Mga Hapot Hale sa mga Parabasa

• An Lucifer daw sarong ngaran na ginagamit kan Biblia para ki Satanas?

An ngaran na Lucifer sarong beses na naglataw sa Kasuratan asin sa nagkapira sanang bersion kan Biblia. Halimbawa, an American Revised Version of A. D. 1901 sa Bicol, trinadusir an Isaias 14:12: “Napano an pagkaholog mong hale sa langit, oh Lucifer aki kan kaagahan!”

An tataramon sa Hebreo na trinadusir na “Lucifer” nangangahulogan “maliwanag.” An Septuaginta naggagamit kan tataramon sa Griego na nangangahulogan “nagdadara nin kaagahon.” Huli kaini, an nagkapirang traduksion trinadusir an orihinal na Hebreo na “bitoon sa makaaga” o “Bitoon sa Aga.” Alagad an Vulgata Latina ni Jeronimo naggagamit nin “Lucifer” (paradara nin liwanag), asin ini an nagpapaliwanag kun taano ta naglataw an tataramon na iyan sa manlaenlaen na bersion kan Biblia.

Siisay an Lucifer na ini? An tataramon na “maliwanag,” o “Lucifer,” makukua sa makahulang ipinagboot ni Isaias sa mga Israelita na sabihon bilang sarong “matalinhagang kasabihan tumang sa hade kan Babilonya.” Sa siring, iyan kabtang nin sarong kasabihan na sa pangenot ipinanonongod sa dinastiya kan Babilonya. Na an deskripsion na “maliwanag” itinao sa sarong tawo asin bakong sa sarong espiritung linalang maheheling pa sa mga tataramon na: “Sa Sheol ka ibababa.” An Sheol iyo an pankagabsan na lolobngan nin katawohan, bakong lugar na okupado ni Satanas na Diablo. Dugang pa, an mga nakaheheling ki Lucifer na dinara sa kamugtakan na ini naghahapot: “Iyo daw ini an tawong nanribok kaidto sa daga?” Malinaw nanggad na an “Lucifer” nanonongod sa sarong tawo​​—bakong sa sarong espiritung linalang.​​—Isaias 14:​4, 15, 16.

Taano ta itinao sa dinastiya kan Babilonya an siring na prominenteng deskripsion? Dapat niatong maaraman na an hade kan Babilonya aapodon na maliwanag pakatapos sana kan saiyang pagbagsak asin sa mapagduhaging paagi. (Isaias 14:3) An maimot na kapalangkawan an nagpahiro sa mga hade kan Babilonya na ilangkaw an saindang sadiri sa mga nasa palibot ninda. Grabe an pagpaabaw-abaw kan dinastiyang iyan kaya iyan ilinadawan na nananagsag: “Masakat ako sa kalangitan. Ilalangkaw ko an sakuyang trono sa ibabaw kan mga bitoon nin Dios, asin matukaw ako sa ibabaw kan bukid nin katiriponan, sa kaporoporohi kan amihanan. . . . Gigibohon ko an sadiri ko na kabaing kan Kaharohalangkawe.”​—Isaias 14:​13, 14.

An “mga bitoon nin Dios” iyo an mga hade sa makahadeng linya ni David. (Bilang 24:17) Poon ki David padagos, an “mga bitoon” na ini namahala hale sa Bukid nin Sion. Pakapatogdok ni Salomon kan templo sa Jerusalem, an ngaran na Sion ginamit na para sa bilog na siudad. Sa irarom kan tipan nin Ley, an gabos na lalaking Israelita obligadong magbaklay nin tolong beses kada taon pasiring sa Sion. Sa siring, iyan nagin an “bukid nin katiriponan.” Sa pagdesisyon na sakopon an mga hade sa Judea dangan haleon sinda sa bukid na iyan, ipinahahayag ni Nabucodonosor an saiyang intension na ilangkaw an saiyang sadiri sa “mga bitoon” na iyan. Imbes na tawan si Jehova nin kredito huli sa kapangganahan sa sainda, may pagkaarogante niang ibinugtak an saiyang sadiri sa lugar ni Jehova. Kaya pagkabagsak kaiyan na an dinastiya kan Babilonya mapag-olog-olog na inapod na an “maliwanag.”

An pagpaabaw-abaw kan mga namamahala sa Babilonya tunay na nagpabanaag kan aktitud “kan dios kan sistemang ini nin mga bagay”​​—si Satanas na Diablo. (2 Corinto 4:4) Sia igwa man nin makosog na pagmawot para sa kapangyarihan asin nagmamawot na ilangkaw an saiyang sadiri ki Jehova Dios. Alagad an Lucifer bakong ngaran sa Kasuratan na itinao ki Satanas.

• Taano an 1 Cronica 2:13-15 ta nagsasabing si David an ikapitong aki ni Jese, mantang an 1 Samuel 16:10, 11 nagsasabi na sia an ikawalo?

Pakatapos na tumalikod si Hadeng Saul kan suanoy na Israel sa tunay na pagsamba, sinugo ni Jehova Dios an propetang si Samuel na lahidan bilang hade an saro sa mga aking lalaki ni Jese. An ipinasabong na rekord kan makasaysayan na pangyayaring ini, na isinurat ni Samuel mismo kan ika-11 siglo B.C.E., ipinamimidbid si David bilang an ikawalong aki ni Jese. (1 Samuel 16:10-​13) Pero, an pagkasaysay na isinurat ni Esdras na saserdote pakalihis nin mga 600 na taon nagsasabi: “Si Jese man nagin ama kan saiyang panganay na si Eliab, asin si Abinadab na ikaduwa, saka si Simea na ikatolo, si Netanel na ikaapat, si Radai na ikalima, si Osem na ikaanom, si David na ikapito.” (1 Cronica 2:​13-​15) Ano an nangyari sa saro sa mga tugang na lalaki ni David, asin taano ta dai sinabi ni Esdras an saiyang ngaran?

An Kasuratan nagsasabi na si Jese “igwa nin walong aking lalaki.” (1 Samuel 17:12) Minalataw na an saro sa saiyang mga aki dai nabuhay nin halawig tangani na makapag-agom asin magkaigwa nin mga aki. Huling mayo nin mga gikan, dai sia nin kahirasan sa mana kan tribo ni ano man na labot sa rekord kan kasaysayan nin linahe ni Jese.

Ngonyan mag-isip kita dapit sa kaaldawan ni Esdras. Estudyare an kamugtakan kan kinompilar nia an Cronica. An pagkadistiero sa Babilonya natapos mga 77 taon bago kaidto, asin an mga Judio nag-istar giraray sa saindang nasyon. Inautorisaran kan hade kan Persia si Esdras na magnombra nin mga hokom asin paratokdo kan Ley nin Dios asin pagayonon an harong ni Jehova. Kinaipuhan an tamang lista kan kasaysayan nin linahe tangani na kompirmaron an mga mana kan tribo asin seguradohon na autorisadong mga tawo sana an naglilingkod sa pagkasaserdote. Kaya nag-andam si Esdras nin kompletong pagkasaysay kan historya kan nasyon, kabale an malinaw asin masasarigan na rekord kan linahe ni Juda asin ni David. Bakong mahalaga an ngaran kan aking lalaki ni Jese na nagadan na mayong aki. Huli kaini, dai na sinambit ni Esdras an ngaran kaini.