinotogot an pagkaherak, sinabihan ni Jehova an mga Israelita na magtagama nin mga siudad na pailihan para sa dai tinutuyong mga paragadan na (1) propiong mga Israelita, (2) nakihihimanwa sa Israel, o (3) nakiiistar hale sa ibang nasyon na nag-eerok sa Israel.
10. Taano ta masasabi na an pailihan na mga siudad maheherakon na probisyon na ginibo nin Dios?
10 Mahalagang mangnohon na dawa kun an sarong indibiduwal dai tinutuyong paragadan, sia dapat na gadanon sa irarom kan pagboot nin Dios: “An siisay man na magpabolos nin dugo nin tawo, paboboloson man nin tawo an saiyang dugo.” Huli kaini, paagi sana sa maheherakon na probisyon ni Jehova Dios na an dai tinutuyong paragadan puedeng dumulag pasiring sa saro kan mga siudad na pailihan. Minalataw na an kadaklan na tawo nagsimpatiya sa siisay man na nagdudulag sa parasingil nin dugo, huli ta sinda gabos nakaaaram na sinda tibaad dai tinutuyong makagibo man nin kaparehong kasalan asin mangaipo nin pailihan asin pagkaherak.
Pagdulag sa Pagpaili
11. Sa suanoy na Israel, ano an puedeng gibohon nin saro kun makagadan sia nin katrabaho na dai man tinutuyo?
11 An sarong ilustrasyon tibaad makadugang nanggad sa saindong pag-apresyar sa maheherakon na areglo nin Dios para sa pailihan. Imahinara na kamo saro na nagpapatok nin kahoy sa suanoy na Israel. Ipamugtak na an tarom kan patok biglang natangkas sa togod kaiyan asin nakagadan sa sarong katrabaho. Ano an gigibohon nindo? Bueno, an Pagboot may probisyon para sa mismong situwasyon na ini. Daing duwa-duwa, aaprobetsaran nindo an itinao nin Dios na probisyon na ini: “Ini an kaso kan paragadan na puedeng dumulag [pasiring sa siudad na pailihan] asin dapat na mabuhay: Kun makagadan sia nin kapwa tawo na dai nia naaaraman iyan asin dai sia kaidto naoongis sa saiya; o kun sia uminiba sa saiyang kapwa pasiring sa kadlagan tanganing mangua nin songo, asin iinitaas an saiyang kamot tanganing magpatok sa pagpalod nin kahoy, asin an batbat natangkas sa togod na kahoy, asin tinamaan kaiyan an saiyang kapwa asin sia nagadan, sia mismo maninigo na dumulag pasiring sa saro kan mga siudad na ini asin kaipuhan na mabuhay.” (Deuteronomio 19:4, 5) Pero, dawa kun nakalaog kamo sa sarong pailihan na siudad, bako kamong libre sa gabos na paninimbagan sa nangyari.
12. Anong prosedimiento an susunodon pakatapos na an dai tinutuyong paragadan makaabot sa sarong pailihan na siudad?
12 Minsan ngani kamo inistimar, dapat na ipahayag nindo an saindong situwasyon sa kamagurangan na nasa tata kan pailihan na siudad. Pagkalaog sa siudad, pababalikon kamo tanganing bistahon sa atubangan kan kamagurangan na nagrerepresentar sa kongregasyon nin Israel na nasa mga tata kan siudad na nakasasakop sa lugar na pinangyarihan kan paggadan. Duman magkakaigwa kamo nin oportunidad na patunayan na kamo daing sala.
Kun Binibista an mga Paragadan
13, 14. Ano an nagkapirang bagay na mamawoton na siertohon kan kamagurangan durante kan pagbista sa sarong paragadan?
13 Durante kan pagbista sa atubangan kan kamagurangan na nasa tata kan siudad na nakasasakop, daing duwa-duwa na maririsa nindo na may pagpasalamat na dakula an pagdodoon sa saindong nakaaging gawe. Maingat na pagtuturotimbangon kan kamagurangan an relasyon nindo sa biktima. Ikinaongis daw nindo an tawo, tinambangan sia, asin tuyong ginadan sia? Kun iyo, itatao kamo kan kamagurangan sa parasingil nin dugo, asin magagadan kamo. Aram kan responsableng mga lalaking ini an kahagadan kan Pagboot na ‘haleon sa Israel an kasalan sa dugong daing sala.’ (Deuteronomio 19:11-13) Kabaing kaiyan, sa sarong hudisyal na aksion ngonyan, an Kristianong kamagurangan kaipuhan na tataong marhay sa Kasuratan, na naghihiro kaoyon kaiyan mantang kinokonsiderar an nakaaging ugale asin gawe kan nagkasala.
14 Maboot na nagsisiyasat, boot na maaraman kan kamagurangan sa siudad kun sinundan nindo nin patago an biktima. (Exodo 21:12, 13) Tinambangan daw nindo sia? (Deuteronomio 27:24) Grabe daw an saindong pagkaanggot sa tawo kaya kamo tusong nagplano na gadanon sia? Kun iyo, kamo maninigo sa kagadanan. (Exodo 21:14) Nangorognang kaipuhan na aramon kan kamagurangan kun nag-iwal, o nagkainongisan, kamo kan biktima. (Deuteronomio 19:4, 6, 7; Josue 20:5) Sabihon ta na nanompongan kamo kan kamagurangan na daing sala asin ibinalik kamo sa siudad na pailihan. Magpapasalamat nanggad kamo sa ipinaheling na pagkaherak!
An Buhay sa Siudad na Pailihan
15. Ano an mga kahagadan sa sarong dai tinutuyong paragadan?
15 An dai tinutuyong paragadan kinaipuhan na magdanay sa pailihan na siudad o sagkod sa distansiang 1,000 maniko (mga 1,450 piye) sa luwas kan lanob kaiyan. (Bilang 35:2-4) Kun sia maglagawlagaw sa luwas kan distansiang iyan, tibaad matuparan nia an parasingil nin dugo. Sa mga kamugtakan na iyan, an paragadan puedeng gadanon kan parasingil na dai ini mapapadusahan. Alagad an paragadan dai kinakadenahan o ibinibilanggo. Bilang nag-eerok sa pailihan na siudad, kaipuhan siang makanood nin trabaho, magin trabahador, asin magserbi bilang kapakipakinabang na miembro kan sosyedad.
16. (a) Sagkod noarin dapat na magdanay sa siudad na pailihan an dai tinutuyong paragadan? (b) Taano an kagadanan kan halangkaw na saserdote ta nagpagin posible para sa paragadan na makahale sa siudad na pailihan?
16 Sagkod noarin dapat na magdanay sa siudad na pailihan an dai tinutuyong paragadan? Posibleng sagkod na sia nabubuhay. Ano man an mangyari, an Pagboot nagsabi: “Sia kaipuhan na mag-erok sa saiyang siudad na pailihan sagkod na magadan an halangkaw na saserdote, asin pagkagadan kan halangkaw na saserdote an paragadan puede nang magpuli sa daga na saiyang sadiri.” (Bilang 35:26-28) Taano an kagadanan kan halangkaw na saserdote ta nagtogot sa dai tinutuyong paragadan na makahale sa siudad na pailihan? Bueno, an halangkaw na saserdote saro sa pinakaprominenteng mga tawo sa nasyon. An saiyang pagkagadan kun siring magigin labi-labi kahalagang pangyayari kaya iyan maaaraman sa gabos na tribo nin Israel. An gabos na dulag sa pailihan na mga siudad sa panahon na iyan puede nang magpuruli na dai mamemeligro sa kamot kan mga parasingil nin dugo. Taano? Huli ta sa Pagboot nin Dios an oportunidad kan parasingil nin dugo na gadanon an paragadan natapos na kadungan kan pagkagadan kan halangkaw na saserdote, asin aram ini kan gabos. Kun an kagadanan sisingilon kan haraning kadugo pagkatapos kaiyan, sia magigin paragadan asin sa katapustapusi magbabayad kan penalidad sa paggadan.
Nagdadanay na mga Epekto
17. Ano an posibleng nagin mga epekto kan mga restriksion na itinao sa dai tinutuyong paragadan?
17 Ano an posibleng nagin mga epekto kan mga restriksion na itinao sa dai tinutuyong paragadan? Iyan pagirumdom na sia an dahelan kan pagkagadan nin saro. Posible na danay na niang ibibilang na banal an buhay nin tawo. Saro pa, nungka niang malilingawan na sia trinatar na may pagkaherak. Huling kinaherakan, siertong mamawoton nia na magin maheherakon sa iba. An areglong pailihan na mga siudad kaiba an mga restriksion kaiyan pinakinabangan man kan banwaan sa pankagabsan. Paano? Siertong itinanom kaiyan sa isip ninda na sinda maninigong dai magin pabaya o indiperente manongod sa buhay nin tawo. Kaya maninigong magirumdoman kan mga Kristiano an pangangaipo na likayan an kadaihan nin pag-iingat na tibaad magbunga nin dai tinutuyong kagadanan. Dangan, an maheherakon na areglo nin Dios para sa mga siudad na pailihan maninigo man na magpahiro sa sato na magpaheling nin pagkaherak kun angay an paggibo kaiyan.—Santiago 2:13.
18. Sa anong mga paagi na kapakipakinabang an areglo nin Dios para sa pailihan na mga siudad?
18 An probisyon ni Jehova Dios para sa mga siudad na pailihan kapakipakinabang man sa iba pang mga paagi. An mga tawo dai nagporma nin mga grupong vigilante tanganing hanapon an paragadan na ipinamumugtak nang may sala minsan dai pa binibista. Imbes, ibinilang sia ninda na dai nagkasala nin tuyong paggadan, na tinatabangan pa ngani sia na makaligtas. Dugang pa, an probisyon para sa mga siudad na pailihan iyo an mismong kabaliktaran kan mga areglo sa presenteng aldaw na pagbugtak kan mga paragadan sa mga presohan o bilibid, kun saen sustentado sinda kan publiko asin sa parate nagigin mas maraot na mga kriminal huli sa saindang dayupot na pakiibaiba sa ibang mga parakasala. Sa areglo kan pailihan na siudad, dai kaipuhan na itogdok, asikasohon, asin bantayan an magastos na nalalanoban, batbat an mga rehas na bilanggoan na dian an mga preso parateng gayo na naghihingoang makadulag. Garo man sana hinanap kan paragadan an “bilanggoan” asin nagdadanay sia dian durante kan itinalaan na panahon. Sia kinaipuhan man na magtrabaho, sa siring may ginigibo na mapakikinabangan nin mga kapwa tawo.
19. Anong mga hapot an pinalataw mapadapit sa mga siudad na pailihan?
19 Tunay nanggad na maheherakon an areglo ni Jehova na mga siudad na pailihan sa Israel para sa proteksion nin dai tinutuyong mga paragadan. An probisyon na ini siertong nagpatalubo nin paggalang sa buhay. Minsan siring, may kahulogan daw para sa mga tawong nabubuhay sa ika-20 siglo an suanoy na pailihan na mga siudad? Puede daw na kita magkasala sa dugo sa atubangan ni Jehova Dios asin dai makarisa na kaipuhan niato an saiyang pagkaherak? Igwa daw nin ano man na kahulogan sa modernong aldaw para sa sato an suanoy na mga siudad na pailihan sa Israel?
Ano an Saindong Simbag?
◻ Ano an pagheling ni Jehova sa buhay nin tawo?
◻ Anong maheherakon na probisyon an ginibo nin Dios para sa dai tinutuyong mga paragadan?
◻ Paano an sarong paragadan nakalalaog sa sarong siudad na pailihan, asin sagkod noarin sia dapat na magdanay duman?
◻ Ano an posibleng nagin mga epekto kan mga restriksion na itinao sa dai tinutuyong paragadan?
[Mapa sa pahina 12]
An mga siudad na pailihan sa Israel yaon sa mga lugar na pasil na dumanan
(Para sa aktuwal na format, helingon an publikasyon)
QUEDES Salog nin Jordan GOLAN
SIQUEM RAMOT
HEBRON BEZER